Obniżka cen towarów w zależności od przyjętej metody ich ewidencji i wyceny

Z pytania wynika, iż jednostka dokonała obniżenia cen sprzedaży na towary, którym upływa termin przydatności do spożycia. W księgach rachunkowych operacje z tym związane będą zależały od przyjętej przez spółkę metody ewidencji obrotów i stanów tych towarów. Skutki obniżenia ceny mogą zostać ujęte w księgach rachunkowych w sposób zaprezentowany w dalszej części opracowania.
 

Stosowana metoda ewidencji obrotów i stanów towarów	Skutki obniżenia ceny towaru	Sposób ujęcia skutków obniżenia cen w księgach rachunkowych
Ewidencja ilościowo-wartościowa w cenach zakupu (nabycia)	Nowa (obniżona) cena sprzedaży jest nadal wyższa od ceny zakupu	Nie księguje się, bowiem cena ewidencyjna towaru, tj. cena zakupu, nie uległa zmianie - obniżenie ceny sprzedaży nie spowodowało obniżenia ceny ewidencyjnej
		Nowa (obniżona) cena sprzedaży jest niższa od ceny zakupu	Dokonanie odpisu aktualizującego wartość towaru na różnicę między wartością towaru w cenie ewidencyjnej (zakupu) przed obniżką a niższą od niej wartością w obniżonej cenie sprzedaży (obniżenie ceny sprzedaży jest zarazem obniżką ceny ewidencyjnej i traktowane jest jako utrata wartości towaru)
	Ewidencja wartościowa w cenach ewidencyjnych ustalonych na poziomie cen sprzedaży brutto	Nowa (obniżona) cena sprzedaży jest nadal wyższa od ceny zakupu	Obniżenie marży i VAT zawartych w cenie sprzedaży brutto przyjętej za cenę ewidencyjną towaru
		Nowa (obniżona) cena sprzedaży jest niższa od ceny zakupu	Obniżenie marży i VAT zawartych w cenie sprzedaży brutto i dokonanie odpisu aktualizującego wartość towarów

Sklepy prowadzące sprzedaż detaliczną najczęściej prowadzą ewidencję stanów i obrotów towarów wartościowo w cenach ewidencyjnych ustalanych na poziomie cen sprzedaży brutto (zawierających doliczoną do wartości towarów w cenach zakupu - marżę i należny VAT).

W sytuacji gdy obniża się ceny towarów ewidencjonowanych w cenach sprzedaży brutto, w pierwszej kolejności należy skorygować wartość ewidencyjną towarów objętych obniżką cen o kwotę odchyleń od cen ewidencyjnych z tytułu marży i oddzielnie z tytułu VAT. W ten sposób wartość towarów jest doprowadzana do poziomu cen zakupu. Nie stanowi to jeszcze utraty wartości towarów, o której mowa w art. 28 ust. 7 ustawy o rachunkowości. Dopiero obniżenie wartości towarów poniżej ich wartości w cenach zakupu stanowi obniżkę uzasadniającą dokonanie odpisu aktualizującego wartość towarów. Odpis aktualizujący wartość tych towarów, na podstawie art. 34 ust. 5 ustawy o rachunkowości, obciąża pozostałe koszty operacyjne.

Przypomnijmy, iż art. 28 ust. 7 ustawy o rachunkowości stanowi, iż trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.

Ewidencja skutków obniżenia cen towarów objętych ewidencją wartościową w jednostce handlu detalicznego może przebiegać w sposób przedstawiony na przykładzie.

Przykład

I. Założenia:

1. "Alfa" spółka z o.o. prowadząca sprzedaż detaliczną towarów (ewidencjonowanych wartościowo w cenach sprzedaży brutto) postanowiła obniżyć o 50% ceny towarów, którym upływa termin ważności. W tym celu powołano komisję inwentaryzacyjną, która spisała towar przeznaczony do obniżki i dokonała wyceny po obniżonych cenach. Dane dotyczące wyceny komisja zamieściła w zestawieniach.

