KONKLUCJANIZM-gł. religia Chin. Skupiała się na rzeczywistości, danej nam na co dzień, człowiek powinien dążyć do ideału(rozsądek, lojalność, w pełni odpowiedzialny za rolę w państwie), wpisany nurt antyindywidualności. Przełożenie na sztukę ogrodową: pośredni wpływ rozumowania na wygląd ogrodów
otaczanie zabytkiem
pokazywanie majątku, uzupełnienie rezydencji
ogród wpisany w pozycję obywatela i podkreślenie swojej hierarchii
TAOLINIZM
chęć połączenia człowieka z naturą(naturalne obrazy w mikroskali, budowa wszechświatów)
popierano badania nad przyrodą
ogrody kształtowane jako kolekcje botaniczne, dendrologiczne
Wpływ:
*rezydencje związane z podmiejskimi, z niezmienionymi krajobrazami wiejskimi,
*rezydencje-zamknięte- ciągły kontakt z niezmienioną scenerią-krajobraz zapożyczony- człowiek chciał żyć w samotności bez rutynałów dworskich.
BUDDYZM- przyszedł z Indii, pojawienie się pagody.
Wpływ:
silny symbol raju(wieczna szczęśliwość), przez samodoskonalenie, rozwój swojej osoby.
podział na świat męski i żeński, absolutnie sprzeczny i różny, za pomocą sztuki zawierającej przeciwne sobie realizacje
Ogród:
elementy wodne, wyspy na jeziorach, stawach z dziką roślinnością-symbolika raju
CHARAKTER OGRODÓW CHIŃSKICH
fizycznie zamknięte
niezależne od wielkości(duże ogrody cesarskie bogatych ludzi)
bramy-było jedno wejście ale bardzo ważne
symboliczne podejście do wszystkiego co jest w ogrodzie (za murem widoczne drzewa)
mniejsze kompozycje-forma połączonych ze sobą obiektów, dziedzińców w środku kształtowane na ogrody zamknięte
symbolika większa- odwoływano się do struktur organicznych:
*skały, kamienie-szkielet wszechświata
*elementy wodne-krwioobieg przyrody
*roślinność-ciało jako wypełnienie. Roślinność miała swoje cechy
-lotos-doskonałość, czystość
-chryzantema-długowieczność
-bambus-przyjaźń
-sosna-wysoki status człowieka
*wschód-kierunek pozytywnych wieści, nowin
*zachód-kierunek nieczystości, zła
*ustawienie rezydencji w kierunku płd.(ogród) północ(dom)
*ścieżki wyłożone kamieniami, mozaiką
Nie ma: trawników, rabat, parterów kwiatowych, większych przestrzeni, polan.
WYPEŁNIENIE OGR. CHIŃSKICH
”białe plamy”-zbiorniki wodne, po środku wyspy, stałego gruntu jest mniej niż wody
dużo pawilonów
gł. brama przez ogrody do rezydencji, z gł. dziedzińca widać obraz całości ogrodu
Skala założeń:
*od małych do wielohektarowych założeń gdzie sednem jest wodny zbiornik, podziwiano go przejażdżką po wodzie
*na wyspach widoczne galerie, drewniane konstrukcje: zadaszona, kilku piętrowa , do chodzenia PAGODA
*fascynacja przemijaniem czasu
Twórca ogrodów WILLIAM CHAMBERS- przeniósł cechy chińskie do Europy, ale tylko:
*kształt architektury
*zagęszczenie ścieżek
*wiele akcentów skalistych i zbiorników wodnych
Silny związek między sztuka ogr. a malarstwem pejzażowym(ogr. tak kształtowano jak kiedyś je malowano), malowane z wnętrza pawilonu, znajdowały się całe elewacje rozsuwane z widokiem na ogród.
Ogrody związane z KLASZTOREM
*zależny od religii charakter
*kompozycja naturalna, zawierają oś, silnie czytelna
*dużo wody, mało gruntu- wyspa ze świątynią która stoi na wzniesieniu.
RÓŻNICE W SZTUCE JAPOŃSKIEJ
strzyżenie roślin-dążono do tego by było widać gałęzie -konstrukcje-manifest umiejętności wpływu na drzewo(w Chinach brali tylko bonsai)
złote pawilony 1400r Tokio
widok z wnętrza pagody-efekt rytmizacji kompozycji, dopełnienie wszystkiego
ogrody suchego krajobrazu- wprowadzano roślinność na tacach z piaskiem, żwirem, skałami. Mini ogrody z najprostszymi roślinami, trawami, mchami. Maksymalnie prosty, skałki symbolizują ustawienie wysp w rzeczywistości, regularne kompozycje zamknięte, ogrody tylko do oglądania
ściany muru-malarstwo nawiązujące do abstrakcyjnego pejzażowego wykonania plamami, konturami- sugeruje zbiór drzew, skał, zapożyczony krajobraz(góry), skromna pojedyncza roślinność
bramy księżycowe-ciągiem ustawione
latarnie kamienne
mostki (białe) drewniane, łuk nad jeziorkiem.
