SYLLABUS
Kierunek studiów: Wydział Lekarski III rok
Przedmiot: ETYKA I DEONTOLOGIA LEKARSKA Z ELEMENTAMI FILOZOFII
Forma zajęć: ćwiczenia
Wymiar godzin: 40h
Prowadzący zajęcia: mgr Iwonna Rapałło
Odpowiedzialność za całość zajęć: prof. Kazimierz Szewczyk
Cel nauczania przedmiotu: zapoznanie studentów z najważniejszymi problemami współczesnej medycyny i praktyki lekarskiej w oparciu o wiedzę bioetyczną
Treści programowe:
Temat: Wprowadzenie do etyki. Etyka normatywna. Podstawowe stanowiska etyczne: absolutyzm, konsekwencjalim.
Problemy: Podstawowe terminy i pytania z zakresu etyki.
Etyka katolicka: pojęcie prawa naturalnego, struktura czynu moralnie słusznego, zasada podwójnego skutku.
Literatura:
M. Ossowska, Etyka, w: O człowieku, moralności i nauce. Miscellanea, PWN, Warszawa 1983, również w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994.
M.Ossowska, Główne modele „systemów” etycznych, w: jw.
W. Tatarkiewicz, O bezwzględnośći dobra, w: Droga do filozofii i inne rozprawy filozoficzne, PWN, Warszawa 1971
L. Kołakowski, Mała etyka, w: Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, „Aneks”, Londyn 1984, również w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994.
G. E. Moore, Etyka, PIW 1966.
E. Gilson, Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1998.
B. Chyrowicz SSpS, Zamiar i skutki. Filozoficzna analiza zasady podwójnego skutku, TN KUL, Lublin 1997.
Temat: Podstawowe stanowiska etyczne: utylitaryzm, etyka I. Kanta.
Problemy: Utylitarystyczna zasada użyteczności. Skutki czynu a odpowiedzialność za nie, obowiązywanie zasad moralnych. Pojęcie zła bezwzględnego - granice zawieszania norm moralnych.
Racjonalistyczna etyka prawa i wolności I. Kanta. Pojęcie autonomii i poszanowania godności osoby ludzkiej.
Godność człowieka w sensie egalitarystycznym, osobistym i zawodowym. Godność lekarza.
Literatura:
J. St. Mill, Utylitaryzm. O wolności, PWN, Warszawa 1959.
Lazari-Pawłowska, Warunkowe i bezwarunkowe obowiązywanie norm moralnych, „Etyka” 1986, nr 22, również w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994.
Marek J. Siemek, Dwa światy Immanuela Kanta, w: M. J. Siemek, W kręgu filozofów, Czytelnik, Warszawa 1984.
I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, PWN Warszawa 1981.
M. Ossowska, Normy moralne w obronie godności, w: M. Ossowska, Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1985.
Temat: Liberalizm, komunitaryzm, etyka troski E. Levinas`a.
Problemy: Filozoficzne uzasadnienie podstawowych praw i wolności człowieka: T. Hobbes, J. Locke, I. Kant, J.S Mill.
Teza liberalizmu, definicja jednostkowej wolności człowieka i jej granice. Koncepcja państwa i prawa. Liberalizm a konserwatyzm. Prawa wolnościowe i socjalne. Wolny rynek a zasada solidarności społecznej.
Etyka troski E. Levinas`a. Drugi, „twarz”- żródło wartości, nakazów moralnych,wolności, sumienia.
Literatura:
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności , Rzym 1950, Dz.U. z 1998 r. nr 147, poz. 962.
M. Ossowska, Normy moralne w obronie niezależności i prywatności, w: M. Ossowska, Normy moralne, dz.cyt.
J. St. Mill, Utylitaryzm. O wolności, PWN, Warszawa 1959.
Berlin, Dwie koncepcje wolności, Res Publica, Warszawa 1991.
J. Rawls, Liberalizm polityczny, PWN, Warszawa 1998
J. Gray, Liberalizm, SIW Znak, Kraków 1994
W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, SIW Znak, Kraków 1998
E. Levinas, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności,PWN, Warszawa 1998, Wstęp: B. Skarga.
Z. Bauman, Etyka ponowoczesna, PWN,Warszawa 1996.
L. Kołakowski, Etyka bez kodeksu, w: L. Kołakowski, Kultura i fetysze, PWN, Warszawa 1967.
Temat: Wprowadzenie do bioetyki.
Problemy: Definicje, powstanie i rozwój bioetyki.
Bioetyka jako nauka i dyskurs społeczny.
Bioetyka regulatywna, kulturowa.
Pryncypializm (kompozycjonizm, cztery zasady plus zakres) a etyka troski.
Modele relacji lekarz-pacjent. Partnerstwo contra paternalizm. Etyka troski.
Literatura:
K. Szewczyk, Medycyna z perspektywy bioetyki kulturowej, w: Dylematy bioetyki, red. A Alichniewicz, A. Szczęsna, UM, Łódź 2001.
