Badanie toksyczności odległej, efektów odległych. Badanie teratologiczne.
Badania z zakresu toksyczności prenatalnej mają szczególne znaczenie w testach toksykologicznych.
Obok badań: mutagennych i karcynogennych zaliczane są do testów specjalnych ze względu na uzyskane wyniki; informacja o skutkach odległych szkodliwego działania substancji chemicznych oraz mają bezpośredni wpływ na decyzję o zdrowiu człowieka (NOAEL, LOAEL)
Cel badania: określenie wpływu badanej substancji na rozwój zarodka i płodu
Zasada badania: zwierzęta badane poddaje się w zróżnicowanych dawkach w określonych dniach ciąży; przynajmniej 2 gatunki zwierząt i przeprowadza się ocenę matek i płodów;
Zwierzęta doświadczalne
Chomiki złociste
Szczury albinotyczne
Króliki albinotyczne
Zakup zwierząt=> 7 dni kwarantanny w pomieszczeniach w których eksperyment
Rejestrowanie początku ciąży- istotny moment
U chomików i królików- 1 dzień następny dzień po którym obserwowano kopulację
U szczurów- dzień, w którym stwierdzamy u samicy czop kopulacyjny lub obecność w wymazie z pochwy plemników
Pomiędzy 6-12 dzień ciąży- okres organogenezy
Zakres dawkowania:
Wykonywanie badania pilotowego- w celu ustalenia optymalnych dawek dozwolonych
3 poziomy dawkowania i grupa kontrolna
Dawka najwyższa: lekkie objawy zatrucia samic ciężarnych np. niewielki spadek masy ciała( śmiertelność nie wyższa niż 10%)
Dawka najniższa: powinna nie wywoływać żadnych widocznych objawów toksyczności prenatalnej
Dawka średnia: obliczana jako średnia geometryczna ze skrajnych dawek zastosowanych w doświadczeniu
Postępowanie ze zwierzętami:
Obserwacja- objawy odnotowane
Samice padłe- sekcja, urodzenia przedwczesne, poronienia- badanie sekcyjne
Ważenie zwierząt 1 raz w tygodniu=> umożliwia to obliczenie dokładnej dawki jaką należy podawać zwierzętom
Spożycie paszy- monitoring w odstępach tygodniowych
Sekcjonowanie matek i badanie płodów:
Uśmiercenie samicy na 1 dzień przed porodem=> otwarcie jamy brzusznej;
wydobycie macicy i jajników- badanie sekcyjne:
jajniki: liczba ciałek żółtych w macicy i implatacji; liczba płodów żywych i martwych oraz resorpcji
macica: nie stwierdzamy obecność płodów- resorpcja, prześwietlenie i wybarwienie w celu uwidocznienia ewentualnych miejsc implantacji
wczesne resorpcje lub poronienia, wykrycie-> w tym celu macica umieszczana w 2 % roztworze NaOH, pozostawiona na 1h-> w macicy ciemne punkty- obecne wczesne resorpcje
Określa się płeć żywych płodów, długość, masę w porównaniu z masą płodów kontrolnych
ustala się liczbę płodów opóźnionych w rozwoju; rodzaj wad wrodzonych, ustala się liczbę płodów z wadami zewnętrznymi
Ocena narządów wewnętrznych:
przeprowadzona po wcześniejszym utrwaleniu w płynie Bouina i w alkoholu etylowym
stosuje się metodę Wilsona polegającą na cięciu płodów( plasterkowanie) w określonych płaszczyznach, w celu uwidocznienia najważniejszych narządów: głowy, okolicy klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicznej.
Ocena układy kostnego:
preparaty barwione szkieletów płodów; usuwa się trzewia, wg metody Dawsona-> przeprowadzamy płody przez odczynniki
96% alkohol etylowy( utrwalenie, odwodnienie)
KOH 2%(?)
czerwień
w zależności od części szkieletu dokonuje się
oceny jakościowej kości np. stany wykształcenia, kształtu, wielkości, symetryczności
oceny ilościowej np. liczba punktów kostnienia mostka/ śródręcza/ śródstopia
wyniki w 1 tabeli- porównanie pomiarów pomiędzy grupami
Podstawowe wskaźniki:
U płodów oceniamy
indeks zapładnialności?
Śmiertelność przedimplantacyjna
Śmiertelność poimplantacyjna
Liczba płodów opóźnionych w rozwoju- których masa ciała jest niższa od średniej masy płodu kontrolnego
U matki oceniamy
Przyrosty masy ciała
spożycie pasz
zaobserwowane objawy zatrucia
upadki zwierząt w czasie doświadczenia
Interpretacja wyników, pozwala na określenie podstawowych zaburzeń rozwoju prenatalnego
Embriotoksyczne- zamieranie zarodków
Fetotoksyczne- zahamowanie wzrostu i opóźnienie osteogenezy płodów
Teratogenne- indukowanie wad rozwojowych u płodów
Wyceny toksyczności prenatalnej dokonuje się w przedziale dawek nietoksycznych dla matek?
Dla wykrycia zwierząt charakteryzujących się działaniem teratogennym niezbędne jest uchwycenie współzależności pomiędzy wielkością dawki a rodzajem zaburzeń.
Odniesienie wyników badań na zwierzętach do ludzi.
Dla oceny ryzyka dla człowieka, powinno się dążyć w badaniach toksykologicznych do ustalenia:
NOAEL( najwyższa dawka niedziałająca)
LOAEL( najniższa dawka powodująca dające się zauważyć efekty toksyczne)