XVIII wiek
Wyspy brytyjskie-Anglia-nowe tendencje:
*zaczęto przywiązywać uwagę do emocji, indywidualnego człowieka, doceniano indywidualne kontemplacje natury, emocje przeżywane w samotności.
*wzorowano się na matematycznym układzie-na strefie biologicznej, patrzy się na fizyczność natury-inne rozumienie natury, zwracanie uwagi na inne aspekty.
*powrót do zmysłowości sztuki ogrodowej
W XVIII w modne stały się podróże edukacyjne, w celu poznania Europy, gł. na tereny Włoch, silnym przeżyciem był dla nich przejazd przez Alpy, zetkniecie się z dziką naturą, groźną przygoda i niebezpieczeństwem(strona emocjonalna i estetyczna)
LIBERALIZM- dążenie do demokracji, narody góralskie funkcjonują w innym ustroju, nastąpiła fascynacja przyrodą i klimatem, obfitości roślinności, obrazy te utrwalone zostały:
W MALARSTWIE PEJZAŻOWYM- malarstwo utrwalające wygląd krajobrazu włoskiego, pejzaż ściśle związany z architekturą antyczną, natura jest tam dzika i nie zmieniona (świątynie, pojedyncze rzeźby w niezmienionym pejzażu)
FASCYNACJA RUNAMI- relikt budowli traktowany estetycznie pomysł żeby tworzyć coś co miało imitować krajobraz niezmieniony przez człowieka.
Połączenie krajobrazu, reliktów antycznych ze zjawiskami, które w silny sposób oddziaływały na emocje człowieka np. burze, wicher, wsch.-zach. słońca, sztormy- coś co umyka możliwością naszych reakcji.
Anglicy tworzyli ogrody w literaturze, ogrody były opisywane w powieściach, esejach dopiero później były realizowane w konkretnych ogrodach.
W ogrodach BAROKOWYCH gloryfikowano władcę, właściciela ogrodu, w XVIII w na zasadzie kontrastu, uważano że żaden demokrata nie powinien tworzyć ogrodu na zasadach barokowych(w ściśle geometrycznym układzie) ale tak aby była to namiastka przyrody, natury, brak dominacji nad roślinnością.
Przełomowym ogrodem jest założenie STOWE
1) odejście od geometryzacji- sieć obiektów zbiegających się promieniście i pomiędzy nimi linie- ścieżki nieregularne, serpentyny „dzika promenada” -odejście od linii prostej.
2) akweny wodne imitujące jeziora, sadzawki
3) wzniesienia robiące wrażenie autentycznych, nieregularne kopce.
4) roślinność nie strzyżona, ale pojedyncze drzewa, gaje, laski-chęć odtworzenia form naturalnych, często pojawiający się gatunek syngielton
5) gęsta sieć ścieżek, między nimi polany, imitacja naturalnych łąk.
6) ważny jest dobór roślinności
Prace Izabeli Czartoryskiej z 1805r-podsumowanie stylu angielskiego obejmowała:
zestawienie gatunków iglastych z liściastymi np. jodła z brzozą
silny nacisk na zmienność- oddziaływanie na emocje(niezmienność drzewa iglastego i zmienność drzewa liściastego w ciągu roku, na zasadzie kontrastów)
chęć tworzenia ogrodu jak tworzenia obrazu, z wykorzystaniem pewnych zasobów malarskich: różnicowanie światłocienia, barw, faktur.
uwidaczniano stare drzewa, które znajdowały się już na terenie zagospodarowanym
długowieczne gatunki sadzono pojedynczo
fascynowały martwe drzewa, specjalnie przywożono obumarłe drzewa z okolic- śmierć zaczyna być elementem estetycznym, kształtującym ogród.
podkreślano zróżnicowania poprzez KLOMBY-obsadzenia roślinnością o różnej wysokości aby tworzyć coś w rodzaju piramidy (na obrysie elipsy lub koła)
łączono drzewa ozdobne z owocowymi oraz roślinność rodzimą z rośl. aklimatyzow.
silne przywiązanie do mitu arkdii-idealny krajobraz, przestrzeń, czas niezwiązany z czasem historycznym, służyły temu WINY
nie przywiązywano jeszcze dużej uwagi do gat. rodzimych.
rezydencja „wyrasta” wprost z łąki
parki kształtowane tak by pochłaniały krajobraz zew.
tworzono imitacje wsi, nawet królowie uczestniczyli w tego rodzaju zabawie.
WE FRANCJII- postanowiono zacząć od:
*walorów związanych z życiem wiejskim, przybrało to formę karykaturalną.
*budowano pawilony, imitujące wiejskie chaty, domki rybackie (dworzanie przebierali się i odgrywali sceny)
*związek z malarstwem-sposób komponowania.
*starano się kształtować pewne scenerie, które miały być oglądane w czasie spacerów, obrazy widziane w pewnych pkt. Widokowych miały oddziaływać na emocje, wyobraźnię.
