I. Oświecenie w Europie. Absolutyzm oświeceniowy.

Racjonalizm - jeden z kierunków myśli filozoficznej, który uznawał poznawanie świata przy pomocy rozumu.

Empiryzm - jeden z kierunków myśli filozoficznej, który uznawał kierowanie się wyłącznie doświadczeniem

Empiryzm - jeden z kierunków myśli filozoficznej, który uznawał kierowanie się wyłącznie doświadczeniem

Jan Jakub Rousseau - filozof, który uważał, że władza powinna należeć do ludu, a monarchowie i parlamentarzyści powinni być jego sługami

Monteskiusz - filozof, który opracował trójpodział władzy, czyli władza w państwie powinna być podzielona na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą, a żadna z tych władz nie powinna mieć przewagi nad pozostałymi; twierdził, że państwo powstało w wyniku umowy społecznej, zawartej przez ludzi w celu ochrony ich interesu, bezpieczeństwa i wolności

Królestwo Prus

• Fryderyk Wilhelm I („król-sierżant”) i Fryderyk II („król filozof”), który uważał się za „pierwszego sługę państwa”

• reforma sądownictwa

• wprowadzenie powszechnego obowiązku nauczania

• rozwój przemysłu, budowa dróg i kanałów

• rozwój rolnictwa: uprawa buraków cukrowych i ziemniaków

• rozbudowa armii

• podboje: zajęcia Śląska, w wyniku I rozbioru Rzeczpospolitej Pomorze Gdańskie bez Gdańska

Monarchia Habsburgów

• cesarzowa Maria Teresa i cesarz Józef II

• rozwój gospodarki i oświaty ludowej

• uporządkowanie administracji i sądownictwa

• modernizacja armii

• zmniejszenie pańszczyzny chłopów

• rozwój manufaktur

• udział w I rozbiorze Rzeczpospolitej

Cesarstwo Rosji

• cesarzowa Katarzyna II

• popieranie interesów klas uprzywilejowanych

• zwiększenie ucisku chłopstwa

• tłumienie dążeń wolnościowych

• polityka podbojów: opanowanie Krymu nad Morzem Czarnym; dokonanie trzech rozbiorów Rzeczpospolitej

II. Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.

4 lipca 1776 - ogłoszenie w Filadelfii Deklaracji Niepodległości Stanów Zjednoczonych

1787 - uchwalenie Konstytucji Stanów Zjednoczonych

Jerzy Waszyngton - dowódca armii amerykańskiej w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki, pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej

Przedstaw postanowienia konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej.

a) zasady ustrojowe: trójpodział państwa - władza dzieli się na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

• władza ustawodawcza - Kongres składający się z Senatu i Izby Reprezentantów

• władza wykonawcza - prezydent

• władza sądownicza - Sąd Najwyższy i sądy niższej instancji?

b) konstytucja gwarantowała obywatelom wolność słowa i wyznania oraz nietykalność osobistą

c) Stany Zjednoczone państwem federacyjnym

• władza centralna zajmowała się jedynie polityką zagraniczną, wojskową, pieniężną i podatkową

• władze stanową ustanawiają prawa cywilne i karne

III. Rewolucja francuska

Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela - dokument uchwalony przez francuskie Zgromadzenie Narodowe w 1789 w okresie rewolucji francuskiej; jej głównymi postanowieniami były hasła: wolność, równość, braterstwo

Komitet Ocalenia Publicznego - instytucja powołana w okresie rewolucji francuskiej, gdy Francja ponosiła porażki w wojnie z Austrią, a w kraju w poszczególnych prowincjach wybuchały bunty przeciw rządom rewolucji;

14 lipca 1789 - wybuch rewolucji w Paryżu - zdobycie Bastylii

3 września 1791 - uchwalenie konstytucji francuskiej

Maksymilian Robespierre - przywódca jakobinów, jednego z radykalnych ugrupowań politycznych, które w okresie rewolucji francuskie przejęło władzę we Francji; jego polityka wewnętrzna opierała się na terrorze, który był wymierzony w przeciwników rewolucji francuskiej oraz ludzi podejrzanych o działalność kontrrewolucyjną; w 1794 r. został pozbawiony władzy i stracony na gilotynie

Ludwik XVI - ostatni król Francji z dynastii Burbonów, został zdetronizowany w 1792 r. w trakcie trwania rewolucji francuskiej; oskarżony o zdradę państwa i zbrodni przeciw prawom naturalnym został stracony w styczniu 1793

IV. Rzeczpospolita pod rządami Sasów.

Sejm Niemy - sejm obradujący w 1717 r. uzgodniono, że zasady ustrojowe w Rzeczpospolitej są nienaruszalne, a ich gwarantem była Rosja.

