Stopa końsko-szpotawa

Stopa końsko-szpotawa (łac. talipes equinovarus, ang. club foot) - wada wrodzona, polegająca na utrwalonym zgięciu podeszwowym stopy i przywiedzeniu przodostopia. Jest to wada o charakterze deformacji, w około 50% przypadków spowodowana przez malformacje kostne. Nie do końca jasna jest etiologia zmian.

Obraz kliniczny

Stopa końsko-szpotawa to wynik obrazu kilku nakładających się na siebie wad i dopiero ich wspólne wystąpienie świadczy o rozpoznaniu.

• ustawienie końskie

• szpotawe ustawienie i odwrócenie (głównie okolicy pięty)

• przywiedzenie przodostopia

• nadmierne wydrążenie łuku podłużnego stopy

• ewentualnie: wewnętrzna torsja goleni

Leczenie

Najpopularniejszą metodą leczenia jest metoda Ponsetiego. Terapia ta polega na cotygodniowym modelowaniu kształtu stopy przy pomocy gipsu przez okres od 6-9 tygodni, w efekcie czego stopa przyjmuje naturalne ustawienie; następnie przez 3 miesiące dziecko nosi specjalnie połączone ze sobą buty. Ostatecznie buty te zakładane są przez okres do dwóch lat, celem utrwalania rezultatów. Kiedy nie można zastosować tej metody, stosowane jest też leczenie operacyjne. Przed upowszechnieniem się metody Ponsetiego, leczenie operacyjne było głównym środkiem walki z chorobą.

Jakie są przyczyny jej powstania oraz kogo bardziej dotyczy?

Wrodzona stopa końsko-szpotawa może występować zarówno jedno jak i obustronnie. Aktualnie przyczyny wystąpienia tej wady nie są do końca poznane. Jednym z powodów są albo czynniki zewnątrzpochodne albo genetyczne, do których zaliczyć można:

• przykurcz nerwowo-mięśniowy,

• zmiany kostne,

• wewnątrzmaciczny ucisk,

• stres,

• zła dieta,

• przebyte choroby zakaźne w trakcie ciąży.

Stosunkowo częściej spotyka się obustronne wystąpienie wady. Częściej występuje ono u chłopców niż u dziewczynek.

Leczenie operacyjne stopy końsko-szpotawej

Należy je podjąć przed rozpoczęciem stawania i chodzenia przez dziecko, czyli do 9. miesiąca życia. Leczenie polega na przywróceniu prawidłowych stosunków anatomicznych w stopie. Dokonuje się tego poprzez przecięcie przykurczonych torebek stawowych i więzadeł oraz odpowiednie wydłużenie ścięgien. Metod operacyjnych jest bardzo wiele. Jeżeli dziecko operowane jest po 6. roku życia, operacja dotyczy zarówno tkanek miękkich, jak i kości. Po wykonanym zabiegu niezbędne jest długotrwałe unieruchomienie. Później stopa musi być zabezpieczona odpowiednimi łuskami, aparatami i obuwiem. Aby utrzymać prawidłowy kierunek wzrostowy stopy zalecane są również ćwiczenia bierne (zwiększające pronację stopy i zgięcie grzbietowe) oraz czynne (drażnienie grzbietowo-bocznej powierzchni stopy i podeszwy).

Plecy okrągłe (łac. dorsum rotundum)

Charakterystyka

Wada ta charakteryzuje się:

• pogłębieniem kifozy piersiowej,

• wysunięciem głowy i barków do przodu,

• rozsunięciem łopatek i ich odstawaniem od klatki piersiowej,

• spłaszczeniem i zapadnięciem klatki piersiowej,

• zmniejszeniem fizjologicznego przodopochylenia miednicy.

W plecach okrągłych osłabione są mięśnie grzbietu i ściągające łopatki , natomiast nadmiernie napięte i przykurczone mięśnie piersiowe. Poprzez ćwiczenia należy wzmocnić w pozycji zbliżenia przyczepów mięśnie karku , mięsień prostownik grzbietu odcinka piersiowego oraz mięśnie ściągające łopatki ; natomiast rozciągnąć należy mięśnie piersiowe oraz zębate przednie.

