DANE STATYSTYCZNE DOTYCZ
CE
SAMOBÓJSTW
Samobójstwa usiłowane i dokonane w populacji ogólnej
w latach 1999 - 2006.
7000
5928
5712
6000 5621
5467
5182
4893
5000
4621
4090
4000
dokonane
3000
usiłowane
2000
1062
1004
864
890 833
828
741
1000 674
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
DANE STATYSTYCZNE DOTYCZ
CE
SAMOBÓJSTW
Samobójstwa usiłowane i dokonane w wojsku
w latach 1999 - 2006 ogólnie.
60
dokonane
52
50
usiłowane
40
40
36
34
31
30
20 21
19
18
20 17
15
13
12
8
10
7
4
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Samobójstwa usiłowane i dokonane żołnierzy służby zasadniczej
w latach 1999  2006.
40
dokonane
usiłowane
33
35
32
30
27
26
25
24
25
20
17
15
15 13
11
11
10
10
7 7
8
5
3
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Samobójstwa usiłowane i dokonane żołnierzy zawodowych
w latach 1999  2006.
40
dokonane
35
usiłowane
30
25
19
20
14
15
12
10
9
9 9
10
7
6
5
5
1
0 0 0
0 0
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Zamachy samobójcze,
których przyczyna związana była ze służbą wojskową.
52
50
45
40
40
31
30
27
21
związek ze służbą 20
20
17
liczba samobójstw
10
5
4
3
3
2
1
0
0
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Najczęstsze sposoby i przyczyny popełniania
zamachów samobójczych:
Populacja ogólna Wojsko
 powieszenie,
 postrzelenie,
sposoby  rzucenie się z wysokości,
 powieszenie
 zażycie środków nasennych
Kadra zawodowa:
 nieporozumienia rodzinne,
 choroba psychiczna,
 trudności w służbie
 nieporozumienia rodzinne,
 zaburzenia zdrowia psychicznego
 przewlekła choroba,
przyczyny
 warunki ekonomiczne,
Żołnierze zsw :
 zawód miłosny,
 zawód miłosny,
 nagła utrata z
ródeł utrzymania,
 nieporozumienia rodzinne
 śmierć bliskiej osoby.
 lęk przed karą,
 trudna sytuacja materialna,
 trudności adaptacyjne.
 w czasie pełnienia warty (służby),
 mieszkanie,  na samowolnym oddaleniu,
miejsce
 pomieszczenia gospodarcze,  na przepustce i urlopie,
okoliczności
 pod wpływem alkoholu  w czasie wolnym, na terenie jednostki wojskowej
POJ
CIE SAMOBÓJSTWA
Samobójstwo
to proces stanowiący ciąg reakcji składających się na tzw.
zachowanie samobójcze, które istnieje od momentu, gdy
w świadomości człowieka odebranie sobie życia pojawia
się jako cel działania.
Na samobójstwo składają się:
 myśli,
 tendencje,
 decyzja samobójcza,
 końcowy akt samobójczy.
FAZY PROCESU SAMOBÓJSTWA
możemy wyróżnić:
1. fazę wyobrażeniową, w której dominują:
 myśli o śmierci,
 wyobrażanie sobie własnej śmierci,
 wyobrażanie sobie sytuacji bezpośrednio lub pośrednio
z samobójstwem związanych.
Osoba akceptuje wewnętrznie śmierć samobójczą jako sposób
na rozwiązanie swoich problemów,
2. fazę pragnieniową, w której:
 rozważania o samobójstwie stają się realne,
 podejmowane są już próby samobójcze.
ZESPÓA
PRZEDSAMOBÓJCZY
Zespół przedsamobójczy (presuicydalny) to szczególny
stan emocjonalny polegający na:
 skierowaniu myśli oraz dążeń do spraw związanych ze
śmiercią i samobójstwem,
 przekonaniu o funkcjonowaniu w sytuacji bez wyjścia i
braku możliwości uzyskania pomocy.
Elementy składowe zespołu przedsamobójczego:
 zawężenie funkcjonowania i dominacja negatywnych
doznań emocjonalnych,
 intensywne rozważania o samobójstwie, fantazje
samobójcze,
 hamowanie wybuchów agresji (na zewnątrz ) i
ukierunkowanie agresji na własną osobę
OBJAWY ZESPOA
U PRESUICYDALNEGO
 przekonanie, że jest się w sytuacji bez wyjścia,
 w zachowaniu dominuje lęk, bezradność, widzenie świata
przez  czarne okulary ,
 poczucie mniejszej wartości,
 dominuje sfera emocjonalna, racjonalne myślenie spychane
jest na dalszy plan,
 zawężenie stosunków międzyludzkich,
 hamowanie wybuchów agresji, tendencja do kierowania
agresji przeciwko samemu sobie,
 ucieczka od realnych trudności w świat fantazji i rozważań o
śmierci i samobójstwie
 wypowiadanie myśli o samobójstwie i swojej śmierci,
porządkowanie spraw
 UWAGA !!! nagły powrót do dobrego funkcjonowania
może być sygnałem ostrzegawczym o podjęciu decyzji o
samobójstwie i związanej z tym ulgi.
