PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA

Pamięć autobiograficzna

„Ta część pamięci, która obejmuje zdarzenia z własnego życia i informacje osobiste. Czasem utożsamiana z pamięcią epizodyczną. Informacje w pamięci autobiograficznej uporządkowane są chronologicznie.” (Słownik psychologii, 2005) (błędne utożsamienie)

Co to jest pamięć autobiograficzna ?

• Pamięć faktów i zdarzeń osobistych,

• Trzy ujęcia pamięci autobiograficznej:

1. Wyróżniony magazyn pamięci

2. Wiedza i schematy będące podstawą Ja

3. Procesy i mechanizmy, które są zaangażowane w przypominanie informacji o podmiocie oraz zdarzeń, których doświadczył.

Pamięć autobiograficzna zawiera w sobie elementy pamięci epizodycznej, semantycznej, deklaratywnej, długotrwałej.

Wymiary opisywania treści zawartych w pamięci autobiograficznej

• Fakty - - - - - - - - - - - - - Zdarzenia

• Kopia - - - - - - - - - - - - - Rekonstrukcja

• Zdarzenia specyficzne - - - - - - - - - - - - - Zdarzenia ogólne

(trzeba wyjaśniać) (dot. klasy zdarzeń powtarzających się - np.: święta)

• Perspektywa podmiotu - - - - - - - - - - - - - Perspektywa obserwatora

(świeże wspomnienia) (dawne wspomnienia)

Cechy zawartości pamięci autobiograficznej:

• Organizacja wewnętrzna.

Osoba zapamiętująca ma bardzo duży wpływ na jej organizację, nikt jej z zewnątrz nie organizuje.

• Udział elementów semantycznych i epizodycznych.

Zdarzenia w pamięci autobiograficznej zależne są od kontekstu, elementy epizodyczne - elementami priorytowymi.

• Powiązanie zapamiętywanego materiału z kontekstem.

• Stopień emotogenności.

Informacje zapisywane są szczególnie emocjonalne.

Badanie: cztery grupy, odczytywanie przymiotników. Najlepiej zapamiętywała przymiotniki ta grupa, które określała je w odniesieniu do Ja.

• Stopień „preparacji”.

Tzn. materiał nie jest przygotowywany przez nikogo, jest konkretny.

Pod wpływem bieżącej interpretacji zmieniamy znaczenie wspomnień/faktów !

Paradygmaty badania pamięci autobiograficznej

1. SKOJARZENIA

• Metoda swobodnych skojarzeń Galtona

Tzn. podaje się osobie badanej jedno słowo, a następnie mówi ona kolejne, które jej się z tym kojarzą. Osoba podaje słowa ze zdarzeń nietypowych, świeżych, odległych.

Z tą metodą wiąże się „technika śniadaniowa”, polegająca na tym, iż osoba badana przed właściwym badaniem opisuje wszystko co pamięta z jej własnego śniadania (co i gdzie stało etc.) celem ukierunkowania osoby na Odpamiętywanie przy właściwym badaniu.

• Metoda kierowanych skojarzeń Crovitza i Schiffmana

Ta metoda miała niwelować ograniczenia metody Galtona.

Osoby badane miały mówić skojarzenia z ich własnego życia, w danym okresie czasowym (np.: podawaj skojarzenia do danego słowa wyłącznie z okresu wakacji).

Wady skojarzeń - brak możliwości sprawdzenia podawanych danych.

2. DZIENNICZKI

• Metoda pamiętników

Określona przez Mary B. Clinton (lata 70`), która to zapisywała dwa zdarzenia z każdego dnia przez dwa lata. Z kolei opamiętywała je przez kolejnych sześć lat.

• Wersja poprawiona

Badani wyposażeni byli w pager oraz dyktafon (bo sam fakt zapisywania w pamiętnikach pomaga utrwalić informacje), a badacz w wybranym czasie informował ich, że mają nagrać odpowiedzi na dane pytania (np.: Co robi ? Jak często ? Jakie ma emocje ?). Po 23 i 46 dniach następowało odpamiętywanie informacji przez osoby badane. Okazało się, że najwięcej problemów mieli z opamiętaniem chronologii danych zdarzeń. Wystąpił również efekt Pollyanny - czyli więcej pozytywnych zdarzeń pamiętali niż negatywnych.

