Wybrane

schorzenia stóp

Katarzyna Skiepko

VI lekarski, grupa V

Stopa końsko-szpotawa



Nabyta



Urazy



Zapalenia



Niedowłady wiotkie



Niedowłady spastyczne



Wrodzona, idiopatyczna stopa końsko-

szpotawa jest złożonym zniekształceniem,
niezwiązanym z wadami lub schorzeniami
systemowymi, w którym poszczególne części
stopy, a więc stęp, śródstopie i przodostopie,
uległy zniekształceniu we wszystkich trzech
płaszczyznach



W płaszczyźnie strzałkowej stopa ustawiona jest w

utrwalonym zgięciu podeszwowym, głównie w
stawie skokowo-goleniowym. To zniekształcenie
może być pogłębione przez zagięcie podeszwowe
w obrębie śródstopia i/lub przodostopia (ustawienie
końskie).



W płaszczyźnie czołowej i horyzontalnej utrwalony

obrót do środka kompleksu podskokowego
powoduje powstanie zniekształcenia szpotawego.
Wyraża się to ustawieniem stopy do wewnątrz w
stosunku do stawu kolanowego.



Zniekształcenia te mogą być pogłębione w obrębie

śródstopia i przodostopia. Przodostopie może być
przywiedzione.



Etiologia



Wada spowodowana jest nałożeniem się kilku

czynników uszkadzających rozwój w okresie
płodowym, które powodują zaburzenia bilansu
mięśniowego i zwłóknienia, co z kolei prowadzi
do przemieszczania się kości stopy względem
siebie, zmiany ich kształtu, a w efekcie do
powstania charakterystycznego zniekształcenia.



W niektórych przypadkach możemy powiązać

obecność zniekształcenia z ciasnym ułożeniem
płodu w łonie matki.



Wada występuje w Europie u 1-3/1000 żywo

urodzonych dzieci.



Może również występować rodzinnie.



Rozpoznanie i obraz kliniczny



Wadę można rozpoznać w życiu płodowym
(po 12 tyg. ciąży) przez badanie ultrasonograficzne.



Wada ma różne stopnie ciężkości. Im jest
poważniejsza, tym stopa jest drobniejsza (wydaje
się krótsza i szersza).



Ponad piętą i na podeszwie występują
charakterystyczne wciągnięcia skóry. Podczas próby
wyprostowania stopy paluch wygląda na skrócony.



Zniekształcenie może dotyczyć jednej lub obydwu
stóp.



Goleń jest wyszczuplona i ma zmieniony kształt. W
zniekształceniu jednostronnym stopa jest krótsza,
obserwuje się także skrócenie kończyny.



Podział jakościowy:

1.

Postać habitualna (ułożeniowa)



normalna wielkość stopy,



kościec i mięśnie rozwinięte prawidłowo,



łatwo poddaje się korekcji



wynik nieprawidłowego ułożenia w łonie matki

2.

Postać idiopatyczna



stopa mniejsza



brak pełnej korekcji biernej szpotawości i

przywiedzenia



utrwalone ustawienie końskie

3.

Postać teratogenna



stopa krótka, szeroka, sztywna, o zmienionych

obrysach



znaczna szpotawość, ustawienie końskie, także

przodostopia



próba korekcji napotyka bierny opór



Podział ilościowy:



Typy zniekształcenia stopy /Dimeglio/:



Typ I (soft-soft) – stopa ułożeniowa (20%)



Korektywna



Odpowiada stopie typu habitualnego



Typ II (soft-stiff) (33%)



Korektywność w płaszczyźnie strzałkowej i

horyzontalnej <50%



Szpotawość stępu < 20 st.



Typ III (stiff-soft) (35%)



Korektywność w płaszczyźnie strzałkowej i

horyzontalnej <50%



Typ IV (stiff-stiff) (12%)



Teratogenna



Korektywność ustawienia końskiego i

przywiedzenia <20%, przy szpotawości stępu

>45 st.



