psychologia ogólna -skupia się na jednostce
przedmiotem badań jest to w jaki sposób zachowują się ludzie i jakie są mechanizmy kierujące tym zachowaniem
redukcjonizm-zachowania ludzkie mogą być zredukowane do zachowań biologicznych, ważny nurt w psychologii, przez to psychologia przesuwa się w kierunku nauk ścisłych
spór osobowość <->środowi- co ma większy wpływ na człowieka
są to mechanizmy wewnętrzne i zewnętrzne i czynniki losowe
zachowanie- forma aktywności człowieka która charakteryzuje się: celowością (dzielą się na subcele), złożonością (części składowe to czynności, czynność rozłożona na operacje), zorganizowaną (dzięki temu są możliwe do osiągnięcia założone cele, analiza przypadków psychopatolog)
Części składowe zachowania: czynności ruchowe, spostrzegania, myśleniem, mowa. Wpływ czynników zewnętrznych (inni ludzie-kibice) i wewnętrznych (emocje-niepokój-zawęzają postrzeganie, motywacja)
błąd wyniku różnica między założeniami a osiągnięciami, może być wynikiem zdarzenia niezależnego od podmiotu-czynniki losowe, niektóre podmioty potrafią odczytać te czynniki
myślenie prowabilistyczne-oparte na rachunku prawdopodobieństwa
czynniki regulujące zachowania-środowiskowe(zewnętrzne-wszystko to co nie jest wpływem genetycznym, więc myśli są cz.zew.Dzielą się na środowisko naturalne-klimat-zanieczyszczenia-sposób odżywiania-ciśnienie-środowisko fizyczne-to ukształtowane przez człowieka- np. spadek odporności czy wzrost agresji-stres miejski-osłabienie więzi międzyludzkich, środowisko społeczne-inni ludzie-może wywierać presję, przeszkadzać, zależność emocjonalna)
i wewnętrzne (biologiczne-wpływ genetyczny i wpływ ukształtowanych struktur-ukladów nerwowych<trzech-układ hormonalny i system neuroprzekaźników, czynniki psychiczne-procesy poznawcze-motywacyjne-emocjonalne-właściwości takie jak inteligencja-zdolnosci i struktury takie jak postawy i osobowość)
zadania psychologii- opis zachowania, wyjaśnienie z., przewidywanie z.(najmniej skuteczne), sterowanie z.
Badanie zaburzeń, okres introspekcyjny- początek miały miejsce w XIX w, pod koniec, kiedy szukano wyjaśnienia dla zachowań ludzkich, określanych jako dziwaczne, ponieważ w sensie medycznym są zdrowi, natomiast zachowanie zdecydowanie odbiega od uważanej normy, 1)do tego typu zaburzeń zalicza się nerwica-zaburzenie funkcjonalne, funkcje są u nich szczególnie nasilone, np. reakcja na lek, 2)inne takie jak: poczucie niepokoju, niezadowolenie z życia, wycofanie z życia publicznego 3)stupot- osłupienie, zostanie w jakiejś pozycji 4)blocus histericcus-histeria, dławienie w gardle, przykład w “Nad Niemnem”, ale robią to w sposób przez siebie kontrolowany.
Zeznania introspekcyjne- wypytywanie się chorego o to, co się w nich dzieje, o przyczyny ich choroby, nie jest to takie proste, bo ludzie często nie potrafią zajrzeć do swego wnętrza, ani określać emocji, które nimi miot-czyli metoda nie działa
Metoda hipnotyczna-, czyli wyłączając świadomość chorego, okazała się pomocna, ludzie ujawniali treści, część objawów cofała się dzięki leczeniu
Dlaczego I jak u ludzi powstają nerwice?- Szczególne zasługi miał w tym Zygmunt Freud- zaproponował on następujące wyjaśnienie w l.20 I 30 XX w. (teoria uznawana do dzisiaj): 1) założenie-psychika człowieka obejmuje dwa obszary - nieświadomość - poza naszą kontrolą, świadomość, pomiędzy nimi sfera nazwana podświadomością lub przedświadomością 2)człowiek ma naturę biologiczną, ale funkcjonujemy w otoczeniu społecznym co ma określone konsekwencje 3) to co napędza zachowanie człowieka to biologiczne popędy-seksualny(eros)-podstawowa energia życiowa, jego rozwój przejawia się w pojawiających się napięciach, które trzeba rozładować I pojawia się przyjemność oraz inne np. głód, pragnienie, wszystkie te popędy nie są świadome, każdy człowiek podlega także procesowi uspołecznienia-socjalizacji, bo każda zbiorowość funkcjonuje według określonych norm-środowiskowych, moralne, etyczne, prawne, religijne, nieprzestrzeganie norm powoduje konflikt z innymi ludźmi lub rozpad społeczności - np. mafia nigdy się nie rozpadnie, bo nikt się nie wygada, szczególnie dużo ograniczeń nakładanych jest na popęd seksualny
Popęd agresji I śmierci(tanatos)- Freud obmyślił ją w czasie I w. światowej - w ludziach powstają czasami wewnętrzne napięcia, presja, które dezorganizuje działanie lub prowadzi do autodestrukcji, ludzie kierują agresję na siebie samego, analogia do kotła parowego-organizm człowieka, w kotle również wytwarza się wewnętrzne ciśnienie-część pary należy wyprowadzić na zewnątrz - wypuszcza się ją poprzez wentyle bezpieczeństwa