2. Jednostkowe ceny ewidencyjne towarów objętych obniżką:

Cena sprzedaży brutto	Towar "A" - 20 szt.	Towar "B" - 10 szt.	Towar "C" - 30 szt.
Dotychczasowa cena, obejmująca:	58,56 zł	29,28 zł	175,68 zł
- cenę zakupu	40,00 zł	20,00 zł	120,00 zł
- marżę	8,00 zł	4,00 zł	24,00 zł
- VAT należny	10,56 zł	5,28 zł	31,68 zł
Nowa cena, obejmująca:	29,28 zł	14,64 zł	87,84 zł
- cenę zakupu	20,00 zł	10,00 zł	60,00 zł
- marżę	4,00 zł	2,00 zł	12,00 zł
- VAT należny	5,28 zł	2,64 zł	15,84 zł

3. Skutki obniżki cen:

Lp.	Treść	Wartość towarów przed obniżką cen	Wartość towarów po obniżce cen	Różnica wynikająca z obniżki
1.	Wartość według cen sprzedaży brutto	6.734,40 zł	3.367,20 zł	3.367,20 zł
2.	Odchylenia kredytowe od cen ewidencyjnych z tytułu VAT	(20 szt. x 10,56 zł) + (10 szt. x 5,28 zł) + (30 szt. x 31,68 zł) = 1.214,40 zł	(20 szt. x 5,28 zł) + (10 szt. x 2,64 zł) + (30 szt. x 15,84 zł) = 607,20 zł	607,20 zł
3.	Wartość według cen sprzedaży netto (1 - 2)	5.520,00 zł	2.760,00 zł	2.760,00 zł
4.	Odchylenia kredytowe z tytułu marży	(20 szt. x 8,00 zł) + (10 szt. x 4,00 zł) + (30 szt. x 24,00 zł) = 920,00 zł	(20 szt. x 4,00 zł) + (10 szt. x 2,00 zł) + (30 szt. x 12,00 zł) = 460,00 zł	460,00 zł
5.	Wartość według cen zakupu (3 - 4)	4.600,00 zł	2.300,00 zł	2.300,00 zł

4. Przed upływem terminu przydatności sprzedano wszystkie towary "A" i "C". Cały asortyment "B" pozostał na stanie.

II. Dekretacja:
 

Opis operacji	Kwota	Konto
				Wn	Ma
1. Skutki posezonowej obniżki cen towarów:
a) łączna kwota obniżki cen sprzedaży brutto	3.367,20 zł		34-2/1
b) korekta odchyleń od cen ewidencyjnych         towarów z tytułu marży	460,00 zł	34-2/2
c) korekta odchyleń od cen ewidencyjnych         towarów z tytułu VAT	607,20 zł	34-2/3
d) odpis aktualizujący wartość towarów z tytułu         utraty wartości - obniżka cen towarów         w części zmniejszającej ich wartość w cenach zakupu	2.300,00 zł	76-1
2. Sprzedaż towarów objętych obniżką cen:    a) wartość w cenach sprzedaży netto:        (20 szt. x 24,00 zł) + (30 szt. x 72,00 zł) =	2.640,00 zł		73-0
b) VAT należny zawarty w utargach ze sprzedaży        towarów: (2.640,00 zł x 0,22) =	580,80 zł		22-2
c) utarg ze sprzedaży towarów:        (20 szt. x 29,28 zł) + (30 szt. x 87,84 zł) =	3.220,80 zł	10
3. Rozchód sprzedanych towarów objętych posezonową obniżką cen - wartość według cen ewidencyjnych na poziomie cen sprzedaży brutto przed obniżką cen: (20 szt. x 58,56 zł) + (30 szt. x 175,68 zł) =	6.441,60 zł	73-1	33
4. Wyksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych przypadających na towary sprzedane objęte obniżką cen:    a) odchylenia od cen ewidencyjnych towarów        z tytułu obniżenia wartości:        (20 szt. x 29,28 zł) + (30 szt. x 87,84 zł) =	3.220,80 zł	34-2/1	73-1
b) odchylenia od cen ewidencyjnych towarów        sprzedanych po obniżonych cenach:
- z tytułu marży: (20 szt. x 4,00 zł) +           (30 szt. x 12,00 zł) =	440,00 zł	34-2/2
- z tytułu VAT: (20 szt. x 5,28 zł) +        (30 szt. x 15,84 zł) =	580,80 zł	34-2/3
- łączna kwota: (440,00 zł + 580,80 zł) =	1.020,80 zł		73-1

III. Księgowania:

---