Modele odpowiedzi do arkusza próbnej matury z OPERONEM
Biologia
Poziom rozszerzony
Grudzieł
2007
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
1. a) Za podanie nazwy miofilamentu oznaczonego literÄ… X  1 pkt 3
miozyna
b) Za wyjaĘnienie mechanizmu skurczu mi´Ä˜nia  1 pkt
Skurcz mi´Ä˜nia polega na wsuwaniu si´ filamentów cienkich mi´dzy filamenty grube.
c) Za podanie roli fosfokreatyny  1 pkt
UmoÅ»liwia szybkie odtworzenie ATP niezb´dnego do skurczu mi´Ä˜ni.
2. Za zaznaczenie w"aĘciwej odpowiedzi  1 pkt 1
D
3. Za wyjaĘnienie, na czym polega sekrecja w nefronie  1 pkt 1
Sekrecja polega na wydzielaniu z krwi okreĘlonych substancji do Ęwiat"a kanalika nerkowego.
4. Za podanie nazwy elementu nefronu  1 pkt 1
Przyk"adowe odpowiedzi:
torebka nefronu, torebka Bowmana, cia"ko Malpighiego, k"´buszek nerkowy, cia"ko nerkowe
5. Za narysowanie kaŻdego schematu  po 1 pkt 2
Sprz´Å»enie zwrotne dodatnie: Sprz´Å»enie zwrotne ujemne:
pobudzenie pobudzenie
czynnik A czynnik B czynnik A czynnik B
pobudzenie hamowanie
6. Za dokonanie oceny i podanie uzasadnienia  1 pkt 1
Wyniki nie Ęwiadczą o prawid"owym funkcjonowaniu organizmu pacjenta, poniewaŻ w mo-
czu stwierdzono obecnoĘç bia"ka.
7. a) Za sformu"owanie wniosku  1 pkt 2
AktywnoĘç enzymu zaleÅ»y od temperatury.
b) Za podanie prawid"owego wyjaĘnienia  1 pkt
AktywnoĘç enzymu po przekroczeniu optymalnej temperatury spada, poniewaÅ» enzym to
bia"ko, które pod wp"ywem wysokich temperatur ulega denaturacji.
8. Za zaznaczenie kaŻdej informacji  po 1 pkt 2
A, D
9. Za sporzÄ…dzenie wykresu  2 pkt, w tym: 2
C
5
 za prawid"owe opisanie osi X i Y
oraz wyskalowanie osi Y  1 pkt,
C
 za prawid"owe narysowanie wykresu 4
A
B
oraz podanie legendy  1 pkt
B
3
2
A
1
0
rodzaj zwiÄ…zku
bia"ko t"uszcze
chemicznego
A, B, C  rodzaje mleka
www. operon. pl
1
zawartoĘç zwiÄ…zków organicznych
w g/100 g produktu
Biologia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
10. Za wybór mleka i podanie argumentu  1 pkt 1
Poleci"bym mleko C.
Przyk"adowe argumenty:
 Jest bogate w bia"ko i nie zawiera zbyt duŻo cukrów.
 Jest bogate w bia"ko i zawiera tyle samo cukrów, co mleko cz"owieka.
 ZawartoĘç substancji odÅ»ywczych, takich jak t"uszcze i bia"ka, jest w nim najwi´ksza, zaĘ cu-
krów jest tyle samo, co w mleku ludzkim.
11. Za prawid"owe zaznaczenie kierunku 2
przep"ywu  1 pkt ¸OÚYSKO
t´tnica Å»y"a
Za podanie, Że transport gazów
macicy p´pkowa
O2
oddechowych odbywa si´
w procesie dyfuzji  1 pkt
CO2
sk"adniki
odŻywcze,
witaminy,
przeciwcia"a
mocznik
Å»y"a t´tnice
macicy p´pkowe
12. Za zaznaczenie w"aĘciwej odpowiedzi  1 pkt 1
D
13. Za podanie prawid"owego wyjaĘnienia  1 pkt 1
Do konfliktu serologicznego dochodzi, gdy matka ma odczyn Rh( ) a dziecko Rh(+) i krwinki
dziecka z antygenem Rh dostanÄ… si´ do krwiobiegu matki; w odpowiedzi na obecnoĘç anty-
genu Rh limfocyty matki wytwarzają przeciwcia"a anty Rh, które przenikając przez "oŻysko,
prowadzÄ… do uszkodzenia rozwijajÄ…cego si´ p"odu.