GA
ÓWNE CZYNNIKI RYZYKA
ZAMACHU SAMOBÓJCZEGO.
 czynniki społeczno-demograficzne
wiek, płeć, sytuacja rodzinna, sytuacja zawodowa, sytuacja
społeczna,
 usiłowanie samobójstwa w ostatnim okresie
 stan somatyczny
przewlekłe bóle, przewlekłe choroby, ciężkie operacje,
zaawansowane stadium choroby o złym rokowaniu,
 stan psychiczny
depresja, uzależnienia, choroby psychiczne, stany napięcia i
rozdrażnienia, zwłaszcza u osób z zaburzeniami osobowości.
CZYNNIKI RYZYKA SAMOBÓJSTW
W SA
UŻBIE WOJSKOWEJ.
Zmienne społeczne
 zmiana rytmu i warunków życia,
 zerwanie lub ograniczenie więzi rodzinnych i koleżeńskich,
 ryzyko rozpadu związku z sympatią, separacja od rodziny (żonaci żołnierze),
 zmiana pozycji społecznej,
 zmiana zwyczajów i obyczajów  nowe sposoby zachowania,
 przeciążenia służbą i pracą;
 ryzyko kontaktu z patologicznymi zachowaniami;
Zmienne psychologiczne
 przymus szkolenia i działania z bronią,
 ograniczenie wolności osobistej,
 ograniczone możliwości odpoczynku, regeneracji sił itp.,
 konieczność podporządkowania się rygorom, działanie na rozkaz,
 zagrożenie utraty zdrowia lub życia w działaniach wojskowych,
 ograniczone wsparcie osób bliskich,
 odpowiedzialność za wykonanie zadania,
 brak motywacji do służby,
 hierarchizacja, czasami przedmiotowe traktowanie żołnierza;
Inne zjawiska
 stopień skomplikowania zadań i obowiązków wynikających ze specyfiki rodzaju wojsk,
 skłonność do oceny aktów samobójczych, samookaleczeń jako metod na uchylanie się od
obowiązku służby wojskowej lub uniknięcia odpowiedzialności za przewinienia.
ROZPOZNAWANIE SKA
ONNOŚCI DO
AUTOAGRESJI
1. Obserwacja
Obserwacją należy objąć szczególnie tych żołnierzy, którzy:
 podejmowali w przeszłości próby zachowań autoagresywnych,
 bliska im osoba ciężko choruje, zmarła, zwłaszcza śmiercią samobójczą,
 mają kłopoty w domu (finansowe, socjalne, kłótnie rodziców, rozwód
rodziców),
 rozstali się z dziewczyną,
 doświadczali przemocy fizycznej lub psychicznej,
 stronią od kolegów,
 przez długi czas nie mieli informacji od najbliższych,
 stopniowo pogarszają się ich wyniki szkolenia i dyscypliny.
Sygnały ostrzegawcze, dotyczą przede wszystkim zmian dotychczasowego
zachowania. Należy ich szukać m.in. w:
 ilości spożywanego jedzenia,
 ilości czasu snu, odpoczynku,
 dbałości o wygląd zewnętrzny,
 intensywności kontaktów koleżeńskich,
 aktywności i usposobieniu.
ROZPOZNAWANIE SKA
ONNOŚCI DO
AUTOAGRESJI C.D.
2. Wywiad i rozmowa
 prowadzenie rozmów przy każdej nadarzającej się okazji,
 rozmowy wcześniej przygotowane, których celem jest
zebranie interesujących nas informacji.
3. Zbieranie i wymiana informacji o żołnierzu poprzez:
 kontakty z rodzinążołnierza,
 zapoznawanie z wpisami zawartymi w dokumentacji  np.:
wtórniki kart ewidencyjnych, opinie służbowe,
 korzystanie z pomocy psychologa, oficera społeczno 
wychowawczego, lekarza, kapelana w jednostce.
PRZECIWDZIAA
ANIE ZACHOWANIOM
AUTODESTRUKCYJNYM ŻOA
NIERZY.