K. Szewczyk, Bioetyka kulturowa jako rozległa doktryna moralna, w: Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, PWN, Warszawa, 2002.
K. Szewczyk, Debatujmy, poszukujmy, uprawiajmy. (Uwagi do wypowiedzi prof. B. Chyrowicz „Bioetyka a metafizyka”) w: „Diametros. Internetowe Czasopismo Filozoficzne (An Online).
B. Chyrowicz, Bioetyka i konsens, w: „Prawo i Medycyna” wyd. specjalne 2004
R. Gillon, Etyka medyczna - cztery zasady plus zakres, w: Dylematy bioetyki, dz. cyt.
Deklaracja Barcelońska: Basic ethical principles in European bioethics and biolaw: Autonomy, dignity, integrity and vulnerability - Towards a foundation of bioethics and biolaw, “Medicine, Health, Care and Philosophy” 2002, nr 5.
Również: Final Report to the European Commission on the Project “Basic Ethical Principles in Bioethics and Biolaw 1995-1998”
Temat: Pacjent jako osoba. Poszanowanie autonomii pacjenta. Etyka zgody.
Problemy: Definicja pojęcia autonomii, kompetencji. Rodzaje autonomii.
Etyka zgody, warunki zgody świadomej, niewymuszonej. Rodzaje zgody.
Obowiązek informowania pacjenta.
Prawa pacjenta.
Regulacje bioetyczne i prawne chroniące autonomię pacjenta.
Literatura:
T.L. Beauchamp, J.F. Childress, Zasady etyki medycznej, KiW, Warszawa 1996, rozdz. 3, Szacunek dla autonomii.
R. Gillon, Etyka lekarska: problemy filozoficzne, Warszawa 1997, rozdz. 10, 11, 18, 19
P. Ramsey, Pacjent jest osobą, PAX 1997, rozdz. 1.
. Kubicki, Obowiązek udzielenia pomocy lekarskiej, w: „Prawo i Medycyna” 13, (vol. 5), 2003
A. Zoll, Brak zgody pacjenta na zabieg, w: „Prawo i Medycyna” 25, (vol. 8), 4/2006
T. Biesaga, Podmiotowość osobowa i moralna pacjenta, w: „Medycyna Praktyczna MP OnLine”, na str. www. mp.pl/etyka/#artykuły
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, (Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie) 1996, „Prawo i Medycyna” 3, (vol. 1), 1999, http://www.coe.org.pl/re_konw/ETS_164.pdf
w: http://www.coe.org.pl/re_konw/ETS_164.pdf
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 o zawodach lekarza i lekarza dentysty, (1997 r. Dz. U. Nr 28, poz. 152), tekst ujednolicony z dnia 2 listopada 2005 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1943, załącznik).
Kodeks Etyki Lekarskiej, tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004, Warszawa 2004.
Karta Praw Pacjenta Warszawa 2004
Temat: Moralne problemy w psychiatrii.
Problemy: Ochrona autonomii pacjentów z zaburzeniami psychicznymi.
Zgoda, przymus, usprawiedliwiony paternalizm, tajemnica lekarska.
Problem zagrożenia ze strony osób z zaburzeniami psychicznymi.
Interpretacja obowiązującego prawodawstwa.
Analiza casusów.
Literatura:
Deklaracja Hawajska. Dokument przyjęty przez Światową Federację Psychiatryczną 7 października 1997 roku, w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego. Test jednolity. (Dz. U. z dnia 20 października 1994 r.). Data modyfikacji: 29 lipca 2005 r.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego. (Dz. U. z dnia 8 września 1995 r.)
A. Kołodziej, Stopień autonomii woli pacjenta na tle ustawy o zawodzie lekarza i ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, w: „Prawo i Medycyna” nr.11 (vol. 4) 2002
Temat: Moralne i prawne zagadnienia stosowania przymusu wobec osób będącymi zagrożeniem dla zdrowia publicznego - choroby zakaźne.
Problemy: Moralny problem konfliktu między poszanowaniem prawa do samostanowienia a bezpieczeństwem publicznym. Społeczna zasada całości, stanowisko liberalne, pojęcie wyższej konieczności.
Moralna problematyka HIV/AIDS .
Zasady postępowania wobec osób będącymi nosicielami (lub będącymi podejrzewanymi o nosicielstwo) HIV i chorymi na AIDS.
Literatura:
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach. (Dz. U. z 2001 r. Nr 126, poz. 1384).
Krajowe Centrum ds. AIDS - www.aids.gov.pl/
www.hiv.pl/
T. Dukiet-Nagórska, Uwagi na temat Ustawy z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach, w: „Prawo i Medycyna” 11, (vol. 4) 2002
M. Wałachowska, Obowiązek lekarza-stomatologa leczenia osób zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS w systemie prawnym USA, w: „Prawo i Medycyna” 11, (vol. 4), 2002
8. Temat: Moralna problematyka początków życia ludzkiego.
Problemy: Zagadnienia regulacji urodzin, antykoncepcji i zdrowia reprodukcyjnego.
