Zadanie 41. Podział państw ze względu na formę rządów

Monarchia- występuje osoba władcy

• Cesarz

• Król

• Sułtan

• Emir

• Książę

MOŻE BYĆ DZIEDZICZNY LUB ELEKCYJNY

1. Monarchia nieograniczona (despozytyczna)

2. Monarchia ograniczona (stanowa)

3. Monarchia konstytucyjna (parlamentarna)

Republika- obieralne organy władzy państwowej

• Demokratyczna

• Autorytatywna

Zadanie 42. Podział państw ze względu na ustrój terytorialno prawny

• RELACJA MIĘDZY CENTRUM WŁADZY A ZAKRESEM KOMPETENCJI TERYTOLIALNYCH

ORGANÓW APARATU PAŃSTWA

• Państwo unitarne ( jednolite )

• Państwo złożone

• konfederacja

• federacja

• Autonomia

Zadanie 43. Państwo unitarne i jego cechy

Państwo unitarne ( jednolite )

• jednostki administracyjno - terytorialne są ściśle podporządkowane organom centralnym i nie mają żadnej politycznej samodzielności

• jednolity system prawa i obywatelstwa

• państwo scentralizowane

• państwo zdecentralizowane

Najbardziej charakterystyczne cechy unitarnego państwa to:
-występowanie jednolitego systemu prawa na całym terytorium (np. Polska, Węgry),
-jednorodny system organów prawodawczych, wykonawczych i sądowych,
-podporządkowanie organów władzy i administracji lokalnej organom centralnym.

Zadanie 44. . Państwo złożone i formy historyczne

Państwo złożone - części składowe zachowują pełny lub ograniczony zakres suwerenności ; każda z nich ma określone kompetencje i swój własny system organów prawodawczych , wykonawczych i sądowniczych

Przykłady historyczne państw złożonych :

• unia personalna

• unia realna

Zadanie 45. Wyznaczniki federacji ( przykłady )

federacja - państwo związkowe , którego części składowe mają samodzielność prawną i określony zakres samodzielności politycznej

• stany , prowincje , kantony - są podmiotami federacji , mają własny podział administracyjno - terytorialny

• USA , RFN , Szwajcaria , Austria , Rosja

Wyznaczniki federacji :

• terytorium nie jest jednolitą całością ; podmioty federacji pozbawione są prawa pełnego uczestnictwa w stosunkach międzynarodowych

• podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą - mają prawo przyjęcia własnej konstytucji ; akty powinny być zgodne z ustawodawstwem federacji

• mogą mieć własny system prawny i sądowy

• istnieje zasada podwójnego obywatelstwa ( obywatel federacji i części składowej )

• parlament związkowy jest dwuizbowy ( 1. zasada równego przedstawicielstwa - np. wybór po 2 senatorów z każdego stanu ; 2. zasada przedstawicielstwa w zależności od liczby mieszkańców - proporcjonalność )

• istnieje podział kompetencji między federację i jej części składowe

• zakaz secesji - występowania z federacji

Zadanie 46. Autonomia - pojęcie; przyczyny przyznawania

Autonomia - wewnętrzne samozarządzanie częścią terytorium państwa na podstawie kompetencji ustawodawczych dotyczących spraw o znaczeniu lokalnym

Przyczyny przyznawania autonomii :

• geograficzne ( Grenlandia - Dania ; Wyspy Alandzkie - Finlandia )

• ekonomiczne - z reguły wynikające z niedorozwoju ekonomicznego danego regionu ( Kraj Basków , Katalonia - Hiszpania ; Sycylia - Włochy ; Bretania , Walonia - Francja )

• historyczne ( Szkocja )

• narodowościowe ( Katalonia , Baskonia - Hiszpania )

• etniczne , językowe , religijne i inne

Z reguły wyznaczony zostaje określony statut autonomii , który może ulec zawieszeniu ;

W autonomii występuje instytucja parlamentu i rządu - przy jednoczesnym nadzorze pełnomocnika np. Gubernator - Grenlandia , komisarz - Dania