1. Przezwyciężanie sytuacji kryzysowych
 możliwe jest w większości przypadków uchwycenie momentu
pojawienia się trudności i problemów, np. poprzez śledzenie
przebiegu adaptacji,
 należy stworzyć możliwość kontrolowanego upustu agresji
i odreagowania emocji dzięki np.: zajęciom sportowym,
 żołnierza zagrożonego autoagresją nie wolno pozostawić
samego,
 nie można dopuszczać do naruszania godności osobistej
żołnierza, poniżania go lub instrumentalnego traktowania.
2. Wspomaganie procesu adaptacji
 racjonalne obciążanie nowymi obowiązkami i zadaniami,
 dostosowywanie wymagań do możliwości podwładnych,
 dbałość o możliwości odpoczynku i regeneracji sił,
 zapewnienie kontaktu z bliskimi.
3. Doskonalenie stosunków interpersonalnych
 stanowcze i sprawiedliwe reagowanie na sygnały i
przypadki naruszania zasad wspólnego życia w
pododdziale,
 skuteczne i szybkie przeciwdziałanie próbom łamania tych
zasad,
 nagradzanie za dobre efekty pracy czy ponadprzeciętne
wywiązywanie się z obowiązków,
 sprawiedliwy system przepustek i urlopów.
4. Organizacja pracy i wypoczynku
 właściwa i jednocześnie atrakcyjna organizacja przebiegu
zajęć szkoleniowych, przeciwdziałanie monotonii, unikanie
bezczynności,
 właściwy wypoczynek, odpowiednia ilość snu,
 tworzenie możliwości efektywnego zaspokajanie
podstawowych potrzeb biologicznych.
5. Pełnienie służb
 sprawiedliwy, dostosowany do indywidualnych obciążeń
system wyznaczania do pełnienia służb,
 zapewnienie czasu na odpoczynek i zapoznanie się z
obowiązkami przed służbą,
 konieczna kontrola i nadzorowanie pełnienia służb,
 dbałość o odpowiednie zabezpieczenie warunków socjalno 
bytowych w miejscach pełnienia służb,
 rozpoznawanie stanu psychicznego i fizycznego żołnierzy
wyznaczonych do pełnienia służby wartowniczej.
ZASADY POST
POWANIA WOBEC OSOBY
ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM
1. Nawiązanie kontaktu, słuchanie i zrozumienie:
 słuchaj,
 okazuj zrozumienie i zainteresowanie.
 nie oceniaj.
 bądz
spokojny i cierpliwy, życzliwy, bliski i wczuwający się w
sytuację osoby.
2. Ocena rzeczywistości.
 dokonaj oceny sytuacji, na ile poważne są zamiary
samobójcze,
 dowiedz się, jak wysokie jest ryzyko podjęcia próby
samobójczej, zadbaj o bezpieczeństwo tej osoby  nie wolno
pozostawiać jej samej.
ZASADY POST
POWANIA WOBEC OSOBY
ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.
3. Ocena natężenia emocji.
 oceń jak silne są w tej chwili emocje danej osoby, zwłaszcza lęk,
rozpacz, agresja, rozmawiaj o tych emocjach, aby umożliwić ich
ekspresję,
 nie pocieszaj w stylu:  wez
się w garść ,  nie myśl o tym ,  inni
mają gorzej ,  wszystko będzie dobrze , zazwyczaj takie słowa
wywołują przeciwną reakcję.
4. Traktowanie rozmówcy poważnie.
 nie lekceważ ani nie umniejszaj znaczenia tego co mówi. Każda
skarga i każde odczucie wyrażone przez zagrożoną osobę jest
dla niej ważne.
ZASADY POST
POWANIA WOBEC OSOBY
ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.
5. Zadawanie właściwych pytań.
Nie należy bać się zadawania pytań wprost osobie mającej
myśli samobójcze. Badania wykazały, że bezpośrednie pytania
o samobójstwo, zadane w odpowiednim czasie, rzadko
powodują szkodę.
6. Odnalezienie osobistego systemu wsparcia.
 oceń, czy rozmówca ma w sobie siły, które mogą być dla niego
oparciem w pokonywaniu kryzysu, co mu dotąd pomagało,
 pomóż mu odkryć alternatywne rozwiązania kryzysu,
 warto abyś dowiedział się, kto jest ważną osobą w jego życiu
(mającą największy wpływ na jego życie), oświadczając
jednocześnie, że znajomość tych osób jest jednym z elementów
pomocy (poprzez pytania typu: Kogo chciałbyś mieć teraz przy
sobie?, Czy chcesz, abym cię z kimś skontaktował?)
