Urządzanie lasu 2009/2010 - Zagadnienia egzaminacyjne

1. Pojęcie, cele, zadania i podstawy prawne urządzania lasu w Polsce

1. Pojęcie - urządzanie lasu to stosowana dyscyplina nauki, zajmująca się organizowaniem gospodarki leśnej poprzez sporządzenie planów prowizorycznych gospodarki leśnej. Wymaga to:

• Określenia celów gospodarstw leśnego,

• Rozpoznanie stanu czynników produkcji leśnej

• Wskazania sposobów (środków) realizacji celów

• Okresowej oceny uzyskanych efektów i kierunków zmian zasobów drzewnych (leśnych)

Urządzanie lasu oznacza działalność projektową:

• O wielkości, stanie strukturze i przestrzennym rozmieszczeniu zasobów drzewnych

• O wielkości i strukturze zapotrzebowania na produkcyjne, ochronne i społeczne funkcje lasu

• Przetwarza je na decyzje wykonawcze wprowadzające do gospodarki leśnej czasowe i przestrzenne uporządkowanie

Nowoczesny plan urządzenia lasu:

• Służy planowaniu długotrwałemu

• Nawiązywaniu do lokalnych i regionalnych planów zagospodarowania przestrzennego

• Charakteryzuje się pogłębiona analizą przyrodniczą stanu środowiska leśnego

• Wyznacza zakres wielofunkcyjności lasu

• Określa zasady regulacji zasobów leśnych stosownie do specyfiki głównej funkcji lasu

2. Cele - zapewnienie trwałości i ciągłości pełnionych przez lasy funkcji poprzez sporządzenie PUL lub uproszczonego PUL lub przeprowadzenia inwentaryzacji stanu lasu.

3. Zadania:

• inwentaryzacja i ocena stanu lasu, w tym gleb, siedlisk i d-nów oraz określenie i kształtowanie naturalnych relacji miedzy nimi,

• rozpoznanie walorów przyrodniczych w lasach oraz opracowanie programu ochrony przyrody dla nadleśnictwa,

• rozpoznanie funkcji lasu w powiązaniu z zagospodarowaniem przestrzennym

• Dokonanie podziału lasów - wg pełnionych funkcji i przyjętych celów gospodarowania - na gospodarstwa ( w tym specjalne, lasów ochronnych oraz lasów wielofunkcyjnych z dominującą funkcją produkcyjną, zwanych dalej lasami gospodarczymi), z wyróżnieniem drzewostanów do przebudowy, na potrzeby regulacji użytkowania głównego, optymalizacji etatów użytkowania rębnego i przedrębnego oraz realizacji długookresowych i średniookresowych celów hodowlanych

• projektowanie pożądanej struktury gatunkowej, wiekowej i przestrzennej lasu oraz budowy piętrowej drzewostanów,

• kształtowanie wielkości i struktury zapasu produkcyjnego urządzanej jednostce, w ramach gospodarstw, obrębów leśnych i w całym nadleśnictwie

• ustalanie etatów cięć użytkowania rębnego i przedrębnego,

• ustalanie możliwości lokalizacji etatu cięć użytkowania rębnego w wielkości przyjętej za optymalną,

• ustalanie zadań gospodarczych na 10-lecie i określanie sposobów ich realizacji

• Ustalenie stref uszkodzenia lasu oraz stopni uszkodzenia d-nów

• Określenie kierunkowych zadań z zakresu ochrony lasu, w tym ochrony przeciwpożarowej

• Ustalenie kierunkowych zadań z zakresu gospodarki łowieckiej w lasach

• określenie potrzeb w zakresie remontów i budowy infrastruktury technicznej, w tym dotyczących turystyki i rekreacji,

• zobrazowanie przestrzenne urządzanego obiektu funkcji lasu, wyników inwentaryzacji oraz zadań gospodarki leśnej

• sporządzenie ogólnego opisu lasów, w tym danych dotyczących: warunków przyrodniczych i ekonomicznych, analizy gospodarki leśnej w minionym okresie, celów i zasad gospodarki przyszłej, projektowanych sposobów realizacji gospodarki leśnej, zadań na najbliższe dziesięciolecie oraz programów ochrony przyrody dla nadleśnictwa czyli tzw. elaboratu (opisania ogólnego lasów nadleśnictwa).