Jeżeli połączymy te wszystkie elementy możemy zbudować model osobowości, w części nieświadomej tworzy się struktura nazywana ID(to)-ta część świadomości, która obejmuje popędy I funkcjonuje w oparciu o zasadę przyjemności, zwierze nie jest agresywne dla przyjemności, w części świadomej tworzy się EGO(ja)-podstawowe pojecie w psychologii osobowości- struktura, która bezpośrednio kieruje zachowaniem, kierując się zasada realizmu, w wyniku socjalizacji jednostki tworzy się struktura SUPEREGO-obejmuje normy, reguły postępowania wpajane w procesie wychowania, ta część kieruje się zasadą moralności, pełni podwójną rolę-cenzora naszych zachowań, I sędziego -pojawia się stan kaca moralnego albo sumienia
__________ __________ __________
ID <--> EGO <--> SUPEREGO
__________ _________ __________
EGO może ulec ID albo SUPEREGO pojawia się frustracja albo, kiedy nie jest w stanie poradzić z nimi, uruchamia mechanizmy ochronne 1)projekcja przenoszenie moich zachowań na innych ludzi np. lękowych, wycofania 2)regresja-powrót do wcześniejszych okresów wychowania 3)przemieszczenie popędu, np. agresji na uprawianie judo 4)pozorowane reakcje-kogoś nie cierpimy, ale jesteśmy grzeczni
akumulacja napięć -przemieszczanie do nieświadomości, po pewnym czasie następuje załamanie, całe napięcie rozlewa się po strukturze osobowości, I rodzi się lęk
rozwój psychoseksualny fazy: 1)oralna- napięcia koncentrują się w okolicy ust, są redukowane w procesie karmienia, kiedy wkłada smoczek, zabawkę do ust, takie osoby w dorosłości albo dużo mówią, albo lubią jeść 2)analna -napięcia koncentrują się wokół narządów wydalania-dziecko przynosi sobie nocnik I robi to przed publicznością-dostają wtedy pierwszych urazów, wtedy trening czystości-uczy się dzieci odpowiedniego zachowania, w dorosłości takie osoby zatrzymują, nie są skłonne do dzielenia się 3) falliczna - Ok 4-5 r.ż. Do 11-12 r.ż.- zachowania erotyczne oddzielają się od własnego ciała I są przenoszone na otoczenie-zainteresowanie inną płcią-np podglądanie się w przedszkolu-u chłopców lęk kastracyjny-odkrywają, że czegoś nie mają, a dziewczynki zazdroszczą, ale także pojawia się zainteresowanie rodzicem przeciwnej płci, drugie z rodziców jest traktowane jako rywal, jeżeli w tym momencie nastąpi zaburzenie(dzieci są karane) to u chłopców występuje kompleks Edypa- wszystkie spotykane kobiety porównuje do matki, związki szybko się rozpadają, interpretacja-jeżeli mężczyzna szybko zmienia partnerki, u dziewczynek kompleks elektry 4) faza latencji -ukrytego popędu-uwiedzenie w tej fazie może zmienić kierunek popędu 5)faza genitalna- odpowiada osiągnięciu dojrzałości płciowej
psychoanaliza- długa terapia w myśl zasady wahadła, analizowanie tego, co w życiorysie jest obciążające, wszystko, co nieświadome jest zagrożeniem dla człowieka, analiza marzeń sennych I symboli, dane pochodzące z badania testami projekcyjnymi(wolnych skojarzeń-barwna plama z czym się kojarzy). Wniosek Freuda-skoro badanie świadomości zawodzi to badanie nieświadomości jest zupełne pozbawione sensu. Nowe metody: przedmiotem badania powinno być zachowanie(behawioryzm)-czynność wywołująca skutki w otoczeniu, wiedza o innych ludziach powinna być wiedzą, która pozwoli kontrolować ich zachowania, podstawową metodą badawczą powinny być metody obiektywne-np eksperyment czy badania laboratoryjne, bo tylko one pozwalają na sprawdzanie wyników(badanie na szczurach)
Co wpływa na zachowania ludzkie?- Formuła S-R, S(bodźce, sytuacje), R(reakcje, zachowania), behawioryści twierdzili, że nie ma nic między bodźcem a reakcją(jest inaczej). Jedni badacze koncentrowali się na bodźcach-Pawłow I jego współpracownicy, zadał sobie pytania czy zawsze jedna reakcja wywołuje określony bodziec-jest to możliwe, ale angażuje ośrodki w korze mózgowej, uważał też że istnieją wrodzone odruchy, czyli reakcje bezwarunkowe na bodziec bezwarunkowe: istnieją 4 grupy odruchów 1)orientacyjne-poznawcze-co to takiego-np u psa leżącego w pokoju nastawione uszy, ale tylko na nowy bodziec, niepowtarzany-zjawisko habituacji-przyzwyczajenia 2)pokarmowe-wydzielania śliny, ssania, bodźcami są pokarm I podrażnienia okolic ust 3)obronne-gdy bodziec jest szkodliwy, zagrażający, np. reakcja na alkohol-bełt 4)płciowy