ZALECENIA

-słuchanie muzyki lub radia w pozycji leżącej na plecach z ramionami odwiedzionymi w bok i ugiętymi w stawach łokciowych , nogi ugięte w stawach biodrowych i kolanach;

-oglądanie programu telewizyjnego z laseczką trzymaną na plecach w ciągu 20-30 minut;

-w czasie siedzenia przy odrabianiu lekcji należy mieć dobre podparcie na odcinek lędźwiowy i dolny piersiowy;

-biurko musi posiadać odpowiednią wysokość , tak aby dziecko nie było zmuszone pochylać się nadmiernie ;

-pływanie stylem grzbietowym.

PRZECIWWSKAZANIA

-stanie na rękach , na głowie;

-skłony w przód;

-podpory przodem o ramionach wyprostowanych;

-krążenia ramion w przód przy pochyleniu do przodu ;

-jazda na rowerze z niską kierownicą;

-siady skrzyżne z wyciągniętymi ramionami w przód;

-unikać wszystkich pozycji , które zaokrąglają plecy i uwypuklają odcinek piersiowy kręgosłupa.

Plecy wklęsłe (łac. dorsum concavum)

Charakterystyka

Wada ta charakteryzuje się:

• silnym zaznaczeniem odcinka lędźwiowego kręgosłupa,

• uwypukleniem pośladków,

• zwiększeniem fizjologicznego przodopochylenia miednicy,

• wypiętym brzuchem.

Plecom wklęsłym towarzyszy osłabienie mięśni brzucha , pośladkowych wielkich oraz zginaczy stawu kolanowego. Natomiast nadmiernie napięte są mięśnie grzbietu w odcinku lędźwiowym i zginacze stawu biodrowego. W czasie gimnastyki korekcyjnej wskazane jest stosowanie ćwiczeń „ kifotyzujących” . Ponieważ ćwiczenia te pośrednio wpływają negatywnie na rozwój klatki piersiowej , przeplata się je intensywnymi ćwiczeniami oddechowymi.

ZALECENIA

-odrabianie lekcji siedząc na krześle z dobrym oparciem na odcinek lędźwiowy i piersiowy dolny;

-przybieranie często pozycji klęcznych;

-leżenie codziennie 5-10 minut na plecach na twardym podłożu , RR splecione na karku , łokcie na podłożu , NN ugięte w stawach kolanowych;

-jazda na rowerze;

-pływanie;

-narciarstwo;

-inne formy ruchowe.

PRZECIWWSKAZANIA

-unikanie pozycji zwiększających lordozę lędźwiową;

-gimnastyka artystyczna;

-akrobatyka;

-mostek ,kołyska / z pozycji wyjściowej - leżenie przodem/.

Plecy okrągło-wklęsłe (łac. dorsum rotundo-concavum)

Charakterystyka

Wada ta charakteryzuje się:

• pogłębieniem lordozy lędźwiowej i kifozy piersiowej,

• wysunięciem barków do przodu,

• odstawaniem łopatek,

• wypukłym brzuchem,

• zwiększeniem przodopochylenia miednicy,

• uwypukleniem pośladków.

Wadzie tej towarzyszy duże osłabienie prostownika grzbietu w odcinku piersiowym , a wzrost jego napięcia w odcinku lędźwiowym. Osłabieniu ulegają również mięśnie brzucha i pośladkowe , natomiast mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowej ulegają przykurczowi.

Postępowanie korekcyjne przy tej wadzie polega na :

-zwiększeniu ruchowości kręgosłupa;

-rozciągnięciu skróconych mięśni;

-wzmocnieniu mięśni rozciągniętych.

Plecy płaskie (łac. dorsum planum)

Charakterystyka

Wada ta charakteryzuje się:

• opadniętymi barkami,

• odstającymi łopatkami,

• spłaszczoną klatką piersiową,

• obniżonymi narzadami wewnętrznymi.

Zadaniem ćwiczeń korekcyjnych w w/w wadzie postawy ciała jest ogólne , wszechstronne wzmocnienie mięśni grzbietu , brzucha oraz mięsni pośladkowych.

W postępowaniu korekcyjnym nie należy unikać pozycji lordozujących i kifotyzujących , natomiast niewskazane są ćwiczenia elongacyjne polegające na wydłużeniu kręgosłupa wzdłuż osi długiej oraz zwisy.