14. Za podanie kaŻdej funkcji jądra komórkowego  po 1 pkt 2
Jądro komórkowe:
 przechowuje i przekazuje informacj´ genetycznÄ…,
 steruje (niemal) wszystkimi procesami Życiowymi komórki.
15. Za zaznaczenie w"aĘciwej odpowiedzi i uzasadnienie wyboru  1 pkt 1
MoŻliwe odpowiedzi:
Prawid"owa jest odpowiedÄ™ C, poniewaÅ»:
 substancjÄ… zapasowÄ… zielenic jest skrobia,
 oprócz chlorofilu a wyst´puje chlorofil b.
16. Za prawid"owe uzupe"nienie kaŻdego wiersza tabeli  po 1 pkt 2
Metoda Synteza enzymów
Czynnik regulujÄ…cy
Operon regulacji szlaku (hamowane/
(produkt/substrat)
(represja/indukcja) pobudzane)
Laktozowy indukcja substrat pobudzenie
Tryptofanowy represja produkt hamowanie
17. Za podanie nazwy procesu  1 pkt 2
fotosynteza
Za uzasadnienie i podanie argumentu  1 pkt
MoŻliwe odpowiedzi:
Ten proces jest anaboliczny, poniewaÅ»:
 ze związków prostych powstaje związek z"oŻony/jest to proces egzoergiczny,
 jest to proces polegający na powstawaniu związków z"oŻonych, do czego jest potrzebna
energia,
 ze związków prostych powstaje związek wysokoenergetyczny (z"oŻony).
www. operon. pl
2
KRŃÚENIE P¸ODOWE
KRŃÚENIE MATCZYNE
Biologia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
18. Za podanie kaŻdego uzasadnienia  po 1 pkt 2
1. NarzÄ…dy czepne pozwalajÄ… pasoÅ»ytom zaczepiç si´ w przewodach, dzi´ki czemu "atwiej im
si´ utrzymaç w ciele Å»ywiciela.
2. Produkcja olbrzymiej iloĘci jaj zwi´ksza szanse na zjedzenie ich przez Å»ywiciela poĘredniego.
19. Za uzupe"nienie kaŻdego wiersza tabeli  po 1 pkt 3
Glikoliza
Rodzaj fosforylacji substratowa
Substrat (jeden)
glukoza, ATP, NAD+
Produkt (jeden) pirogronian, ADP, NADH
20. Za podanie sposobu samorozsiewania nasion  1 pkt 1
Przyk"adowe odpowiedzi:
 wynoszenie kwiatów jak najwyÅ»ej, przez co nasiona mogÄ… byç rozrzucane na dalsze odle-
g"oĘci,
 wyd"uÅ»anie si´ p´dów w kierunku poziomym u roĘlin p"oŻących si´ (np. rdest ptasi), przez
co nasiona mogÄ… byç rozsiewane na wi´kszej powierzchni,
 wyd"uÅ»anie si´ p´dów w kierunku poziomym poprzez wyd"uÅ»anie si´ roz"ogów (np. po-
ziomka, fio"ek) i k"Ä…czy (np. trzcina)  dzi´ki temu nasiona mogÄ… byç rozsiewane na wi´kszej
powierzchni,
 wzrost ku do"owi polegajÄ…cy na wyd"uÅ»aniu si´ i kierowaniu ku ziemi przekwitni´tych szy-
pu"ek kwiatowych, co powoduje wciskanie w gleb´ dojrza"ych owoców (np. orzech ziemny),
 wyrzucanie nasion na pewnÄ… odleg"oĘç dzi´ki wytwarzaniu w owocni ciĘnienia (np. niecier-
pek),
 ruchy higroskopijne martwych komórek, czyli wysychanie Ęcian komórek  powoduje to p´-
kanie owoców i gwa"towne wyrzucanie nasion (np. "ubin),
 wkr´canie si´ nasion w pod"oÅ»e dzi´ki obecnoĘci w nasieniu oĘci, która pod wp"ywem wil-
goci skr´ca si´ i wwierca nasienie w pod"oÅ»e (np. ostnica).