warunkowanie klasyczne(pawłowowskie)-czyli wywołanie określonej reakcji bodźcem obojętnym-badał psy I ich reakcje na pokarm, gdy bodziec bezwarunkowy-podanie pokarmu połączymy z obojętnym-zapalenie światła, bodziec obojętny zamienia się w bodziec warunkowy I reakcję warunkową, innym układem sygnałowym jest mowa-przykład dziecka reagującego na mowę przy czerwonym świetle-nie jest potrzebny żaden bodziec pomocniczy, jeżeli dostaniemy maskotkę od dziewczyny to kojarzy się nam ona z nią, ale tylko przez pewien okres-później jest już tylko Boboj,
teoria stresu-odpowiedź organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania-bodźce
warunkowanie instrumentalne(sprawcze)- inni badacze koncentrowali się na reakcjach-amerykanie badali szczury w skrzynce Sfinera, umieszczone są w niej dźwignie połączone z pojemnikiem z pokarmem, tylko jeden pojemnik z 6 ma pokarm, po kilku próbach naciska tylko tę dzwignię w której otrzyma nagrodę, po usunięciu pokarmu z pojemnika zaczyna naciskać inne-kara nie eliminuje zachowania jakie było badane, zmniejsza tylko jego częstotliwość, można w ten sposób wywoływać pożądane zachowanie, zmieniać ze złego na dobre
procedury uczenia się- opisali to behawioryści: warunkowanie klasyczne I w. instrumentalne-jest to uczenie się elementarne-odnoszą się zarówno do zwierząt jak I ludzi
dzięki uczeniu się człowiek może lepiej przystosowywać się do środowiska, nie popełniać błędów, uczenie się do zapamiętywanie, przechowywanie I odtwarzanie
uczenie się -proces nabywania doświadczenia, które zmienia lub modyfikuje nasze dotychczasowe zachowania. Które zmiany nie są uczeniem: zmiana odbierania receptorów(oko, ucho) I efektorów(kończyny) np. w wyniku działania lekarstwa, zmiany rozwojowe-jeżeli obserwuje się rozwój dziecka to widać że pojawiają się zmiany w jego zachowaniu-nie wynikają one z uczenia się - są związane z dojrzewaniem
metody uczenia się: 1)uczenie się metodą prób I błędów
2)uczenie metodą naśladownictwa(modelowania) naśladowanie jest procesem którego dokonuje obserwator, natomiast jeśli podmiot naśladuje określone zachowanie to modeluje, czasami dzieje się to mimowolnie, zachowania modela są nagradzane albo nie, obserwator nie jest nagradzany, ale naśladuje tylko zachowanie, które są skuteczne, skutkiem może być rozhamowanie reakcji, facylitacja-ludzie łatwiej przejmują pewne zachowania-dają się w nie wciągnąć, jeżeli uczestniczą w danej grupie I towarzyszą temu emocje-np zachowanie się kibiców, ma tu miejsce dyfuzja odpowiedzialności 3)złożone-typowy dla ludzi, ponieważ mamy rozbudowane procesy poznawcze I inteligencję, posługujemy się mową, możemy ją wykorzystywać do przekazywania sobie doświadczeń, np. ostrzeżenie, złożoność wynika z tego że jest wiele czynników wpływających na jego przebieg I efekty, czynniki te działają w różnym czasie-może mieć wpływ doświadczenie wcześniejsze, czynniki mogą mieć lokalizację zewnętrzną I wewnętrzną-1)indywidualne właściwości uczącego się, czyli poziom rozwoju procesów poznawczych, inteligencja, pamięć, motywacja, emocje, stan organizmu I stan zdrowia
2)czynniki przed uczeniem-ale mające wpływ na uczenie się-transfer-przenoszenie metod-może być specyficzny jeśli dotyczy podobnych sytuacji, niespecyficzny, może być pozytywny lub negatywny, nakładanie się treści na siebie skutkuje mieszaniem się, wpływ proaktywny-wpływ tego co uczyliśmy się wcześniej na to co uczymy się później, utrudnienie proaktywne jeśli treści wcześniejsze utrudniają uczenie się, utrudnienie albo utrudnienie retroaktywne albo wsteczne- jeśli działa to odwrotnie-jest to interferencja-nkładania się jednych treści na drugie, zapobieganie polega na tym żeby bezpośrednio po sobie uczyć się treści zróżnicowanych, musi być odstęp między uczeniem
3)czynniki działające w trakcie uczenia: inni ludzie, poziom hałasu, temperatura, poziom tlenu, oświetlenie, sposób prezentowania materiału 4)po uczeniu-aktywność po uczeniu zamazuje uczenie, np. sen utrwala, powtarzanie materiału, reminiscencja-nagłe przypomnienie bez dodatkowych powtórzeń,
procesy poznawcze-1)fantazjowanie(wyobraźnia)odgrywa znaczną rolę w procesach twórczych, ważna z punktu widzenia rozwoju dziecka-jest metodą na trenowanie umysłu, ma znaczenie terapeutyczne-jeśli ludzie uciekają od życia codziennego, pozwalają rozładować przykre napięcia, ale nie mogą stanowić formy ucieczki od rzeczywistości, 2)wrażenia I spostrzeżenia-umożliwiaja nabywanie informacji o świecie I sobie samym, 3)myślenia-ludzie przetwarzają docierające informacje I wytwarzają nowe informacje 4)pamięć- złożony proces który służy zapamiętywaniu, przechowywaniu I odtwarzaniu treści, to co przechowywane tworzy nasze wspomnienia I doświadczenia