Stanowisko Kościoła i liberalizmu (analiza encykliki papieskiej oraz definicji zdrowia reprodukcyjnego WHO i wynikających z niej praw reprodukcyjnych).
Literatura:
Paweł VI, Encyklika Humanae Vitae. O zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, 1968 r.
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium Vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, „L`Osservatore Romano”, 1995, nr 4, (28)
Katechizm Kościoła Katolickiego
Zdrowie reprodukcyjne kobiet, www.federa.org.pl/publikacje/mat_info/zdrrep.htm#1
Platforma Działania - dokument końcowy IV Światowej Konferencji w sprawie Kobiet, Pekin 1995, art.94 i in.
Program Działania Światowej Konferencji ONZ „Ludność i Rozwój”, Kair 1994
R. A. Belliotti, Seks, w: Przewodnik po etyce, red. P. Singera, Książka i Wiedza, Warszawa 2002
8 cd. Temat: Moralna problematyka początków życia ludzkiego.
Problemy: Diagnostyka prenatalna i preimplantacyjna. Problem klauzuli sumienia.
Zapłodnienie wspomagane (głównie in vitro).
Manipulacja genetyczna, „dziecko na zamówienie”.
Analiza casusów.
Literatura:
Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania, Kongregacja Nauki Wiary, Rzym 1987 r. w: Refleksje nad etyką lekarską, red. K. Osińska, Wyd. Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1990.
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, (Dz. U. Z dnia 1 marca 1993 r.)
Kodeks Etyki Lekarskiej
P. Singer, D. Wells, Dzieci z probówki. Etyka i praktyka sztucznej prokreacji, WP, Warszawa 1988
J. Testart, Przejrzysta komórka, Warszawa 1990
F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004
J. Habermas. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2003
„Złe urodzenie”, pierwszy w Polsce proces o złe urodzenie p. Wojnarowskich - liczne artykuły i strony internetowe
Aktualna debata wokół in vitro:
Ewa Siedlecka, In vitro i bezprawie. Polska terra incognita, czyli in vitro w pytaniach i odpowiedziach, GW nr 1(5613), 2 stycznia 2008 r.
H. Bortnowska, Anioły in vitro, „GW” 5-6 stycznia 2008 r.
B. Chyrowicz, Zobacz, jaki cud!, „Tygodnik Powszechny” 1/6 stycznia 2008 r.
http://tygodnik.onet.pl/1546,1460856,dzial.html
.
9. Temat: Moralne i prawne aspekty sporu o przerywanie ciąży.
Problemy: Status moralny płodu, problem „kryterium człowieczeństwa”. Stanowiska wobec aborcji. Aspekt moralny i prawny. Relacja kobiety ciężarnej i płodu. Opieka nad dziećmi nieuleczalnie chorymi.
Literatura:
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium Vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, „L`Osservatore Romano”, 1995, nr 4, (28)
Katechizm Kościoła Katolickiego
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, (Dz. U. Z dnia 1 marca 1993 r.)
Kodeks Etyki Lekarskiej
Z. Szawarski, Etyka i przerywanie ciąży, „Etyka” 1978, nr 16, w: W kręgu życia i śmierci. Moralne problemy medycyny współczesnej, red. Z. Szawarski, Książka i wiedza, Warszawa 1987 oraz w: O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994
K. Szewczyk, Bioetyka kulturowa wobec sporu o aborcję, w: M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002
R. J. Cook, B.M.Dickens, Etyczne aspekty prawa aborcyjnego, w: Alichniewicz, A. Szczęsna, red. Dylematy bioetyki, UM, Łódź 2001
T. Biesaga, Spór o moralny status człowieka w okresie prenatalnym, 06.12.2007, w: „Medycyna Praktyczna MP OnLine” www.mp.pl/etyka/#artykuły
Z. Szawarski, Moralne problemy dotyczące opieki nad dziećmi nieuleczalnie chorymi, w: W kręgu życia i śmierci. Moralne problemy medycyny współczesnej, red. Z. Szawarski, Książka i wiedza, Warszawa 1987
10. Temat: Moralna problematyka końca życia ludzkiego.
Problemy: Pojęcie stanu terminalnego, opieki terminalnej (paliatywnej). Medycyna walki i troski. Czy obowiązkiem lekarza jest zawsze ratować życie pacjenta?
Zasady postępowania wobec pacjentów w stanie terminalnym.
Analiza casusów.
Literatura:
Deklaracja o eutanazji, Dokument przyjęty przez Kongregację Wiary w Rzymie 5 maja 1980 roku., w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994 r.