21. Za sformu"owanie problemu badawczego  1 pkt 1
Wp"yw stopnia nas"onecznienia na zawartoĘç azotanów w roĘlinach.
22. Za zaproponowanie Ęrodka zaradczego, który ograniczy spoŻycie azotanów  1 pkt 1
Przyk"adowe odpowiedzi:
 rezygnacja ze spoŻywania zimowych i wczesnowiosennych nowalijek,
 ograniczenie spoÅ»ycia konserwowanych przetworów mi´snych,
 kupowanie warzyw pochodzÄ…cych z upraw ekologicznych.
23. Za sformu"owanie wniosku  1 pkt 1
Przyk"adowe odpowiedzi:
IntensywnoĘç fotosyntezy u roĘlin cieniolubnych wzrasta wraz ze wzrostem intensywnoĘci
oĘwietlenia w początkowym jej zakresie/w zakresie s"abego oĘwietlenia.
RoĘliny cieniolubne uzyskujÄ… maksymalne nat´Å»enie fotosyntezy przy Ęwietle s"abym.
24. a) Za sformu"owanie hipotezy badawczej  1 pkt 2
Wysi"ek fizyczny powoduje wzrost t´tna.
b) Za podanie, która z osób ma wi´kszÄ… kondycj´, oraz za uzasadnienie stanowiska  1 pkt
Przyk"adowe odpowiedzi:
Osoba II jest bardziej wytrenowana, poniewaÅ»:
 w czasie wysi"ku wzrost jej t´tna by" mniejszy niÅ» u osoby I,
 w krótszym czasie po wykonanym wysi"ku fizycznym t´tno powróci"o do stanu wyjĘciowego.
25. Za uzasadnienie s"usznoĘci stwierdzenia  1 pkt 1
Cz´stsze wyst´powanie tej wady u m´Å»czyzn niÅ» u kobiet.
www. operon. pl
3
Biologia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
26. Za opisanie sposobu przy"Ä…czania si´ nukleotydów w DNA  1 pkt 1
Do powstajÄ…cej nowej nici DNA nukleotydy przy"Ä…czane sÄ… zgodnie z zasadÄ… komplementar-
noĘci, co oznacza, Å»e adenina "Ä…czy si´ z tyminÄ…, a guanina z cytozynÄ….
27. Za podanie rodzaju heterogametycznoĘci  1 pkt 2
Za uzasadnienie wyboru  1 pkt
Przyk"adowe uzasadnienia:
Jest to heterogametycznoĘç m´ska, poniewaÅ»:
 pokolenie F1 jest jednolite pod wzgl´dem czerwonej barwy oczu odziedziczonej po sa-
micy,
 gdyby by"a to heterogametycznoĘç Å»eÅ‚
ska, to w pokoleniu F2 by"oby 25% bia"ookich sa-
mic, 25% czerwonookich samic, 25% bia"ookich samców i 25% czerwonookich samców,
28. a) Za zaznaczenie w"aĘciwej odpowiedzi  1 pkt 2
D
b) Za podanie nazwy grupy wirusów oraz nazwy choroby  1 pkt
wirusy RNA (retrowirusy)
29. Za zaznaczenie w"aĘciwej odpowiedzi  1 pkt 1
B
30. Za zaznaczenie w"aĘciwej odpowiedzi  1 pkt 1
D
31. a) Za ustalenie genotypów rodzicielskich  1 pkt 3
Aabb, aaBb
b) Za wykonanie krzyŻówki  1 pkt
Ab ab
aB AaBb aaBb
ab Aabb aabb
Za podanie genotypów groszku o nasionach zielonych i g"adkich  1 pkt
aaBb
32. Za dokonanie oceny i podanie uzasadnienia  1 pkt 1
Stwierdzenie jest s"uszne, poniewaÅ» przeciwcia"a sÄ… produkowane i uwalniane przez limfocy-
ty B w odpowiedzi na pojawienie si´ w organizmie antygenu pochodzÄ…cego ze szczepionki.