ZASADY POST
POWANIA WOBEC OSOBY
ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.
6. Znalezienie i zmobilizowanie systemów oparcia.
 oceń, czy rozmówca ma w sobie siły, które mogą być dla niego
oparciem w pokonywaniu kryzysu,
 pomóż mu odkryć alternatywne rozwiązania kryzysu,
 warto abyś dowiedział się, kto jest najważniejszą osobą w jego życiu
(mającą największy wpływ na jego życie), oświadczając
jednocześnie, że znajomość tych osób jest jednym z elementów
pomocy (poprzez pytania typu: Kogo chciałbyś mieć teraz przy sobie?
Czy chcesz, abym cię z kimś skontaktował, kto to powinien być?)
 jeżeli to potrzebne, pomóż rozmówcy określić, jakich z
ródeł pomocy
potrzebuje, aby zacząć poprawiać swoją sytuację,
 staraj się dążyć do uściślenia  Czy jest ktoś, kto mógłby towarzyszyć
tej osobie i pomagać jej w okresie kryzysu.
ZASADY POST
POWANIA WOBEC OSOBY
ZAGROŻONEJ SAMOBÓJSTWEM C.D.
7. Podjęcie działania
 staraj się skłonić (ale nie wymuszaj) rozmówcę do podjęcia
decyzji, by zrobił coś konstruktywnego w celu zmiany swojej
sytuacji,
 jeśli jest to potrzebne, przejmij inicjatywę i bądz
stanowczym,
 miej na uwadze, że kryzys niekoniecznie można uznać za
miniony tylko dlatego, że osoba zagrożona twierdzi, że tak się
stało.
8. Organizacja wsparcia i pomocy profesjonalnej
 Staraj się zapewnić system wsparcia dla zagrożonej osoby, w
tym celu, w działanie włączyć powinno się jak najwięcej
pozytywnie nastawionych życzliwych osób,
 zaproponuj i skontaktuj osobę w kryzysie z lekarzem lub
psychologiem,
 jeśli podejrzewasz, że istnieje realne zagrożenie życia
(wypowiadany zamiar pozbawienia się życia) wezwij pomoc
lekarską.
WSKAZANIA W KONTAKCIE Z OSOB

ZAGROŻON
SAMOBÓJSTWEM
 prowokować i zachęcać do  wygadania się ,
 tworzyć atmosferę pełnej akceptacji (osoby zagrożonej samobójstwem),
 otwarcie podejmować temat, zadawać pytania,
 ocenić zagrożenie  myśli, plany, fantazje,
 kontrolować sytuację,
 wydobywać, podkreślać  mocne strony i zasoby wewnętrzne osoby,
 odwoływać się do wcześniej przeżytych trudnych sytuacji, z którymi osoba
sobie poradziła skutecznie,
 zorganizować system wsparcia,
 pokazywać tymczasowość sytuacji, otwierać perspektywy, możliwości,
 kierować do specjalisty  konkretnej osoby (uprzedzonej o sytuacji),
 wezwać pomoc lekarską.
PRZECIWWSKAZANIA W KONTAKCIE
ZOSOB
ZAGROŻON
SAMOBÓJSTWEM
 zbyt szybkie oceniane  tzw. etykietowanie,
 powoływanie się na własny system wartości,
 lekceważenie problemów osoby zagrożonej samobójstwem,
 zbyt szybkie kończenie kontaktu  ze względu na brak czasu,
 ograniczanie czasu spotkania, rozmowy,
 zadawanie pytań w formie  przesłuchania ,
 wymuszanie zobowiązań, podejmowania decyzji, dokonywania wyborów,
 używanie sloganów w stylu  wszystko będzie dobrze ,  to nie jest aż taki
problem ,  wez
się w garść itp., dawać  dobrych rad ,
 wzbudzanie poczucia winy,
 ujawnianie własnych negatywnych stanów emocjonalnych  np.:
zniecierpliwienia, zniechęcenia, złości itp.,
 zostawianie osoby bez opieki, pomocy,
 obiecywanie podjęcia nierealnych działań na rzecz osoby zagrożonej
samobójstwem.
GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC?
 na terenie jednostki  np. gabinet konsultanta
ds. profilaktyki psychologicznej, gabinet lekarski,
kancelaria oficera wychowawczego, kapelana itp.
 Poradnie Zdrowia Psychicznego.
 Punkty Konsultacyjne działające w regionie stacjonowania
jednostki wojskowej.
 Ogólnopolskie i regionalne telefony zaufania.