Leczenie



Leczenie powinno się rozpocząć
zaraz po urodzeniu się dziecka.



Standard leczenia
zachowawczego:

metoda Ponsetiego



największe szanse na
wyleczenie wady bez operacji



metoda zaliczana jest do
nieoperacyjnych, pomimo że
w trakcie leczenia przecina się
ścięgno Achillesa



Skuteczność metody oceniana
jest na 80-95%.



Metoda Ponsetiego składa się z kilku etapów.



Korekcja szpotawości:



seria 5-6 opatrunków gipsowych poprzedzonych
krótkimi redresjami, podczas których odwodzi się
stopę początkowo przy przodostopiu ustawionym w
supinacji.



Korekcja końskiego ustawienia stępu:



po korekcji szpotawości i osiągnięciu rotacji
zewnętrznej stopy w stosunku do kolana u większości
dzieci wykonuje się podskórne przecięcie ścięgna
Achillesa. Po przecięciu ścięgna dziecko ma jeszcze
zakładane 2 opatrunki gipsowe razem na 3 tygodnie,
a następnie specjalną szynę odwodzącą (derotacyjną),
wzorowaną na szynie Denisa-Browna, która która
utrzymuje ustawienie stopy w rotacji zewnętrznej.



Leczenie operacyjne



preferowane są metody, które nie

naruszają stawów, np. transpozycja
ścięgna mięśnia piszczelowego
przedniego oraz uwolnienie tylne.

Paluch

koślawy

(hallux valgus)



Odchylenie osi pierwszego palca stopy w

kierunku bocznym od linii środkowej ciała
(zazwyczaj z jednoczesną rotacją
wewnętrzną paliczków palucha w stosunku
do kości stępu)



Szpotawe ustawienie I kości śródstopia w

stosunku do pozostałych



K>M



Rozwija się i utrwala wraz z wiekiem



Występuje rodzinne



Objawy:



Wraz z wiekiem pojawiają się

dolegliwości bólowe oraz zmiany
zwyrodnieniowo-zniekształcające i
zapalne, głównie w obrębie stawu
śródstopno-paliczkowego palucha i głów
kości śródstopia



Diagnostyka:



Wystarczające jest badanie kliniczne,

polegające na ocenie :



osi palucha w stosunku do I promienia stopy



zakresu zgięcia podeszwowego i
grzbietowego palucha oraz palców



stwierdzeniu obecności zmian

zwyrodnieniowo-wytwórczych i zapalnych
stawów, tkanek miękkich i skóry w
wymienionej okolicy



W przypadkach wątpliwych konieczne jest

wykonanie zdjęcia RTG stopy w obciążeniu, w
płaszczyźnie a-p, które obrazuje rzeczywisty
kąt rozwarcia pomiędzy I a II kością śródstopia



Leczenie:



Stosowanie
odpowiedniego obuwia



Wykonywanie ćwiczeń
korygujących
ustawienie palucha



Noszenie wkładek
korygujących
ustawienie palucha
podczas chodzenia oraz
ortez utrzymujących
jego skorygowanie
podczas snu



Leczenie operacyjne

Stopa poprzecznie płaska statyczna
(pes transversoplanus staticus)



Deformacja polegająca na obniżeniu,

zniesieniu lub nawet odwróceniu łuku
poprzecznego stopy.



Na powstawanie zniekształcenia wpływają:



noszenie nieprawidłowego obuwia

(wysokie obcasy)



wiotkość elementów torebkowo-

więzadłowych,



czynniki genetyczne



Występuje często w schorzeniach

układowych, np. cukrzycy, reumatoidalnym
zapaleniu stawów, toczniu układowym.



Objawy



Wystarcza badanie kliniczne polegające na

oglądaniu stopy w pozycji odciążonej od strony
podeszwowej oraz podczas obciążania na
podoskopie.