Kodeks Etyki Lekarskiej
A. Alichniewicz, Eutanazja a etyczne podstawy medycyny stanów terminalnych, w: M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002
L. M. Kopelman, Pojęciowe i moralne problemy terapii daremnej i użytecznej, w: Alichniewicz, A. Szczęsna, red. Dylematy bioetyki, UM, Łódź 2001
P. Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej, Warszawa 1997
J. Kujawska-Ternner, Niektóre problemy etyczne w opiece paliatywnej, w: Terminalnie chory - Hospicjum, „Prace Komisji Etyki Medycznej PAU”, red. K. Gibiński, PAU, Kraków 1996
J. Brehant, Thanatos. Chory i lekarz w obliczu śmierci, Ancher, Warszawa 1993
E. Zielińska, Powinności lekarza w przypadku braku zgody na leczenie oraz wobec pacjenta w stanie terminalnym, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 5
11. Temat: Eutanazja i pomoc w samobójstwie.
Problemy: Definicja, analiza prawa holenderskiego i stanu Oregon. Argumenty za i przeciw eutanazji.
Literatura:
Ustawa o zakończeniu życia na żądanie i pomocnictwu w samobójstwie {Termination of Life on Request and Assisted Suicide (Review Procedure Act)}, Parlament Holenderski 10 kwietnia 2001 r.
Ustawa o eutanazji, Belgia 2002.
Ustawa o godnej śmierci (Death with Dignity Act), stan Oregon USA z dnia 8 listopada 1994 r.
R. Fenigsen, Eutanazja. Śmieć z wyboru?, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 1994
M. Szeroczyńska, Eutanazja i wspomagane samobójstwo na świecie. Studium porównawcze, Uniwersitas, Kraków 2004
A. Szczęsna, Spór o pomoc lekarza w samobójstwie, w: M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002
12. Temat: Etyczne problemy medycyny paliatywnej i zasady ruchu hospicyjnego.
Problemy: Prawdomówność w medycynie. Pojęcie przywileju terapeutycznego.
Potrzeby pacjentów umierających. Skuteczna analgeza.
Literatura:
E. Kubler-Ross, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Poznań 1998
C. Saunders, Hospicjum św. Krzysztofa, w: Sens choroby, sens śmierci, sens życia, red. H. Bortnowska, „Znak”, Kraków 1984
R. G. Ttwycross, Lekarz wobec umierającego, w: Sens choroby, sens śmierci, sens życia, red. H. Bortnowska, „Znak”, Kraków 1984
R. G. Twycross, S. A. Lack, Leczenie terminalnej fazy choroby nowotworowej, PZWL, Warszawa 1991
J. Łuczak, A. Kotlińska-Lemieszek, E. Bączyk, Lekarz wobec pacjenta cierpiącego na chorobę nowotworową, http://www.hospicjum.wagrowiec.wlkp.pl
K. De Walden-Gałuszko, Psychospołeczne aspekty opieki paliatywej, w: Podstawy opieki paliatywnej w chorobach nowotworowych, red. Zbiorowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998
S. B. Nuland, Jak umieramy. Refleksje na temat ostatnich chwil naszego życia, Wyd. PRIMA, Warszawa 1996
M. De Hennezel, Śmierć z bliska, SIW ZNAK, Kraków 1998
M. Górecki, Hospicjum w służbie umierającym, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2000
Ks. A. Bartoszek, Człowiek w obliczu cierpienia i umierania. Moralne aspekty opieki paliatywnej, Księgarnia św. Wojciecha, Katowice 2000
J. Kujawska-Ternner, Niektóre problemy etyczne w opiece paliatywnej, w: Terminalnie chory - Hospicjum, „Prace Komisji Etyki Medycznej PAU”, red. K. Gibiński, PAU, Kraków 1996
J. Brehant, Thanatos. Chory i lekarz w obliczu śmierci, Ancher, Warszawa 1993
13. Temat: Sprawiedliwość w medycynie.
Problemy: Moralne problemy wyboru w sytuacji ograniczonych możliwości leczniczych.
Kryteria selekcji pacjentów do usług wysoko-wyspecjalizowanych, kosztownych i deficytowych: medyczne (potrzeby, rokowań), użyteczności społecznej, losowe (równości szans), indywidualnej odpowiedzialności.
Etyka troski ograniczona sprawiedliwością.
Literatura:
P. Ramsey, Pacjent jest osobą, Warszawa 1977, rozdz. VII
Sprawiedliwość i etyka lekarska, w: R. Gillon, Etyka lekarska. Problemy filozoficzne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL , Warszawa 1997.
Sprawiedliwość i podział środków medycznych, w: jw.
Sprawiedliwość, rozdz. 6, w: T. Beauchamp, J. Childress, Zasady etyki medycznej, Książka i Wiedza, Warszawa1996.
13. cd Temat: Sprawiedliwość dystrybutywna (zarządzanie dobrami społecznymi i ich podział).
Problemy: Definicja i teorie sprawiedliwości. Prawa rynku i zasada solidarności.
Moralna strona racjonowania świadczeń medycznych - cele, formy, poziomy i główne zasady.
Kryteria potrzeb, korzyści, wydajności (skuteczności i efektywności kosztowej). Teoria QALY - metoda obliczania korzyści zdrowotnej świadczeń.