4. Podstawy prawne:

• Ustawa o lasach z 28.09.1991r. (Dz. U. z 2005r. nr 45, poz. 435),

• Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 28.12.1998r w sprawie szczegółowych zasad sporządzania planu urządzenia lasu, uproszczonego planu urządzenia lasu oraz inwentaryzacji stanu lasu.

• Zarządzenie nr 43 DGLP z dnia 18.04.2003r. wprowadzające IUL.

Oraz elementy określone ustawami:

• Prawo ochrony środowiska z 27.04.2001 r. (Dz. U. z 2006r. nr 129, poz. 902 z późn. zm.)

• Ustawa o ochronie przyrody z 16.04.2004 r. (Dz. U. z 2004r. nr 92, poz. 880 z późn. zm.)

• Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3.02.1995 r. (Dz. U. z 2004 r. nr 121, poz. 1266 z późn. zm.)

• Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 7.07.1994 r. (Dz. U. z 1999r. nr15, poz. 139)

• Prawo geodezyjne i kartograficzne z 17.05.1989 r. (Dz. U. nr 30, poz. 163)

• Prawo łowieckie z dnia 18.12.1995r. (Dz. U. nr 147, poz. 713)

• Ustawa o ochronie przeciwpożarowej z dnia 24.08.1991 (Dz. U. nr 81 poz. 351)

• Ustawa o ochronie dóbr kultury z dnia 15.02.1962 r. (Dz. U. z 1999r nr 98, poz. 1150)

2. Pojęcie, cele i zakres inwentaryzacji lasu

1. Pojęcie - inwentaryzacja lasu określenie stanu lasu i gruntów nieleśnych, w tym gleb, siedlisk i drzewostanów w celu sporządzenia kompleksowej analizy zasobności, stanu zdrowotnego oraz kierunków ochrony i funkcji pełnionych przez las. Inwentaryzacja lasu obejmuje całokształt czynności, które należy wykonać dla uzyskania i przetworzenia informacji dotyczących wszystkich funkcji pełnionych przez las.

2. Celem - jest rozpoznanie i opisanie stanu lasu oraz zaprojektowanie wskazań gospodarczych dla poszczególnych drzewostanów i gruntów leśnych niezalesionych, a także opisanie gruntów przeznaczonych do zalesienia i pozostałych gruntów nieleśnych nadleśnictwa według stanu na dzień 1 stycznia pierwszego roku obowiązywania planu urządzenia lasu.

3. Zakres - obejmuje następujące prace:

• Prace przygotowawcze

• Taksacja lasu - ustalenie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu, celem taksacji jest szczegółowe zbadanie, pomiar, oszacowanie i opisanie siedlisk, d-nów i gruntów nieleśnych wg stanu na dzień 1 stycznia roku, w którym przeprowadza się inwentaryzację lasu oraz ustalenie niezbędnych zabiegów gospodarczych na okres najbliższych 10 lat, czyli sporządzenie opisu taksacyjnego wraz ze wstępnym oszacowaniem miąższości d-nów i określeniem wskazań gospodarczych

• inwentaryzacja zasobów drzewnych dla obrębu leśnego wraz z rozdziałem miąższości do klas wieku i poszczególnych d-nów,

• Sporządzenie map obrazujących wyniki inwentaryzacji lasu ( mapa gospodarcza, mapy przeglądowe: drzewostanów, siedlisk, funkcji lasu oraz mapa sytuacyjna

• Sporządzenie zestawień zbiorczych danych inwentaryzacyjnych (raportów w formie tabel i wykazów) oraz zebranie danych uzupełniających do planu urządzenia lasu

• Sporządzenie opisu ogólnego nadleśnictwa w części dotyczącej spraw związanych z inwentaryzacją lasu i jej wynikami

