28.05.10r.

Samorząd terytorialny

Województwo samorządowe jest nowością w ustawodawstwie powojennym. W związku z tym mamy do czynienia z nową jednostką administracji samorządowej, która funkcjonuje w strukturach administracji od 1 stycznia 1999r. Utworzonych województw miało być mniej. Ustawodawca chciał doprowadzić do sytuacji, żeby wprowadzając decentralistyczne zasady zarządzania w układach terytorialnych przekazać na niższe poziomy administracji publicznej jak największą ilość zadań, ale jednocześnie ograniczyć przepływ środków finansowych z budżetu państwa na poziom poszczególnych województw. By dokonać takiego zabiegu należało powołać podmiot władzy na poziomie województwa, ale uprzednio określić granice administracyjne na poziomie poszczególnych obszarów nazwanych potem regionami albo województwami. Zaproponowano, więc 49 województw. Twórca reformy administracji publicznej profesor Kulesza optował za tym, aby liczba województw była mała, to znaczy taka, aby terytorium każdego z nich było porównywalne pod względem zamożności poszczególnych obszarów wyłonionych w drodze reformy. Chodziło tu o rozwój sfery gospodarczej na mniej więcej porównywalnym poziomie dający szansę na generowanie zysku w długim okresie na porównywalnym poziomie. Wówczas z tych pieniędzy wygenerowanych przez podmioty gospodarcze i ludność można byłoby zostawić większą ilość środków finansowych na poziomie województwa, natomiast ograniczyć transfery z budżetu państwa przede wszystkim do regionów, które odstawałyby od tych najbardziej zamożnych.

W związku z tym były pomysły by przestrzeń Polski podzielić na:

12 regionów(w miarę porównywalne pod względem rozwoju społeczno-gospodarczego)

25 regionów( małe obszary terytorialne, ich rozwój społeczno-gospodarczy byłby daleko odbiegający od poziomu rozwoju regionów UE; nie było by w ramach jednego województwa społeczności ze sobą skonfliktowanych)

17 regionów (w granicach, które obowiązywały przed wprowadzeniem 49; więzi pomiędzy ludźmi jak również różnego rodzaju przedsięwzięcia, współpraca organizowanie transportu odbywa się w obrębie miasta, które jest centralą danego obszaru; brak antagonizmów między decydującymi politykami- powrót do tego, co było)

4 regiony (zamożność na tym samym poziomie)

Obecnie mamy 16 województw, o różnym stopniu zamożności.

Reforma miała na celu wyłonienie regionów silnych, w miarę podobnych pod względem rozwoju społeczno-gospodarczego. Jednak wymóg ten nie został osiągnięty. Wręcz przeciwnie zróżnicowania najbardziej polskich regionów są daleko większe niż zróżnicowania regionów występujące w krajach UE. Najbardziej zamożnym regionem w naszym kraju jest województwo mazowieckie. 5 województw ściany wschodniej warmińsko-mazurskie, lubelskie, świętokrzyskie, podkarpackie, podlaskie są najmniej zamożnymi regionami w Europie przez przystąpieniem Polski do UE (1.05.2004r.), do momentu, kiedy do UE przystąpiły Rumunia i Bułgaria biedniejsze od Polski. Skutkuje to tym, że polityka UE jest ukierunkowana na wyrównywanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionów wszystkich krajów europejskich. W związku z tym regiony najbiedniejsze uzyskały dodatkowe środki finansowe w ramach realizowanej polityki rozwoju regionalnego UE w wysokości 2,2 mld euro na rozwój, przede wszystkim infrastruktury technicznej, która jest podstawą rozwoju społeczno-gospodarczego wszystkich krajów. Poziom zróżnicowania poszczególnych obszarów skutkuje zawsze społeczności obszarów mniej zamożnych będą prosiły o wsparcie z budżetu państwa. Występują również zróżnicowania wewnętrzne poszczególnych regionów.

Samorządność w układach terytorialnych jest najlepszą formą sprawowania władzy, realizowania różnego rodzaju przedsięwzięć dających podstawę do zaspokajania potrzeb społeczności samorządowej.

Województwo samorządowe zostało powołane do tego, aby zajmować się rozwojem społeczno-gospodarczym danego regionu albo kreowaniem procesów, czyli podejmowaniem działań, różnego rodzaju przedsięwzięć, które zaspokajałyby w większym stopniu oczekiwania inwestorów niż bezpośrednio mieszkańców. Marszałek województwa odpowiada za rozwój cywilizacyjny, kulturowy, gospodarczy i czuwa nad społecznością całego swojego regionu. Nie jest bezpośrednio uwikłany (tak jak w przypadku władz gminy) w oferowaniu społeczności regionalnej różnego rodzaju przedsięwzięć lub usług o charakterze bytowym lub tych, które są niezbędne z punktu widzenia lokalnej społeczności.

