Termin „więź społeczna”

nie jest jednoznacznie rozumiany przez wszystkich socjologów. Mówiąc o więzi rodowej lub więzi lokalnej, odwołujemy się do czynników obiektywnych, które mają stanowić o istnieniu więzi społecznej w określonej przez nie zbiorowości ludzkiej. Istotny dla współczesnego rozumienia więzi społecznej był spór między tymi, którzy w człowieku widzieli osobnika wyposażonego w uczucia sympatii do drugich ludzi, a tymi, którzy upatrywali w człowieku jednostki egoistycznej i wrogiej innym ludziom.

Wiek XIX przyniósł nowe podejście do społecznego świata, zgodnie z którym więź społeczną charakteryzowano jako:

właściwość wyróżniającą i określającą pewne zbiorowości ludzkie. Chociaż termin „zbiorowość społeczna” określa zwykle zbiór ludzi, w którym powtarzają się styczności i zachodzą stosunki społeczne, dopiero stwierdzenie istnienia więzi społecznej pozwala nam orzec, że dana społeczność jest czymś więcej aniżeli tylko tak czy inaczej wydzieloną populacją ludzi.

Więź społeczna objawia się na dwóch płaszczyznach.

1.

wspólności i związki między ludźmi, dające się rzeczowo określić. Są to: wspólności i więzy krwi, wspólnota pochodzenia, wspólnota terytorium, wspólnota języka,
wspólnota kultury w różnych jej dziedzinach, a także wspólna organizacja życia zbiorowego.

2. swoiste stany i akty świadomości, takie jak poczucie szczególnej łączności z innymi ludźmi czy wzajemnej z nimi zależności, oraz ich manifestacja przez postawy, zachowania i działania indywidualne czy zbiorowe.

Więź wyodrębnia małą lub wielką społeczność od ludzi czy zbiorowości ludzkich, które znajdują się poza jej zasięgiem.

Najstarszym rodzajem więzi jest więź dana człowiekowi przez społeczne warunki urodzenia, czyli więź naturalna. Dziecko, przychodząc na świat w rodzinie, wchodzi najpierw w związki z rodzicami, rodzeństwem czy szerzej w związki, które wyznacza mu jego środowisko rodzinne. Z czasem stopniowo staje się członkiem innych grup i społeczności, należących do szerszego środowiska.

Ten rodzaj więzi społecznej, którego klasyczną postacią jest więź rodzinna, rodowa czy etniczna, nigdy nie wygasa. Odnaleźć ją można także w nowoczesnych społeczeństwach. Zwykle ujawnia się w postaci czystej więzi naturalnej, czasami zaś występuje w przemieszaniu z innymi więziami.

Przeciwieństwem więzi naturalnej jest więź stanowiona, czyli więź wynikająca bezpośrednio lub pośrednio ze stanowienia społecznego. Jej podstaw należy szukać w starożytnym podziale na wolnych i niewolników

Więź stanowiona

występuje w tych zbiorowościach ludzkich, w których istnieją podziały społeczne, narzucone siłą czy prawem bądź też siłą i prawem łącznie. Czasami więź tego typu może być znacznie silniejsza od więzi naturalnej. Więź stanowiona niknie lub przynajmniej słabnie, gdy przestają istnieć warunki i sytuacje, w jakich się wytworzyła. polis - w starożytnej Grecji: państwo- -miasto

Innym rodzajem więzi społecznej jest więź powstająca w wyniku dobrowolnego zrzeszania się ludzi.

Już Arystoteles podkreślał ważną rolę zgromadzeń biesiadnych czy innych jako środków zespalania się ludzi w obrębie greckiej polis. Rozkwit więzi zrzeszeniowej nastąpił w średniowiecznych miastach europejskich.