3. Prace przygotowawcze w inwentaryzacji lasu

Do prac przygotowawczych zaliczamy:

1. Weryfikację dokumentów ewidencyjnych, dostarczonych przez nadleśniczego wykonawcy projektu planu urządzenia lasu. Kopie dokumentów ewidencyjnych stanowią:

• kopia lub wypis z aktualnego rejestru gruntów n-ctwa - kopie te przekazywane są według stanu na dzień 1 stycznia pierwszego roku obow. tego planu, a w zasadzie w ostatnim roku obow. poprzedniego planu. Wypisy z rejestru gruntów powinny spełniać wymogi: - podział wg rodzajów użytków gruntowych, kategorii użytkowania i grup rodzajów powierzchni powinien być zgodny z przepisami ustawy o lasach oraz zasadami obowiązującymi w powszechnej ewidencji gruntów; - powierzchnie rodzajów użytków gruntowych, kategorii użytkowania i grup rodzajów powierzchni powinny być zestawione dla działek ewidencji gruntów, oddziałów leśnych, obrębów ewidencyjnych, gmin, powiatów, województw oraz razem dla obrębu leśnego.

• materiały kartograficzne zgodnie z wymogami określonymi w standardzie LMN (jeżeli nadleśnictwo posiada LMN to dane ewidencyjne również powinny być przekazywane w formie numerycznej). Materiały przekazywane mogą być w formie: - mapy gospodarczej z poprzedniego planu urządzenia lasu zaktualizowane pod względem stanu posiadania; - kopii odpowiednich arkuszy map ewidencyjnych z oznaczonymi granicami działek gruntów przyjętych do stanu posiadania; - kopii bazy geometrycznej istniejącej w państwowym zasobie geodezyjnym; - zbioru współrzędnych geodezyjnych w celu sporządzenia mapy numerycznej.

2. Aktualizacja:

• dominujących funkcji lasu - polega na sprawdzeniu aktualności odpowiednich danych zawartych w dotychczasowym planie UL (w tym zgodności z przepisami prawa) oraz na wprowadzeniu niezbędnych korekt;

• zasięgu (konturów, lokalizacji) obszarów chronionych - przeprowadza się dla rezerwatów przyrody, lasów ochronnych, otulin parków narodowych, lasów wpisanych do rejestru zabytków, parków krajobrazowych i pozostałych form ochrony. Polega na sprawdzeniu zgodności dotychczasowych danych z przepisami prawa, na ocenie systemu obszarów chronionych w nadleśnictwie oraz na zaproponowaniu stosownej korekty dotychczasowych granic i powierzchni lasów ochronnych.

• stref uszkodzenia lasu ( dopiero po wprowadzeniu obowiązku ustalenia takich stref ). W tym celu w nadleśnictwie należy: zebrać dane dot. dotychczasowego systemu obszarów chronionych i sporządzić mapę przeglądową, wkreślić na nią projektowane zmiany granic lasów ochronnych, sporządzić wykaz projektowanych zmian granic i powierzchni lasów ochronnych, sporządzić projekt uzasadnienia zmian granic i powierzchni lasów ochr. oraz sporządzić wykaz szczegółowych sposobów prowadzenia gospodarki leśnej na określonych powierzchniach.

3. Prace siedliskowe obejmujące: sklasyfikowanie gleb i siedlisk, wyróżnienie i skartowanie siedlisk, opracowanie map siedliskowych oraz sporządzenie opisu ogólnego prac siedliskowych, wykonuje się w celu rozpoznania przyrodniczych warunków gospodarki leśnej dla prawidłowego planowania hodowlanego.

4. Podział powierzchniowy

Jest to podział obrębu leśnego na mniejsze jednostki zwane oddziałami.

• Granicami oddziałów są linie gospodarcze czyli ostępowe (poziome) i linie podziału powierzchniowego czyli oddziałowe.