Ta władza samorządowa została określona przez ustawodawcę jako centrum, które ma największy wpływ na obsorbcję środków finansowych pochodzących z UE, jak również ma wpływ na zagospodarowanie tych pieniędzy po ich pozyskanie. Za pieniądze pozyskane z funduszy europejskich mogą być realizowane przedsięwzięcia, które będzie realizował i finansował samorząd wojewódzki jak i również samorząd wojewódzki będzie przekaźnikiem tych środków finansowych, a wiec instytucją, która wypłaca różnym podmiotom ( w tym podmiotom samorządu terytorialnego typu gmina czy powiat) poprzez przekazanie odpowiedniej informacji do urzędu marszałkowskiego o pozyskaniu środków finansowych na dany cel.

Samorząd wojewódzki to władza, która tak jak w przypadku powiatu wyłania się w drodze demokratycznych wyborów. Mamy tutaj takie organy jak: Rada wojewódzka, czyli radni określani mianem sejmiku wojewódzkiego oraz zarząd na czele z marszałkiem piastującym stanowisko dzięki przyjęciu jego kandydatury przez radę.

Cechą odróżniającą samorząd wojewódzki jest to, że obligatoryjnie, zgodnie z ustawą o samorządzie regionalnym musi być opracowana strategia rozwoju dla danego województwa. Strategia jako dokument natury planistycznej, długookresowej, jest wymagany przepisami prawa państwowego. Ten wymóg jest wpisany do ustawy z 5 czerwca 1998 roku. Strategia służy jako instrument realizacji polityki rozwoju regionalnego. Polityka rozwoju regionalnego jest polityką uprawianą w naszym kraju od momentu, w którym pojawił się podmiot, który może tę politykę realizować i wprowadzać w życie. Samorząd wojewódzki uzyskując osobowość prawną realizuje politykę rozwoju tego obszaru, na którym sprawuje władzę. Mamy jeszcze w Polsce politykę, która dotyczy rozwoju poszczególnych regionów poprzez realizacje różnego rodzaju przedsięwzięć na trenie kraju finansowanych z różnych środków np. budżetu państwa odpowiednio przyznawanych na poziom poszczególnych ministerstw, ale jest to polityka państwa do rządu w stosunku do całego terytorium.

Każdy marszałek realizuje politykę rozwoju regionalnego, a jej punktem wyjścia jest strategia. Strategia jest dokumentem opracowywanym na kilka lat, może podlegać modyfikacjom. Pierwsze strategie zostały opracowane mniej więcej po dwóch latach dla województwa Łódzkiego (przyjęta w roku 1990). Strategię uchwala i przyjmuje rada danego województwa- sejmik. Strategia powinna się wpisywać i być zgodna, ale nie tożsama z innymi dokumentami planistycznymi dotyczącymi przestrzeni kraju. Narodowe Rady Odniesienia- dokument przygotowany na wymogi UE.

Oprócz tego, ze województwo samorządowe ma określone źródła dochodów, to przyznawane mu są pieniądze według zobiektywizowanych kryteriów. Województwo może ubiegać się o dodatkowe środki finansowe na konkretne przedsięwzięcia, które będą pochodziły z dwóch obszarów. Po pierwsze będą to pieniądze z tzw. kontraktu wojewódzkiego, po drugie pieniądze pochodzące z UE, które absorbuje marszałek. Kontrakt wojewódzki jest umową cywilno-prawną pomiędzy dwoma stronami: Ministerstwem Rozwoju Regionalnego reprezentującym rząd i marszałkiem województwa. Kontrakt ten jest zobowiązaniem sfery rządowej do współfinansowania różnego rodzaju przedsięwzięć realizowanych na poziomie województwa zapisanego w dokumencie, który jest określany jako program operacyjny powstający na bazie strategii danego województwa. Kontrakt uwzględnia dokładny kosztorys na co ministerstwo przekaże środki na poziom województwa. Zgodnie z przepisami prawa kontrakt powinien być umową obowiązującą na następny rok kalendarzowy. Pierwsze kontrakty podpisano w roku 1991. Realizacja pierwszego kontraktu przesunięta była na dwa lata ( z powodu braku pieniędzy w rządzie), po drugie nie jest prawdą, że przedsięwzięcia realizowane w ramach kontraktu, współfinansowane zarówno z środków podstawowych marszałka jak i również ze środków przekazanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego były przedsięwzięciami związanymi z kreowaniem rozwoju społeczno-gospodarczego danego regionu(budowa infrastruktury o znaczeniu regionalnym), wręcz przeciwnie te pieniądze popłynęły do urzędów marszałkowskich i były przeznaczone na dokończenie inwestycji rozpoczętych przez administrację rządową np. przez wojewodów z poprzednich okresów np. sale gimnastyczne w szkołach. Drugi kontrakt jest prawdopodobnie jeszcze realizowany. To wskazuje, ze ustalenia, które są przyjęte w praktyce się rozmywają.