Zadanie 47. Cechy państwa autorytarnego

Pojęcie autorytaryzmu

Podział państw ze względu na charakter reżimu politycznego ( styl rządzenia - środki i metody sprawowania władzy )

Styl autorytarny

• Państwo policyjne

• Junta wojskowa

Cechy charakterystyczne:

• ograniczony pluralizm

• zawężony zakres uczestnictwa społeczeństwa w organizacji politycznej kraju

• elitarność form działalności publicznej

• polityczne sterowanie nastrojami społecznymi

• depolityzacja

• brak całościowej ideologii

Zadanie 48. Formy państw autorytarnych

Formy państw autorytarnych :

• państwo biurokratyczno - militarystyczne ( słabe partie i organy władzy , silna pozycja wojska , np. :Ameryka Południowa )

• autorytarny korporacjonizm ( Salazar w Portugalii do 1974 r. ; Gen Franco w Hiszpanii , Mussolini we Włoszech ; oparcie się na ograniczonej demokracji i ograniczaniu konfliktów w sposób administracyjny poprzez wypracowanie przez państwo systemu regulacji stosunków społecznych

• reżimy pokolonialno - mobilizujące ( Afryka ; wynikały ze sztucznego charakteru granic państwowych , etnicznych , lingwistycznych i religijnych podziałów miedzy centrami i peryferiami ; słabość administracyjnej biurokracji ; częste pucze wojskowe )

• „rasowe i etniczne demokracje” - dawna Rodezja , RPA - przed 1994 r. ; prawo uczestnictwa w demokratycznych procedurach grup rasowo uprzywilejowanych - inne grupy etniczne pozbawione są demokratycznych praw

• reżimy religijne - Iran , Afganistan - władza religijna i państwowa są ściśle zespolone na wszystkich szczeblach zarządzania

• posttotalitarne autorytarne reżimy - państwa Europy Środkowo - Wschodniej po 1945 r.

Zadanie 49. . Cechy totalitaryzmu

Cechy :

• autokratyczna struktura władzy skupiona w rękach jednostki lub grupy

• rozbudowany system kontroli ( tworzenie równoległych partyjnych i państwowych organów do administrowania tymi samymi dziedzinami życia społecznego ; kontrola różnorodnych organizacji ; wszechobecność państwa w maksymalnie wielu dziedzinach życia obywateli - rodzina , gusty estetyczne , zachowania , przekonania , poglądy , postawy ; upolicyjnienie aparatu kontroli ; nadmierne wykorzystywanie tajnej policji politycznej ; rozbudowany system kontroli

• powszechna indoktrynacja ( stosowanie środków oddziaływujących na ludzką świadomość ; eksponowanie dominacji państwa i jego celów nad jednostką i jej życie osobistym ; uzasadnianie konieczności wzmacniania państwa wszelkimi metodami - powoływanie się na cele socjalne , narodowe , historyczne

• uniformizacja form życia społecznego ( ujednolicenie organizacji , instytucji i działań społecznych ; przejawianie nieufności wobec wszelkich więzi nieformalnych - zwalczanie ich lub co najwyżej tolerowanie )

• centralizacja systemu gospodarczego i polityki gospodarczej

Zadanie 50. System polityczny i jego funkcje

System polityczny - składają się na niego instytucje , normy i reguły , relacje zachodzące miedzy instytucjami - powiązania miedzy partiami politycznymi , stosunki miedzy rządem i parlamentem , głowa państwa i rządem

Funkcje systemu politycznego :

• funkcja regulacyjna - sterowanie procesami według reguł przyjętych w danym systemie politycznym

• funkcja mediacyjna - rozwiązywanie konfliktów i mediacji dotyczących sprzecznych interesów grupowych

• funkcja adaptacyjna - usprawnianie działania instytucji oraz poszerzanie bazy funkcjonowania systemu politycznego

• funkcja innowacyjna - wprowadzanie do systemu politycznego nowych reguł i mechanizmów działania

Zadanie 51. Cechy systemu parlamentarno - gabinetowego

1. System parlamentarno - gabinetowy

• powoływanie rządu przez głowę państwa ( raczej formalny akt - dotyczy premiera i członków rządu -ministrów )