Prawa kardynalne - stanowiły podstawę ustroju Rzeczpospolitej; należały do nich: wolna elekcja, prawo szlachty do wypowiadania królowi posłuszeństwa, liberum veto, nietykalność osobista szlachty, wyłączne prawo szlachty do sprawowania urzędów.

1720 - układ w Poczdamie podpisany przez Prusy i Rosję

1732 - traktat trzech czarnych orłów

August II Mocny - król Rzeczpospolitej z dynastii Wettinów w latach 1697-1706 i 1709-1733

Stanisław Leszczyński - król Rzeczpospolitej w latach 1704-1709 i 1733-1736

August III - król Rzeczpospolitej z dynastii Wettinów w latach 1733-1763

1. c) Elekcja Augusta II.

2. b) Początek wojny północnej.

3. j) Udział Rzeczpospolitej w wojnie północnej.

4. i) August II zostaje zmuszony do ucieczki.

5. h) Wkroczenie wojsk szwedzkich na terytorium Rzeczpospolitej.

6. g) Elekcja Stanisława Leszczyńskiego przy poparciu Szwecji.

7. f) Klęska Szwedów pod Połtawą i ucieczka Leszczyńskiego.

8. k) Zawiązanie konfederacji przeciw Augustowi II Mocnemu

9. a) Sejm Niemy.

10. d) Podwójna elekcja Augusta III i Stanisława Leszczyńskiego.

11. e) Panowanie Augusta III.

V. Od ostatniej wolnej elekcji do I rozbioru Rzeczpospolitej.

Wskaż stwierdzenia prawdziwe „P” i stwierdzenia fałszywe „F”

1) Wprowadzając zmiany w państwie, król August Poniatowski oparł się na magnaterii.

Król Stanisław August Poniatowski, przeprowadzając reformy, uzyskał poparcie Familii (Czartoryskich).

2) Liberum veto nie obowiązywało przy omawianiu spraw gospodarczych.

Król Stanisław August Poniatowski, podobnie jak Stanisław Konarski, opowiadał się za utrzymaniem liberum veto.

3) Posłowie zostali zwolnieni z obowiązku głosowania zgodnie z instrukcjami sejmikowymi.

Posłom nakazano głosować zgodnie z instrukcjami sejmikowymi.

4) Caryca Katarzyna II była zainteresowana reformami wewnętrznymi Rzeczypospolitej.

Rosji zależało na utrzymaniu słabości państwa polskiego.

Komisja Edukacji Narodowej - utworzona w 1773 instytucja świecka, której zadaniem było kierowanie sprawami szkolnictwa.

Konfederacja barska - miała ona miejsce w latach 1768-1772; przyczyną jej zawiązania był protest przeciwko interwencji Rosji w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej i sprawy religii; została zawiązana w mieście Bar na Podolu pod hasłami „obrony wiary i wolności”; jej klęska spowodowała zesłanie jej uczestników na Syberię i I rozbiór Polski.

Rada Nieustająca - instytucja powołana w 1772 r. na tzw. sejmie rozbiorowym, która pełniła przy boku króla rolę rządu; w jej skład wchodzili zausznicy Rosji; zlikwidowana została decyzją sejmu wielkiego.

Szkoła Rycerska - uczelnia powołana w celu szkolenia polskiej kadry oficerskiej w duchu patriotyzmu wobec Rzeczpospolitej.

1768-1772 - konfederacja barska

1772 - pierwszy rozbiór Rzeczpospolitej

Kazimierz Pułaski - jeden z przywódców konfederacji barskiej i uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych; zginął w bitwie pod Savanh

Stanisław August Poniatowski - ostatni król Rzeczpospolitej panujący w latach 1764-1795

Mikołaj Repnin - ambasador rosyjski urzędujący w Warszawie; w wyniku jego działań aresztowano i zesłano na Syberię uczestników konfederacji barskiej.

Tadeusz Rejtan - poseł na tzw. sejm rozbiorowy z 1772 r.; starał się nie dopuścić do zawiązania konfederacji, która umożliwiłaby przegłosowanie pierwszego rozbioru Rzeczpospolitej.