Literatura:
Sprawiedliwość i etyka lekarska, w: R. Gillon, Etyka lekarska. Problemy filozoficzne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL , Warszawa 1997.
Sprawiedliwość i podział środków medycznych, w: jw.
Sprawiedliwość, rozdz. 6, w: T. Beauchamp, J. Childress, Zasady etyki medycznej, Książka i Wiedza, Warszawa1996
J. Payne, Czy usługi medyczne mają być darem czy towarem? w: Dylematy Bioetyki, red. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Łódź 2001.
14. Temat: Modele sprawiedliwej opieki zdrowotnej.
Problemy: Poziom systemowy, ustalanie priorytetów, zasady tworzenia tzw. koszyka świadczeń gwarantowanych.
Przykłady rozwiązań systemowych: Plan Usług Zdrowotnych stanu Oregon,
Wybory w Opiece Zdrowotnej w Holandii (Raport Dunninga).
Raport Włodarczyka i projekty reform ochrony zdrowia w Polsce.
Literatura:
Jak powinno się rozdzielać nie wystarczające środki medyczne?, w: Dylematy Bioetyki, red. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Łódź 2001.
J. Hołówka, Modele normatywne opieki zdrowotnej, w: „Prawo i Medycyna” nr. 6-7 (vol. 2) 2000 r.
Zespół ds. Rozwiązań Systemowych w Ochronie Zdrowia, Strategia zmian w systemie opieki zdrowotnej. Szansa przezwyciężenia kryzysu, Ministerstwo Zdrowia, Warszawa 2004,
A. Gielewska, Załozenia do nowej ustawy o Funduszu, „Służba Zdrowia” nr 21-25, 2004.
K. Bukiel, O prawdziwej naturze kolejki, „Służba Zdrowia”, 2004, nr 26-30.
Streszczenie Raportu pt. „Projekt reformy systemu ochrony zdrowia w Polsce”, 2005, w: http://www.case-doradcy.com.pl/index.php?pID=4643
15.Temat: Eksperyment biomedyczny.
Problemy: Prawda i dobro w medycynie. Moralne usprawiedliwienie eksperymentowania na ludziach.
Pojęcie medycyny wiarygodnej.
Dokumenty etyczne i regulacje prawne dotyczące badań naukowych w medycynie i ich źródła.
Rodzaje eksperymentów (naukowy, terapeutyczny).
Problem zacierania różnicy między badaniami naukowymi a świadczeniami medycznymi.
Literatura:
R. Smith, The Ethics of Ignorance, „Journal of Medical Ethics” 1992, nr 3
G. Guyatt, J. Cairus, D. Churchill i wsp., Evidence-Based Medicine, A New Approach to Teaching the Practice of Medicine, “Journal of American Medical Association”, 1992, nr 4
Kodeks Norymberski , Amerykański Trybunał Wojskowy, 1947
Raport z Belmont 1979 przyjęty przez Narodową Komisję dla Ochrony Osób w Badaniach Biomedycznych i Behawioralnych
Deklaracja helsińska przyjęta przez Światowe Towarzystwo Medyczne (WMA) w 1964, wielokrotnie modyfikowana, ostatnia redakcja 2000 r.
Zasady dobrej praktyki badań klinicznych wydane przez Międzynarodową Konferencję ds. Harmonizacji (International Conference on Harmonization - ICH) w 1996
Rozporządzenie Ministerstwa Zdrowia w sprawie szczegółowych wymagań Dobrej Praktyki Klinicznej z 2005 roku (Dz. U. 2005, nr 57, poz. 500)
Ustawa Prawo farmaceutyczne 2001, nowelizacja 2004 r. (Dz. U., nr 92, poz. 882)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i opieki społecznej w sprawie szczegółowych zasad powoływania i finansowania oraz trybu działania komisji bioetycznych, 1999
Dyrektywa Komisji 2005/28/WE z dnia 8 kwietnia 2005 r.
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, (Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie) 1996, „Prawo i Medycyna” 3, (vol. 1), 1999.w: http://www.coe.org.pl/re_konw/ETS_164.pdf
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 o zawodach lekarza i lekarza dentysty, (1997 r. Dz. U. Nr 28, poz. 152), tekst ujednolicony z dnia 2 listopada 2005 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1943, załącznik). - www.lex.pl8. Ustawa o Zakładach Opieki Zdrowotnej - www.medilex.pl
Kodeks Etyki Lekarskiej, tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004, Warszawa 2004.-www.oil.org.pl
S. Raszeja, Ocena eksperymentu medycznego, „Gazeta Lekarska” 1999-02, w:
E. Wojtasik, Z. Retkowska- Mika, Badania kliniczne - historia i rozwój. Zasady etyki i prawa,
15.cd Temat: Etyka zgody i eksperyment medyczny.
Problemy: Etyczne i prawne wymogi prowadzenia badań medycznych z wykorzystaniem ludzi. Deklaracja Helsińska, Ustawa o zawodach lekarza..
Charakter zgody i problem dopuszczalności braku zgody w wyjątkowych sytuacjach.