• rząd funkcjonuje w oparciu o zaufanie parlamentu

• głowa państwa nie jest odpowiedzialna politycznie

• odpowiedzialność polityczna rządu przed parlamentem

• prezydent i rząd - odpowiedzialność prawna ( np. TS )

• występuje przewaga rządu nad parlamentem ( system gabinetowo - parlamentarny ) , lub parlamentu nad rządem ( system parlamentarno - gabinetowy )

Np. Wielka Brytania oraz większość krajów Europy ; w Niemczech - system kanclerski - jako odmiana systemu parlamentarno - gabinetowego

Zadanie 52. Cechy systemu prezydenckiego

2. System prezydencki

• silna pozycja prezydenta

• wybierany w wyborach powszechnych

• równorzędny z parlamentem reprezentant narodu

• bardzo często prezydent jednocześnie pełnił funkcje głowy państwa i szefa administracji

• prezydent odpowiada za politykę zagraniczna i jest zwierzchnikiem sił zbrojnych

• z reguły prezydent nie może rozwiązywać parlamentu

• prezydent i ministrowie - nie ponoszą odpowiedzialności przed parlamentem , ponoszą tylko odpowiedzialność prawną

Np. USA , Rosja , Ukraina

Zadanie53. Cechy systemu mieszanego

System mieszany ( półprezydencki )

• połączenie elementów systemu parlamentarnego i prezydenckiego

• prezydent jako organ centralny

• prezydent wybierany w wyborach powszechnych

• duży zakres uprawnień własnych prezydenta - zarządzanie referendum , mianowanie premiera , wpływ na prace rządu , kreowanie polityki zagranicznej

• istnieje zarazem rząd jako odrębny organ władzy wykonawczej - odpowiada zarówno przed prezydentem ja i parlamentem

Np. Francja

Zadanie 54. Cechy systemu parlamentarno - komitetowego

3. System parlamentarno - komitetowy

• zasada jednolitości władzy państwowej

• parlament - najwyższym organem , który reprezentuje naród , jednocześnie wykonuje w jego imieniu władze na zasadzie wyłączności

• wszystkie organy władzy państwowej podporządkowane parlamentowi

• rząd bezpośrednio wybierany przez parlament

• rząd stanowi rodzaj komitetu wykonawczego , który politycznie wybierany jest przez parlament

• głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem kadencji

Np. współczesna Szwajcaria

Zadanie 55. Pojęcie partii politycznej

Pojęcie partii politycznych

Łacina: pars - część; partire - dzielić

• cześć sytemu politycznego

Literatura rzymska:

• zgrupowanie polityków skupionych wokół określonego przywódcy

Obecnie:

• grupa ludzi dążących do objęcia władzy lub posiadania na nią wpływu

- nie zawsze występuje słowo partia

- XIX w. - stronnictwo

- inne: ruch, związek, falanga, front, unia, sojusz, zgrupowanie, federacja, akcja, koalicja, kongres, siła, zgromadzenie, stowarzyszenie, centrala, grupa, krucjata

- Azja: liga, blok, bractwo, zjednoczenie, wspólnota

Partia - to dobrowolnie zorganizowana grupa ludzi, posiadająca określony program, dążąca do uzyskania poparcia społecznego dla zdobycia, lub utrzymania władzy w państwie i realizowania swoich interesów

Zadanie 56. Geneza partii politycznych (według Maxa Webera)

• Partie jako koterie arystokratyczne

• Partie klubowe (kluby polityczne)

• Partie masowe

Zadanie 57. System partyjny - pojęcie

System partyjny - Jest to układ wszystkich partii politycznych, a także organizacji partyjnych: stowarzyszeń czy związków zawodowych

Zadanie 58 .Funkcje systemu partyjnego

Systemy partyjne

• wszystkie partie polityczne w danym kraju

• pominięcie organizacji społecznych, grup nacisku, partii dysfunkcjonalnych

• partie działające legalnie,

• wewnętrzna struktura oraz metody działania oparte na zasadach demokratycznych

---