ROLA MEDIÓW W KSZTAŁTOWANIU POSTAW AGRESYWNYCH DZIECI I MŁODZIEŻY
AGRESYWNE ZACHOWANIE - działanie mające na celu skrzywdzenie lub zirytowanie innej osoby.
Siła agresji zależy od:
zadatków wrodzonych
środków wychowawczych
naśladowania agresji
naśladowania idoli
aktywności własnej
Często się zdarza, że matki samotnie wychowujące dzieci narażone są na wiele stresów i problemów takich jak trudności finansowe, rozpieszczanie pociechy, nieradzenie sobie z wychowaniem, brak oparcia w ojcu, które to mają ogromny wpływ na dziecko i są przyczyną pojawiającej się agresji.
Ogromnie istotnym czynnikiem rodzącej się u najmłodszych agresji jest niestety niezwykle popularna w dzisiejszych czasach telewizja, promująca szereg programów, bajek i filmów pozornie przeznaczonych dla dzieci, a jednak mających destrukcyjny wpływ na ich psychikę.
Badania prowadzone przez psychologów dowodzą, iż najbardziej szkodliwy wpływ agresji telewizyjnej można zauważyć u chłopców w wieku 6-9 lat. Te dzieci są szczególnie narażone na agresję, podobnie jak nastolatki w wieku dojrzewania. Wyuczone w tym wieku reakcje mogą utrwalić się na całe życie. Także przemoc w mediach może prowadzić do narodzin agresji u młodego człowieka. Wszystkie dzieci uczą się poprzez próby i błędy, nagrody i kary, obserwację i naśladownictwo. Zwłaszcza te ostatnie są ważne jako sposoby uczenia się zachowań społecznych, gdyż obejmują nie tylko modele społeczne w postaci żywych osób, lecz także modele fikcyjne, a więc postaci z telewizora.
Niestety stare sformułowanie przemoc rodzi przemoc jest niezwykle prawdziwe i to nie tylko w tym prostym znaczeniu. Napastnik, starając się usprawiedliwić swoją przemoc, wyolbrzymia zło tkwiące we wrogu. Amerykańscy uczeni obliczyli, że aby obejrzeć na żywo tyle aktów przemocy, ile dziecko ogląda między siódmym a ósmym rokiem życia otrzymujemy zaskakująco przerażający wynik - należałoby żyć w środowisku przestępczym prze 580 lat. Z badań tzw. oglądalności prowadzonych przez Ośrodek Badania Opinii Publicznej TV wynika, że polskie dziecko w wieku szkolnym ogląda programy telewizyjne przez 4 godziny dziennie, a w dzień świąteczny przez 6-7 godzin. Inne doniesienia z kolei mówią, że na polskich ekranach co 4 minuty emitowane są sceny przemocy, gwałtu, walki. Autorzy agresywnych kreskówek twierdzą, że dziecko doskonale wie, co jest dobre, a co złe i świadome jest fikcyjności i fantastyczności ekranowych sytuacji. Jak bowiem jednak beztroski, dopiero uczący się świata kilkulatek może zrozumieć, że uderzając kogoś można wyrządzić mu krzywdę, skoro bajkowi bohaterowie odporni są na wszystko, a zabicie innej istoty jest drogą do ich sukcesu i sławy. Przecież przywilejem każdego dziecka jest beztroska, krótkowzroczność i nieodpowiedzialność za siebie. To do rodziców należy rola opiekunów, to oni są odpowiedzialni za to, co ich pociecha ogląda w TV i w jakie gra gry telewizyjne czy komputerowe. A niestety trzeba przyznać, że wciąż rozwijający się przemysł gier komputerowych jest całkowicie niekontrolowany. Wiąże się z tym także nieświadomość rodziców, którzy bardzo często nawet nie wiedzą w co ich dziecko gra.
Uważam, że pomimo to, jednak rodzina jest w stanie najskuteczniej chronić dziecko przed zalewem agresji i brutalności. Na rodzicach spoczywa obowiązek nauczenia dziecka rozsądnego korzystania z telewizji, a także korzystania z konkurencyjnych form spędzania wolnego czasu. Co więcej, nasze dzieci powinny być odpowiednio przygotowywane przez nas do odbioru trudnych i brutalnych treści prezentowanych w TV, czego nie da się totalnie wyeliminować z ich rozwoju. Istotą dobrego wychowania jest również to, iż rodzice powinni pamiętać, że w ich tradycyjnych rolach i obowiązkach nie może zastępować ich telewizor. Dobór programów oglądanych przez dziecko również powinien być w gestii opiekunów, a maluch jak najrzadziej powinien być zostawiany być sam przed telewizorem. Niedopuszczalnym jest czynienie z telewizji automatycznej opiekunki. Niestety zależność jest bowiem bardzo prosta - im mniejszy jest udział rodziny w życiu młodziutkiego człowieka, tym dominacja szkodliwej "konsumpcji wizualnej" rośnie. Analogicznie to harmonijnie funkcjonująca rodzina, o silnych więzach uczuciowych i realizująca przypisywane jej funkcje jest w stanie ustrzec dziecko przed zgubnym wpływem telewizyjnej agresji. Rodzina powinna być bastionem stabilizacji, bezpieczeństwa, przez który gwałt i brutalność nie mogą przeniknąć. Wszystkie inne grupy i instytucje jak szkoła mogą mieć jedynie charakter wspomagający.