Ograniczeniami tej metody był fakt, iż badani nie pisali o intymnych szczegółach, a nadto eksperymantator nie miał możliwości weryfikacji podawanych informacji (mogli kłamać).

Wady dzienniczków:

• trudno zdefiniować zdarzenie,

• Mary Clinton sama wybierała zdarzenie, które zapisywała jako ważne.

• Poza tym, badała tylko umiejętność lokalizacji zdarzeń w czasie.

Metody badania pamięci autobiograficznej

1. NAKIEROWANA REPRODUKCJA

• Wskazówki: słowa i kategoria wspomnień.

2. ROZPOZNAWANIE

• Testy rozpoznawania informacji z dzienniczka.

3. OPIS FENOMENOLOGICZNY

• Charakterystyki jakościowe wspomnień.

Badania nad pamięcią specyficznych zdarzeń życiowych

1. Terminarz pamięci autobiograficznej (Kapelman, Wilson, Baddeley, 1993)

• strukturalizowany wywiad, w którym zadaje się pytania dot. zdarzeń z różnych okresów życia,

• deficyty większe w pamięci świeższej !

2. Zdarzenia, które znajdują odzwierciedlenie w dokumentacji osoby badanej (Means, Loftus, 1991)

• Grupowanie wspomnień we wiązki tematyczne (np.: wizyty lekarskie).

3. Metoda przywoływania wspomnień oraz metoda dzienniczków (Thompson, 1982)

• Nie było różnic czy ktoś zapisywał czy nie dane zdarzenie w jego odpamiętywaniu.

4. Weryfikowanie wspomnień autobiograficznych.

• Reakcje innych osób uczestniczących w zdarzeniu.

• Subiektywna pewność (jest ona bardzo wysoka ! Takie jest nasze przekonanie, co wcale nie oznacza, że tak było !)

Formy pamięci autobiograficznej

• Rodzaj kodu wykorzystywanego przy zapamiętywaniu i przechowywaniu (Rubin, 1996)

• Narracje werbalne.

• Elementy obrazowe (dot. rzeczywistych i fałszywych wspomnień)

• Emocje (mogą różnie wpływać na zapamiętywane zdarzenie)

Tworzymy własne historie zdarzeń zgodnie z normami kulturowymi.

• Czasowe właściwość danych (Conway, 1996)

• Wiedza na temat okresów życia.

Początek i koniec określony. Najwyższy w hierarchii.

• Wiedza na temat zdarzeń ogólnych.

Miesiące, tygodnie. Pojedyncze, powtarzające się zdarzenia, pierwsze zdarzenia (np.: pierwsza sesja w życiu). Najlepszy poziom odpamiętywania.

• Wiedza na temat zdarzeń specyficznych.

Jednorazowe wydarzenia. Mają charakter obrazowy.

	Szkoła	Studia	Praca
Okresy życia	własna rodzina
Zdarzenia ogólne	Egzaminy	Praca magisterska	Pierwsze dziecko
Zdarzenia specyficzne	Kłótnia z egzaminatorem	Wybuch w laboratorium	Wysoka temperatura

Funkcje pamięci autobiograficznej

• INFORMACYJNA

• Powstrzymywanie działań potencjalnie szkodliwych dla jednostki.

• Ułatwianie wyboru działań, które przyniosą korzyści.

• Zjawisko bezrefleksyjności

• Przedwczesne związanie poznawcze (Maruszewski, 2005)

Np.: ofiary gwałtu obwiniałyby siebie !

• KOMUNIKACYJNA

• Wymiana doświadczeń między ludźmi.

• Wywieranie wrażenia na innych.

• Kształtowanie swojej tożsamości publicznej.

• Wysoka selektywność.

• Wykrycie wspólnych elementów przeszłości.

• Pogłębianie relacji.

• INTERPERSONALNA

• Nawiązanie, kształtowanie i utrzymywanie więzi z innymi.

• Wnioskowanie o właściwościach innych.

• Zrozumienie innej osoby.