Na tego typu więzi była oparta gmina miejska. Wraz z rozwojem miast zmieniał się też profil zrzeszeń. Przede wszystkim zwiększała się ich liczebność, czemu towarzyszyły: wzrost liczby zrzeszeń o ściśle wyspecjalizowanych zadaniach, powstawanie i rozwój wielkich zrzeszeń nie zamkniętych w jednej zbiorowości miejskiej, lecz rozciągających się na znaczne obszary, a wreszcie pojawienie się tendencji do rozszerzania modelu więzi zrzeszeniowej na innego rodzaju grupy i społeczności.

Więź naturalna, więź stanowiona i więź zrzeszeniowa to trzy zasadnicze rodzaje więzi społecznej, a jednocześnie jej typy idealne. W praktyce niełatwo jest określić, jakiego rodzaju więź występuje w konkretnej zbiorowości. Trudna do zdefiniowania jest chociażby relacja między dwiema postaciami makrostruktury społecznej istniejącej we współczesnym świecie: narodem i państwem.

W wielkich społecznościach heterogenicznych, takich jak społeczeństwa północnoamerykańskie, wytworzyły się makrostruktury, którym współczesna socjologia nadała miano „naród-państwo”. W strukturach tych faktycznie trwa proces nakładania się więzi właściwej państwu, zawierającej elementy zrzeszenia i stanowienia, na więź naturalną, właściwą wspólnotom narodowym.

Innym kryterium klasyfikacji więzi społecznej jest sposób, w jaki przejawia się ona w konkretnej zbiorowości.

Więź małej grupy aktualizuje się w bezpośrednich kontaktach między jej członkami i w stosunkach społecznych opartych na nich. Natomiast całkiem inny charakter ma więź społeczna występująca między członkami wielkich zbiorowości, takich jak naród czy państwo. Realnymi, a przy tym tkwiącymi w świadomości społecznej korelatami tej więzi są: tradycja, wspólnota dziejów, wspólnota języka, obyczaju i kultury czy wreszcie wspólna organizacja terytorialno-polityczna.

Człowiek przychodzi na świat jako organizm biologiczny, zostaje „wchłonięty” przez społeczeństwo i pod wpływem jego kultury ulega socjalizacji; staje się istotą społeczna.

Kultura dostarcza jednostkom zbioru powszechnie podzielanych sposobów myślenia, które kierują naszym działaniem. Czyniąc to, kultura włącza nas w społeczeństwo, czyni je możliwym, ponieważ dostarcza ogólnych ram rozumienia. Tylko posługując się podobną perspektywą, możemy zintegrować się z innymi w sieci zachodzących interakcji (stosunków).

Wobec współuczestnictwa w społeczeństwie należy funkcjonować według

Normy są społecznymi zasadami, które określają co jest właściwym a co niewłaściwym zachowaniem w danej sytuacji. Normy dostarczają narzędzi, które pozwalają nam orientować się na innych ludzi. Normy są także pewnego rodzaju celami. Ujmujemy je jako cenne same w sobie, Zwyczaje, obyczaje, prawa są pewnego rodzaju normami. Podczas gdy normy są zasadami działania, wartości są szerszymi ideami, określającymi co jest godne pożądania, prawidłowe, dobre. Są to idee podzielane przez większość społeczeństwa.

Wartości - są bardzo ogólne i abstrakcyjne, więc bardzo trudno jest powiedzieć jak dany sposób zachowania wiąże się z daną normą lub nie. Jest tu możliwa daleko idąca interpretacja, lecz ludzie najogólniej wiedzą czy ich zachowanie służy danej wartości czy nie

symbole i język - są działaniami lub przedmiotami, które są społecznie przyjęte, akceptowane jako znaczące coś szczególnego. Symbole mogą przyjmować wiele form, lecz język jest najważniejszym, najbardziej doniosłym zbiorem symboli. Język jest kamieniem węgielnym każdej kultury. Język jest narzędziem za pomocą, którego ludzie porozumiewają się, komunikują sobie idee, informacje, postawy, uczucia. Język jest podstawowym narzędziem za pomocą, którego istoty ludzkie tworzą swoja kulturę, przekazują ją z pokolenia na pokolenie.

Symbolami w kulturze mogą być także gesty w jakich społeczeństwo komunikuje się.

2

---