• W skład oddziału wchodzi północna linia gospodarcza i wschodnia linia oddziałowa

• Linia gospodarcza to pas bezdrzewny o szerokości 4 - 10 m, średnio około 6 ; Linie te muszą biec nieprzerwanie przez cały kompleks Leśny, w kierunku ze wschodu na zachód (równoleżnikowo), rola - odprowadzanie wiatru z lasu

• Obszar między dwoma liniami gospodarczymi nazywa się pasem ostępowym.

• Linia oddziałowa to pas bezdrzewny o szerokości 3-4 m biegnący z północy na południe (południkowo), rola - podział pasa ostępowego na oddziały.

• Wielkość oddziału na nizinach wynosi 15 - 30 ha lub sporadycznie inne, kształt: stosunek boków 1:2 lub 2:3,5 gdzie linia oddziałowa wynosi 600 - 800 m, a linia gospodarcza 300 - 400 m długości,

• Numeracja oddziałów - powinna być ciągła w obrębie leśnym, zaczyna się od najbardziej wysuniętego oddziału na północ, pół-wsch i biegnie w kierunku zachodnim do końca pasa ostępowego i dalej kolejnymi pasami,

• Szerokość linii podziału powierzchniowego uzależniona jest od warunków siedliskowych, składu gatunkowego d-nu, sposobu zagospodarowania: - im więcej gatunków tym linie węższe, - w zrębowym linie szersze, - przerębowym i na siedliskach żyznych linie węższe.

• Podział pow. w terenie górskim: linie gospodarcze biegną po warstwicy, a linie oddziałowe po stokach.

• Podział powierzchniowy powinien być oznaczony na gruncie przez słupki kamienne lub betonowe tzw. Oddziałowe ( wyjątkowo tablice i słupy dębowe), przy skrzyżowaniach linii oddziałowych, ich wylotach na granice gruntów, na przecięciach z głównymi drogami publicznymi. Umieszcza się je w północno - wschodniej lub północnej części oddziału, aby swymi licami wskazywały oddziały, na których numery oddziałów są wymalowane czarnym kolorem na białym tle.

Ze względu na konfigurację terenu wyróżnia się następujące rodzaje podziału powierzchniowego:

• Nizinne: sztuczny, naturalny i kombinowany

• Górskie: naturalny i kombinowany - oparty jest na liniach gospodarczych biegnących po warstwicach, a linie oddziałowe po naturalnych ciekach, załamaniach terenu i innych granicach czytelnych w terenie.

• Sztuczny - wszystkie linie wyprowadzone są w sposób sztuczny, szablonowy, ( wady: tracimy powierzchnię leśną i zasoby surowca drzewnego; zalety: łatwość poruszania się po terenie, łatwość orientacji i organizacji prac)

• Naturalny - naturalną granicą są np. drogi, linie kolejowe, rurociąg ( wady: bałagan administracyjny, w organizacji prac leśnych i trudność poruszania się po terenie; zalety: nie tracimy powierzchni leśnej )

• Kombinowany - połączenie obu, może przechodzić po drodze i dalej w sposób sztuczny,

Funkcje podziału powierzchniowego:

• ułatwia orientację w lesie,

• ułatwia gospodarowanie, czyli planowanie i wykonanie prac gospodarczych,

• ułatwia inwentaryzację,

• udostępnia las np. dla zrywki i składowania surowca drzewnego,

• chroni przed wiatrami,

• wyznacza ostępy i kierunki cięć,

• służy jako drogi wywozowe,

• wprowadza ład przestrzenny,

• zwiększa bezpieczeństwo pracy oraz bezpieczeństwo p.poż,

5. Podział gruntów leśnych

Grunty leśne wg. rodzaju użytków gruntowych wyróżnia się następujące grupy kategorii:

