00k0124.qxd 4/13/06 12:21 PM Page 14
Wychowanie
U nieletnich  kiepsko?
Fot. archiwum
Wskazuje na to zarówno ustawa z 26 paz
dziernika 1982 r. o postę-
Dzieci i młodzież z poprawczaków i schronisk
powaniu w sprawach nieletnich (Dz U nr 35, poz. 228 ze zm.), jak
trzeba inaczej wychowywać.
i ustawa z 15 września 2000 r. o zmianie ustawy o postępowaniu
Jak? Przede wszystkim nasz system zaczyna
w sprawach nieletnich (Dz U nr 91, poz. 1010). Regulacje tej ostatniej
interesować się nieletnimi za póz
no, są zgodne ze standardami międzynarodowymi, jednak nie przewidują
właściwych metod reakcji na najbardziej drastyczne czyny nieletnich.
kiedy oni są już trwale nieprzystosowani.
Wymiar sprawiedliwości również stara się wychowywać nieletnich.
Jego podstawowym zadaniem jest przecież działanie w zgodzie
Z
ŚĆ społeczeństwa publicznie wyraża swoje nastawienie z przepisami. W praktyce zajmuje się on egzekwowaniem wykonania
względem negatywnych orzeczeń sądowych.
Czachowań dzieci i mło- Środki wychowawcze, popraw-
Protest w Świdnicy, z 17 na 18 lutego br. Około godz. 22.00 z piątku na
dzieży, głównie wobec bardzo cze i probacyjne mają być sto-
sobotę 21 nastolatków zabarykadowało się na korytarzu w schronisku dla
drastycznych czynów nieletnich, sowane proporcjonalnie do czy-
nieletnich w Świdnicy i wznieciło pożar. Palili materace, przez okna wy-
wołając ze zniecierpliwieniem  nów, których dopuścił się nie-
rzucali meble. Praktycznie całe piętro wymagało remontu. Szacuje się, że
karać, nie resocjalizować! A jakie letni. Mają zapewnić ład społecz-
jego koszty wyniosą ok. 400 tys. złotych. Po kilkugodzinnych negocjacjach
jest podejście w tej sprawie na- ny. Skutkiem izolacji oraz zasto-
młodzi odstąpili od dewastacji. Pożar ugasiła straż pożarna. 11 nieletnich
szego prawa? Okazuje się, że do- sowanych środków wychowaw-
zostało przewiezionych do Policyjnych Izb Dziecka we Wrocławiu i Wał-
kładnie przeciwne. Prawo chce czych powinna być readaptacja
brzychu, 10 dorosłych zostało zatrzymanych przez Policję. Obecnie proku-
resocjalizować nieprzystosowa- i reintegracja społeczno-zawo-
ratura w Świdnicy bada przyczyny buntu.
nych nieletnich. dowa.
resocjalizacja
MAJ 2006
14
00k0124.qxd 4/13/06 12:21 PM Page 15
Wychowanie
dorosłe , a ich postawy i zachowania zostały głęboko zniekształcone,
Trochę praktyki
zaniedbane. W Unii Europejskiej, w niektórych krajach skandynaw-
W sierpniu 2005 r. Rada Ministrów przyjęła raport o schroniskach skich, w szczególności w Danii, pracownicy socjalni, kuratorzy, spe-
dla nieletnich i zakładach poprawczych. cjaliści prewencji w policji, rozpoczynają pracę z rodziną i dzieckiem
Jakie istotne wnioski z niego wypływają? Nieletni  uczą się agre- zagrożonym od pierwszych chwil, gdy stwierdza się niewydolność
sywnych zachowań i czerpią przyjemność z przestępczości, z wartości wychowawczą, kiedy pojawiają się problemy.
podkulturowych oraz ze środków masowej komunikacji (gry kompu- U nas poprzestajemy na sensacji związanej z takim choćby zda-
terowe, internet, telewizja, prasa), które pokazują przemoc. Jest wie- rzeniem jak w Świdnicy. Wówczas konstatuje się problem  jak po-
le przyczyn powodujących nieprzystosowanie nieletnich. Społeczeń- prawić poprawczaki zapominając, że wychowanie na tym etapie
stwo już dawno porzuciło stereotypy myślenia, które miały tłumaczyć jest spóz
nione o kilka lub nawet o kilkanaście lat. I zaczyna się
patologiczne zachowania dzieci i młodzieży. Odpowiedzialność za roz- dzielić ludzi na dobrych i złych, odpowiedzialnych i winnych,  bia-
wiązanie problemów przerzuciło łych, żółtych i czarnych . Po co?
na zakłady dla nieletnich. Profe- Ze względu na jakie dobro? To
Co trzeba zmienić
sjonalizm kadry zatrudnionej dzielenie, wzbudzanie niezdro-
w tych zakładach nie budzi za- wych sensacji przyczynia się do
w systemie karania i resocjalizacji?