PRZEMOC W MEDIACH - graficzne, wizualne obrazy, przedstawiające akty agresji fizycznej dokonane przez jednego człowieka wobec drugiego.
Mass media mają ogromny wpływ na kształtowanie wartości, poglądów
i zachowania młodego pokolenia.
Sceny przemocy pojawiające się często w programach telewizyjnych są szczególnie szkodliwe. Badania potwierdzają ,że dzieci narażone na oglądanie przemocy w mediach są bardziej skłonne same ją stosować. Dzieci i młodzież uczą się obserwując zachowanie i postępowanie innych ludzi, a mass media pozwalają im na tą obserwację, dostarczając wzorców.
Badacze nie mają wątpliwości, że wzrost przemocy w mediach przyczynił się do wzrostu przemocy w społeczeństwie. Dzieci mając przez długie lata kontakt z przemocą w mediach wykształcają nawyk agresywnego zachowania, który z czasem coraz trudniej zmienić. Regularny kontakt w dzieciństwie z przemocą w mediach może mieć skutki na całe życie; łatwiej je zrozumieć znając jednocześnie zachodzące procesy.
UCZENIE SIĘ PRZEZ OBSERWACJE - obserwowanie zachowania innych i włączanie do repertuaru swoich zachowań postaw, norm oraz wzmacnianie efektów poprzez fantazjowanie na temat obejrzanych zachowań.
ZNIECZULENIE - reedukowanie negatywnej reakcji na przemoc i negatywnej postawy poprzez ciągłe oglądanie przemocy .
PRZENIESIENIE POBUDZENIA - z fikcji do rzeczywistości.
TOROWANIE POZNAWCZE - oglądanie aktów przemocy aktywizuje złe myśli, emocje i zachowania torując im drogę i nie dopuszczając pozytywnych.
USPRAWIEDLIWIANIE - w kontekście obserwowanych bardzo często zachowań agresywnych, własne zachowania agresywne wydają się być normalne, prawidłowe. Nie pojawia się więc poczucie winy.
We współczesnym świecie telewizja na stałe weszła do codziennego życia człowieka.
W przeciętnej rodzinie telewizor włączony jest każdego dnia przez około siedem godzin. Jakie typy zachowań społecznych są odwzorowywane w ciągu tych godzin?!
Długotrwałe eksponowanie przemocy w telewizji może:
- wzmocnić agresywne zachowania widzów (osłabiać czynniki powstrzymujące agresję);
- stępiać wrażliwości na agresję;
- kształtować u widzów obraz rzeczywistości społecznej niezupełnie adekwatny do stanu faktycznego.
Z przeprowadzonych badań wynika jednoznacznie: obserwowanie przemocy wywołuje agresję i wpływa na zachowanie jednostki. Telewizja jest jedną z przyczyn przemocy w społeczeństwie. Stąd też obserwacja aktów przemocy wywiera niekorzystny wpływ na zachowanie jednostki.
Po pierwsze , przemoc w społeczeństwie nie jest wywoływana przez samą obserwację przemocy, lecz przez pobudzenie, będące wynikiem takiej obserwacji. Pobudzanie narasta lawinowo konsekwentnie ładując energią różne rodzaje zachowań.
Po drugie, obserwacja przemocy osłabia hamulce i aktywizuje związane z nią myśli, programując u widza agresywne zachowania.
Po trzecie, przedstawienie przemocy w środkach kultury masowej wywołuje chęć naśladowania. Przemysł telewizji komercyjnej reklamuje wzory do naśladowania. Wystarczy podać przykład: w filmach akcji policjanci strzelają prawie w każdej scenie, podczas gdy badania dowodzą , że prawdziwi policjanci strzelają z broni osobistej raz na kilkanaście lat.
Gdy rozpatrujemy wpływ telewizji na zachowanie niezbędne jest poruszenie kwestii związanej z myśleniem. Jak obserwacja scen przemocy wpływa na myślenie?
Wielokrotne oglądanie przemocy wyrabia u widzów na przyszłość obojętność na nią.