Skolioza

Skolioza (łac. Scoliosis, z gr. skoliós - krzywy) - skrzywienie kręgosłupa, zwane często "bocznym skrzywieniem kręgosłupa". Wbrew tej nazwie, skolioza nie jest jedynie bocznym skrzywieniem, a trójpłaszczyznowym. Skoliozą określa się zniekształcenie wynoszące ponad 10° w płaszczyźnie czołowej. Do określania stopnia zniekształcenia wykorzystuje się metodę Cobba. Skolioza rozpatrywana jest jako trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa. Obejmuje ono:

• skrzywienie w płaszczyźnie czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa);

• skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej (lordo- lub kifo- skolioza);

• skrzywienie w płaszczyźnie poziomej (rotacja i torsja kręgów).

Skrzywienie o 30° w odcinku piersiowym i 53° w odcinku lędźwiowym

Metoda pomiaru kąta skoliozy

Operacja z dostępu przedniego

Skolioza

• Choroby kości

Skrzywienie kręgosłupa, zwane często "bocznym skrzywieniem kręgosłupa". W rzeczywistości jest to jednak zniekształcenie przestrzenne. Obecnie skolioza definiowana jest jako deformacja trójpłaszczyznowa. W praktyce klinicznej skoliozę rozpoznaje się na podstawie zdjęcia RTG wykonanego w projekcji przód-tył w pozycji stojącej stwierdzając obecność krzywizny o wartości liczbowej powyżej 10° wg Cobba. Trójpłaszczyznowe zniekształcenie kręgosłupa obejmuje:

* skrzywienie w płaszczyźnie czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa);
* skrzywienie w płaszczyźnie strzałkowej (lordo- lub kifo- skolioza);
* skrzywienie w płaszczyźnie poziomej (rotacja i torsja kręgów).

Objawy:

* wygięcie kręgosłupa na bok; zwykle w części piersiowej i w prawo. Najbardziej widoczne przy pochyleniu do przodu.
* wystawanie barku do przodu i ku górze z jednej strony;
* asymetria trójkątów taliowych;
* czasami przemieszczenie jednego z bioder ku górze i do przodu;
* trudności we właściwym dopasowaniu odzieży;
* wystawanie do tyłu jednej strony klatki piersiowej (garb żebrowy); najbardziej widoczne przy pochyleniu do przodu;
* u dziewcząt cofnięcie jednej piersi i sprawianie wrażenia, że jest mniejsza;

Nie należy mylić skoliozy z wadą postawy (postawą skoliotyczną), którą można łatwo skorygować w pozycji wyprostowanej. Jeśli plecy dziecka nie są proste, mimo że stara się ono stać tak prosto, jak to możliwe, wtedy uznaje się, że ma skoliozę.

Podział skolioz:

- Ze względu na lokalizację :
* piersiowe
* lędźwiowe
* szyjne

- Ze względu na korektywność skrzywienia - podział Wejsfloga :
* I stopień - wyrównujące się czynnie (za pomocą napięcia mięśni) całkowicie lub częściowo
* II stopień - wyrównujące się biernie (poprzez ułożenie na boku lub zwis) całkowicie lub częściowo
* III stopień - nie wyrównujące się czynnie ani biernie
* IV stopień - nie wyrównuje się czynnie ani biernie, a na radiogramie widoczne są zmiany zwyrodnieniowe chrząstki stawowej

- Ze względu na wielkość kąta skrzywienia :
* Podział Bogdanowa :
* I stopień skrzywienia - do 20°
* II stopień skrzywienia - od 20 - 40°
* III stopień skrzywienia - od 40 - 60°
* IV stopień skrzywienia - powyżej 60°
* Podział Cobba :
* I stopień - do 30°
* II stopień - od 30 do 60°
* III stopień - od 60 do 90°
* IV stopień - powyżej 90°

- Ze względu na występowanie skolioz w różnych okresach wzrostu dziecka :
* skrzywienia wczesnodziecięce - od 1/2 do 3 roku życia
* skrzywienia dziecięce - od 3 do 8 roku życia
* skrzywienia dorastających - występują w okresie pokwitania

