Odpamiętywanie:

• przypominanie,

• rozpoznawanie.

Wskaźniki odpamiętywania

• przypominanie

• rodzaj aktywizacji śladu pamięciowego, polegający na reprodukowaniu tego, co było spostrzegane wcześniej

• w chwili przypominania osoba nie spostrzega zapamiętywanych treści

• rozpoznawanie

• rodzaj aktywizacji śladu pamięciowego, polegający na identyfikacji treści aktualnie spostrzeganych, jako tych, które były spostrzegane wcześniej

• w chwili rozpoznawania osoba spostrzega zapamiętane treści wraz z innymi nowymi bodźcami.

Przypominanie a rozpoznawanie

• łatwość opamiętania

• jeśli elementy, wśród których dokonuje się identyfikacji odmienne

rozpoznawanie > przypominanie

• jeśli elementy, wśród których dokonuje się identyfikacji bardzo podobne

rozpoznawanie < przypominanie

Przypominanie bez rozpoznawania

• nieświadomy plagiat

Osoba przypomina sobie pewien fakt, wykonuje pewną czynność, znaną skądinąd, ale sądzi, że ten fakt lub czynność są jej oryginalnym wytworem.

Brak dostępu do oceny źródła informacji.

Rozpoznawanie bez przypominania

• paramnezja

• osoba rozpoznaje pewien fakt, jako coś, z czymś kiedyś się zetknęła, ale nic poza tym nie pamięta

• zjawisko „mam to na końcu języka”

• poczucie pamiętania

• deja vu

• błędne rozpoznanie czegoś nowego, jako rzeczy znanej

• poczucie znajomości dotyczy całej sytuacji

• jamais vu

• błędne rozpoznanie czegoś znanego, jako rzeczy nowej

• zjawisko alienacji (wyobcowania)

Czynniki wpływające na opamiętywanie

1. zakres odpamiętanych treści

• ile informacji zostaje odpamiętanych

2. rodzaj odpamiętanych treści

• co zostaje odpamiętane

3. sytuacja zewnętrzna

• podobieństwo sytuacyjne odpamiętywania i zapamiętywania

4. właściwości jednostki

• indywidualne właściwości pamięci (gotowość, trafność, dokładność)

• stosunek do odpamiętywanych treści

• nastawienie

• motywacja

Rozpoznawanie - ocena, a przypominanie to dotarcie do śladu pamięciowego i ocena.

Odpamiętywanie a zapominanie

• pamięć zależna od kontekstu

• Godden i Baddeley (1975, 1980): nauczanie płetwonurków pod wodą, opamiętywanie na lądzie i pod wodą;

• Brak wpływu na rozpoznawanie, tylko na przypominanie.

• pamięć zależna od stanu wewnętrznego

• Eich (1980): zapamiętywanie po alkoholu, opamiętywanie po alkoholu i na trzeźwo;

• Brak wpływu na rozpoznawanie.

• pamięć zależna od nastroju

• wspomnienia o charakterze emocjonalnym; osoby depresyjne więcej smutnych wspomnień, zaś radosne więcej takich wspomnień.

• Brak wpływu na materiał neutralny.

Metody badania pamięci

• Cechy pamięci

• trwałość

• szybkość

• dokładność

• gotowość

• Miary pamięci

• techniki badania przypominania

• techniki badania rozpoznawania

Techniki badania PRZYPOMINANIA

1. Reprodukcja

• „powiedz co zapamiętałeś”

• „narysuj co oglądałeś”

• Pamięć wspomnieniowa (Bartllet, 1932)

• Reprodukcje opowiadań lub zdarzeń

• Pomiar: liczby zapamiętanych szczegółów,

zmiany wprowadzone przez osobę w kolejnych odpamiętaniach.

2. Zapamiętane człony

• Ekspozycja tekstu z wyraźnym określeniem, co należy zapamiętać.

• Materiał o określonych porcjach treściowych (badanie tego, co osoba miała i nie miała zapamiętać).

3. Pomiar pamięci bezpośredniej

• Pozwala badać, ile elementów danego materiału osoba potrafi opamiętać po jednorazowej ekspozycji.