Warto ponadto zająć się następującą kwestią. W jaki sposób świat przedstawiony w telewizji wpływa na pojęcie człowieka o świecie rzeczywistym. Z badań wynika, że w tym kontekście wpływ telewizji jest bardzo silny, potencjalnie każdy program może działać w ten sposób.
Obserwacja nastolatków i dorosłych wykazała, że osoby oglądające telewizję co najmniej przez cztery godziny dziennie bardziej odczuwają agresję w stosunku do siebie i uważają świat za bardziej niebezpieczny, niż ci, którzy spędzają przed telewizorem najwyżej dwie godziny dziennie. Faktem jest, że doniesienia o przemocy wywierają duży wpływ na powstanie lęku u ludzi, w tym doniesienia prasowe o napadach i rozbojach dotyczące przestępstw lokalnych. Obecnie uważa się za celowe przeprowadzanie nowych badań nad wpływem demonstracji scen przemocy na psychikę człowieka, szczególnie dziecka i nastolatka, uwzględniając powstanie takich wyników oddziaływania, jak gry komputerowe.
Gwałtowny rozwój przestępczości i dehumanizacja życia to nowe problemy, które spowodowały wyraźną zmianę w systemach wartości. Wartości moralne coraz częściej ustępują kultowi pieniądza. Pogoń za zyskiem zmienia życie codzienne i jest motorem wielu groźnych przestępstw.
Jednym spośród licznych środków odpowiedniego oddziaływania w celu ograniczenia przestępczości może być prawidłowe wykorzystanie techniki, która coraz bardziej przenika w głąb życia społecznego. Współczesna informacja, pod różną postacią, dociera wszędzie. Łamie bariery i działa na ludzką świadomość i podświadomość.
Poza bieżącym informowaniem, dostarczaniem rozrywki ogólnie biorąc pozytywnym oddziaływaniem - środki masowego przekazu wywołują także negatywne zjawiska społeczne, pobudzają nierzadko do działań wbrew normom obyczajowym i prawnym, wywołują lęk, agresję oraz są źródłem negatywnych postaw społecznych.
Mass media stanowią złożony system społeczny. Zaliczamy do nich: gazety, czasopisma, pisma ilustrowane, magazyny, taśmy magnetofonowe, płyty, książki, filmy, radio, telewizję, kasety video.
Potężnym i wpływowym nośnikiem informacji stała się telewizja. Prezentuje pewne wartości, cele i modele zachowania, umożliwia identyfikację z określonymi wzorcami osobowościowymi.
Dzieci i młodzież uczą się zachowań społecznych. telewizja wprowadza w system ról społecznych, ukazuje wzorce cywilizacyjne. Kreuje rzeczywistość i przenosi ją na ekran. Świat ten stanowi jednak mieszaniną prawd, półprawd i fałszów. Telewizja przewyższa inne media pod względem aktualności informacji, ale je również selekcjonuje. W jej naturze leży „dramatyzowanie wydarzeń co u dzieci i młodzieży z zaburzeniami emocjonalnymi powoduje czasami bezsenność, nocne lęki, spadek zainteresowania szkołą, przytępienie wyobraźni i inne szkodliwe następstwa.
W związku z rozważaniami nasuwają się następujące uogólnienia:
- media mogą przyczyniać się nie tylko do narastania zjawisk kryminalnych, zwłaszcza przestępczości nieletnich, ale i do zachowań patologicznych;
- obrazowanie przestępczości w środkach masowego przekazu koncentrują się na najpoważniejszych czynach przeciwko życiu, wolności i własności, co z kolei przyczynia się do nasycenia współczesnego społeczeństwa atmosferą przemocy;
- obecność mediów i ich bezpośredni udział w zdarzeniach, które relacjonują pobudza agresję i zwiększa napięcie;
- media, które często upowszechniają nierealny obraz przestępczości muszą być świadome, jak bardzo prezentowana przez nie wizja jest odległa od rzeczywistości i wyjaśniając to widzom, słuchaczom czy czytelnikom, powinny skorygować ich nierealne wyobrażenia.
Alicja Bajurska
SP nr 9 w Rumi
LITERATURA:
Borecka - Biernat D.: Lęk a agresywne zachowanie nastolatków (w:) „Problemy Opiekuńcze - Wychowawcze nr 5/1996
Grochulska J.: Agresja u dzieci, WSiP, Warszawa 1993
Judith Lewis H.: Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowgi. GWP, Gdańsk 1999
Kossowski P.: Dziecko i reklama telewizyjna. Wydawnictwo Akademickie „ Żak”, Warszawa 1999
Skorny Z.: Formy i źródła agresji u dzieci i młodzieży, (w:) „Psychologia wychowawcza” nr 3/ 1973