Nauczanie społeczne kościoła - wykład 4
23 marca 2007
Święty Tomasz z Akwinu (dominikanin)
Do czasów świętego Tomasza głównym myślicielem kościoła był święty Augustyn.
Pojawiało się jednak wiele problemów, np. spór o zbawienie ludzi, którzy żyli przed powstaniem kościoła, bo u Augustyna łaskę można było znaleźć tylko w kościele. Znikała też jedność kościoła i cesarstwa, a nawet rozpoczęła się walka tych dwóch potęg. Pojawiają się monarchie narodowe, potrzebny jest kompromis kościoła z władzą.
Święty Tomasz
-prekursor kościoła koncyliacyjnego
-jego doktryna panowała do XX wieku
Święty Paweł - miłość
Święty Augustyn - łaska
Święty Tomasz - sprawiedliwość
Święty Tomasz bardzo dużo czerpał od Arystotelesa, który powrócił do łaski kościoła.
Wcześniej kościół czerpał z Platona, bo jego myśl była bardzo sztywna, Arystoteles był dla kościoła zbyt kompromisowy oraz materialistyczny. Ponadto wiele jego dzieł zaginęło, jednak trafiły one do Europy okrężną drogą, poprzez arabską Hiszpanię. Z Arystotelesa czerpali Awicenna i Awerroes w swoich naukach. Awerroes był komentatorem dzieł Arystotelesa, głosił teorię o śmiertelności duszy ludzkiej i nieśmiertelności duszy ludzkości oraz teorię dwóch prawd.
Kościół negował wiele z jego nauk, a w szczególności:
-dusza ludzka jest śmiertelna
-negacja opatrzności bożej, człowiek nie jest bezpośrednim obiektem zainteresowania Boga
Bóg jest tylko pierwszym poruszycielem. Nie kontaktuje się z człowiekiem bezpośrednio.
Czym jest prawda?
Kościół twierdził, że prawdą jest to co zostało objawione. Jednak nauka doszła do wniosków sprzecznych z prawdami teologii.
Trzy tezy.
Jeżeli religia głosi jakąś prawdę, a nauka dojdzie do innych wniosków to nie musi to oznaczać sprzeczności. Bo może to być błąd językowy (niedomówienie).
religia - język prosty, skierowany do ludzi - łatwy, przykładowy
teologia - język suchy, teoretyczny - przekłada prawdy z religii na dogmaty
filozofia - najwyższy stopień języka - abstrakcyjny
Sprzeczność wynika więc z niemożliwości translacji.
Największe natężenie awerroizmu było na paryskiej Sorbonie, królował tam awerroizm łaciński, szczególnie na wydziale filozofii. Kościół ruszył do walki z takimi teoriami, gdyż były one sprzeczne z jego naukami. Jednak poza walką siłową kościół, za pomocą największych autorytetów, pisze polemiki z awerroistami.
Święty Albert Wielki - nauczyciel świętego Tomasza.
Jednak święty Tomasz zaproponował kompromis, czym przeszedł do historii kościoła.
Największa część wiedzy jaką mamy o świecie jest zgodna z wiarą oraz z rozumem.
Jednak część tej wiedzy możemy poznać tylko poprzez rozum, albo tylko poprzez religię. Nic co zostało objawione nie jest sprzeczne z rozumem. Już starożytni Grecy wprowadzili zasady dowodzenia naukowego. Nikt używając tego systemu nie obalił nigdy żadnej prawdy wiary. Wynika z tego to, że rozum nie jest sprzeczny z objawieniem.
W prawdach objawionych są jednak rzeczy, których rozum nie może ogarnąć.
-dogmat o Trójcy Świętej
-6 dni stworzenia świata
-dogmat o przeistoczeniu
Są też prawdy autonomiczne dla rozumu, które są neutralne dla wiary.
Rozumowe dowody na istnienie Boga stworzone przez świętego Tomasza.
Dowód z ruchu - Bóg - pierwszy poruszycie
Dowód z niesamoistności świata - wszystko co jest na świecie, jest zrobione, albo stworzone, albo zrodzone.
Dowód z przypadkowości świata - jesteśmy nieistotni, więc musi być coś koniecznego, jest tym Bóg.
Dowód z istnienia istot o różnym stopniu doskonałości - jeden doskonały Bóg
Dowód z celowości - wszystko ma jakiś cel, który wyznacza Bóg
Jak u świętego Tomasza wygląda państwo i prawo?
Człowiek jest animal socialis - zwierze stadne, sami mogą żyć tylko herosi (Arystoteles) lub święci (św. Tomasz). Państwo musi więc istnieć, Bóg dał istotę władzy, natomiast rozum ludzki kształtuje formę tej władzy, która jest rzeczą wyboru.
Ludzie są suwerenni w wyborze, ale suwerenność ta jest ograniczona. Społeczeństwo jest suwerenne do czasu powołania pierwszej władzy, po stworzeniu państwa nie można już nic zmieniać, bo dla Tomasza najważniejsza była stabilność. Jednak Tomasz nie wierzył w idealność państwa, które jest tworem ludzkim. Dlatego najbardziej szkodliwi są głosiciele idei państwa idealnego. Człowiek powinien dostosować się do wad państwa. Najgorsze byłoby zmienianie jednej wady na inną. Dlatego lepsze jest stabilne państwo niż niebezpieczne eksperymenty.
PAX i ORDO - pokój i porządek
Święty Tomasz był zwolennikiem hierarchizowania (np. 7 chórów anielskich).
Tomasz podzielił także społeczeństwo na optimates, populus honorabilis, vilis populus.
Co robić z tyranem?
Pierwsze pytanie: skąd wziął się tyran?
Jeśli uzurpował sobie władzę to należy go zgładzić, bo najważniejsza jest stabilność. Jeśli jednak to legalna władza się popsuła to należy zastanowić się na czym polega zło. Jeśli tyran łamie prawo boskie to ludzie mogą takiego władcę obalić, jeśli jednak łamie prawo ludzkie to może to być kara lub próba z woli Boga, dlatego należy się poradzić papieża, który zdecyduje jaka jest boska wola.