„Pamięć i zapominanie.

Klasyfikacja i mechanizmy

pamięci, przyczyny

zapominania, mózgowa

reprezentacja pamięci”.

A tte n tio n , e m o tio n , m o tiv a tio n

R
e
c
e
p
t
o
r
s

E
f
e
c
t
o
r
s

B e h a v io ra l e ff e c ts

In p u t

O u tp u t

E x te r n a l e n v ir o n m e n t

N e r v o u s s y s te m

Learning &

Definicja uczenia i pamięci

• Powstanie trwałych zmian zachowania pod

wpływem doświadczenia

nazywamy

uczeniem.

• Pamięć

to proces, w wyniku którego te

nabyte zmiany są kodowane i
przechowywane w formie umożliwiającej ich
wykorzystanie w czasie, w zależności od
potrzeb organizmu.

• Podłożem dla procesów uczenia się i

pamięci jest układ nerwowy.

Rodzaje uczenia się:

• Uczenie nieasocjacyjne

1. habituacja

zdolność organizmu do ignorowania informacji nie

mających znaczenia biologicznego

2. sensytyzacja

zwiększenie wrażliwiści na słaby bodziec pojawiający się

po silnym bodźcu

• Uczenie jednopróbowe

• Uczenie asocjacyjne

1. warunkowanie klasyczne (I rzędu)
2. warunkowanie instrumentalne (II rzędu)

Klasyczne odruchy warunkowe

(zwane inaczej odruchami pawłowowskimi lub odruchami I rzędu)

Wytworzenie odruchu (ang.CR - conditioned response) na bodziec
pierwotnie obojetny poprzez kojarzenie go z bodźcem
o istotnym znaczeniu biologicznym (ang.US - unconditioned
stimulus)
nosi nazwę warunkowania klasycznego.
W trakcie treningu bodziec pierwotnie obojętny staje się bodźcem
warunkowym (ang.CS - conditioned stimulus).

Podstawą wystąpienia klasycznej reakcji warunkowej (CR) jest
wystąpienie
asocjacji pomiędzy bodźcem obojętnym i bodźcem specyficznym dla
danej reakcji odruchowej np. jeżeli dźwięk (CS) towarzyszy
podawaniu pokarmu (US) to z czasem ślinienie (UR - unconditioned
response) zacznie się pojawiać na sam dźwięk (CR).

[ślinienie to reakcja specyficzna na pokarm (UR)]
[zasada koincydencji – zbieżności w czasie]

Warunkowanie klasyczne

CS – bodziec warunkowy
US – bodziec bezwarunkowy
CR – reakcja warunkowa

Warunkowe odruchy

instrumnetalne

(odruchy warunkowe II rzędu)

Reakcje ruchowe, na bodziec obojetny (CS),
które w istotny sposób zmieniają prawdopodobieństwo pojawienia się

bodźca bezwarunkowego o istotnym znaczeniu dla organizmu,

(US – wzmocnienie; może być pozytywne lub negatywne)

noszą nazwę reakcji instrumentalnych

(ang. instrumnetal response – CR

i

);

Proces prowadzący do wytworzenia reakcji instrumentalnych to
warunkowanie instrumentalne.

Zachowanie zwierzęcia jest INSTRUMENTEM
prowadzącym do uzyskania jak najlepszego przystosowania do danych

warunków (unikanie niebezpieczeństwa, osiąganie nagody)

Odruchy instrumetalne zostały odkryte i opisane przez

Jerzego Konorskiego i Stefana Millera w 1928r

Metody wytwarzania odruchów instrumentalnych

CR

CS

Attractive US

Aversive US

Aversive US

CR

CS

Attractive US

CR

CS

CS

CR

Unikania

Karania

Nagradzania

CR- reakcja warunkowa

CS - bodziec warunkowy

US – wzmocnienie (bodziec bezwarunkowy)

Pomijania

zmodyf: Zieliński 2003

Podział procesów

pamięciowych

w zależności od:

1.Czasu utrzymywania śladów

pamięciowych

2.Procesów

biorących udział w

formowaniu informacji

3.Charakter przechowywanych

informacji

Pamięć

(klasyfikacja pod względem czasu

utrzymywania śladów pamięciowych)

pamięć krótkotrwała
(ang. short-term memory – STM)
zwana też pamięcią operacyjną –
tzw. working memory
pamięć długotrwała
(ang. long-term memory -LTM)

Klasyfikacja na podstawie

procesów odpowiedzialnych za

formowanie śladów pamięciowych

• Procesy elektryczne

• Procesy chemiczne
- synapsy
- receptory
- przekaźniki

PAMIEĆ

(podział ze względu na charakter przechowywanych

informacji)

Deklaratywna

uświadomiona

(ang. explicit memory)

• Epizodyczna

kiedy? gdzie?