O występowaniu deformacji świadczą zmiany

skórne w postaci nagniotków w okolicach głów II
i III kości śródstopia.



Różnicowanie



Stopa spłaszczona (szeroka)



Stopa sztywna bolesna



Stopa płaska statyczna



Stopa płasko-koślawa.



Leczenie



Terapia zależy od stopnia nasilenia deformacji,

wieku chorego oraz nasilenia bólu podczas
obciążania. W niewielkich, korektywnych
deformacjach wystarcza:



stosowanie wkładek do butów, które
odciążają głowy kości śródstopia, a także



obuwia o niskim obcasie i grubszej
podeszwie, szerokiego w obrębie
przodostopia.



Leczenie operacyjne stosuje się, gdy występuje

złożona deformacja stopy (zazwyczaj
połączone jest z korekcją palucha koślawego i
zniekształceń młotkowatych palców).

Stopa płasko-koślawa
statyczna
(pes planovalgus staticus)



Deformacja ta powstaje na skutek

obciążania, wówczas gdy u pacjenta w
pozycji stojącej przyśrodkowy łuk podłużny
stopy opiera się o podłoże lub jest niższy
od prawidłowego (u danej płci i w
określonej grupie wiekowej).



Typy:



Dziecięca stopa płaska fizjologiczna:



rozwojowa



występuje zazwyczaj u małych dzieci
(słaby aparat torebkowo-więzadłowy,
mięśnie oraz nadmiar tkanki tłuszczowej
powodują zniesienie podłużnego
sklepienia stopy podczas obciążania)



wiotka



związana jest uogólnioną wiotkością
układu szkieletowego człowieka, która nie
ma jeszcze charakteru patologicznego.



Patologiczna stopa płaska lub płasko-

koślawa:



powstająca na skutek określonych
schorzeń układowych, wrodzonych lub
nabytych



Stopa płaska i płasko-koślawa utrwalona:



występuje skrócenie ścięgna Achillesa i
mięśnia brzuchatego łydki oraz wtórne
zniekształcenie stopy, która jest wiotka i
z czasem ulega zmianom patologicznym



stopę tego rodzaju charakteryzują:



trwałe odkształcenie łuków podłużnych,



koślawe ustawienie pięt (nawet podczas

stania na palcach)



bolesność stawów stopy



Objawy



Wystarcza badanie kliniczne oraz

wnikliwie zebrany wywiad (występowanie
schorzenia w rodzinie, przebyte
schorzenia i urazy), u ludzi starszych
sięgający do okresu dzieciństwa i
młodości.



Jeżeli podejrzewa się zmiany wrodzone,

to konieczne jest wykonanie zdjęcia RTG
(a-p i bocznego) u pacjenta w pozycji
stojącej.



Różnicowanie



Stopa płasko-koślawa wrodzona (charakteryzuje
się pionowym ustawieniem kości skokowej na
zdjęciu bocznym RTG wykonywanym u pacjenta w
pozycji stojącej)



Stopa suszkowata (najczęściej wynik tzw. pozornej
korekcji stopy końsko-szpotawej)



Stopa serpentynowa



Stopa przywiedziona



Stopa piętowa wrodzona



Leczenie



Stopa fizjologiczna rozwojowa i wiotkia:

specjalistyczne leczenie ortopedyczne nie
jest konieczne.



W przypadku stopy płaskiej patologicznej

dość często stosuje się zaopatrzenie
ortopedyczne (wkładki i buty ortopedyczne),
a także leczenie operacyjne (jego rodzaj i
rozległość zależy od przyczyny deformacji).



Stopy płaskie (efekt przykurczu mięśnia

brzuchatego i ścięgna Achillesa) należy
operować u pacjentów przed ukończeniem
okresu dojrzewania.

Bibliografia:
„Ortopedia i traumatologia.
Podręcznik dla studentów medycyny. „
Tadeusz Szymon Gaździk
PZWL 2002