1. Grunty leśne zalesione:

1. Drzewostany to jest:

• Uprawy (w tym plantacyjne uprawy nasienne i rejestrowane uprawy pochodne) oraz młodniki o zadrzewieniu 0,5 i wyższym; do upraw zalicza się odnowienia i zalesienia od chwili ich powstania do osiągnięcia zwarcia, a do młodników od osiągnięcia zwarcia do osiągnięcia przez gatunek panujący wymiarów grubizny, ( po cięciu uprzątającym rębnią gniazdową zupełną IIIa, za uprawę i młodnik uznaje się również odnowienie na gniazdach o zadrzewieniu 0,3 i 0,4),

• Drzewostany II klasy wieku o zadrzewieniu 0,4 i wyższy,

• Drzewostany III i starszych klas wieku o zadrzewieniu 0,3 i wyższym,

• Drzewostany w klasie odnowienia i w klasie do odnowienia,

2. Plantacje drzew, to jest:

• Plantacje nasienne,

• Plantacje leśnych gatunków drzew szybko rosnących

2. Grunty leśne niezalesione:

1. W produkcji ubocznej, to jest założone na gruntach zaliczonych do lasów:

• plantacje choinek,

• plantacje krzewów,

• poletka łowieckie

2. Do odnowienia, to jest przejściowo pozbawione drzewostanu i przewidywane do odnowienia w najbliższych latach, w tym:

• zręby - pozbawione drzewostanu ( też w przypadku klęsk żywiołowych) w ciągu ostatnich 5 lat,

• halizny - pozbawione drzewostanu dłużej niż 5 lat ( też w przypadku klęsk żywiołowych) oraz uprawy i młodniki do I klasy wieku o zadrzewieniu niższym niż 0,5,

• płazowiny - porośnięte drzewami II klasy wieku o zadrzewieniu do 0,3 włącznie albo drzewami III i wyższych klas wieku o zadrzewieniu do 0,2 włącznie,

3. Pozostałe powierzchnie leśne niezalesione w tym:

• przewidziane do naturalnej sukcesji, do których mogą być zaliczone dotychczasowe wieloletnie halizny na terenach szczególnie trudnych do odnowienia, jak również niewielkie odkryte powierzchnie o charakterze miejsc widokowych lub polan śródleśnych,

• objęte szczególną ochroną, do których mogą być zaliczone śródleśne oczka wodne, torfowiska, mszary, naturalne zbiorniki wodne, bagna, płaty roślinności chronionej, lub inne fragmenty gruntów leśnych nie zalesionych, których odnowienie może niekorzystnie wpłynąć na warunki bytowania występujących tam zwierząt chronionych,

• wylesienia na gruntach leśnych przewidywanych do wyłączenia z produkcji.

3. Grunty związane z gospodarką leśną, to jest:

1. Budynki i budowle wykorzystywane na potrzeby gospodarki leśnej,

2. Urządzenia melioracji wodnych np. rowy melioracji szczegółowej oraz inne,

3. Linie podziału przestrzennego, które stanowią:

• linie podziału powierzchniowego (gospodarcze i oddziałowe),

• inne linie podziału przestrzennego lasu w granicach kompleksu leśnego,

4. Drogi leśne, tj znajdujące się w granicach kompleksu leśnego a nie zaliczone do dróg publicznych ( także kolejki leśne),

5. Tereny pod liniami energetycznymi, (również telefonicznymi),

6. Szkółki leśne, czyli otwarte powierzchnie przeznaczone do produkcji sadzonek drzew i krzewów,

7. Miejsca składowania drewna, czyli składy i składnice drewna,

8. Parkingi leśne oraz inne urządzenia turystyczne.

6. Pojęcie wyłączenia taksacyjnego i kryteria ich wyróżniania na gruntach leśnych zalesionych i niezalesionych

1. Wyłączenie taksacyjne - to każdy opisywany w terenie - oddziale szczegół, dla którego określa się powierzchnię (wchodzącą w skład sumy powierzchni oddziału). Wyróżnia się:

• Pododdział - to wyłączenie taksacyjne, któremu nadaje się małe litery alfabetu łacińskiego (drzewostany, bagna itp.),

• Liniowe wyłączenie nieliterowane - to wyłączenie taksacyjne, którym nie nadaje się małych liter alfabetu łacińskiego ( linie gospodarcze, oddziałowe, rowy drogi)

2. Podstawowymi kryteriami wyodrębniania wyłączeń taksacyjnych w ramach oddziału na gruntach leśnych zalesionych i nie zalesionych są:

• Potrzeba odmiennego postępowania gospodarczego,

• konieczność zapewnienia odpowiedniej dokładności inwentaryzacji zasobów drzewnych w przypadku zróżnicowania cech taksacyjnych drzewostanów.