Przyczyny powstawania skolioz:
Skolioza to zniekształcenie niejednorodne pod względem etiopatogenezy, która stanowi podstawowe kryterium klasyfikacji mającej najbardziej praktyczne znaczenie.
Ogólnie ze względu na przyczynę skoliozy podzielono na:
* skoliozy czynnościowe - nie mają charakteru zmian utrwalonych - są wynikiem np. różnicy długości kończyn, przykurczów stawów biodrowych, podrażnienia korzeni rdzeniowych np. procesem zapalnym lub nowotworowym. Usunięcie przyczyny eliminuje skrzywienie.
* skoliozy strukturalne - mają charakter zmian utrwalonych. Ogólnie dzieli się je na:
- wrodzone skoliozy kostnopochodne: np. kręgi klinowe, zrosty żeber, półkręgi. Częstość występowania - poniżej 0,5%.
- nerwowomięśniowe: np. w przebiegu przepukliny oponowo rdzeniowej, mózgowego porażenia dziecięcego, artrogrypozy, pourazowych niedowładów wiotkich i spastycznych, ataksji Friedreicha, dystrofii mięśniowych itp. Odsetek występowania skolioz w tych schorzeniach sięga od 20 (np. w MPDz) do 90% (np. w dystrofii mięśniowej Duchenne). Są skrzywienia cechujące się wysoką częstością progresji (progresja skrzywienia - postęp skrzywienia o co najmniej 10° w ciągu ostatniego roku w skoliozach poniżej 20° lub o 5° w skoliozach powyżej 20°), która jest szybka i trwa praktycznie przez całe życie pacjenta i prowadzi do ciężkich deformacji kręgosłupa klatki piersiowej i miednicy
- skoliozy idiopatyczne(ok. 80 - 90% wszystkich skolioz) - przyczyna nieznana. Odsetek występowania - ok. 2-3% populacji. Częstość szybkiej progresji jest niższa niż w przypadku skolioz nerwowomięśniowych. W skoliozach do 30° progresja występuje praktycznie do momentu osiągnięcia dojrzałości kostnej. Skoliozy o wartości kątowej skrzywienia ponad 30° mogą pogarszać się przez całe życie.

Pierwszoplanowe znaczenie w diagnostyce skolioz ma badanie radiologiczne. Określa ono:
* stopień skrzywienia kręgosłupa, rotację, torsję oraz sklinowacenie;
* obecność innych nieprawidłowości kości, szczególnie klatki piersiowej i miednicy;
* dynamikę procesu skrzywienia;
* rokowanie na podstawie testu Rissera oraz oznaczania wieku szkieletowego;
* podstawy planowania rodzaju i rozległości zabiegów operacyjnych.

Leczenie bezoperacyjne:
* ćwiczenia - zależnie od przyczyny - zbalansowanie lub wzmocnienie przykręgosłupowego aparatu mięśniowego. Stosowane w skoliozach idopatycznych do wartości skrzywienia 20-25°. W skoliozach neurogennych praktyczna wartość ćwiczeń jest niewielka ze względu na zwykle upośledzoną ogólną sprawność fizyczną pacjentów oraz ze względu na fakt braku współpracy w wykonywaniu ćwiczeń.
* leczenie gorsetem - wskazane w skoliozach o wartości powyżej 25° lub w skoliozach progresujących o wartości skrzywienia poniżej 25° (rys 4). W leczeniu skolioz idiopatycznych leczenie to ma sens u pacjentów, którzy nie osiągnęli wieku dojrzałości szkieletowej. Warunkiem skuteczności leczenia gorsetowego jest stosowanie go przez całą dobę z niewielką przerwą na ćwiczenia i toaletę - wymaga to bardzo dobrej współpracy z pacjentem. Praktyczna wartość leczenia skolioz neurogennych przy pomocy gorsetu jest znikoma z uwagi na nietolerancję aparatu, ryzyko powikłań infekcyjnych i odleżyn, szczególnie u pacjentów nie chodzących oraz odmienny w stosunku do skolioz idiopatycznych naturalny przebieg choroby (progresja zdecydowanie częstsza, szybsza i trwająca praktycznie przez całe życie pacjenta)

Leczenie operacyjne:
* etapowa korekcja skrzywienia z dostępu tylnego
* korekcja skrzywienia z dostępu tylnego
* korekcja skrzywienia z dostęp przedniego (przez klatkę piersiową)

Początek formularza

Dół formularza

---