ALLPORTOWSKA PSYCHOLOGIA JEDNOSTKI
Gordon Allport (1897-1967)
Pierwszy profesor etyki społecznej, przewodniczący ATP, Wschodniego TP...
Uznanie spójności zachowania i doniosłego znaczenia motywów świadomych. Człowiek kształtowany jest bardziej przez teraźniejszość niż przez przeszłość.
Brak ciągłości między normalnym i nienormalnych, dzieckiem i dorosłym.
OSOBOWOŚĆ, CHARAKTER I TEMPERAMENT
Osobowość - dynamiczna organizacja (dynamiczny rozwój + spójność) w jednostce tych systemów psychofizycznych, które determinują jej specyficzne przystosowanie do jej środowiska.
Charakter - jest pojęciem ETYCZNYM, osobowość oceniana.
Temperament - dyspozycje związane z determinantami biologicznymi, wykazuje niewielkie zmiany.
CECHA
Cecha (wspólna) - struktura neuropsychiczna mająca zdolność dostarczania wielu bodźców funkcjonalnie równoważnych oraz inicjowania i ukierunkowywania równoważnych (spójnych znaczeniowo) form zachowania adaptacyjnego i ekspresyjnego.
Dyspozycja osobista (cecha morfogeniczna/indywidualna) - zgeneralizowana struktura neuropsychiczna (swoista dla danej jednostki), mająca zdolność dostarczania wielu bodźców funkcjonalnie równoważnych oraz inicjowania i ukierunkowywania spójnych form zachowania adaptacyjnego i zachowania charakterystycznego.
O cechach i dyspozycjach trzeba wnioskować na podstawie zachowania. Są ogólniejsze niż nawyki. Są prawie zawsze ogólniejsze niż postawy i w przeciwieństwie do postaw nie zawsze wiążą się z oceną.
*
Dyspozycja dominująca - tak ogólna, że jej wpływ można dostrzec w każdej niemal czynności osoby.
Dyspozycje zasadnicze - reprezentują skłonności b. charakterystyczne dla danej jednostki, często ujawniają się w działaniu i są bardzo łatwe do rozpoznania. 5-10 na daną osobowość.
Dyspozycja wtórna - przejawia się rzadziej, zakres reakcji, do których prowadzi, a także zakres stosownych dla niej bodźców jest węższy.
Jednostka aktywnie poszukuje bodźców, które pozwalają przejawić silną dyspozycję;
Każda cecha ma pewien ośrodek, wokół którego koncentruje się jej oddziaływanie, ale nie ma wyraźnej granicy oddzielającej jedną cechę od drugiej;
Dyspozycję można rozpoznać tylko dzięki pewnym prawidłowościom w sposobie zachowania osoby. Pozorna niespójność w zachowaniu jest w rzeczywistości odzwierciedleniem jedynej w swoim rodzaju, spójnej organizacji.
*
Podkreślanie wagi ZAMIARÓW: to, co dana jednostka stara się zrobić, jest kluczem pozwalającym przewidzieć, jak zachowa się ona obecnie.
*
Funkcje propriacyjne - wszystkie funkcje ja czy ego. Wszystkie tworzą PROPRIUM, w tym regionie osobowości znajdziemy źródła spójności postaw, zamiarów, ocen. Proprium rozwija się w czasie - siedem aspektów: 3 pierwsze lata życia: poczucie cielesnego ja, ciągłości własnej tożsamości, szacunek do siebie (duma); 4-6 - zasięg swego ja, obraz siebie; dalej dążenia propriacyjne - plany itp.
*
Współczesność motywów ludzkich, ich wielość, ich wyjątkowość; dynamika procesów poznawczych
Autonomia funkcjonalna - dana czynność/ forma zachowania może stać się celem samym w sobie, niezależnie od początkowych, poprzedzających ją motywacji. Dojrzałe motywy to różnorodne i samopodtrzymujące się współczesne systemy, wywodzące się z systemów poprzedzających, lecz funkcjonalnie niezależne od nich. Dwa poziomy:
Perseweracyjny - obejmuje nałogi, mechanizmy kołowe, zrutynizowane czynności.
Propriacyjny - dotyczy nabytych zainteresowań, wartości, zamiarów, uczuć, stylu życia itp. Wytworzenia się autonomii wymaga w tym wypadku struktura osobowości.
Pojęcie autonomii funkcjonalnej umożliwia względne oderwanie się od przeszłości organizmu. Hist. jednostki staje się stosunkowo obojętna, jeśli jej obecne zachowanie jest niezależne od pierwotnych motywacji. Ponadto dzięki temu pojęciu, indywidualność człowieka staje się czymś nieuniknionym.
*
ROZWÓJ OSOBOWOŚCI
Niemowlę
Głównie twór dziedziczności, pierwotnego popędu, egzystencji opartej na odruchach. Noworodek nie ma osobowości. Jest wyposażone w pewne zadatki, ale one rozwiną się dopiero później. Przejawia aktywność ogólną. Pobudzane do działania jest poprzez ogólny „strumień aktywności”, rządzą nim gł. miejscowe napięcia. Najmniej ważny okres.
Przekształcenie niemowlęcia
Dorosły
Głównym wyznacznikiem zachowania zbiór zorganizowanych i spójnych cech. Funkcjonowanie tych cech ma w znacznej mierze charakter świadomy i racjonalny. Miarą normalności dorosłej osoby jest to, w jakiej mierze unikają oni nieświadomych motywacji i w jakim stopniu jego cechy są niezależne od swych dziecięcych źródeł.
Dojrzała osobowość - oznacza się pewnym zasięgiem ja, umie brać udział w szerokim zakresie różnych czynności, musi umieć odnosić się serdecznie do innych, miecz poczucie bezpieczeństwa emocjonalnego, akceptować siebie. Powinna być nastawiona realistycznie w stosunku do siebie i świata. Ma jakąś jednoczącą filozofię życiową.
*
Idiograficzny/morfogeniczny sposób badań - koncentracja na indywidualnym przypadku. Np. techniki doboru wiązanego.
Nomotetyczny/dymensyjny - studiowanie zachowania w kat. Ogólnych zasad uniwersalnych zmiennych.
Nacisk na łączenie pośrednich i bezpośrednich pomiarów osobowości.
Badania nad zachowaniem ekspresyjnym: Każde zachowanie ma: komponent adaptacyjny/przystosowawczy (zw. z wartością/skutkiem/celem danej czynności); komponent ekspresyjny - zw. ze sposobem/stylem wykonania danej czynności.
Badanie listów od Jenny - analiza struktury osobowej: ustalanie najważniejszych tematów -> znalezienie związków
Allport - charakt. Jenny poprzez cechy -> klasyfikacja cech -> wnioski dot. struktury osobowości.