4. Rekonstrukcja

• Odpamiętanie elementów w takiej kolejności, w jakiej były prezentowane.

• Odpamiętanie tego, co było wcześniej z elementów ponownie spostrzeganych (rozpoznawanie).

5. Uczenie przez powtarzanie

• Dany materiał powtarza się kilkakrotnie aż do osiągnięcia kryterium jednego lub większej liczby bezbłędnych powtórzeń.

• Pomiar: czas uczenia się,

liczba prób potrzebnych do osiągnięcia kryterium,

liczba błędów w kolejnych próbach.

6. Antycypacja

• Materiał jest ułożony w szereg A - B - C etc.

• Po jednorazowej ekspozycji szeregu (jeden element na raz) osoba badana przewiduje kolejne elementy, zanim zostaną pokazane.

7. Pary skojarzeń

• Kilkakrotnie prezentowanie par elementów.

• Pomiar opamiętania drugiego elementu z pary.

8. Powtórne uczenie

• Dwa etapy: pierwsze uczenie,

uczenie powtórne (wyniki pierwszego są zapomniane !).

• Pomiar: różnica czasu między pierwszym i ponownym uczeniem,

różnica liczby prób między pierwszym i ponownym uczeniem.

• Względna miara zaoszczędzania (Hilgard, 1934)

O - miara zaoszczędzania

U - liczba prób podczas uczenia początkowego

W - liczba prób podczas uczenia powtórnego

K - liczba prób odpowiadająca przyjętemu kryterium

Techniki badania ROZPOZNAWANIA

1. Rozpoznawanie

• Prezentuje się dwa rodzaje różnych bodźców: stare (wyuczone poprzednio), które należy rozpoznać pośród nowych, nieznanych.

• Bodźce przeznaczone są na dwa sposoby:

1. przedstawienie w serii złożonej zarówno ze starych elementów, jak i nowych;

2. porównanie parami.

• Poprawność rozpoznawania zależy od liczby nowych bodźców i stopnia ich podobieństwa do uprzednio działających.

2. Badanie reakcji odroczonych

• W. S. Hunter

Małpy: włożenie do jednego z trzech pudełek inne zajęcie w którym pudełku ? (-) usztywnienie ręki przez małpy

• O. L. Tinklepaugh

Modyfikacja badania Huntera.

Małpy: włożenie do jednego z trzech pudełek banana inne zajęcie (+ zmiana banana na sałatę) wktórym pudełku ? szukanie banana.

Pamiętamy znacznie więcej niż jesteśmy w stanie odpamiętać !!!

DOWODY:

1. Obserwacja z życia codziennego

• Samoczynne odpamiętywanie informacji, których wcześniej nie odpamiętaliśmy

• Odpamiętanie początkowo niedostępnych informacji po kilku próbach

2. Różnice między wynikami odpamiętywania za pomocą różnych technik

• Rozpoznanie przy braku reprodukcji

3. Zjawisko oszczędności przy ponownym uczeniu

4. Zjawisko reminiscencji

• Dotyczy materiału sensownego i bezsensownego !

• Przypomnienie sobie bez dodatkowych powtórzeń materiału, który w poprzedniej próbie nie został całkowicie odtworzony

• Zjawisko Ballarda

Stopniowa ilościowa poprawa reprodukcji w czasie kolejnych przypomnień.

• Zjawisko Warda - Howlanda

Ilościowa poprawa reprodukcji w czasie następującym bezpośrednio po wyuczeniu się bez dodatkowego powtarzania

reminiscencja

Krzywa zapominania Ebbinghausa

5. Funkcjonowanie pamięci podczas hipnozy

• Hipermnezja hipnotyczna - zjawisko zwiększania się liczby lub szczegółowości odpamiętywanych faktów w wyniku specjalnych sugestii podawanych podczas hipnozy.

Wzrost przekonania o prawidłowości odpamiętanych faktów.

Wzrost liczby błędnych odpamiętań.