Co do środków z UE na poziomie województwa są przygotowywane sektorowe programy. Co związane jest z istnieniem transz finansowych, z których mogą korzystać różnego rodzaju podmioty, organizacje o charakterze charytatywnym, organizacje społeczne, wyższe uczelnie, gminy, powiaty.

1.Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami(5 czerwca 1998), w szczególności w zakresie:

1. edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego (marszałek może zawalczyć o to by na terenie danego województwa pojawiła się szkoła wyższa o charakterze zawodowym z uprawnieniami wydawania dyplomów licencjackich)

2. promocji i ochrony zdrowia(szpitale, współfinansowanie lub finansowanie akcji profilaktycznych)

3. kultury i ochrony zabytków

4. pomocy społecznej(współpraca i określenie potrzeb w zakresie planów innych jednostek w zakresie pomocy społecznej)

5. polityki prorodzinnej (współpraca i określenie potrzeb w zakresie planów innych jednostek w polityki prorodzinnej)

6. modernizacji terenów wiejskich (przeciwdziałanie dysproporcjom w obszarze inwestycji w infrastrukturę mającą wpływ na rozwój cywilizacyjny)

7. zagospodarowania przestrzennego (sugestie pod adresem gmin, zbieranie i przekazywanie informacji)

8. ochrony środowiska (zagwarantowanie przestrzegania praw ochrony środowiska)

9. gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenie utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych

10. transportu zbiorowego i dróg publicznych (o wymiarze regionalnym) np. kolej regionalna

11. kultury fizycznej i turystyki (np. dofinansowywanie przedsięwzięć na niższym poziomie np. gminy)

12. ochrony praw konsumentów

13. obronności

14. bezpieczeństwa publicznego

15. przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy(koordynacja, zbieranie informacji, ustalanie wspólnych przedsięwzięć)

2. Ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez zarząd wojewódzki.

3. Ustawy mogą nakładać na województwo obowiązek wykonywania zadań z zakresu- organizacji przygotować i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów

1.Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa uwzględniającą w szczególności następujące cele:

-pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej (państwo jako organizacja powinna dbać o zagwarantowanie mieszkańcom możliwości utrzymania narodu w długim okresie, a podstawą tego jest kształtowanie tożsamości narodowej, jest to kultywowane przez promowanie działań związanych z kulturą)

-pobudzanie aktywności gospodarczej(stwarzanie jak najlepszych warunków dla rozwoju sfery gospodarczej)

-podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa

(konkurencyjność dotyczy zabiegania o zasoby, które służą poradzeniu działalności gospodarczej, ale mają one wymiar ograniczony- kapitał finansowy-> inwestorzy)

(innowacyjność, która zaistnieje w postaci wartości dodanej przedsiębiorstwa, powodowanie, aby w firmach w danym województwie pojawiały się nowe produkty; innowacja może być o charakterze technologicznym- wykorzystanie nowych technologii co przyczynia się do wzrostu wydajności i dochodowości; innowacje o charakterze organizacyjnym; innowacje powstają w jednostkach naukowo-badawczych<- wspieranie przez marszałka; rozwój kadr- edukacja na różnych poziomach)

-zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnianiu potrzeb przyszłych pokoleń (rozwój zrównoważony- nie eksploatuje w nadmierny sposób zasobów środowiska naturalnego)

-kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego (sporządzanie ogólnych planów z wytycznymi na poziom powiatu i gminy)

1a.Strategia rozwoju województwa opracowana przez:

2.Samorząd województwa po przyjęciu jej w drodze uchwały przez sejmik województwa jest przedkładana do wiadomości właściwego ministra do spraw rozwoju regionalnego.

Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się:

1. tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy

2. utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim

3. pozyskiwanie i łączenie środków finansowych publicznych i prywatnych w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej (ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym, która wskazuje również na możliwość przy realizacji przedsięwzięć o charakterze użyteczności publicznej na łączenie środków o charakterze publicznym z środkami prywatnymi)

4. wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli

5. racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju

6. wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego i innowacji

7. wspieranie rozwoju kultury oraz sprawowanie opieki nad dziedzictwem kulturowym i jego racjonalne wykorzystywanie

8. promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa

3.Strategia rozwoju województwa jest realizowana przez programy województw (marszałek może przygotowywać tez inne programy o charakterze strategicznym- np. w celu podnoszenia innowacyjności gospodarki, lub w sferze ochrony zdrowia-> e-zdrowie)

4. Samorząd województwa może w związku z realizacją strategii rozwoju województwa:

1) występować o wsparcie ze środków budżetu państwa na realizację zadań zawartych w programach wojewódzkich

2)zawierać kontrakt wojewódzki z radą miejska na podstawie odrębnej ustawy

5. wykonywanie zadań związanych z rozwojem regionalnym należy do samorządu wojewódzkiego

---