Ochrona osób niekompetentnych w badaniach naukowych.
Dostępność probantów do rezultatów badań.
Literatura:
jw.
Henry K. Beecher, Ethics and Clinical Research, “The New England Journal of Medicine”, 1966, vol. 274, s. 1354-1360
16.Temat: Etyka badań naukowych w medycynie.
Problemy: Zasady i etapy badań medycznych. Zasady Dobrej Praktyki Klinicznej.
Problemy stosowania placebo w badaniach medycznych połączonych z opieką zdrowotną (próby kliniczne).
Problem konfliktu interesów w badaniach klinicznych.
Literatura:
Z. Szawarski, Placebo i sztuka badań naukowych, w: Z. Szawarski, Mądrość i sztuka leczenia,
T. Brzeziński, Etyka badań naukowych, w: Brzeziński, Etyka lekarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2002 r.
Testowanie leków - rozmowa z lek. Med. R. Feldmanem, :Żyjmy dłużej” 2 (luty) 2000 r.
17.Temat: Granice eksperymentów biomedycznych.
Problemy: Najnowsze osiągnięcia w biotechnologii i inżynierii genetycznej.
Problem pozyskiwania komórek macierzystych z zarodków ludzkich.
Klonowanie w celach terapeutycznym i reprodukcyjnym.
Granice interwencji nowych biotechnologii w naturę ludzką.
Literatura:
Powszechna Deklaracja o genomie ludzkim i prawach człowieka przyjęta przez UNESCO w 1997 r., w: http://www.novomedica.pl/aktyetyczne,ae,1.html
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, (Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie) 1996, „Prawo i Medycyna” 3, (vol. 1), 1999,
Kodeks Etyki Lekarskiej,
J. Zaremba, Klonowanie - zagrożenie czy szansa?, „Puls” OIL, nr 2003-09, w: http://www.oil.org.pl/xml/oil/oil68/gazeta/numery/n2003/n200309/n20030916
A. Przyłuska-Fiszer, Etyczne problemy genetyki - zarys problematyki, http://64.233.183.104/search?q=cache:_CYKUExf54cJ:www.sciaga.pl/prace/getattach.html%3Faid%3D14632+Powszechna+deklaracja+o+genomie&hl=pl&ct=clnk&cd=20&gl=pl&client=firefox-a
C. Mik, Wspólnota Europejska wobec zagadnienia klonowania człowieka, „Prawo i Medycyna” 9, (vol. 3), 2001
Świat na krawędzi, rozmowa ze Stanisławem Lemem, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000 r.
F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004
J. Habermas. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2003
18. Temat: Etyka transplantacji.
Problemy: Transplantologia jako społecznie wrażliwa specjalizacja medyczna.
Pobieranie narządów ex vivo. Etyczne uzgodnienie z podstawowym moralnym nakazem lekarskim. Rozszerzona zasada całości.
Charakter zgody na pobranie narządu w celu przeszczepienia.
Etyczna ocena „rodzinnego dawstwa” nerek - stanowisko J. Bogusza.
Handel nerkami.
Literatura:
J. Bogusz, Przeszczepianie nerki ze zwłok czy od żyjącego dawcy? „Przegląd Lekarski” 1989, nr 9, t. 46
M. Nowacka, Etyka a transplantacje, PWN, Warszawa2003 r.
Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. (Dz. U. z dnia 6 września 2005 r.). http://www.uniatransplantacyjna.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=46&Itemid=91
6. Paul Ramsey, Pacjent jest osobą, Warszawa 1977.
19.Temat: Transplantologia - problemy moralno-prawne.
Problemy: Definicja śmierci jako dyskurs społeczny.
Pobieranie narządów ex mortuo - Modele pozyskiwania narządów. Zgoda na dawstwo narządów: wyrażona i domniemana.
Moralne problemy alokacji narządów.
Konsekwencje dla kultury - neokanibalizm medyczny.
Perspektywy transplantacji.
Literatura:
M. Nowacka, Etyka a transplantacje, PWN, Warszawa2003 r.
Kryteria i sposób stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania czynności mózgu ustalone przez specjalistów z dziedzin medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii, neurochirurgii oraz medycyny sądowej - dokument zamieszczony jako załącznik do wydanego 18 kwietnia 2007 r. przez Ministra Zdrowia Obwieszczenia w sprawie kryteriów i sposobu stwierdzania nieodwracalnego i trwałego ustania czynności mózgu.
A. Szczęsna „Wokół medycznej definicji śmierci”. w: Umierać bez lęku. red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, Warszawa 1994.
http://www.p-t- t.org/index.php?option=com_content&task=view&id=67&Itemid=65
B.Wolniewicz, Neokanibalizm, „Res Publica” 1991, nr 9-10
6. Paul Ramsey, Pacjent jest osobą, Warszawa 1977.
Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. (Dz. U. z dnia 6 września 2005 r.). http://www.uniatransplantacyjna.pl/index.php?option=com_content&ta http://www.poltransplant.org.pl/QA.htmlsk=view&id=46&Itemid=91
20. KOLOKWIUM!!!!
Lektury:
Obowiązkowe:
1.Kazimierz Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, Kraków 1994.
