LABORATORIUM Z FIZYKI

Ćwiczenie nr 2.

PROWADZĄCY: Dr Henryk Pykacz INSTYTUT FIZYKI POLITECHNIKI WROCŁAWSKIEJ LABORATORIUM Z FIZYKI
WYKONAWCY : SPR. EDYTA BUCZYŃSKA			GRUPA : 0	ROK AK. 1	SEMESTR : 2
(EWA JAGIELSKA)			WYKONANO : 28.03.1995	ODDANO : 4.04.1995	OCENA :
NR ĆWICZ. 2	TEMAT : SPRAWDZENIE PRAWA HOOKE'A I WYZNACZANIE MODUłU YOUNGA

1) Cel ćwiczenia:

Celem ćwiczenia jest sprawdzenie prawa Hooke'a oraz wyznaczenie modułu Younga przez pomiar wydłużenia drutu zawieszonego pionowo i obciążonego obciążnikami.

2) Wstęp teoretyczny:

Zajmując się analizą ruchu lub stanu równowagi ciała posługujemy się modelami matematycznymi, które stanowią dopuszczalne przybliżenie ciał rzeczywistych. Za przykład mogą tutaj posłużyć pojęcia punktu materialnego (gdyż każde ciało ma różną od zera objętość) oraz ciała doskonale sztywnego (gdyż każde ciało, nawet najtwardsze, jak np.diament, ulega odkształceniom zmieniającym jego objętość lub kształt. Odkształcenia te mogą być niewielkie (ciała stałe) lub znaczne (ciecze,a szczególnie gazy). W rozważanym zagadnieniu szczególnie ważne jest pojęcie sprężystości.

Ciałem sprężystym nazywamy ciało, w którym odkształcenia, wywołane działającymi na nie siłami, zanikają zupełnie po usunięciu tych sił.

Rozróżniamy kilka rodzajów odkształceń:

-odkształcenie jednostronne - siły działają na dwie przeciwległe ścianki ciała, prostopadle do nich (tak, że suma ich momentów względem dowolnego punktu ciała jest w każdej chwili równa zeru). Skutkiem działania sił jest przyrost długości (DL odkształcenie bezwzględne; DL/Lo odkształcenie względne ). Podczas rozciągania DL>0, a podczas ściskania DL<0.

-odkształcenie wszechstronne - na każdy element powierzchni ciała działa siła do niego prostopadła. Skutkiem działania siły jest przyrost objętośći wzięty ze znakiem minus -DV. Dzięki temu odkształcenie podczas ściskania ma wartość dodatnią ( Vk<Vp ).

-ścinanie - działające siły są styczne do powierzchni ciała. Miarą odkształcenia jest w tym przypadku kąt skręcenia ścianek a. Wprowadzono tzw. współczynnik Poissona m, który jest charakterystyczny dla danego materiału. Wyraża on stosunek względnej zmiany wymiarów poprzecznych (Dd/d) do względnej zmiany wymiarów podłużnych (DL/L). Wartości liczby Poissona dla większości metali zmieniają się w granicach 0,2-0,5.

Naprężeniem nazywamy wektor o wartości równej stosunkowi wartości siły do powierzchni, na którą ona działa, o kierunku i zwrocie zgodnym z kierunkiem siły:

p= F / S

Jednostką naprężenia w układzie SI jest : [p]= N / m*m = Pa.

PRAWO HOOKE'A:

Jeżeli naprężenia w ciele są dostatecznie małe, to wywołwane przez nie odkształcenia względne są do nich wprost proporcjonalne.

Odpowiednio:

L / L = d * 1 / E; -
V / V = d * 1 / K; a = t * 1 / G;

gdzie:

E - moduł Younga; K - moduł ściśliwości; G - moduł sztywności.

2) Zestaw pomiarowy:

- urządzenie do pomiaru wydłużenia (umocowane na stałe do ściany, z zamontowanymi

dwoma mikroskopami pomiarowymi i elementem mierzonym, tzn. drutem - rysunek);

- przymiar liniowy (milimetrowy);

- śruba mikrometryczna (MMZc 0-25) o D= +- 0.01 mm;

- komplet obciążników 6* 1 kg o D= +- 0.01 kg.

Rysunek. Urządzenie do pomiaru wydłużenia drutu.

3)Tabele wyników pomiarowych

- Pomiar początkowej długości części pomiarowej drutu (odległość między punktem A i B).

Pomiary wykonane przymiarem milimetrowym.

|CB| = 221 mm = 1 mm

|CA| = 767 mm = 1 mm

Lo= |OB| - |OA| = 818-278 = 540 mm

Lo= (1 + 1) mm = 2 mm

- Pomiary: średnicy drutu (d), średnic wskaźników punktu A i B na drucie. Pomiary zostały

wykonane śrubą mikrometryczną.

Tab. 1

nr pomiaru	di [mm]	di [mm]	WAi [mm]	WAi [mm]	WBi [mm]	WBi [mm]
1	1.40	0.004	0.52	0.002	0.70	0
2	1.43	-0.026	0.55	0.002	0.70	0
3	1.40	0.004	0.59	-0.008	0.69	0
4	1.41	-0.006	0.60	0.002	0.70	0
5	1.40	0.004	0.60	0.002	0.70	0
6	1.40	0.004
7	1.40	0.004
8	1.40	0.004
9	1.40	0.004
10	1.40	0.004
wart. średnia	dśr = 1.404	dśr= 0.0064	WAśr= 0.572	WAśr= 0.0032	WBśr= 0.698	WBśr= 0

średnica drutu: d = dśr = (1.404 0.0064) [mm]

grubość wskaźnika A: qA= WA = WAśr = (0.592 0.0032) [mm]

grubość wskaźnika B: qB= WB = WBśr = (0.7 0) [mm]

- Pomiar grubości wskaźników za pomocą mikroskopu.