6. Pamięć implikacyjna / eksplikacyjna

• Schacter i Grah (1977)

• 
  Explicit memory tasks dwa rodzaje zadań

• Implicit memory tasks dotyczące jednego rodzaju pamięci

Docieranie do śladów pamięci bez odwoływania się do odpamiętywania

• Uzupełnianie słów

A _ _ A _ _ IN

• Początki słów

CAM …

• Identyfikacja percepcyjna

• Ekspozycja 50 ms (podprogowo)

• Rozpoznanie 60% prezentowanych wcześniej słów

• Oszczędność przy ponownym uczeniu

• Badania Fagana

• Seria zdjęć twarzy pokazywana dzieciom.

• Po dwóch tygodniach pokazywano pary fotografii (stare, nowe) - dłuższy okres patrzenia na nowe.

Zadania pamięci implikacyjnej a …

• 
  Amnezja

Brak różnic między osobami zdrowymi a cierpiącymi na amnezje zawodzi

• W … odpamiętanie

Brak różnic w grupach wiekowych.

• Depresja

Brak różnic między osobami zdrowymi a cierpiącymi na depresję.

• Zaburzenia organiczne

Choroba Alzheimera - chorzy nie wykonują zadań o charakterze implikacyjnym.

7. Funkcjonowanie pamięci w przypadku zastosowania znieczulenia ogólnego

• Wyłączanie świadomości

• Rozluźnienie mięśni

• Zastosowanie środka analgetycznego

Badania J. F. Kihlstroma

• 67 krotne prezentowanie par skojarzeń podczas operacji

• Odpamiętywanie 87 min po operacji

• Jeśli pytano wprost - 0 % rozpoznania, 0 % reprodukcji

• Jeśli proszono o podawanie skojarzeń do pierwszych elementów z prezentowanych wcześniej par - więcej odpowiedzi zgodnych z prezentowanymi podczas operacji.

8. Funkcjonowanie pamięci w przypadku stosowania elektrowstrząsów

• Stosowane w przypadku ciężkiej depresji.

• Wprowadzone w 1938 roku przez Ugo Cerlettiego.

• Prąd o napięciu 100 - 200 V i natężeniu 220

• Czas trwania impulsu: 0,2 - 0,4 sek.

Skutki elektrowstrząsów:

• Utrata świadomości.

• Drgawki przypominające padaczkę.

• Amnezja: + amnezja anterograda - niepamięć wsteczna

+ amnezja retrograda - niepamięć następcza

+ niepamięć całkowita

Niepamięć wsteczna:

• Zaburzenia pamięci zdarzeń sprzed urazu (elektrowstrząsów).

• Stopniowe, chronologiczne powracanie wspomnień.

• Brak dostępu do wydarzeń bezpośrednio poprzedzających uraz (elektrowstrząsy) - nie było czasu na konsolidację.

Niepamięć następcza:

• Trudności w zapamiętywaniu występujące przez pewien czas po odzyskaniu przytomności.

• Zaburzenia spostrzegania.

Niepamięć całkowita:

• Niepamiętanie zdarzeń z okresu nieprzytomności.

• Nie jest to zjawisko pamięciowe, ponieważ podczas nieprzytomności nie występuje spostrzeganie.

9. Doniesienia z neurologii

• Badania Wildera Penfielda (1891 - 1976)

• Leczył padaczkę ogniskową przez resekcję zwyrodniałych obszarów kory mózgowej.

• Operacje chirurgiczne przy znieczuleniu miejscowym.

• Reakcje na podrażnienia kory mózgowej

• reakcje doznaniowe (experiental responses) - wspomnienia wywołane.

Wspomnienia wywołane:

• słuchowe (głosy, muzyka, nieokreślone dźwięki),

• wzrokowe (ludzie, rozpoznawalne przedmioty),

• wzrokowo - słuchowe (sceny z odpowiadającą im warstwą dźwiękową),

• pozostałe wspomnienia (np.: myślenie o czymś).

„Kruchy dom duszy. Wielka odyseja chirurgii mózgu”

PSYCHOLOGIA PAMIĘCI I UCZENIA 2007/2008, PROF. J.SIUTA

WYKŁAD 5

6 | Strona

---