Podstawę do wyodrębniania wyłączeń taksacyjnych w ramach gatunku panującego stanowią różnice:

1. wiekowe:

• ponad 5 lat w uprawach i młodnikach do 20 lat,

• ponad 10 lat w drzewostanach 21-60 lat,

• ponad 15 lat w drzewostanach 61-100 lat

• ponad 20 lat w drzewostanach powyżej 100 lat

2. w budowie pionowej drzewostanów (KO, KDO, BP, d-ny Ip, IIp i wielopiętrowe),

3. w sposobie powstania drzewostanów: z sadzenia, z samosiewu bądź z odrośli,

4. w pochodzeniu drzewostanów: obcego pochodzenia bądź z nasion drzew lub drzewostanów nasiennych (w wypadku udokumentowanego zróżnicowania pochodzenia,

5. w ocenie udziału w składzie gatunkowym - o 20% i więcej dla poszczególnych gatunków drzew, z wyjątkiem drzewostanów w KO, KDO, BP,

6. w ocenie przeważającego rodzaju zwarcia - o jeden stopień, za wyjątkiem drzewostanów w KO, KDO, BP,

7. w ocenie stopnia uszkodzenia drzewostanu w zasadzie o jeden stopień,

8. w bonitacji - w zasadzie o jedną klasę,

9. w typie siedliskowym lasu - o jeden typ siedliskowy,

Wyłączenia taksacyjne, które nie spełniają kryteriów powierzchniowych nanosi się na mapę gospodarczą ( na podstawie pomiaru ), w ramach pododdziału, nadając im numerację i przyjęte symbole ( K - kępa, G - gniazdo, L - luka ), a ustaloną powierzchnię zapisuje w karcie dokumentu źródłowego „opis taksacyjny”.

7. Pojęcie pododdziału i kryteria powierzchniowe ich tworzenia na gruntach leśnych i nieleśnych

Pododdział - to wyłączenie taksacyjne, któremu nadaje się małe litery alfabetu łacińskiego, z pominięciem liter: ą,ć,e,ę,ł,ń,ó,ś,u,ż,ź. Może zajść potrzeba dodatkowego oznaczenia od początku alfabetu, wówczas oznaczamy ax, bx, cx … itd, a następnie ay, by, cy … itd. Granice pododdziałów powinny być wyraźne i łatwe do identyfikacji w terenie.

Kryteria powierzchniowe:

1. na gruntach nieleśnych:

• nie nadaje się liter pododdziałów liniowym szczegółom sytuacji wewnętrznej o szerokości do 10 m włącznie ( np. linie energetyczne, rurociągi ), powierzchnię na mapie gospodarczej wykazuje się dla każdego takiego szczegółu oddzielnie, a w opisie taksacyjnym sumarycznie dla danej grupy rodzajów powierzchni w oddziale,

• pozostałym wyłączeniom taksacyjnym nadaje się litery pododdziału niezależnie od powierzchni wyłączenia (0,01 ha).