2.Kazimierz Szewczyk, Dobro, zło i medycyna, Warszawa 2001.
3.Raanan Gillon, Etyka lekarska: problemy filozoficzne, Warszawa 1997.
4.Szczęsna „Wokół medycznej definicji śmierci”. w: Umierać bez lęku. red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, Warszawa 1994.
5.K. Szewczyk, „Bioetyka kulturowa jako rozległa doktryna moralna”, w: Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych ludzkiego życia, red. M. Gałuszka, K. Szewczyk, Warszawa 2003.
6.K. Szewczyk, .Bioetyka kulturowa wobec sporu o aborcje”; w :jw
7.A. Alichniewicz, Eutanazja a etyczne podstawy medycyny stanów terminalnych, w: jw.
8.A. Szczęsna, Spór o pomoc lekarza w samobójstwie, w. jw
Uzupełniające:
1. Dylematy bioetyki, red. A. Alichniewicz, A. Szczęsna, Łódź 2001.
2. Peter Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej, Warszawa 1997.
3. Elisabeth Kübler-Ross, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Poznań 1998.
4. Jacques Testarte, Przejrzysta komórka, Warszawa 1990.
5. William R. Clark, Płeć i śmierć, Warszawa 2000.
6. Paul Ramsey, Pacjent jest osobą, Warszawa 1977.
literatura ogólno-etyczna:
W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, wiele wydań
F. Copleston, Historia filozofii, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1989-1994
Mała encyklopedia filozofii, praca zbiorowa, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz 1996
W. Tyburski, A. Wachowiak, R. Wiśniewski, Historia filozofii i etyki do współczesności, Toruń 2002
Przewodnik po etyce, red. P. Singer, KiW, Warszawa 1998, 2002
P. Vardy, P. Grosch, Etyka. Poglądy i problemy, Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c. Poznan 1995
M. Ossowska, Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 1985
O wartościach, normach, i problemach moralnych, opr. i wyb M. Środa, PWN, Warszawa 1994
Literatura bioetyczna:
Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, Polska Akademia Umiejętności, Kraków1994
K. Szewczyk, Dobro, zło i medycyna. Filozoficzne podstawy bioetyki kulturowej, PWN, Warszawa 2001
T.L. Beauchamp, J.F. Childress, Zasady etyki medycznej, KiW, Warszawa 1996
R. Gillon, Etyka lekarska. Problemy filozoficzne, Warszawa 1997
T. Brzeziński, Etyka lekarska, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2002.
W kręgu życia i śmierci. Moralne problemy medycyny współczesnej, red. Z. Szawarski, Książka i wiedza, Warszawa 1987
M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Umierać bez lęku. Wstęp do bioetyki kulturowej, PWN 1996
M. Gałuszka, K. Szewczyk, red. Narodziny i śmierć. Bioetyka kulturowa wobec stanów granicznych życia ludzkiego, PWN, Warszawa 2002
P. Ramsey, Pacjent jest osobą, PAX, Warszawa 1997
Alichniewicz, A. Szczęsna, red. Dylematy bioetyki, UM, Łódź 2001
P. Singer, O życiu i śmierci. Upadek etyki tradycyjnej, Warszawa 1997
J. Testart, Przejrzysta komórka, Warszawa 1990
F. Fukuyama, Koniec człowieka. Konsekwencje rewolucji biotechnologicznej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004
J. Habermas. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2003
E. Kubler-Ross, Rozmowy o śmierci i umieraniu, Poznań 1998
R. G. Twycross, S. A. Lack, Leczenie terminalnej fazy choroby nowotworowej, PZWL, Warszawa 1991
R. Fenigsen, Eutanazja. Śmieć z wyboru?, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 1994
S. B. Nuland, Jak umieramy. Refleksje na temat ostatnich chwil naszego życia, Wyd. PRIMA, Warszawa 1996
M. De Hennezel, Śmierć z bliska, SIW ZNAK, Kraków 1998
M. Górecki, Hospicjum w służbie umierającym, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2000
M. Szeroczyńska, Eutanazja i wspomagane samobójstwo na świecie. Studium porównawcze, Uniwersitas, Kraków 2004
Ks. A. Bartoszek, Człowiek w obliczu cierpienia i umierania. Moralne aspekty opieki paliatywnej, Księgarnia św. Wojciecha, Katowice 2000
J. Kujawska-Ternner, Niektóre problemy etyczne w opiece paliatywnej, w: Terminalnie chory - Hospicjum, „Prace Komisji Etyki Medycznej PAU”, red. K. Gibiński, PAU, Kraków 1996
J. Brehant, Thanatos. Chory i lekarz w obliczu śmierci, Ancher, Warszawa 1993
E. Zielińska, Powinności lekarza w przypadku braku zgody na leczenie oraz wobec pacjenta w stanie terminalnym, „Prawo i Medycyna” 2000, nr 5
J. Łuczak, A. Kotlińska-Lemieszek, E. Bączyk, Lekarz wobec pacjenta cierpiącego na chorobę nowotworową, http://www.hospicjum.wagrowiec.wlkp.pl
C. Saunders, Hospicjum św. Krzysztofa, w: Sens choroby, sens śmierci, sens życia, red. H. Bortnowska, „Znak”, Kraków 1984
R. G. Ttwycross, Lekarz wobec umierającego, w: Sens choroby, sens śmierci, sens życia, red. H. Bortnowska, „Znak”, Kraków 1984
K. De Walden-Gałuszko, Psychospołeczne aspekty opieki paliatywej, w: Podstawy opieki paliatywnej w chorobach nowotworowych, red. Zbiorowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998
Internetowe Czasopismo Filozoficzne „Diametros”
http://www.diametros.iphils.uj.edu.pl
Regulacje etyczne i akty prawne dotyczące kolejnych tematów:
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty Ludzkiej wobec Zastosowań Biologii i Medycyny, (Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie) 1996, „Prawo i Medycyna” 3, (vol. 1), 1999,
Deklaracja Barcelońska: Basic ethical principles in European bioethics and biolaw: Autonomy, dignity, integrity and vulnerability - Towards a foundation of bioethics and biolaw, “Medicine, Health, Care and Philosophy” 2002, nr 5.