33. Za podanie nazwy zaleŻnoĘci  1 pkt
2
symbioza
Za podanie, Że jest to przyk"ad stosunku nieantagonistycznego  1 pkt
34. Za podanie kaŻdej korzyĘci  po 1 pkt
2
W wyniku tego wspó"Å»ycia glony majÄ… schronienie i otrzymujÄ… od grzybów wod´ oraz sole
mineralne, grzyby zaĘ korzystają z produktów fotosyntezy.
www. operon. pl
4
Biologia. Poziom rozszerzony
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Maks.
Nr
Przyk"adowe odpowiedzi i schemat oceniania punktacja
zadania
za zadanie
35. Za podanie stanowiska i uzasadnienie go kaŻdym z dwóch argumentów  po 1 pkt 2
Przyk"adowe odpowiedzi:
Jestem za stosowaniem spalania odpadów szpitalnych, poniewaŻ:
 zapobiega to rozprzestrzenianiu si´ na przyk"ad chorób zakaÄ™nych, których formy ginÄ…
w wysokich temperaturach, a odpady szpitalne sÄ… cz´sto skaÅ»one drobnoustrojami chorobo-
twórczymi,
 szpitale nie majÄ… ich gdzie sk"adowaç, a ich budÅ»et jest na tyle ograniczony, Å»e nie staç ich
na p"acenie za inne, duŻo droŻsze formy utylizacji,
 d"ugie ich sk"adowanie na terenie szpitali, których nie staç na cz´ste p"acenie specjalistycz-
nym firmom za inny sposób ich utylizacji, moÅ»e doprowadziç do skaÅ»enia gleby, a potem wód
gruntowych toksycznymi chemikaliami, jeŻeli miejsca ich sk"adowania nie są odpowiednio za-
bezpieczone przez przesiÄ…kaniem.
Jestem przeciw spalaniu odpadów szpitalnych, poniewaŻ:
 ta forma utylizacji odpadów sprzyja przedostawaniu si´ do atmosfery trujÄ…cych zwiÄ…zków,
które wp"ywają niekorzystnie na organizmy, w tym na zdrowie cz"owieka, na przyk"ad przy-
czyniajÄ…c si´ do powstawania chorób p"uc lub nasilajÄ…c objawy tych chorób,
 w wyniku ich spalania powstają związki o wiele groęniejsze, trujące, a tym samym bardzo
niebezpieczne dla zdrowia cz"owieka i innych organizmów,
 ludzie mają ograniczony kontakt z odpadami i ich skaŻenie drobnoustrojami chorobotwór-
czymi nie jest na tyle niebezpieczne, by wywo"aç na przyk"ad epidemi´,
 sÄ… inne formy ich utylizacji i raz na jakiĘ czas szpitale mogÄ… zap"aciç za bardziej ekologicznÄ…
form´ ich utylizacji.
36. a) Za prawid"owe przyporzÄ…dkowanie wszystkich czterech nazw gatunkowych  1 pkt 2
X  Homo habilis
Y  Homo erectus
Z  Homo neanderthalensis
Q  Homo sapiens
b) Za podanie nazwy gatunkowej Homo rudolfensis  1 pkt
37. Za podanie kaŻdej z cech  po 1 pkt 2
Przyk"adowe odpowiedzi:
 esowato wygi´ty kr´gos"up,
 podporowa, "ukowato wysklepiona stopa i brak przeciwstawnego palucha,
 przesuni´cie pod czaszk´ otworu potylicznego,
 szeroka i krótka miednica.
www. operon. pl
5