FINANSE PUBLICZNE
Nauki finansowe zajmują się aspektami gospodarowania związanymi z pieniędzmi.
Procesy gospodarowania.
produkcja |
podział |
wymiana |
konsumpcja |
Finanse jest to podział i wymiana towarów i usług za pomocą pieniądza.
Podział jest to świadczenie jednostronne bez ekwiwalentu w danym momencie, np. podatki.
Finanse zajmują się wyłącznie pieniądzem w ruchu - warunkują proces produkcji, ale w niej nie uczestniczą.
Klasyfikacja finansów w/g:
kryterium podmiotowego (kto i jakie instytucje zajmują się finansami)
kryterium rodzajowego (jakie rodzaje transakcji występują)
Ad.1)
Kryterium podmiotowe
Ad.2)
Kryterium rodzajowe
(wynikają z procesów kupna-sprzedaży)
przychody i wydatki materialne
przychody i wydatki redystrybucyjne
przychody i wydatki kredytowe
Redystrybucja - wtórny podział.
ZAKRES FINANSÓW PUBLICZNYCH
Dziedziny, które muszą być finansowane przez państwo to: wojsko, policja - gdyż nie mogą one być podmiotem sprzedaży rynkowej (również prawo i administracja). Ta bezstronność jest cechą, że państwo finansuje te dziedziny.
Usługi te są usługami niepodzielnymi (np. wojsko nie może chronić tylko jednej grupy ludzi - są to tzw. usługi zbiorowe - świadczone przez grupkę ludzi innej grupie).
Państwo finansuje też ochronę środowiska, służbę zdrowia, itp.
Czynniki, które wpływają na zakres sektora publicznego we współczesnym świecie:
warunki historycznego rozwoju.
model zarządzania gospodarką.
opcja polityczna rządu.
Ad.1) Przykładem jest przeciwstawienie gosp. rynkowej (USA) gosp. europejskiej.
Ad.2)Wyróżniamy tutaj model:
gospodarki centralnie planowanej - zakres sektora publicznego był bardzo szeroki. Sektor prywatny jest wręcz dyskryminowany.
demokratyczny - mamy różny zakres sektora, albowiem zależy on od opcji politycznej rządu. Skrajne opcje polityczne to: prawica (liberalizm, konserwatyzm) - głosi ona ograniczenie sektora publicznego na rzecz rozwoju rynkowego ; lewica (socjaldemokracja) - rozszerzenie sektora publicznego kosztem rynku.
W krajach demokratycznych działa rynek, zaś w gosp. centralnie planowanej nie ma rynku. Drugą różnicą między tymi modelami jest to, że w gosp. centralnie planowanej o rozwoju gosp. decydowała doktryna polityczna, która była rozwijana niezależnie od stopnia rozwoju gospodarki. Natomiast w demokratycznym społeczeństwie decydowano za drodze wyborów.
We współczesnym świecie zależność między opcją polityczną a zakresem sektora publicznego nie jest tak bardzo ścisła. W Polsce ok. 60 % stanowi sektor państwowy; 30 % sektor prywatny, który wytwarza ponad 50 % dochodu narodowego.
Systemy zarządzania gospodarką z punktu widzenia ingerencji państwa w gospodarkę
System państwa opiekuńczego.
Społeczna gospodarka rynkowa.
Ad.1) Ukształtował się w Europie po II wojnie światowej. Państwo to chciało dać poczucie bezpieczeństwa państwu, którego dosięgnął kataklizm wojenny. Ma ono jednak pewne słabości. Jednakże odebranie przywilejów jest sprawą niezwykle trudną. Państwo to zaczyna ograniczać się na rzecz gospodarki rynkowej.
Ad.2) Cechy społecznej gospodarki rynkowej:
mechanizm rynkowy jest globalnym i powszechnym sposobem gospodarowania.
działalność gospodarcza oparta jest na różnych formach własności. Wybór jednej z nich zależy od jej efektów ekonomicznych.
Formy własności: prywatna, państwowa i grupowa. Trzeba formy własności dostosować do specyfiki działania.
państwo jest instytucją zewnętrzną i jako taka oddziaływuje na proces gosp. dwiema drogami:
stymuluje, czyli pobudza gospodarkę poprzez instrumenty finansowe, poprzez ulgi, zwolnienia podatkowe, obniżkę stopy %. Ta stymulacja prowadzi do stabilizacji gospodarki.
planowanie i prognozowanie jako elementy strategii gosp. - państwo ma wyznaczyć dalekosiężne cele gosp.
państwo kształtuje społeczne warunki pracy i życie społeczeństwa
Ingerencja państwa w gosp. zależy od tego, czy społeczeństwo będzie chciało ponosić ciężar tych wydatków państwa w postaci wysokich podatków.
Neoliberalizm - powrót do liberalizmu w nowych warunkach.
Friedman i Heyek, twierdzili, że powinno się ograniczyć rolę państwa. Friedman twierdził, że im mniej interwencjonizmu państwowego tym większa szansa rozwoju gospodarczego. Jeżeli państwo zbyt dużo miejsca zajmuje w gospodarce, to trzeba społeczeństwo obciążyć podatkami - wszystkich sprawiedliwie, anie tylko klasę średnią.
Heyek - państwo jako stróż nocy, musi chronić społeczeństwo dodatkowo. Państwo nie powinno w sposób bezpośredni przekazywać pieniędzy instytucjom publicznym, tylko powinno ono oddawać pieniądze poprzez instytucje harytatywne.
Finanse publiczne dotyczą:
Publicznych zasobów pieniężnych
Operacji publicznymi zasobami.
Ad.1) Są to środki państwa, samorządów lokalnych i instytucji publicznych. Mogą one występować w postaci pieniędzy lub w postaci papierów wartościowych. Środki te mogą być własnością organów publicznych, bądź też mogą być tylko w ich dystrybucji (pożyczki).
Ad.2) Publiczne finanse znajdują się w ciągłym ruchu. Przesuwanie, czyli ruch publicznych zasobów służy zachowaniu płynności finansowej państwa.
Płynność finansowa - to zdolność do każdorazowego regulowania zobowiązań w terminie. Bank traci płynność finansową kiedy nie może wypłacić depozytów (bo nie może uregulować swego zobowiązania)
FINANSE
prywatne
publiczne
f. Przedsiębiorstw
f. Budżetu
f. Banków
f. Ubezpieczeń
f. Gospodarstw domowych