5)uwaga-skoncentrowanie, stan skupienia świadomości na tym co obecnie robimy, bez odpowiedniego napięcia uwagi pozostałe procesy mogą okazać się nieefektywne
Procesy te tworzą system poznawczy, jeśli jeden nawali to zaburzony jest także drugi, urojenia-myśli które nie maja poparcia w rzeczywistości, zaburzenia 1)pamięci-np Alzheimer-zaburzenia osobowości, pamięci, mowy, otępienie
Człowiek dysponuje procesami jakościowo odmiennymi od tych w świecie zmysłowym
Służą procesy poznawcze gromadzeniu I przetwarzaniu informacji, współodpowiadają za dobre przystosowanie człowieka do środowiska, współodpowiadaja za bezpieczeństwo jednostki- jeśli zostają wyłączone wiąże się to ze wzrostem indywidualne zagrożenia
funkcjonowanie procesów poznawczych- 1)powstawanie wrażeń - człowiek odzwierciedla pojedyncze cechy obiektów wykrywanych przez narządy zmysłu, aby powstało wrażenie musimy dysponować sprawnie działającymi analizatorami-jednostka funkcjonalna związana z każdym zmysłem związana z 3 elementami: receptorem-zakończenie nerwowe na powierzchni ciała oraz w narządach wewnętrznych lub narząd wyspecjalizowany w odbieraniu określonych pobudzeń-np oko, receptor aby funkcjonować musi mieć odpowiednią wrażliwość sensoryczną(zmysłową)-jest ona zmienna-np gdy organizm jest nadmiernie pobudzony lub chory lub może się zmniejszyć-np po disco pogarsza się słuch, nerw(y) przewodzące pobudzenie, kora mózgowa I poszczególne jej okolice nazywane polami projekcyjnymi-odpowiedzialnymi za pobudzenie-tam powstają wrażenia-wskazują na to analizy patologów-jeśli powstanie guz uciskający wrażenia nadal będą się pojawiać w ciemnym pomieszczeniu-nie w receptorze, dla wzroku są rozmieszczone w okolicy potylicznej, w skroniowej dla słuchu, w okolicy ciemieniowej czucie, w mózgu nie ma receptorów bólu, nie jest unerwiony-więc rana mózgu nie boli 2)spostrzeganie-jest procesem dzięki któremu odzwierciedlamy cały obiekt nie jego elementy-nie jest sumą wrażeń, a jakościowo innym procesem, w znacznym stopniu bazuje na dotychczasowym doświadczeniu, stałość spostrzegania-obiekt postrzegamy jako stały pod względem wielkości I proporcji-nie ma znaczenia odległość, nawet jeśli wyraz jest niepełny możemy go rozpoznać jeśli zobaczyliśmy go wcześniej-czyli jeśli znamy matrycę do której obraz może być przyrównany. Jest wrażliwe na wpływ emocji-które powodują błędy w s.-jednym z nich jest złudzenie-to co wydaje mi się że widzę, halucynacja-przywidzenia 3)myślenie, pamięć krótkotrwała służy do rozmowy I długotrwała, jest procesem który zapewnia przetwarzanie informacji I wytwarzanie nowych, docierają do nas albo w postaci myśli, sadów, wrażeń I spostrzeżeń-ciąg operacji umysłowych-dwie podstawowe-analiza I synteza+trzy pochodne-porównywanie, abstrahowanie I uogólnianie, reguły myślenia: algorytmiczna-myślenie które zapewnia osiągnięcie zamierzonego wyniku-np wzory matematyczne, granie w szachy, kierowanie się algorytmami jest schematyczne oraz heurystyczna-jest zawodna-polega na formułowaniu I sprawdzaniu hipotez-dominuje u człowieka
Myślenie problemowe-spora złożoność, przebiega w fazach: dostrzeżenie problemu, analiza sytuacji problemowej, wytworzenie pomysłu rozwiązania, ocena pomysłów I wybór jednego, jeśli nieudane powrót do faz poprzednich
proces emocjonalny-ubarwia życie psychiczne człowieka, proces dzięki któremu ludzie mobilizują odpowiednią energię do działania, dzięki niemu komunikujemy się z innymi ludźmi, bo umiemy odczytać sygnały I stan w jakim jest dana osoba, sami komunikujemy otoczeniu jaki jest nasz stosunek do zdarzeń, emocja może się pojawiać w reakcji na zdarzenia antycypowane(przyszłe, przewidywane) Funkcje: 1)pośrednicząca-emocja jest procesem pośredniczącym w relacjach człowieka z otoczeniem(omijamy dane miejsce) oraz w procesach samoregulacji(możemy coś w sobie lubić, czegoś nie) 2)mobilizująca-emocje związane są zawsze z jakimś pobudzeniem, napięciem-pobudzenie części autonomicznej-wegetatywnej układy nerwowego-włókna tego układu docierają do wszystkich narządów wewnętrznych 3)odzwierciedlająca-poprzez przejawy emocji, n mimika, lokomocja-przemieszczenie się nerwowe, zmiany napięcia mięśniowego w dłoniach.
