Dlaczego "Pana Tadeusza" uznaje siê za najpiêkniejsz¹ polsk¹ ksi¹¿kê ?
Jednym z owoców twórczoœci Adama Mickiewicza jest "Pan Tadeusz". Podczas czytania poematu mo¿emy odczuæ wra¿enie ¿e jest on w jakiœ sposób inny od poprzednich dzie³ poety. Jest to utwór opowiadaj¹cy o sprawach zwyk³ych ludzi, o sprawach smutnych oraz weso³ych, ale zawsze koñcz¹cych siê szczêœliwie. "Pan Tadeusz" jest utworem prawdziwym, realistycznym. t³em historycznym jest kampania napoleoñska, gdzie bardzo wyraŸny jest kult Bonapartego, z którym Polacy na pocz¹tku dziewiêtnastego wieku wi¹zali ogromne nadzieje na odzyskanie niepodleg³oœci. Ca³y utwór jest jakby zwrócony w przesz³oœæ, st¹d tak liczne opowieœci o dawnych dobrych czasach, które tak samo przeminê³y, jak bezpowrotnie przeminie ¿ycie poznawane w scenach utworu. "Pan Tadeusz" nie jest jednak utworem dotycz¹cym tylko spraw ogólnych. Jest to tak¿e obraz ówczesnej Polski i Polaków, zawiera tak¿e wiele prawd i postulatów autora. Kiedy powstawa³, sprawa polska przedstawia³a siê bardzo Ÿle. ¯ycie polityczne i kulturalne zarówno w kraju jak i na emigracji zamiera³o. Rwa³a siê ³¹cznoœæ miêdzy emigrantami a krajem, a emigracja podzielona by³a miêdzy stronnictwa nawzajem siê zwalczaj¹ce.
O popularnoœci utworu Mickiewicza decyduje przede wszystkim bogactwo ró¿nego typu obserwacji, sensacyjno-przygodowa fabu³a, i prostota postaci poematu. Pod wzglêdem fabu³y "Pan Tadeusz" jest jedn¹ z najlepszych polskich opowieœci, skonstruowan¹ wed³ug zasad gatunku. Podobnie jak w powieœci przygodowej trudno odgadn¹æ, jak skoñcz¹ siê perypetie bohaterów. Budz¹c¹ zaciekawienie atmosferê tajemniczoœci wprowadza Mickiewicz ju¿ od pierwszych wierszy. Na przyk³ad zagadkowy podró¿ny, pusty dwór, dziwne spotkanie w dawnym pokoju Tadeusza. Niektóre z tych zagadek wyjaœnione zostaj¹ w wierszach nastêpnych, ale na niektóre znajdujemy odpowiedzi dopiero w dalszych czêœciach utworu. Intryguj¹ca jest wspomniana sprawa napoleoñska, i zwi¹zane z ni¹ nadzieje Polaków. Dopiero jednak fina³ przynosi konkretniejsze informacje o Legionach. Raz po raz pojawiaj¹ siê ró¿ne pytania, pobudzaj¹ce ciekawoœæ, zmuszaj¹ce do szukania odpowiedzi. Trudno w przypadkowym miejscu oderwaæ siê od tej ksi¹¿ki.
"Pan Tadeusz" zaciekawia, a po skoñczonej lekturze pozostaje uczucie ¿alu, ¿e to ju¿ wszystko, ¿e nie ma dalszego ci¹gu. Ale gdy po pewnym czasie znowu zajrzymy do tej "Historii szlacheckiej z roku 1811 i 1812" stwierdzimy, ile tu jeszcze ró¿noœci. Kiedy nasze zainteresowanie skupione by³o na œledzeniu fabu³y utworu, wymknê³y siê one naszej uwadze. Jak na przyk³ad wygl¹d szlacheckiego dworku sprzed pó³tora wieku, opisy obyczajów, strojów i setki przeró¿nych informacji o ¿yciu w tamtej epoce. Nale¿y jednak pamiêtaæ ¿e mimo tej olbrzymiej realistycznoœci Mickiewicz tak¿e zaciera i koloryzuje prawdê. Na przyk³ad historia z zajazdem (przedstawiaj¹ca zwyk³e bezprawie), czy scena w karczmie wystawiaj¹ca szlachcie dziwne œwiadectwo. Ale tego wszystkiego nie odczuwa siê przy lekturze "Pana Tadeusza". Wszystko wydaje siê naturalne, co najwy¿ej zabawne. "Pan Tadeusz" by³ ucieczk¹ od rzeczywistoœci. Upadek powstania listopadowego, trudne po³o¿enie emigrantów polskich, k³ótnie wœród samej emigracji, wszystko to sprawia ¿e zamys³ Mickiewicza wydaje siê oczywisty. Jego genialna realizacja jest œwiadectwem nie tylko talentu, ale te¿ potêgi marzeñ i têsknoty poety. Szczegó³owe i dok³adne opisy, mnóstwo wiadomoœci spotykanych na ka¿dej stronie tekstu œwiadcz¹ o tym wymownie. W tym w³aœnie tkwi wielkoœæ "Pana Tadeusza", a zawarte w nim ¿ywe wzruszenia ka¿¹ nam
ci¹gle do niego wracaæ.