Również: Final Report to the European Commission on the Project “Basic Ethical Principles in Bioethics and Biolaw 1995-1998”
Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 o zawodach lekarza i lekarza dentysty, (1997 r. Dz. U. Nr 28, poz. 152), tekst ujednolicony z dnia 2 listopada 2005 r. (Dz. U. Nr 226, poz. 1943, załącznik).
Kodeks Etyki Lekarskiej, tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004, Warszawa 2004.
Deklaracja Hawajska. Dokument przyjęty przez Światową Federację Psychiatryczną 7 października 1997 roku, w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994.
Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego. (Dz. U. z dnia 20 października 1994 r. Nr 111, poz. 535). Zmiana ustawy (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 23 sierpnia 1995 r. w sprawie sposobu stosowania przymusu bezpośredniego. (Dz. U. z dnia 8 września 1995 r.)
Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach. (Dz. U. z 2001 r. Nr 126, poz. 1384).
Paweł VI, Encyklika Humanae Vitae. O zasadach moralnych w dziedzinie przekazywania życia ludzkiego, 1968 r.
Jan Paweł II, Encyklika Evangelium Vitae. O wartości i nienaruszalności życia ludzkiego, „L`Osservatore Romano”, 1995, nr 4, (28)
Katechizm Kościoła Katolickiego
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, (Dz. U. Z dnia 1 marca 1993 r.)
Instrukcja o szacunku dla rodzącego się życia ludzkiego i o godności jego przekazywania, Kongregacja Nauki Wiary, Rzym 1987 r. w: Refleksje nad etyką lekarską, red. K. Osińska, Wyd. Archidiecezji Warszawskiej, Warszawa 1990.
Deklaracja o eutanazji, Dokument przyjęty przez Kongregację Wiary w Rzymie 5 maja 1980 roku., w: K. Szewczyk, Etyka i deontologia lekarska, PAU, Kraków 1994 r.
Ustawa o zakończeniu życia na żądanie i pomocnictwu w samobójstwie {Termination of Life on Request and Assisted Suicide (Review Procedure Act)}, Parlament Holenderski 10 kwietnia 2001 r.
Ustawa o eutanazji, Belgia 2002.
Ustawa o godnej śmierci (Death with Dignity Act), stan Oregon USA z dnia 8 listopada 1994 r.
Światowa Organizacja Zdrowia, Leczenie bólu w chorobach nowotworowych i opieka paliatywna, tłum. Z.Żylicz, Fundacja Pomoc Krakowskiemu Hospicjum, Kraków 1993
Deklaracja z Helsinek - Deklaracja Światowej Organizacji Medycznej (WMA) z Helsinek, 2000 r. http://www.nil.org.pl/xml/nil/tematy/prawo_nil/inne/stbioetyka - helsinska
Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów. (Dz. U. z dnia 6 września 2005 r.). http://www.uniatransplantacyjna.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=46&Itemid=91
Kryteria i sposób stwierdzenia trwałego i nieodwracalnego ustania czynności mózgu ustalone przez specjalistów z dziedzin medycyny: anestezjologii i intensywnej terapii, neurologii, neurochirurgii oraz medycyny sądowej - dokument zamieszczony jako załącznik do wydanego 18 kwietnia 2007 r. przez Ministra Zdrowia
Forma zaliczenia: zaliczenie na ocenę na podstawie obecności, aktywności i wygłaszanych referatów. Końcowe kolokwium.
Wymagania: aktywne uczestnictwo na zajęciach, udział w dyskusjach, znajomość dokumentów i wskazanej literatury.