Elementy emocji 1)pobudzenie emocjonalne(napięcie)-nie jest to jeszcze emocją, jest to tylko stan gotowości do działania, staje się emocją w wyniku poznawczego działania emocji, objawia się na dwóch poziomach: poziom fizjologiczny (wegetatywny)tętno, ciśnienie, gra naczynioruchowa-najmniejsze naczynia krwionośne kurczą się I rozszerzają, a człowiek blednie I czerwienieją na przemian, rozszerzanie źrenic; poziomie psychicznym-zmiany w procesach poznawczych-np halucynacje, zmiana wrażliwości, gonitwa myśli lub spowolnienie, mała sprawność pamięci, rozpraszanie;poziom ruchowy(motoryczny). Różna może być asymetria zmian emocjonalnych I rozpiętość pobudzania 2)znak-w mózgu znajdują się dwa ośrodki-przyjemności I przykrości 3)treść emocji-kiedy odczuwamy emocję możemy uświadomić sobie jaką emocją przezywamy, jej źródło, do czego nas pobudza
zachowania reaktywne-pojawia się emocja I stanowi ona impuls do odpowiedniego zachowania, służą tylko rozładowaniu napięcia
motywacja-szczególny proces motywacyjny, pobudza zachowanie, nadaje mu kierunek I pozwala go utrzymać dopóki nie osiągniemy celu, aktywność ukierunkowana na cel, odpowiednio silne pobudzenia do działania, jeśli osiągniemy cel następuje zwrotne zredukowanie wyjściowego pobudzenia zaprzestajemy działanie, dzwoniący telefon może być silniejszą motywacją niż dotychczasowa, ale po przerwaniu powracamy do sprzątania, kiedy nie wykonamy celu pojawia się stan niespełnienia, pamiętamy lepiej takie czynności niż te które udało nim się zrealizować-efekt Zeigarnik
Źródła motywacji 1)potrzeby-sytuacja braku czegoś co jest niezbędne do normalnego funkcjonowania-no do przeżycia, czy zachowania równowagi fizycznej, psychicznej lub z otoczeniem. Potrzeby można podzielić na biologiczne-wynikają ze struktury I funkcji naszego organizmu, jeśli któregoś czynnika zabraknie możemy mówić o wzbudzonej potrzebie biologicznej, wzbudzają motywację która wyłącza każda inną i psychiczne-kształtują się jako system nastawień, oczekiwań jakie mają ludzie w stosunku do otoczenia, kiedy stale ktoś do nas dzwoni o 22 to kiedy nie zadzwoni zaczyna nam czegoś brakowac-narodziło się odpowiednie nastawienie I oczekiwanie, potrzeby osiągnięć, dominacji, miłości, bezpieczeństwa 2)zadania-cele określone do realizacji, możemy sami sobie stawiać lub wykonywać wyznaczone przez innych 3)dysonans poznawczy-rozbierzność informacyjna-opiera się na procesach poznawczych-jedną z konsekwencji poznawania jest rodzenie się przekonań, dysonans pojawia się kiedy istnieje zbieżność naszego przekonania o danej osobie zadaniu, a tym jaka ta osoba jest. Ludzie mówią że coś im się nie mieści w głowie, dysonans związany jest z przykrymi emocjami, kiedy pojawia się dysonans pojawia się motywacja aby usunąć tę rozbieżność informacyjną-mozna odrzucić taką informację, możemy zmodyfikować swoje przekonanie-przyjąc dodatkowe rozwiązanie-to się mu zdarzyło ale generalnie jest uczciwy, zmienić dotychczasowe przekonanie. Szczególnie ważne jest usuwanie dysonansu u dzieci
czynniki wielkości motywacji-zależy od: 1)napięcie motywacji 2)wartość, użyteczność celu-przydatność do zaspakajania potrzeb 3)subiektywne prawdopodobieństwo sukcesu(Ps) nie kierujemy się prawdopodobieństwem obiektywnym, a subiektywnym, motywacja jest kiedy 1>Ps>0, motywacja jest najsilniejsza, kiedy pojawia się element niepewności
wpływ motywacji na sprawność działania- prawa Yerkesa, Dodsona-1)w miarę wzrostu natężenia motywacji sprawność działania rośnie do pewnego momentu, w którym następuje spadek sprawności działania aż to jej wygaśnięcia2)w zadaniach łatwych największą efektywność osiągamy przy wysokiej motywacji, w trudnych przy niskiej motywacji
potrzeby emocjonalne- 1)potrzeba kontaktu- bliskości albo fizycznej albo psychicznej, rozwija się w okresie niemowlęctwa, w początkowej potrzeba bliskości fizycznej-czynności opiekuńcze I higiena, zabawa, choroba lub poczucie zagrożenia, później krąg osób zaspokajających trzeba zwiększa się, ale również kontakt nabiera cech kontaktu psychicznego, tłumacząc to teorią Freuda-w różnym wieku różne miejsca ciała są źródłem przyjemności, drugie źródło wiedzy z badania nad małpami-młoda małpę odłączano od stada I umieszczano je w klatkach z lalkami z futrem-zwierzęta zachowywały się w sposób naturalny tak jak z matką I nie przejawiały strachu, kiedy zastąpiono lalki futrzane drucianymi-spowodowało to zmianę zachowania-unikanie kontaktu, kłopoty ze snem I odżywianiem się , kiedy z powrotem przeniesione do stada nie radziły sobie-większość zginęła bo były odtrącane-wniosek-rozwój w środowisku naturalnym dla dziecka/zwierzęcia I możliwość kontaktu stanowi jeden z najważniejszych warunków rozwoju społecznego I emocjonalnego, u ludzi taki “eksperyment” to przebywanie w domu dziecka-można zaobserwować dwa zachowania-unikanie kontaktów lub zbytnie przywiązywanie się do pewnych osób, potrzeba kontaktu emocjonalnego wiąże się z potrzebą poczucia bezpieczeństwa-przypadki:samookaleczanie się żeby trafić do szpitala, ktoś gasi nam światło, ktoś