STOPA KOŃSKO - SZPOTAWA
( pes eqiuno - varus , ang. club foot )
Wady wrodzone przodostopia = stopy ,mogą mieć charakter czynnościowy , zwykle są wynikiem wadliwego ułożenia , tzw. wady ułożeniowe , lub mogą powstawać na tle strukturalnym .
Znamienne jest zachowanie elementów składowych anatomicznie , przy istniejących zaburzeniach czynnościowych .
Stopa końsko - szpotawa najczęściej ma charaker idiopatyczny , o charakterze wady wielogenowej z zaburzeniem równowagi nerwowo - mięśniowej .
Rozpatruje się wpływ czynników uszkadzających płód , nieprawidłowe ułożenie płodu , niedobory pokarmowe i anemia u matki , wpływ leków , infekcji .
Wśród teorii powstania , największą rolę przypisuje się tzw. ZESPOŁOWI ZABURZEŃ OBROTOWYCH , występujących w zakresie całego kostno - stawowo - mięśniowego stopy i podudzia . Z centrum w stawach skokowo-piętowo-łódkowatych . Ściślej w więzadle skokowo- piętowo międzykostnym .
Klinicznie jest to przemieszczenie kości stępu w wyniku podwichnięcia około-skokowego .
. Zwykle rozpoznawalna jest zaraz po urodzeniu , jednak może być uwidoczniona w badaniu USG po 13 tyg. życia płodowego .
Dominuje płec męska , gdzie wystepuje 2-3 częściej niż u płci żeńskiej .Częściej też występuje obustronnie . Występowanie ocenia się na 1 - 2 na 1000 noworodków .
Często jako element zespołu wad ukł. kostno - stawowego .
Stopa końsko - szpotawa klinicznie jest dzielona na :
Postać habitualną = ułożeniową , z normalnej wielkości stopą o bardziej smukłym kształcie .Możliwe jet pełne skorygowanie wady metodami zachowawczymi , z zachowaniem dalszego rozwoju stopy po skorygowaniu wady w sposób prawidłowy .
Z wysoką skutecznością leczenia
Postać idiopatyczna , gdzie stopa jest mniejsza i smukła . W części przypadków korekcja bierna jest możliwa , jednak w części konieczne jest zastosowanie leczenia operacyjnego . Ze skutecznością leczenia na ok. 50% ,
Stopa krótka , szeroka , sztywna , o zatartych obrysach , z dużego stopnia szpotawością i ustawieniem końskim . Wymaga leczenia operacyjnego , często o niepewnym wyniku ostatecznym
Z niską skutecznością leczenia .
Klinicznie wada ta charakteryzuje się :
końskim ustawieniem stopy = zgięta podeszwowo ,
jej odwróceniem na zewnątrz = w supinacji ,
nadmiernym przywiedzeniem przodostopia ,
nadmiernym wydrążeniem podłużnym stopy ,
młotkowate palce stopy ,
zmniejszenie i
skrócenie stopy skrócenie i zmniejszenie masy mięśniowej łydki ( mniejsza ilość włókien mięśniowych )
Przykurczone mm. zginacze i mm. supinujące stopę , NAJBARDZIEJ ŚCIĘGNO ACHILLESA i m. piszczelowy tylni ,
z towarzyszącym rozlużnieniem mm. prostowników stopy i mm. strzałkowych .
często występuje niedorozwój tętnicy piszczelowej przedniej i tętnicy grzbietowej stopy
przeprost w st. kolanowym ,
uszkodzenie n. strzałkowego
W wyniku niesymetrycznego i nierównomiernego oddziaływania obciążeń , zgodnie z PRAWEM WOLFFA - DELPECHE ,A , wada potęguje się ,prowadząc do dalszych deformacji .( ścieńczenie po str. mniejszego oddziaływania z mniejszym wzrostem i pogrubieniem , z pobudzeniem wzrostu po str. większego oddziaływania ) .
Znaczenie praktyczne ma przyjęta w latach 90 - tych XX w. klasyfikacja postaci klinicznych wg. DIMEGLIO :
1.STOPA MIĘKKA ,
2. STOPA MIĘKKO - TYWARDA ( soft - stiff ) ,
3.STOPOA TWARDO - MIĘKKA ( stiff-soft ) ,
4. STOPA TWARDO - TWRDA ( stiff-stiff ) .
Podział ten odzwierciedla możliwość uzyskania korekty i sukcesu w leczeniu .
LECZENIE winno być wdrożone jak najwcześniej ;
Polega na repozycji =odwróceniu podwichnięcia poprzez ustawienie kości łódkowatej i kości piętowej względem kości skokowej , oraz należytym ustawieniu kości skokowej względem goleni ( podudzia ) .
Dotyczy to zarówno metod zachowawczych , jak i metod operacyjnych .
Wyróżniamy etap ;
uzyskania prawidłowej korekcji , oraz
etap jej utrzymania do czasu uzyskania prawidłowego wzrostu stopy .
Leczenie winno być wdrożone od pierwszych dni po urodzeniu .
Polega ono na ;
delikatnym masażu ręcznym z unieruchamianiem uzyskanego efektu w opatrunku gipsowym z zgięcie w st. kolanowym do 90 stopni i zmienianym co kilka dni na początku leczenia , później co 2 tyg. .
