Nauczenie społeczne kościoła wykład 9 marca.
Jak to się stało, że w ciągu 300 lat religia jaką stworzył Jezus zapanowała nad światem?
W jaki sposób zatriumfowała na gruzach cywilizacji greckiej i rzymskiej?
Początek:
Pierwsza połowa I wieku n.e.
Głosiciele: Żydzi w diasporze.
7% ludności Cesarstwa to byli właśnie Żydzi.
Największa grupa wyznawców Jezusa w I wieku to Nazarejczycy, czyli Żydzi, którzy wierzyli w Chrystusa ale nadal praktykowali np. Szabas i obrzezanie.
Trudności w głoszeniu dobrej nowiny:
- prześladowania chrześcijan (od czasów Nerona)
Chociaż Rzymianie byli tolerancyjni wobec różnych religii to jednak byli bardzo niechętny względem żydowskiego monoteizmu, a co za tym idzie także chrześcijaństwu.
Rzymianie uważali za zacofane społeczeństwa, które nie chciały uznać ich bóstw.
Pierwsi chrześcijanie
Nurt apokaliptyczny
- od Apokalipsy św. Jana
- Paruzja czyli powtórne przyjście Chrystusa zapowiedziane w Piśmie
- walka Antychrysta z Chrystusem
Chiliazm - Milenaryzm
- źródło w objawieniu św. Jana
- 1000 letnie Królestwo Boże na ziemie po zwycięstwie nad Antychrystem
- wierzyli, że to wszystko stanie się jeszcze za ich życia (pierwsi chrześcijanie)
- koncepcja szczególnie głoszona w II w. n.e.
Rzymianie natomiast mieli zupełnie odmienny stosunek do życia, bardzo optymistyczny, który kontrastował z apokaliptycznymi wizjami pierwszych chrześcijan.
Wyznawcy Jezusa wzbudzali także strach w Rzymie, z racji plotek rozgłaszanych o ofierze z chleba i wina, która miałby być składana z ludzi.
Tacyt: „Wprawdzie nie udowodniono chrześcijanom, że podpalili Rzym, ale udowodniono ponad wszelką wątpliwość nienawiść do rodzaju ludzkiego.”
Św. Paweł z Tarsu
- apostoł, gruntownie wykształcony
- rabin żydowski, prześladował chrześcijan
- na drodze do Damaszku doznał objawienia
- przetłumaczył założenia chrześcijaństwa na pojęcia zrozumiałem dla Rzymian
- listy św. Pawła - tłumaczenie Pisma Świętego
- odwiedzał gminy chrześcijańskie, które same się ze sobą nie porozumiewały z uwagi na zagrożenie herezją, św. Paweł korespondował z nimi
- nawiązywał do stoików, bo u nich było pojęcie prawa naturalnego
- epikurejczycy: podział dusza-ciało
- cynicy - pogarda dla rzeczy materialnych
Nurt Ojców Apologetów
- św. Paweł
- ok. 300 lat
- bronią chrześcijan przed zarzutami
- wyjaśniają Ewangelie, które były skrótowe, wymagały komentarzy
- pisali różne traktaty wyjaśniające problemy chrześcijaństwa
- św. Augustyn - zebrał wszystko i stworzył pierwszą pełną syntezę
(jego system funkcjonował do czasów św. Tomasza)
Okres dalszych prześladowań chrześcijan.
- I cesarz który ich zakazał to Galien w 260 roku.
- 313 rok - Edykt Mediolański Konstantyna Wielkiego
(od tego czasu chrześcijaństwo stało się dozwolonym wyznaniem)
- 380 rok - Teodozjusz Wielki
(od tego momentu chrześcijaństwo stało się religią panującą w Cesarstwie)
Przyczyny uznania chrześcijaństwa
- przełom III/IV wieku - zdano sobie sprawę, że Cesarstwo jest za duże
Potrzeba było czynników spajających:
Wojsko, Prawo i Religia (monoteizm i różnorodność zaczęły być ciężarem)
Cesarz Dioklecjan od roku 305 rozpoczął ostatnią falę prześladowań, chciał bowiem wprowadzenia jednej religii, ale polegającej na jego boskości.
Ważne też były tematy jakimi zajmowali się Ojcowie Apologeci
Kwestia równości
- wszyscy są równi, wszyscy są dziećmi Boga (kres niewolnictwa)
- dopuszczono do równości także kobiety (posiadające duszę nieśmiertelną)
Nie przekładało się to jednak na równość społeczną, do połowy XX wieku Kościół głosił teorie społeczeństwa
- hierarchicznego
- organicznego
- solidarystycznego (tylko da przetrwała do dziś)
(części składowe mają ze sobą współdziałać w dążeniu do wspólnego celu)
Kwestia bogactwa
- zróżnicowanie ludzi pod względem posiadania
- kumulacja własności prywatnej (jedni mają za dużo, inni nic)
To były problemy częste w Rzymie
Początkowo: model wspólnotowy w gminach chrześcijańskich, który jednak został porzucony gdyż gminy te często bankrutowały. Ostatecznie znikły w II wieku.