samotny włącza radio kiedy wraca do domu, 2)dominacji- niektórym ludziom towarzyszy poczucie słabości-przedstawiciel neopsychoanalizy N. Adler sformułował koncepcję dążenia do mocy-pierwotne poczucie słabości wyzwala u niektórych osób późniejszą chęć dominacji I okazania przewagi, jeśli doświadczamy słabości mamy negatywne emocje-jeśli jest emocja negatywna pojawia się tendencja żeby unikać oraz szukać sytuacji w których mamy przewagę, w ten sposób kształtuje się potrzeba dominacji, potrzeba dominacji nie ujawnia się jeśli nie niwelujemy negatywnych doświadczeń 3)zależności emocjonalnej-w miarę dojrzewania zwiększa się krąg od którego jesteśmy zależni, jeśli jesteśmy zależni to przyzwyczajamy się do takiej sytuacji I jesteśmy zależni mimo że moglibyśmy nie być zależni, zależność obiektywna-jeśli nie jesteśmy sami w stanie zaspokoić swoich potrzeb, zależność subiektywna-emocjonalna-kiedy jestem w stanie działać samodzielnie, a ja takiego zachowania nie przejawiam, jeśli człowiek nie działa w grupie to rozwija się postawa skrajnej samodzielności-przykład pozorowania reakcji-opisał to już Freud, osobowość bierna zależna-nie przejawiam własnej aktywności I potrzebuje pomocy ze strony innych ludzi, przy poczuciu słabości może się rozwinąć niekoniecznie dominacja, ale również zależność emocjonalna-kiedy dziecko lub człowiek w sytuacjach słabości jest wyręczany przez inne osoby, nie uczy się go samodzielności
osobowość- 1)rozumiana jako cechy odróżniające nas od innych ludzi, forma organizacji życia ludzkiego 2)możemy ją użyć do opisu jakiejś formy organizacji życia psychicznego człowieka
koncepcje osobowości 1)psychoanalityczna-mechanizmy kierujące psychiką człowieka są częściowo świadome(ego i superego), częściowo nie. 2)koncepcje behawioralne-oparte na technikach uczenia się-zachowanie jest sterowane przez środowisko i wewnętrzne popędy, zachowanie się utrwali jeśli jest nagradzane, część zachowań utrwala się jako nawyki, uczenie się zachowań, odgrywania ról społecznych 3)pod koniec lat 30 XXw.-każdego człowieka, jego osobowość można opisać w kategoriach, tendencjach charakterystycznych dla niego-w psychice człowieka są pewne dyspozycje które pobudzają do określonych zachowań-te tendencje to cechy- skłonność do określonego zachowania w sytuacji adekwatnej do danej cechy, część cech to te ujawniające się w specyficznych sytuacjach-cechy ukryte, cechy ujawniające się od razy to cechy powierzchniowe, cechy temperamentalne-są to formalne cechy zachowania-szybkość, siła reakcji, każdy z nas jest w stanie lepiej lub gorzej manipulować swoimi cechami przy prezentacji-zjawisko ingracjacji, bo ludzie postrzegają stereotypicznie,
psychologia ewolucyjna-badanie zmian w postrzeganiu ludzi po dłuższym okresie znajomości, bardziej wymagające w stosunku do partnerów są kobiety, bo ponoszą one większe inwestycje w stałych związkach-bo ciąża, wychowywanie dzieci 4)podejście eklektyczne- czyli łączące wszystkie wcześniejsze koncepcje, regulacyjna teoria osobowości(RTO)-teoria która zakłada że regulacja zachowania człowieka dokonuje się na dwóch poziomach-a)jednym rozwijającym się wcześniej-kiedy się rodzimy-zachowanie jest sterowane przez popędy i emocje oraz potrzeby emocjonalne-są to więc mechanizmy popędowo-emocjonal-dzieci, dzieci uczą się zapamiętywać, myśleć, porządek wartości-dziecko tworzy hierarchię i porządek przestrzenno-czasowy, wyodrębnianie wiedzy dotyczącej samego siebie-kształtowanie się poczucia tożsamości -może to prowadzić do kryzysu osobowości-drugi kryzys przechodzi w wieku średnim b)druga późniejsza kategoria to tworzenie się struktur poznawczych, jest już tutaj wyodrębnione poczucie ja- stanowią źródło norm zachowania, idealizacji-bo mamy dwa obrazy rzeczywistości-realny i idealny-motywuje to do działania, stanowią źródło zainteresowań, kontrolują mechanizmy popedowo-emocjonalne
krzywa rozkładu normalnego(Gaussa)zróżnicowanie większości charakterystyk psychologicznych(psychicznych, fizycznych) w populacji ilustruje krzywa podobna do kapelusza, pojawia się też zjawisko różnic indywidualnych, psychologowie badają jak duże są te różnice w sensie ilościowym, r. i. obejmują zdolności i temperament, indywidualne preferencje, zamiłowania są to natomiast preferencje dotyczące aktywności, style działania-sposoby wykonywania czynności przez dana jednostkę, możemy wykonywać czynności jednorodne i różnorodne, style poznawcze-sposób w jaki ludzie opisują i odzwierciedlają w swoim umyśle rzeczywistość(abstrakcyjny lub konkretny, refleksyjny lub impulsywny, zależny albo niezależny od pola percepcji
Artur Jensen- „różnice międzyrasowe wynikają z przyczyn genetycznych”
F. Galton- obserwował dzieci w szkole i zauważył różnice w ich szybkości uczenia, te które się uczyły sprawniej pochodziły z rodziny o wyższym statusie społeczno-ekonomicznym, z większą ilością osób wykształconych. Zadał on pytanie geny czy wychowanie? Sam twierdził że większy wpływ mają geny, dzisiejsza wiedza wskazuje, że obydwa czynniki mają znaczenie. Galton porównywał to w parze bliźniąt dwujajowych i jednojajowych-argument na rzecz genetycznego, badania molekularne-dzisiaj bada się powiązania między wpływem genów a środowiska