Postanowienia sejmu rozbiorowego z 1773 r.

a) przyczyny zwołania sejmu rozbiorowego

• trzy państwa rozbiorowe chciały, aby sejm ratyfikował (zatwierdził) rozbiory

b) przebieg sejmu rozbiorowego

• zawiązanie konfederacji pod przewodnictwem marszałka Adama Ponińskiego

• przekupienie marszałka Adama Ponińskiego i większości posłów

• protest posła Tadeusza Rejtana

c) decyzje sejmu rozbiorowego

• potwierdzenie praw kardynalnych - wolna elekcja, prawo szlachty do wypowiadania posłuszeństwa królowi, liberum veto, nietykalność osobista szlachty, wyłączne prawo szlachty do sprawowania urzędów

• utworzenie Rady Nieustającej instytucji podporządkowanej Rosji; pełniła ona rolę rządu, który obradował przy boku króla

VI. Konstytucja 3 maja - próba przebudowy Rzeczypospolitej

sejm skonfederowany - sejm na którym podejmowano decyzje większością głosów i nie obowiązywało na nim zasada liberum veto.

stronnictwo patriotyczne - ugrupowanie działające podczas obrad sejmu wielkiego; dążyło do przeprowadzenia reform ustrojowych w Rzeczpospolitej.

stronnictwo hetmańskie - ugrupowanie działające podczas obrad sejmu wielkiego; byli przeciwnikami reform ustrojowych.

1788-1792 - obrady sejmu wielkiego

październik 1788 - decyzja sejmu wielkiego o powiększeniu armii do 100 tys.

marzec 1789 - decyzja sejmu wielkiego o wprowadzenie nowych podatków

kwiecień 1791 - uchwalenie przez sejm wielki prawa o miastach

3 maja 1791 - uchwalenie konstytucji 3 Maja

Ksawery Branicki - jeden z przywódca stronnictwa hetmańskiego, ugrupowania działającego w sejmie wielkim i będący przeciwny reformom ustroju Rzeczpospolitej

Stanisław Małachowski - marszałek sejmu wielkiego, jeden z przywódców stronnictwa patriotycznego i zwolennik reform

Postanowienia Konstytucji 3 Maja.

• likwidacja liberum veto i wolnej elekcji oraz wprowadzenie dziedziczności tronu

• zniesienie podziału Rzeczpospolitej na Koronę i Litwę

• wprowadzenie w Rzeczpospolitej wspólnego skarbu i wojska

• wprowadzenie trójpodziału władzy- władza wykonawcza należała do króla i Straży Praw, ustawodawcza do Sejmu Walnego, sądownicza do sądów i trybunałów

• udzielenie chłopom opieki prawnej

• nadanie praw politycznych i publicznych mieszczanom z miast królewskich

VII. Konfederacja targowicka i II rozbiór Polski

konfederacja targowicka - zawiązania w kwietniu 1791 w Petersburgu przez obóz hetmański dzięki pomocy Rosji; jej głównym celem było przywrócenie w Rzeczpospolitej ustroju jaki istniał przed uchwaleniem Konstytucji 3 Maja; została ogłoszona 14 maja 1792 w pogranicznym mieście Targowica; zawiązanie jej spowodowało wybuch wojny polsko-rosyjskiej tzw. „wojny w obronie Konstytucji 3 Maja”.

kwiecień 1792 - zawiązanie konfederacji targowickiej

18 lipiec 1792 - bitwa pod Dubienką

18 czerwiec 1792 - bitwa pod Zieleńcami

1793 - drugi rozbiór Rzeczpospolitej

Postanowienia sejmu rozbiorowego w Grodnie z 1792 r.

• zatwierdzenie II rozbioru Rzeczpospolitej

• unieważnienie przez targowiczan Konstytucji 3 Maja i reform sejmu wielkiego

• przywrócenie przywilejów szlacheckich

VIII. Powstanie kościuszkowskie (1794) i III rozbiór Rzeczpospolitej

kosynierzy - oddziały złożone z chłopów; ich główną bronią były kosy osadzone na sztroc

24 marca 1794 - ogłoszenie w Krakowie Aktu powstania (insurekcji)

4 kwietnia 1794 - bitwa pod Racławicami

17 kwietnia 1794 - insurekcja w Warszawie

7 maj 1794 - ogłoszenie Uniwersału pod Połońcem

10 października 1794 - ogłoszenie Uniwersału pod Połońcem

4 listopada 1794 - kapitulacja Warszawy

1795 - trzeci rozbiór Rzeczpospolitej

Tadeusz Kościuszko - uczestnik wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, zwycięstwa w bitwie pod Dubienką, przywódca powstania z 1794 roku

Jakub Jasiński - przywódca insurekcji w Wilnie

Jan Kiliński - przywódca insurekcji w Warszawie

---