- idea: nie bogactwo jest złem, ale złe może być wykorzystywanie bogactwa
(bogactwo można bowiem wykorzystać w dobrych celach)
Dwa ujęcia problemu bogactwa
Dwustopniowość
* dążenie do doskonałości wymaga cnot heroicznych (umiejętności wyrzeczenia się)
2 stopnie:
- można wykorzystać bogactwo na dobry użytek (np. dawanie jałmużny)
- doskonałość: wyrzeczenie się własności
Dwuprogramowość
* dzieliła ona własność na dwie części funkcjonalne
Własność - wspólna
Użytkowanie - prywatne
Natura Chrystusa
- duży problem do dziś
- różne rozwiązania
* Arianie - Chrystus to wyłącznie człowiek (nie Bracia Polscy!)
Ewangelia wg Św. Marka:
„Lecz o dniu owym lub godzinie nikt nie wie, ani aniołowie w niebie, ani Syn, tylko Ojciec.”
„Jezus mu rzekł: Czemu nazywasz Mnie dobrym? Nikt nie jest dobry, tylko sam Bóg.”
* Doketyzm - negacja śmierci Jezusa na krzyżu, który miał tylko ciało niebiańskie
Sobór w Chalcedonie - uznanie boskiej i ludzkiej natury Chrystusa (451 rok)
IV wiek - pojęcie Matki Boskiej
Dogmat Trójcy Świętej
- Antytrynitarze - chrześcijanie nie przyjmujący dogmatu o Trójcy Świętej.
(należeli do nich nazarejczycy, arianie i macedonianie)
Sobór w Nicei w 325 roku
- nicejskie wyznanie wiary
(opis trójcy świętej: „Duch, który od Ojca i Syna pochodzi”)
- prawosławie - Duh pochodzi tylko od Ojca
1054 rok - Schizma Wschodnia, przedstawiciele obu kościołów nałożyli na siebie klątwy (klątwy zdjęto dopiero w 1965 roku)
Jeden z powodów:
Spór o Filioque (sformułowanie w wyznaniu wiary - Credo), czyli spór o to czy Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna czy tylko od Ojca
Inne przyczyny schizmy:
- Organizacja kościoła
(Św. Piotr - skała, opoka na której Jezus zbudował Kościół)
Ale Chrystus nie mówił nic o następcach św. Piotra
Różnice w Ewangeliach na to kto powinien rządzić.
Św. Piotr kiedy przywędrował do Rzymu stał się jego I biskupem.
(wielu naukowców twierdzi jednak, ze Piotr nigdy do Rzymu nie dotarł)
Spór pomiędzy Pawłem a Piotrem w 49 roku na Soborze Apostolskim o to jak mają się w kościele zachować ochrzczeni, ale nie Żydzi.
Św. Paweł proponował by ortodoksyjne wymogi Tory nie obowiązywały ochrzczonych nie-Żydów - ułatwiło to rozprzestrzenienie się religii na świecie.
Historia papiestwa:
Pisana od lat 60-tych I wieku
Pierwszy papież - Linus /67-76/
Spór o zasady następstwa apostolskiego
W kościele rzymskie:
- Piotr - skała
- Kościół - w Rzymie
- Biskup Rzymu - następca Piotra
W kościele wschodnim natomiast:
- wszyscy biskupi - następcy apostołów
Teoria o św. Andrzeju
- najważniejszy apostoł w kościele wschodnim, starszy brat Piotra
- pierwszy został wezwany
- wprowadził do grona apostołów św. Piotra
- stworzył pierwsze kościoły w Azji
Orygenes:
- należy szanować władzę, bo Bóg zesłał swojego syna akurat w tym czasie i w tym miejscu (Judea pod władzą Rzymu)
Konstantyn Wielki podzielił Cesarstwo - stolica Bizancjum, więc wedle teorii akomodacji to właśnie Bizancjum powinno być religijną stolicą.
Władza:
- Paweł - wszelka władza pochodzi od Boga
- Orygenes - należy szanować władzę
Problem z tyranią:
- granice posłuszeństwa
- dyskusje w sprawie Juliana Apostaty
Problem rozwiązał w XIII wieku św. Tomasz
Prawo:
- prawo rzymskie - głównie stanowione
- istniało jednak pojęcie prawa naturalnego
- prawo w chrześcijaństwie - od Boga
- na ile prawo stanowione ma być związane z prawem natury?
Wojna:
- pierwsi chrześcijanie pokojowi, odmawiali służby wojskowej
Św. Ambroży - wypromował pojęcie patriotyzmu, pozwoliło to na uczestnictwo w wojnie
Obyczajowość:
- powołanie kapłańskie
- śluby zakonne
- życie w ascezie
- celibat - od XI wieku