strzeżeń. Pomimo tego nieletni wrogości wobec młodocianych
(tak wynika z raportu) są nie- przestępców, gdy potrzebne są:
objąć niezwłoczną pomocą, doradztwem i wsparciem rodzinę
podatni na resocjalizację i nie- pomoc, doradzanie, wspieranie
obliczalni. Chodzi tutaj o mło- i dziecko zagrożone już na poziomie środowiska lokalnego, zagrożonych rodzin, dzieci, a w
dych w wieku od szesnastu do szczególności młodych dotknię-
nie czekając aż zostaną w nich ukształtowane i ugruntowane
dziewiętnastu lat. Stanowią oni tych demoralizacją, patologią,
negatywne zachowania i postawy,
83 proc. wychowanków zakła- prostytucją, uzależnieniami od
opracować jednolity system społecznej reintegracji oraz rea-
dów poprawczych i schronisk dla narkotyków i mediów elektro-
daptacji określający zadania dla samorządów (przede wszy-
nieletnich. nicznych, powiązanych z prze-
stkim gmin), lokalnych środowisk, policji, szkół, organizacji
Do dziś raport nie sprowoko- stępczością zorganizowaną.
i innych instytucji zajmujących się rodziną i dziećmi, w szcze-
wał szerszej debaty ani na te-
mat problemów przestępczości gólności zagrożonymi,
czy niedostosowania, ani reso- Społeczeństwo
wprowadzić zmiany w przepisach o narkomanii (dotyczących
cjalizacji i jej efektywności. Do-
głównie dzieci poniżej trzynastego roku życia) i innych uza-
odpowiedzialne
piero drastyczne zdarzenie pole-
leżnieniach, o prostytucji dorastających, o nasilających się
gające na zorganizowaniu pró-
przejawach agresji i przestępczości zorganizowanej,
by ucieczki z Zakładu Popraw- Wnioski z wieloletniej prakty-
podjąć instytucjonalne działania opiekuńczo-lecznicze pole-
czego i Schroniska dla Nielet- ki wskazują, że trzeba wdrażać
nich w Świdnicy odbiło się sze- gające na prowadzeniu terapii zaburzeń osobowości oraz
resocjalizację. A co za tym idzie,
rokim echem w kraju. poprawiać u dzieci i młodzieży
neutralizujące identyfikację dzieci i młodzieży ze zjawiskami
Media informowały o tym ich życie społeczne, emocjonalne,
i negatywnymi wartościami podkultury, negatywnego wpływu
w sensacyjnym tonie, a sens pre- wolitywne i duchowo-poznawcze.
środków masowego przekazu i mediów elektronicznych,
zentowanych newsów był zgod- Natomiast kara ma być odpowie-
stworzyć system służący usamodzielnianiu i pomocy  na-
ny z przyjętymi mitami: nielet- dnią reakcją na czyn zabroniony
stępczej dla dzieci i młodzieży, które przebywały we wszel-
nim dzieje się krzywda i dlatego i jego skutki. Ma  przekonać
kiego rodzaju placówkach resocjalizacyjnych,
biją metalową nogą od krzesła sprawcę do zadośćuczynienia
swego wychowawcę. Był on  kształtować pozytywną, nie sensacyjną, politykę w mediach, oraz do wyrównania pokrzyw-
jak twierdzą   dobry , co zre- dzonemu strat powstałych w wy-
zgodną ze standardami międzynarodowymi, co przyczyni się
sztą nie stanowiło żadnego ha- niku przestępstwa.
do wzrostu odpowiedzialności dorosłych za dzieci i młodzież.
mulca moralnego dla grupy nie- Aby te słuszne cele zrealizo-
letnich. Nie udało się im uciec, wać, trzeba w systemie resocja-
więc wzniecili pożar. Szkody zostały oszacowane na kilkaset tysięcy lizacyjnym, a także w systemie karania, dokonać głębokich zmian
złotych. i przeobrażeń. Po to, żeby nie poprzestawać na pozornie słusznym
Jednak i to brutalne zdarzenie nie było bodz
cem do szerokiej kra- stwierdzeniu: karać, resocjalizować i nieważne jak. Jeśli karać i re-
jowej debaty o problemach wychowania dzieci i młodzieży. Powinni socjalizować, to nie za póz
no, kiedy już nic w zasadzie się nie da
o nich dyskutować wszyscy obywatele, politycy, nauczyciele, wycho- zrobić mimo terapii, specjalistycznych metod wychowania etc.
wawcy, naukowcy. Trzeba zmienić powszechną świadomość i postawy społeczne,
kształtować humanitarną politykę kryminalną, tworzyć probację zo-
rientowaną na wszystkie rodzaje przestępstw, solidarni rozwiązywać
Wychowywać, ale inaczej problemy w społeczeństwie. Należy zwiększyć udział społeczeństwa
obywatelskiego w wychowaniu dzieci i młodzieży oraz w pomocy
Trzeba zweryfikować patrzenie na niedostosowanie dzieci, mło- i edukacji rodzin.
dzieży, na przestępczość nieletnich. Należy zmienić system wycho-
wawczy, pedagogiczny, politykę  narodu względem dzieci chowania .
Wojciech Jodko
Polski system oświaty, opieki, wychowania, resocjalizacji zauważa
problemy dzieci i młodzieży zbyt póz
no. Wtedy, gdy są one już  za główny wizytator w Ministerstwie Sprawiedliwości
resocjalizacja
MAJ 2006 15