Rozszczepy
Palatolalia-> z łac. Palatoschisis (połączenie nazwy podniebienia „palato” i rozszczepu „schisis”)
(mowa podniebienna, rynolalia, rynofonia, rynizm) termin ten stosuje się do sprzężonych zaburzeń mowy, tj. dyslali (wielorakiej, złożonej) oraz rynolalii (nosowania) występujących w przypadkach rozszczepów podniebienia.
Palatolalia to zaburzenie artykulacji wywołane rozszczepem podniebienia (twardego i miękkiego) a także rozszczepem wargi i wyrostka zębodołowego.
• Palatolalia określa rozwojowe wady mowy u dzieci, które:
- wynikają z wrodzonych wad anatomicznych określonych narządów wykonawczych mowy
- prowadzą do wtórnych zaburzeń w układzie kostnym, mięśniowym, oddechowym, głosowym i słuchowym
- prowadzą w późniejszym czasie do zaburzeń emocjonalnych
OBJAWY PALATOLALII:
• rynonalia -> jest to zaburzenie prozodii mowy, przejawia się nosowaniem otwartym (wymawianie wszystkich głosek z poszumem nosowym. Nosowa realizacja poszczególnych głosek w wyniku braku możliwości realizacji ustnej.
Najczęstsze wady wymowy:
- wszystkie formy sygmatyzmu
- wszystkie formy rotacyzmu
- wszystkie formy kappacyzmu
- wszystkie formy gammacyzmu
- mowę bezdźwięczną
- nieprawidłowe wymawianie głosek wargowych (p-b, p'- b'), wargowo- zębowych (f- w, f'- w') i przedniojęzykowo- zębowych (t, d, l, n)
• PRZYCZYNY PALATOLAII:
Podniebienie składa się z :
Podniebienia twardego (praepalatum i postpalatum)
Podniebienia miękkiego (velum i uvula-języczek) Podniebienie miękkie jest ruchome.
Rozszczepy powstają: - w wyniku niezrastania się płytek podniebiennych w linii środkowej w toku życia płodowego (norma: 4-12 tydzień), kiedy w 4-7 tygodniu tworzy się podniebienie pierwotne (warga, wyrostek zębodołowy), a w czasie 7-12 podniebienie wtórne (warga, lub warga i wyrostek zębodołowy, oraz podniebienie twarde lub/i miękkie)
• Podział rozszczepów:
a) rozszczep podniebienia pierwotnego (wargi i/lub wyrostka zębodołowego):
- jednostronny lewy całkowity
- jednostronny lewy niecałkowity
- jednostronny prawy całkowity
- jednostronny lewy niecałkowity
- środkowy całkowity
- środkowy niecałkowity
- obustronny całkowity
b) rozszczep podniebienia wtórnego, obejmujący podniebienie (twarde lub/i miękkie):
- całkowity
- niecałkowity
- podśluzówkowy
c)rozczep podniebienia pierwotnego i wtórnego, czyli rozszczep całkowity wargi górnej, wyrostka zębodołowego i podniebienia:
- jednostronny lewy całkowity
- jednostronny lewy niecałkowity
- jednostronny prawy całkowity
- jednostronny lewy niecałkowity
- obustronny całkowity
- obustronny niecałkowity
Rozszczepy podniebienia pierwotnego i wtórnego są embriologicznie sprzężone (nie są zależne od siebie)
Rozszczep podśluzówkowy jest późno rozpoznawalny, gdyż jest niewidoczny (rozszczep rzekomy). Powstaje w wyniku niezupełnego zrośnięcia się płytek podniebiennych w tylnej części. Towarzyszy mu często rozszczep języczka.
• PRZYCZYNY POWSTAWANIA ROZSZCZEPÓW PODNIEBIENIA:
Czynniki wewnątrzpochodne:
- uwarunkowania genetyczne lub dziedziczenie predyspozycji do powstawania rozszczepów
b) Czynniki zewnątrzpochodne:
- choroby matki we wczesnym okresie ciąży (4-12 tydzień) np. grypa, różyczka lub choroby powodujące niedotlenienie zarodka
- zatrucia pokarmowe z biegunką kobiety ciężarnej, zatrucia ciążowe z wymiotami
- niepełnowartościowe odżywianie matki, niedobory niektórych witamin lub nadmiar witaminy A
- środki chemiczne, leki spożywane podczas ciąży
- choroby matki takie jak: cukrzyca, niewydolność krążenia, niewydolność nerek, zaburzenia gruczołów wewnętrznego wydzielania
- wiek rodziców
- urazy i stresy we wczesnym okresie ciąży
- fakt przyjmowania przez matkę PRZED ZAJŚCIEM PRZEZ NIĄ W CIĄŻĘ pewnych leków, które mogą wpłynąć niekorzystnie na środowisko wewnątrzmaciczne i na komórkę jajową
•Koncepcje na temat powstawania rozszczepów:
Teoria Bardacha (1967) - ruch płytek podniebiennych zależy od działania czynników określanych jako „swoista siła wewnętrzna”, jej brak powoduje niezrastanie się tych płytek
Teoria Starka (1967)- odgrywanie ważnej roli w prawidłowym rozwoju środkowej części twarzy, wargi i podniebienia przez tkankę mezodermalną
Teoria Korniszewskiego (1994)- niezastąpienie języka w wyniku wcześniejszych zaburzeń uniemożliwia zrośnięcia się blaszek podniebienia
Rozszczepy powstają w okresie perinatalnym w wyniku działania różnych czynników biologicznych
•PRZEJAWY ROZSZCZEPÓW:
Zaburzenia ssania i połykania- u niemowląt w wyniku połączenie jamy nosowej z ustną i uszkodzenia pierścienia zwierającego gardła jedzenie wydostaje się przez nos. Zakłócona zostaje synchronizacja i koordynacja pracy mięśni jamy ustnej, gardłowej i nosowej.