Tab 2.

wielkość mierzona	wskaźnik punktu B	wskaźnik punktu A
y - góra wskaźnika	6155	5060
x - dół wskaźnika	8330	7640
q' = (x - y) - grubość wskaźnika	2175	2580

Tab 3.

L. p.	m	wsk. B	wsk. A	L	L	L/Lo	d
	[ kg ]	działka mikr.	działka mikr.	działka mikr.	[ mm ]		[N/m*m]
1	0	5735	5070	0	0	0	0
2	1	5510	4740	105	0.0285705	5.232692E-5	6339648
3	2	5315	4365	285	0.0775485	1.420302E-4	1.26793E+7
4	3	5230	4125	440	0.119724	2.192747E-4	1.901894E+7
5	4	5060	3815	580	0.157818	2.89044E-4	2.535859E+7
6	5	4900	3465	770	0.209517	3.837308E-4	3.169824E+7
7	6	4745	3130	950	0.258495	4.734341E-4	3.803789E+7
1	5	4885	3420	800	0.21768	3.986813E-4	3.169824E+7
2	4	5010	3740	605	0.1646205	3.015028E-4	2.535859E+7
3	3	5130	4035	430	0.117003	2.142912E-4	1.901894E+7
4	2	5305	4320	320	0.087072	1.594725E-4	1.26793E+7
5	1	5470	4690	115	0.0312915	5.731044E-5	6339648

Gdzie:

m- masa obciążenia;

wsk. A i wsk. B - odczyt z mikroskopu położenia wskaźników;

L= (5070 - Bi) - (5735 - Ai) - bezwzględne wydłużenie drutu;

L/Lo - względne wydłużenie drutu;

d= F / S = (4*m*g)/(p*dśr*dśr) - naprężenie drutu;

4) Przykładowe obliczenia (wyników i błędów):

a) przykładowe obliczenia:

* Wielkości przyjęte jako stałe podczas doświadczenia:

g= 9.81 [ m/s*s ]

dśr= 1.404E-4 [ m ]

p= 3.14

Lo= 546 [ mm ]

wśr= 2.7174E-4 [ mm ]

* Wyliczenia wartości z tabeli 3:

- dla m= 1 kg:

L= (5070 - 4740) - (5735 - 5510) = 105 [ działek mikroskopu ]

L= 105*wśr = 105 * 2.7174E-4 = 0.0285705 [ mm ]

L/Lo= 0.0285705 / 546 = 5.232692E-5

d= (4*1*g)/(p*dśr*dśr) = 6339648 [ N / m* m ]

* Wyliczenie modułu Young'a E

- dla przedziału m= od 2 do 6 [ kg ]:

E=d / (L/Lo) = (3.803789E7 - 1.26793E7)/(4.734341E-4 - 1.420302E-4) =

= 76518 [MPa]

b) wyliczenia błędów pomiarów:

-błąd w wyznaczeniu długości początkowej drutu Lo (błąd = 2* działka przymiaru milimetrowego):

Lo= +- 2 [mm]

-błąd w wyznaczeniu położenia A lub B (błąd przyrządu = 1 działka mikroskopu):

A= 1

B= 1

-błąd pomiaru średnicy d (błąd przyrządu śruby mikrometrycznej):

d= 0,01 [mm]

-błąd złożony wyznaczenia L:

(L)= wśr * (a+b) = 2 * wśr

(L)= 2 * 2.7174E-4 = +- 5.4348E-4 [mm]

-błąd złożony wyznaczenia modułu Younga :

E= (4*1*g* Lo)/(p*dśr*dśr*L)

Stosując metodę różniczki logarytmicznej otrzymujemy:

ln E = ln4 + ln m + ln g + ln Lo - ln p - ln (d*d) - ln L

E / E = m/m + g/g + Lo/Lo + p/p + 2*d/d + (L)/L

E / E = (0.01/6 + 0.01/9.81 + 2/546 + 0.01/3.14 + 2*0.01/1.404 + 5.4348E-4/0.258495) =

= 0.02588 * 100 % = 2.588 [ % ]

E = 0.02588 * 765 190 [ MPa ] = 19804 [ MPa ]

5) WNIOSKI:

Celem doświadczenia było wyznaczenie modułu Younga. Po dwóch seriach pomiarów wyznaczyliśmy wydłużenie drutu oraz inne dane potrzebne do obliczenia modułu. Po obliczeniach otrzymaliśmy : E= 76518 [MPa]. Błąd złożony względny w przybliżeniu wynosi 2,5 % (bezwzględny: E=19804 [MPa]). Przy porównaniu z wielkością tabliową (dla żelaza: E=216000 MPa, dla aluminium: E= 71600 MPa) można stwierdzić, że wynik otrzymany w naszym doświadczeniu mocno jest bliski wartości tablicowej dla aluminium. Jednak wyznaczona wartość modułu Younga jest obarczona dużym błędem pomiarowym: E=19804 [MPa]. Największy błąd wnosił pomiar wydłużenia L oraz średnicy drutu d. Pomiar na mikroskopach był dodatkowo utrudniony przez zmianę ostrości w okularach.

Doświadczenie potwierdza prawo Hooke'a (wykres przedstawia zależność: d=f(L/L)). Doświadczenie przedstawia zjawisko sprężystości i wielkość ją charakteryzującą - moduł Younga.

Zależność d = f( L/L ).

d [ N / m * m ]

L/Lo

- dla przedziału m= od 1 do 6 [ kg ]:

E= d / (L/Lo) = (3.803789E7 - 6339648)/(4.734341E-4 - 5.232692E-5) =

= 95648 [ MPa ]

---