wpływ addytywny(sumowane)-wpływ związany z przekazywaniem genów z pokolenia rodziców na pokolenie dzieci-dziedziczenie, powoduje on utrzymywanie podobieństwa
czynniki nieaddytywne-interakcje pomiędzy allelami-wersjami genów w organizmie potomków, geny wchodzą w interakcje-np dominację lub recesywność, epistaza-zjawisko współdziałania genów, charakteryzuje się zależnością obecności jednego genu rozumianego jako para alleli od ekspresji innej pary alleli. Kilka różnych par alleli może wówczas oddziaływać na pojedynczą cechę lub też jedna para alleli może zmieniać właściwości lub hamować efekt innej pary.Rodzaje epistazy:recesywna(9:3:4);podwójna recesywna (9:7);3. dominująca (12:3:1);4. podwójna dominująca (15:1); dominująca i recesywna (13:3) Gen epistatyczny- jest to gen, który maskuje. Gen hipostatyczny- gen, który jest maskowany. Geny nieaddytywne zmniejszają podobieństwo pomiędzy genetycznie spokrewnionymi osobami
środowisko specyficzne-ma wpływ tylko różnicujący i jest związane ze specyficznymi dla danej jednostki doświadczeniami środowiskowymi
temperament- dla opisania pewnej charakterystyki człowieka pod względem szybkości reagowania, tempa zachowania, do cech temperamentu należy towarzyskość, nieśmiałość wczesnodziecięca-wynika to z lęku przed nowością i brakiem towarzyskości, nieśmiałość poznawcza-rozwija się jako konsekwencja świadomości każdego z nas-świadomosci tego że jesteśmy ocenianiu i oglądani przez innych ludzi,
kryteria cech temperamentalnych: 1)musi się ujawniać w okresie wczesnego dzieciństwa-2 lata, 2)powinna być uwarunkowana genetycznie
neuroprzekaźniki-przekazują impulsy nerwowe w synapsach
neurotyczność-chwiejność emocjonalna
cechy zaliczane do temperamentu charakteryzują się stałością, większość z nich powiązana jest ze zjawiskiem aktywacji-pobudzenie w ośrodkowym układzie nerwowym, konsekwencją wysokiego poziomu aktywacji jest rozwijanie takich cech jak introwersja, niskiego ekstrawersja
dobre dopasowanie- kiedy mamy odpowiedni temperament, czyli dostosowany do środowiska
TCR(temperamentalny czynnik ryzyka)-cecha temperamentu lub układ cech, która w niesprzyjającym środowisku prowadzi do zaburzeń stanu zdrowia, zachowania, albo do rozwoju źle przystosowanej osobowości, w ten sposób rodzą się np. uzależnienia, agresja, temperament może stanowić podstawę dla wytworzenia się osobowości
cechy temperamentalne układają się w konstelacje (konfiguracje)-mogą utworzyć trudny temperament-składa się na to nieregularność cech fizjologicznych, małe zdolności przystosowawcze, ogólnie zły nastrój
zdolności-zależy od nich sprawność działania, przypisuje się im duże znaczenie, nie jest dostępne bezpośredniej obserwacji, indywidualne właściwości człowieka związane z jakością jego działania, jak dobrze działa, nie jak działa i w jaki sposób(przy osobowości), indywidualne właściwości psychiczne, które odróżniają jednego człowiek od drugiego i związane z jego sprawnością i efektywnością, skuteczność-albo poradził sobie albo nie, efektywność-jak dobrze sobie poradził, 3 sposób rozumienia: zdolność jest włąsciowścią, która tłumaczy różnice ww szybkości i efektywności nabywania umiejętności i wiadomości, 4 sposób rozumienia-zdolnosci to potencjalne możliwości człowieka, pewien potencjał który może się rozwinąć i warunkować sprawność działania w jakiejkolwiek dziedzinie, chromosom X uszkodzony może szkodzić zdolnościom, duży wpływ ma własna aktywność podmiotu, potencjał może się przekształcić w zdolności 1)rzeczywiste-dzielą się na specyficzne(specjalne) oraz ogólne-np poznawcze-umysłowe-czynnik g, 2)potencjalne
często zdolność jest zastępowana terminem inteligencja, co wprowadza pewną komplikację, pojawiają się pytania jakie jest podłoże inteligencji, czym jest, co ja odróżnia od zdolności, ile mamy inteligencji. Inteligencja to nie jest zbiór wszystkich umiejętności i zdolności człowieka-mozna być genialnym muzykiem, ale nie jest się geniuszem intelektualnym, inteligencja to złożony zbiór zdolności-zależy
koncepcja Piageta-inteligencja przejawia się w zachowaniach przystosowawczych, owo przystosowanie opiera się na procesie asymialcji-przyswajanie nowych informacji akomodacji- przekształcania własnej wiedzy i umiejętności, jeśli jest między nimi równowaga człowiek działa inteligentnie
analiza czynnikowa- punktem wyjścia są zawsze obserwowalne zachowania, analizujemy wyniki i jak mają się do siebie, obrazuje się pewną zgodność-korelację wyników-jak ktoś sobie radzi to w większości sytuacji, przyczyna latentna(ukryta)-coś co powoduje że osiąga podobne wyniki
nasycenie testu czynnikiem-wyodrębniamy pewien czynnik, jeśli nazwiemy ten czynnik zdolnością ogólną(czynnik g-general factor) zaczynamy rozumieć dlaczego wyniki testów są powiązane, czynnik s(specyficzny)-czynniki te wyodrębnił Charles Spearman-każde działanie to współdziałanie dwóch czynników-g i s.