Zaburzenia oddychania- oddychanie przez usta (a dzieci z rozszczepami głownie oddychają ustami) sprawia, że błona śluzowa łatwo wysycha i prowadzi do zmniejszenia ochrony przed infekcjami. Efekt stale otwartych ust (twarz adenoidalna), zniekształcenia klatki piersiowej, zachłystowe zapalenia płuc. Zapadanie się języka do gardła.
Zaburzenia żucia i układu kostnego- specyficzne nieprawidłowe ułożenie języka powoduje cofanie i zmniejszenie rozmiarów szczęki (w okresie płodowym), czyli powstawania wad zgryzu. Upośledzenie unaczynienia poszczególnych odcinków uszkodzonych tkanek, ucisk języka, brak napięcia mięśniowego.
Zaburzenia układu mięśniowego- rozszczep może prowadzić do zaniku niektórych partii mięśni np. dźwigacz podniebienia czy zwieracza gardła górnego, wadliwie działający aparat mięśniowy.
Zaburzenia analizatora słuchowego- stała niedoczynność trąbki słuchowej i częste infekcje ucha środkowego mogą powodować niedosłuch, a zaburzenia słuchu mogą prowadzić do opóźnienia rozwoju mowy.
Zaburzenia rozwoju emocjonalnego- odrzucenie przez rówieśników z powodu wyglądu (zaburzenia mimiki twarzy) i niewyraźnej mowy, wywołuje to nieufność, tendencję do izolowania się, niechęć w zawieraniu kontaktów, obniżoną samoocenę, lęk i nieśmiałość.
• Czynniki zmieniające warunki tworzenia mowy:
- upośledzenie słuchu
- zniekształcenia szczękowo- zgryzowe (wady zgryzu)
- niedostateczna czynność zwierającego pierścienia gardłowego
- zaburzenia układu rezonacyjnego
Określone, specyficzne cechy dla rozszczepów:
• Rynolalia otwarta- zaburzenia artykulacji polegającej na nosowej wymowie głosek.
Powstaje w wyniku nieodpowiednich warunków anatomicznych i niewłaściwego funkcjonowania zwierającego pierścienia gardłowego. (w czasie fonacji nie dochodzi do oddzielenia jamy nosowej od ustnej i gardłowej i wymawia się głoski przez nos)
Najczęściej ukosowane są samogłoski `u' oraz ` i'. Zniekształceniom ulegają spółgłoski wargowe, wargowo- zębowe, środkowojęzykowe, które tworzone są przez eksplozję nosową np. `m', przedniojęzykowo- zębowe `t', `d', wymawiane są jak głoskę n. ` K',' g', `h' w ogóle nie są wytwarzane.
PRZYCZYNA -> nieprawidłowy stosunek długości podniebienia twardego do miękkiego (norma 2:1, rozszczepy: 3:1, a nawet 4:1)
•Dyslalia złożona- nieprawidłowa realizacja kilki, kilkunastu a nawet wszystkich głosek.
Zaburzenia artykulacji spowodowane:
- zmienionymi warunkami anatomicznymi
- niesprawnym układem mięśniowym, oddechowym, fonacyjnym
- ograniczeniem kontroli czucia mięśniowego, które wynika z obecności aparatu ortodontycznego na zębach i podniebieniu oraz obturatora na podniebieniu.
Dziecko tworzy własne wyobrażenie o wymawianiu głosek, które jest nieprawidłowe, a który się utrwala.
• Rynofonia- nosowe zabarwienie głosu. Powstaje w wyniku:
- niewydolności zwierającego pierścienia gardłowego
- upośledzeniem czynności jam rezonacyjnych
- zaburzeń słuchu
• Palatofonia - szmer głośniowy, który jest następstwem przeniesienia miejsc artykulacji ku tyłowi w kierunku gardła i krtani. Powstaje w wyniku tarcia powietrza o mocno napięte więzadła głosowe oraz zmiany miejsca artykulacji ku tyłowi. Np. dziecko tworzy głoskę `s' dotykając językiem tylniej ściany gardła.
• Spowolniony rozwój słownictwa