{doświadzenie osobnicze :-ego}

• Semantyczna

wyobażenia, zdarzenia

{doświadczenia ogólne}

Proceduralna

nieuświadomiona

(ang. implicit

memory)

• proceduralna

umiejętności,

klasyczne warunkowanie,
uczenie nieasocjacyjne,

„priming”,

Klasyfikacja na podstawie procesów

odpowiedzialnych

za formowanie śladów pamięciowych

Długotrwałe wzmocnienie synaptyczne – LTP

(ang. long-term potentiation)

Wzmacnianie wagi synaps - proces odpowiedzialny za uczenie

Długotrwałe osłabienie synaptyczne –
LTD

(ang. long-term depression)

Proces odpowiedzialny za plastyczność mózgu – osłabienie

transmisji synaptycznej

Długotrwałe wzmocnienie synaptyczne – LTP

Drażnienie pojedynczym
bodźcem
o wysokiej częstotliwości
(bodziec tężcowy)

C
a

2+

(zmodyf.wg Nicolii i wsp. 1988)

Synapsa chemiczna

Transmiter informacji
chemicznej

Szczelina synaptyczna

Błona postsynaptyczna

Błona prestsynaptyczna

Receptory

Mózgowa reprezentacja

pamięci

• Struktury korowe
płaty skroniowe, czołowe, kora

czuciowo-ruchowa, wzrokowa,
słuchowa ...

• Struktury podkorowe
wzgórze, podwzgórze, ciało

migdałowate,

HIPOKAMP

Pamięć

(klasyfikacja pod względem zależności od struktur mózgu)

Przyczyny zapominania

A.Procesy hamowania, jako przykład aktywnego

wygaszania

wcześniej wytworzonych śladów pamięciowych.

B. Uszkodzenia fizycznych magazynów pamięci (lezje,

wylewy)

C. Uszkodzenia funkcjonowania układu nerwowego

Choroba Alzheimera

Uszkodzenia fizycznych magazynów
pamięci

Amnezje jako zaburzenia pamięci będące
funkcją czasu:

Amnezja wsteczna (retrogradna)

brak pamięci zdarzeń , które miały miejsce

przed pojawieniem się zaburzenia.

Amnezja następcza (anterogradna)

brak zdolności do uczenia się i zapamiętywania

nowych zdarzeń występujących po zadziałaniu

czynnika wywołującego zaburzenia pamięciowe.

Mózgowa reprezentacja pamięci

Pamięć deklaratywna

(explicit memory)

• pamięć mowy, pisania, pamięć słuchowa, pamięć wzrokowa
: przyśrodkowa część płatów skroniowych, kora przedczołowa,
kora węchowa, przyśrodkowe części wzgórza

• pamięć epizodyczna, pamięć przestrzenna
: układ limbiczny - Hipokamp

Pamięć proceduralna

(implicit memory)

• pamięć emocjonalna, warunkowanie klasyczne
: ciało migdałowate

• pamięć wykonawcza (zręczność np. jazda na rowerze, pywanie)
: prążkowie

• pamięć ruchowa
: móżdżek

Aleksja

- zaburzenia czytania; kora ciemieniowa, uszkodzenie

zakrętu kątowego, lewostronne uszkodzenie potyliczne
łącznie z uszkodzeniem spoidła wielkiego

Agrafia

– zaburzenia pisania; uszkodzenie zakrętu kątowego

Zaburzenia pracy

mózgu

Afazja -

zaburzenia mechanizmów odpowiedzialnych za

programowanie nadawania i odbioru mowy
Wybrane przykłady:
: afazja Broca – lewa okolica przedruchowa
: afazja Wernickego – tylny obszar lewej asocjacyjnej kory słuchowej
: afazja całkowita – uszkodzenie ośrodków mowy w lewej półkuli

Uwaga

to proces zwiększonej koncentracji
na określonym bodźcu(-ach),
myślach, odczuciach;
Jej funkcjonowanie zależy od układu

siatkowatego mózgu

Zachowania
Emocyjne

Popęd, jako wewnętrzne źródło działania człowieka lub zwierzęcia
jest wynikiem pobudzenia pewnych zespołów struktur mózgowych.

Popęd może powstać w wyniku zmian fizjologicznych w organiźmie
(endogennie) lub pod wpływem bodźców zewnętrznych .

Zjawiska towarzyszące zaspokajaniu czy pobudzaniu tych

popędów to zachowania emocyjne.

Sadowski, Chmurzyński 1989