Niebezpieczeństwa stosowania metafor:

• traktowanie metafory jako prawdy

• poczucie, że wyjaśniliśmy zjawisko.

W nauczaniu metafora może być pomocna, ale w nauce może prowadzić do błędów, bo w nauce chodzi o wykonywanie prawidłowości, formułowanie praw. Oprócz opisu trzeba wykryć prawa, które rządzą tą rzeczywistością.

Posługując się językiem naukowym, trzeba mieć na uwadze definicję Kazimierza Ajdukiewicza:

„Poznaniem naukowym jest tylko taka treść myślowa, która po pierwsze daje się drugiemu zakomunikować w słowach rozumianych dosłownie, tj. bez przenośni, porównań i innych półśrodków przekonywania myśli. Po drugie - do tytułu poznania naukowego rościć sobie może pretensje tylko takie twierdzenie, o którego słuszności lub niesłuszności może się w zasadzie przekonać każdy. Jeśli się tylko znajdzie w odpowiednich warunkach zewnętrznych. Słowem, poznanie naukowe jest poznaniem intersubiektywnie komunikowalnym i intersubiektywnie kontrolowanym. Ta właśnie intersubiektywność jest - jak się zdaje - charakterystyczną cechę poznania racjonalnego”.

Pamięć, osobowość, uwaga … - terminy potoczne, które mogą za sobą nieść pułapki teoretyczne. Stosowanie terminów potocznych jest niebezpieczne ponieważ, sprawia wrażenie, że wiemy o czym mówimy (do czasu, gdy ktoś poprosi nas o definicję).

Pamięć (Słownik Języka Polskiego):

• Zdolność, predyspozycja umysłu do przyswajania, utrwalania i przypominania doznanych wrażeń, przeżyć, świadomości.

Pamięć jako trwanie każdej zmiany (zbyt szeroka definicja). Jeżeli coś po zdarzeniu zostanie to, to jest pamięć tego czegoś. Opalenizna jest pamięcią opalania się.

Włodzimierz Szewczuk:

• Posługując się pojęciem pamięci rozumiemy przez nią tę właściwość układu nerwowego, która umożliwia kształtowanie się i funkcjonowanie doświadczenia jednostkowego.

• Pamięć jest właściwością organizmu, dokładniej jego układu nerwowego, polegającą na utrwalaniu - zdobywanego w toku najróżniejszych działań - poznania rzeczywistości i samych tych działań, utrwalaniu rozszerzającym zakres związków organizmu ze światem otaczającym, zakres jego dalszych działań.

Powiązanie pamięci z układem nerwowym jest jak najbardziej uzasadnione - zaburzenia pamięci.

PODZIAŁ PAMIĘCI

1. FILOGENETYCZNA

Gatunkowa, ewolucyjna. Zespól odruchów bezwarunkowych, dzięki którym możliwe jest przeżycie organizmów. Mechanizmy nie podlegają procesom zapominania. Np.: oddychania, odruchu źrenicznego nie zapominamy. Nie ma kategoryzacji, ani reminiscencji. W tym kontekście pamięć jest metaforą nietrefioną !

2. ONTOGENETYCZNA

Osobnicza, jednostkowa, indywidualna.

Pamięć ma ogromne znaczenie w funkcjonowaniu organizmu.

Osoba pozbawiona zupełnie pamięci (wszystkich śladów pamięciowych):

• nie może się porozumieć - język (a nawet gesty) jest wyuczony.

• nie umie siedzieć etc. Gorzej niż noworodek bo w okresie prenatalnym wykształcają się pierwsze ślady pamięciowe.

• utrata tożsamości. Jesteśmy tym, co pamiętamy. Tożsamość związana jest z naszym zachowaniem.

Geneza engramu

Warunki powstawania śladów pamięciowych (wpisania w coś, np.: jakiś treści w strukturę mózgową):

• czynny układ nerwowy,

• bodziec.

Plastyczność mózgu - powiązana z pamięcią, pamiętliwość układu nerwowego.

HISTORIA PRENATALNA

• 13 dni po zapłodnieniu widoczne zalążki OUN.

• 30 dni po zapłodnieniu zaczyna formować się kora mózgowa.

• 37 dni po zapłodnieniu - konfiguracja mózgu płodu podobna jest do konfiguracji mózgu człowieka dorosłego - powstają pierwsze synapsy.

Pojawiają się pierwsze ślady pamięciowe. Wg jednej z koncepcji biologicznego systemu pamięci - synapsy powstają w wyniku jakiejś informacji pamięciowej.

• 43 dni po zapłodnieniu - można rejestrować pierwsze fale mózgowe.

Po urodzeniu najlepiej rozwinięty jest słuch (jest on już dobry między 4 i 5 miesiącem życia płodowego). W ostatnim trymestrze ciąży możliwe uczenie - eksperymenty z utworami klasycznymi, łono matki jest bardzo bogate w bodźce (serce, jelita, głos etc.).

Skąd wiemy o istnieniu pamięci ?

Bezpośrednio widziane tylko bodźce i reakcje, o reszcie można tylko wnioskować.

Podejścia do psychologii:

1. S - R

Warunkowanie klasyczne.

Watson: znając bodziec - znam przyczynę oraz znając przyczynę - znam bodziec.

2. S - O - R

Cała reszta psychologii.

Ktoś, kto nie zna reguł gry, wnioskuje o nich z zachowania graczy. Psychologia zajmuje się światem wywnioskowanym.

Donald Hebb
ZACHOWANIA NIŻSZEGO RZĘDU	ZACHOWANIA WYŻSZEGO RZĘDU
ściśle określony przebieg dróg nerwowych natychmiastowość występowania identyczność reakcji powtarzalność, niewyczerpalność odruchy bezwarunkowe	kontrolowane przez procesy (tj. czynności zespołów komórkowych) pośredniczące (utrzymywanie impulsów, gdy bodziec przestał działać, utrzymywanie aktywności mózgu) reakcje odroczone (dowód na istnienie pamięci)

PAMIĘĆ:

• to całokształt informacji utrzymywanych w układzie nerwowym, w sposób statyczny lub dynamiczny, mających bezpośrednią lub pośrednią genezę sensoryczną.

• jest tym, co jest pamiętane ! Nie ma czegoś takiego, jak zapis pamięci.

Bodziec (stimulus):

• specyficzna energia fizyczna oddziałująca na receptor wrażliwy na ten rodzaj energii (E.R. Hilgard)

• wszelka zmiana w otoczeniu organizmu lub w samym organizmie, która może wywołać lub zmienić stan czynny czyli stan pobudzenia, w którymkolwiek z posiadanych przez organizm receptorów (J. Ekel)

• zmiana energetyczna, zewnętrzna w stosunku do receptora, która w sposób przejściowy zmienia jego stan.

Funkcje bodźca:

• sygnałowa

• aktywacyjna

a - śpimy, b - pobudka, c - wzrost pobudzenia, d - optymalny poziom pobudzenia,

e - zaburzenia emocjonalne, f - dezorganizacja zachowania

Zadania proste, typu np.: wyścig
i

Działania nawykowe

Zachowania złożone

PSYCHOLOGIA PAMIĘCI I UCZENIA 2007/2008, PROF. J.SIUTA

WYKŁAD 2

3 | Strona

---