badanie Vernona- punktem wyjścia jest czynnik g, można go podzielić na czynniki grupowe:1) werbalno szkolne-odnoszą się do rozumowania, obejmują zdolności werbalne i zdolności liczbowe, każda z tych zdolności obejmuje czynniki specyficzne 2)przestrzenno-manualne, dzielą się na zdolności przestrzenne i zdolności manualne. Czyli inteligencja to złożona struktura, począwszy od czynnika g
R. Cattell- opisywał zdolności i twierdził, że opisują one strukturę inteligencji, wyszedł również z założenia że istnieje ogólny czynnik sprawności intelektualnej, obejmuje on dwa subskładniki 1)g z indeksem f(fluid)-inteligencja płynna-rodzaj który rozwija się o genetycznie uwarunkowane właściwości mózgu, przejawia się w zdolnościach rozumowania i dostrzegania relacji między rożnymi rzeczami 2)g z indeksem c(crystal)inteligencja skrystalizowania-zależy od uczenia się czyli nabywania doświadczenia, odbywa się na bazie inteligencji płynnej, kiedy się rozwija zapewnia możliwość rozwiązywania problemów. Inteligencja skrystalizowana rozwija się dalej gdy potencjał biologiczny zaczyna się obniżać, w związku z tym pojawiło się grono przeciwników habilitacji-głównie fizyków i matematyków-bo inteligencja płynna odgrywa w ich inteligencji ważniejsze miejsce. Na inteligencję składają się 1)umiejętności z masy asocjacyjnej mózgu-liczby połączeń neuronalnych-związane z inteligencją płynną 2)zdolności lokalne-wynikają z organizacji pól sensorycznych w korze mózgowej 3)zdolności pośredniczące(instrumentalne) za ich pomocą umysł wpływa na nasze zachowania
Thurston-odszedł od hierarchii czynników i uznał, że są równe
Gardner-opisał inteligencję jako zdolność przystosowania się ale również zdolność wytwarzanie dóbr cenionych w danej społeczności-jest autorem koncepcji wielorakich inteligencji, zastąpił tak naprawdę pojęcie zdolności pojęciem inteligencji
Carroll-oparł się na analizie danych zbieranych przez 50 lat, trójwarstwowa koncepcja inteligencji, warstwy odzwierciedlają poglądy Wernona, III warstwa to czynnik g, II to zdolności, i to zdolności specyficzne, wszystkie nasycone czynnikiem g
koncepcja poznawcza inteligencji Sternberga- odnosi się do trzech obszarów w których funkcjonuje inteligencja 1)kontrolowanie i planowanie zachowania 2)uczenie się 3)przystosowanie się do środowiska, nowych warunków
inteligencja społeczna odwrotnie skorelowana z inteligencja ogólną(akademicką), czyli człowiek słabo radzi sobie z kontaktami z ludźmi, zdolność dostrzegania relacji między ludźmi, zdolność rozumienia norm i zdolności społecznych, zdolność właściwego postępowania z innymi ludźmi
inteligencja emocjonalna-zdolność rozpoznawania stanów emocjonalnych ludzi i identyfikowanie własnego stanu
inteligencja praktyczna- którą ludzie wykorzystują w codziennych sytuacjach, zapewnia człowiekowi ponadprzeciętną sprawność działania, jest oparty na wiedzy ukrytej, podstawą jest doświadczanie i intuicja, połączenie tych dwóch elementów,
IT-czas inspekcji, czas potrzebny do zapoznania z sytuacją, ale bez reakcji
funkcjonalny rezonans magnetyczy-człowiek wykonuje zachowanie a komputer bada które partie mózgu biorą udział
metoda PET tomografia pozytonowa-pozwala oceniać aktywność metaboliczną różnych obszarów mózgu
stres- może być utożsamiany ze stresorami lub sytuacjami stresującymi, dla każdego człowieka próg reagowania na stres jest różny, zmienia warunki działania człowieka, silne negatywne emocje, klasyczna definicja- jest to zjawisko które pojawia się w odpowiedzi na jakiekolwiek stawiane organizmowi wymagania(definicja biologiczna), definicja emocjonalna(psychologiczna) silne negatywne emocje, choroby psychosomatyczne- wywołane stresem
stres biologiczny- autorem koncepcji jest F. Selye l. 30 XXw. Stres biologiczny pozwala przeżyć, fazą w której ujawniają się zmiany pozwalające określić chorobą następuje dopiero w drugiej fazie- chorowania, zmiany dotyczą przede wszystkim układu krążenia, oddechowego i pokarmowego, okres zejściowy- wyzdrowienie lub śmierć, stres jest reakcją organizmu o charakterze przystosowawczym, zespół zmian niespecyficznych, fazowych, model na wskroś behawiorystyczny- jest bodziec, jest reakcja, żadne czynniki pośrednie nie są istotne. 1)sytuacje stresowe: deprywacja- organizm jest pozbawiony jakiejś potrzeby, przeciążenie- na granicy wydolności, utrudnienie- przeszkody w realizacji celów, zagrożenia- albo społeczne albo fizyczne, konflikty motywacyjne- sprzeczność pomiędzy dążeniami tej samej jednostki- konflikt dążenie- dążenie 2)stresory 3)Stres- zmiany miejscowe- lokalny zespół adaptacyjny(LAS) np. tylko oparzenie palca, zmiany masywne- pełnoobjawowy stres(GAS) ogólny zespół adaptacyjny- przebiega trzyfazowo: a)reakcja alarmowa b)faza odporności- zmiany zarówno hormonalne- hortyzon hormon stresu- rozkłada cukry dostarczające energii, zmiany wegetatywne w krążeniu, oddychaniu, zmiany metaboliczne- spada zapotrzebowanie na pokarm c)faza wyczerpania- mięśnie gładkie w narządach wewnętrznych nie mają możliwości odtworzenia energii
spis(lista) zmian życiowych Zimbardo- lista zdarzeń stresotwórczych, 1)śmierć współmałżonka 2)rozwód
stres psychologiczny- twórcą jej był R. Lazarus opierając się na koncepcjach poznawczych stwierdził, że stres powstaje wtedy kiedy się uzna, że sytuacja jest stresująca, I)człowiek dokonuje pierwotnej oceny sytuacji, może ocenić ją jako sytuację bez znaczenia, korzystną, stresująca(wyzwania, strata, krzywda, zagrożenie) II)ocena wtórna- ocena własnych możliwości radzenia sobie, albo ocena zasobów środowiskowych- czy są inni pomocni ludzie. Przewartościowywanie sytuacji- kiedy raz mówimy że sobie nie poradzimy, a raz że będzie dobrze.