Wykorzystywane jest też lecznicze oddziaływanie ;
ćwiczeń redresyjnych ( 3-4 razy ) ,
ćwiczeń odruchowych wg. Vojty ,
elektrostymulacji mięśni zaopatrywanych przez n. strzałkowy wspólny - drażnienie zewnętrznego brzegu stopy
oddziaływanie prądu galwanicznego .
Leczenie zachowawcze jest z reguły stosowane prze ok. 3 - 6 m-cy.
Obecnie najbardziej popularna jest metoda leczenia zachowawczego wg. Ponseti ,
Z cotygodniowym modelowaniem prawidłowo skorygowanej zachowawczo stopy ( masaż )
w opatrunkach gipsowych przez okres ok. 6 - 9 tygodni . Dla utrwalenia uzyskanego efektu dziecko winno mieć zakładane specjalnie ukształtowane buty ortopedyczne przez ok. 3 m-ce .Dla utrwalenia prawidłowej korekcji , zapobieżeniu nawrotom wady , obuwie ( dostosowywane wiekowo ) winno być noszone przez ok. 2 lata .
Leczenie operacyjne winno być zastosowane w przypadkach :
nieskuteczności stosowanego leczenia zachowawczego ,
po 6 - 9 m-cu życia dziecka ,
gdy stopa dziecka uzysk a 8 - 10 cm. Długości , co umożliwia zastosowanie technik operacyjnych .
Stosowane są różne techniki operacyjne , z których najbardziej popularne są :
tylnia korekcja stopy ,
tylno - przyśrodkowa korekcja sopy ,
okołokostkowa korekcja stopy wg. Turco ,
całkowite uwolnienie podskokowe wg. Mc Kaya
Leczenie operacyjne winno zawsze być poprzedzone kilkoma opatrunkami gipsowymi „ redresyjnymi „
Polega ono na takim wydłużeniu ścięgien mięśni , przy którym uzyskuje się prawidłowe ustawienie kości stopy .
U dzieci do 5 - 5 r.ż w leczeniu operacyjnym oddziałowuje się na tk. miękkie , po 6 r.ż.
Leczenie operacyjne obejmuje kości .
Po zastosowanym leczeniu operacyjnym wymagane jest długotrwałe unieruchomienie w opatrunkach gipsowych , utrwalających uzyskaną korekcję wady
Po zabiegu operacyjnym zwykle stosuje się opatrunek gipsowy - łuskę przez ok.2 tyg. ,
Po usunięciu gwoździ stabilizujący , opatrunek gipsowy stopowo - udowy na ok. 4 - 5 tyg. , opatrunek gipsowy tzw. marszowy „but wysoki „ . Łącznie okres unieruchomienia w opatrunkach gipsowych wynosi ok. . 3 - 5 m-cy.
Mimo prawidłowo prowadzonego leczenia zdarzają się nawroty z ustąpieniem już uzyskanej korekty . Dla zapobieżeniu i utrwaleniu uzyskanego efektu leczniczego stosuje się różne dodatkowe „urządzenia „ ortopedyczne ;
:Łuska gipsowa zakładana na noc ,
Szyna Denis - Browna - pary sznurowanego skórzanego obuwia , ze specjalnie ukształtowaną „wklejką” wewnątrz cholewki , języczkiem z dodatkowym paskiem do zapięcia , ułatwiającą wsunięcie stopy . Na podpórce piętowej znajduje się metalowy łącznik ,
pozwalający na właściwą rotację zewnętrzną stopy , stabilizowaną śrubami . Można go wydłużać w zależności od potrzeby .
Obuwie ortopedyczne
Wkładki do obuwia korygujące nadmierne odwrócenie stopy
Odwrócony obcas Thomasa ( skutek j.w. ) .
Okres chodzenia wybitnie pogłębia istniejące zniekształcenia stopy ( i predyspozycje do ich ujawnienia się ) . Szczególnie nasila się szpotawość i przywiedzenie z ustawianiem podudzia w rotacji zewnętrznej .Tworzą się twarde modzele na przeciążonym brzegu podeszwy .
Postępuje ograniczenie ruchomości całego przodostopia . Pogłębia się zanik mm. podudzia
Chód przybiera postać „ szczudłowatą „ Stopy ulegają rotacji do wewnątrz . Stopniowo pojawia się przeprost w st. kolanowych .
Należy pamiętać , że takie ustawienie stopy występuje również i u osób dorosłych w stanach :
u obłożnie chorych z niewłaściwie ułożonymi stopami ( w łóżku stopa „ automatycznie „ przyjmuje „ ustawienie końskie , pod ciężarem pościeli , kołdry itp..)
- u osób w podeszłym wieku nieprawidłowe ustawienie stopy utrwala się w wyniku nieprawidłowego kostnienia .
Dlatego należy unikać obciążania stóp u tych chorych pościelą , ustawiać stopy pod kątem prostym , podpierając je np. deseczką .
UWAGA na możliwość odleżyn i martwicy - miażdżyca , cukrzyca itp.
T_ akże w wyniku porażeń , wylewów i udarów w OUN , zapaleń , uszkodzeń n.strzałkowego itp. ..