• MOTYWACYJNO - EMOCJONALNA

• Realizowanie zadań życiowych.

• Realizowanie celów

• Cele ustalane są na podstawie doświadczenia.

• Związek z emocjami

• Wskazanie w jakich warunkach można natknąć się na bodźce wyzwalające określone emocje.

• Przeżywanie różnych stanów emocjonalnych aktywizuje różne elementy wiedzy autobiograficznej.

• ORGANIZACYJNA

Pamięć autobiograficzna organizuje doświadczenia ze względu na dwa kryteria:

1. Kryterium ekonomii zapisu i ekonomii odpamiętywania

• schematy zawierające uogólnioną wiedzę na temat powtarzalnych doświadczeń.

2. Kryterium społecznej akceptowalności

• Selekcjonowanie informacji ze względu na ich treść.

• Wpływ powszechnie obowiązujących norm kulturowych.

• Wpływ norm obowiązujących w jakiejś wąskiej grupie.

• Zjawisko „ujawniania siebie”.

Rozwój pamięci autobiograficznej

• Amnezja dziecięca

• Osłabienie przypominania z okresu wczesnego dzieciństwa (do 3 lat) musi być niezależne od wieku osoby badanej w chwili przypominania i czasu przechowywania.

• Osłabienie przypominania we wczesnym dzieciństwie musi być większe niż wynikałoby to z krzywej zapominania, zgodnie z którą zapominanie jest funkcją czasu.

• Nie oznacza, że do 3 roku życia dziecko nie zapamiętuje żądnych informacji.

• Oznacza jedynie, że dorośli nie przechowują informacji, które wydarzyły się przed ukończeniem 3 roku życia.

Badanie Katrin Nelson (1988) - Monologi Emilki (21 miesięcy):

• Wspomnienia rutynowych działań.

• Zmieniająca się tematyka.

• Oswajanie rzeczywistości.

Pamięć autobiograficzna dzieci

• Wspomnienia dzieci nie są spontaniczne, pojawiają się na skutek skojarzenia z czymś.

• Najczęściej dotyczą tego, co się powtarza.

• Dzieci potrzebują innych sposobów docierania do przechowywanych informacji.

• Większość wspomnień dzieci 6 - 12 miesięcy wstecz.

• Trudno dotrzeć do tego, co dzieci pamiętają, ale nie znaczy to wcale, że nie pamiętają.

Wyjaśnienia niepamięci dziecięcej

• Rezultat wyparcia seksualnych uczuć wobec rodziców (Freud).

• Niedojrzałość struktur mózgowych odpowiedzialnych za pamięć.

• Nieadekwatne kodowanie.

• Nieadekwatność między kodowaniem a wskazówkami odpamiętywania.

• Brak teorii umysłu (Perner, 1992).

• Pamięć autobiograficzna dzieci inna niż dorosłych (Nelson i Fivush), wiązali to mianowicie z rozwojem schematów/skryptów.

Pamięć autobiograficzna a płeć

• U 8 letnich dzieci opisy wspomnień dziewczynek są dłuższe, bardziej spójne i szczegółowe (Buckner, Fivush, 1998).

• Oisy wspomnień kobiet są bardziej szczegółowe i bogatsze w zewnętrzny kontekst (Niedźwieńska, 2000).

• U kobiet wspomnienia są bardziej dostępne (Davis, 1999).

• Kobiety przypominają sobie więcej zdarzeń emocjonalnych niż mężczyźni (Seidlitz, Diener, 1998).

wiek wspomnień

11 30

Najbardziej wyraziste wspomnienia

11 30

Efekt reminiscencji

Efekt reminiscencji

• Kształtowanie się tożsamości, budowanie struktur Ja.

• Odwołanie się do mechanizmów poznawczych.

• Wzrost a następnie spadek zdolności intelektualnych.

• Mechanizm ewolucyjny.

• Umotywowany powrót do optymalnego okresu sprawności.

• Okres największego nagromadzenia ważnych wydarzeń życiowych.

PSYCHOLOGIA PAMIĘCI I UCZENIA 2007/2008, PROF. J.SIUTA

WYKŁAD 7

5 | Strona

---