*psychologie człowieka miała wpływ na kształtowanie zieleni.
*częste porównanie parków do galerii obrazów.
*GROTY-ulubiony element XVIII w.
*zróżnicowanie pawilonów i ich duża gęstość, różna architektura np. chińska, antyczna.
*KOSMOPOLITYZM ogrodów- pawilony poświęcane jakiejś idei, wartości ogólnoludzkich-wartości wyższe.
*wprowadzenie elementów szklanych
*wpływ cywilizacji pozaeuropejskich np. domki afrykańskie
TERMINOLOGIA
Typ ogrodów:
PICTURESQUE-określenie obrazu, nawiązanie do malarskiego założenia.
LANDSCAPE GARDEN- krajobraz jaki widzimy wychodząc przed zabudowanie, krajobraz prawdziwy, autentyczny, naturalny
MONOPTERAS-pawilon wyznaczony na rzucie koła, nawiązujący do antycznych świątyń
OGRODY XIX wieczne
1810-1815- romantyzm- początek epoki
brak jednego wzorca, zaczęto dostrzegać że każda epoka miała swój indywidualny wzór piękna
zaczęto patrzeć na poprzednie epoki, zaczęto je badać i ich ideały piękna.
wprowadzono do obiegu różnych form
zainteresowanie GOTYKIEM-neogotyk, RENESANSEM-neorenesans
RELATYWIZM-podchodzenie do wszystkiego postrzegając zróżnicowanie sytuacji
HISTORYZM (ELEKTYZM)- wracanie do różnych epok historycznych, element odróżniający XIX-wieczny park od XVIII
scenerie budowlane jak obrazy w XVIII, w parku XIX-wiecznym bardzo ważny jest sam ruch, poznawanie parku poprzez spacer-nowy wymiar w poznawaniu sztuki.
zainteresowanie rodzimością-konkretnym miejscem-krajobrazem, gat roślin, historią narodu, w parkach romantycznych stawiano pierwszy pomnik bohaterom, pierwsze muzea, miłość-do ojczyzny.
FILOZOFIA PANTEISTYCZNA
*inne podejście do natury, osadzona w religii chrześcijańskiej-cały świat jest zmieniającym się Bogiem.
*silniejszy związek z krajobrazem, tworzenie punktów widokowych, miały pobudzić do zadumy religijnej, postrzeganie Boga w każdym przejawie dookoła nas.
*człowiek jest fragmentem organizmu który się ciągle zmienia.
Przełom XVIII-XIXw-formy naturalne imitujące krajobraz, przestają już wystarczać.
REPTON-wprowadził termin „Landscape garden”-ogród krajobrazowy.
ogród formalny przy samej rezydencji, formy geometryczne powinny być związane z architekturą
klomby-wprowadzenie dużej ilości kwiatów, później kosze kwiatowe, kwietniki
pomysłodawca kompozycji strefowej, pomiędzy parkiem a architekturą powinny być „pomosty”
parki wchłania miasto, uzdrowisko, wszystkie relikty leśne, pastwiska, łąki.
JEDNOLITA KOMPOZYCJIA PARKÓW „MURZAKÓW”
swobodne kształtowanie przestrzeni
zagrody wiejskie uzyskiwały już pewną formę architektoniczną na wzór angielskich domów wiejskich
świadome wykorzystanie koryta rzeki, kształtowanie wodospadów
olbrzymie polany-odczuwalne przestrzenie, punkty widokowe powinny kończyć się jakimś ciekawym elementem np. kościół
architektura-przemieszczenie form i stylów np. most w stylu gotyckim.
KOMPOZYCJA STREFOWA
tarasy łączą architekturę z ogrodem
klomby kwiatowe na rzucie kół i elips
powrót do form geometrycznych, roślinności strzyżonej w pojemnikach
kwietniki przypominały różne formy np. róg obfitości
FILOZOFIA HEGLA
*hierarchizacja świata w kompozycji strefowej
*wytwory Boga
*ludzkie wytwory
*naturalna przyroda
*odwrócenie ważności natury
*I strefa-geometryczne elementy-wyraz sztuki ludzkiej, sztuka to cos nienaturalnego, wytworzonego przez człowieka
W XIX w ważna jest forma EKSEDRY-b. popularna ława kamienna wygięta z zadaszeniem
*dwa różne widoki z tego samego miejsca
*wprowadzenie roślinności pnącej, która porastała całe elewacje
*do tworzenia pawilonów wykorzystano formy dalekowschodnie
*ozdobne kompozycje kwiatowe-cecha charakterystyczna-obecność kwiatów dominująca
*umiłowanie starych drzew
GOTYK-końcówka XIX w- RUINY ŚREDNIOWI. ZAMKÓW
*fascynacja kulturą góralską
*zainteresowanie renesansem
*zainteresowanie kultura romantyczną
*proporcje, materiał, kształt
GARDEN SQUE-powrót do podmiotowości, roślinności i skupienie się na tym że każda roślina posiada inne cechy i inne wymagania.