2. na gruntach leśnych:

1. nie nadaje się liter pododdziałów liniowym szczegółom sytuacji wewnętrznej o szerokości od 2 m do 10 m włącznie (rowy, linie, drogi); powierzchnię na mapie gospodarczej wykazuje się dla każdego takiego szczegółu oddzielnie, a w opisie taksacyjnym sumarycznie dla danej grupy rodzajów powierzchni w oddziale,

2. pozostałym wyłączeniom taksacyjnym nadaje się litery pododdziałów, jeżeli spełniają następujące kryteria powierzchniowe:

• bez względu na powierzchnię (od 0,01 ha): występujące w ramach oddziału: rezerwaty, użytki ekologiczne, powierzchnie doświadczalne, szczegóły liniowe o szerokości ponad 10 m, grunty sporne lub stanowiące współwłasność, wyłączenia taksacyjne uwarunkowane podziałem administracyjnym, zadrzewienia i zakrzewienia (Lz), budynki i budowle, grunty przeznaczone na cele nieleśne, grunty wyłączone z produkcji,

• nie mniej niż 0,10 ha: grunty leśne wśród gruntów nieleśnych (mniejsze powierzchnie zalicza się do zadrzewień), grunty związane z gospodarka leśną (szkółki leśne, miejsca składowania drewna, parkingi leśne i urządzenia turystyczne), grunty leśne niezalesione objęte szczególną ochroną, poletka łowieckie,

• nie mniej niż 0,25 ha: plantacje choinek lub krzewów oraz istniejące na gruncie pasy biologicznego zabezpieczenia przeciwpożarowego,

• nie mniej niż 0,50 ha: odrębne typy siedliskowe lasu, plantacje drzew, grunty niezalesione przeznaczone do naturalnej sukcesji, zręby, halizny, płazowiny ( zrębów, halizn i płazowin nie włącza się w drzewostanach do klasy odnowienia oraz do klasy do odnowienia) oraz wyłączenia taksacyjne o szczególnie zróżnicowanych cechach taksacyjnych, np. kępa drzewostanu rębnego wśród upraw i młodników,

• nie mniej niż 1,00 ha: w pozostałych przypadkach

8. Pojęcie opisu taksacyjnego. Informacje o siedlisku, glebie, pokrywie i gospodarczym typie drzewostanu

1. Opis taksacyjny - jest fundamentem całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Opis siedliska (TSL) - podaje się dla gruntów leśnych zalesionych i niezalesionych ( bez gruntów związanych z gospodarką leśną) zgodnie z podziałem zawartym w „Siedliskowych podstawach hodowli lasu” oraz w „instrukcji wyróżniania i kartowania siedlisk leśnych”, z możliwością podawania wariantu uwilgotnienia siedliska.

Podział stanu siedliska:

• naturalny (N1),

• zbliżony do naturalnego (N2),

• zniekształcony (Z1),

• silnie zniekształcony (Z2),

• przekształcony (Z3),

• zdegradowany (D1),

• silnie zdegradowany (D2),

• zdewastowany (D3).

3. Glebę - opisuje się podając jej typ, podtyp i gatunek (z możliwością zapisu do trzech warstw, np. pl/pg/ip), zgodnie z „instrukcją wyróżniania i kartowania siedlisk leśnych”. Dodatkowymi symbolami oznacza się gleby na gruntach porolnych i gruntach zrekultywowanych.

4. Pokrywa runa określana jest przez jej typ, wyróżnia się następujące typy pokryw:

• naga - brak ścioły i runa,

• ścioła - tylko ścioła, brak runa,

• zielna - płaty roślin zielnych,

• mszysta - kobierce mchów zajmują całą bądź przeważającą część powierzchni,

• mszysto - czernicowa - kobierce mchów na przemian z płatami borówek,

• zadarniona - przeważają kobierce traw płytko zakorzenionych lub łany borówek,

• silnie zadarniona - przeważa roślinność trawiasta występująca zwarcie i tworząca silnie przeplatający się system korzeni, odnowienie lub zalesienie wymaga stosowania zabiegów agrotechnicznych,

• silnie zachwaszczona - roślinność runa występuje zwarcie, składa się z roślin silnie i głęboko ukorzeniających się albo dających kłącza lub rozłogi, co uniemożliwia odnowienie lasu lub zalesienie bez zabiegów agrotechnicznych.

5. Gospodarczy typ drzewostanu (GTD) - Poprzez GTD określa się hodowlany cel gospodarowania, docelowo dla wieku dojrzałości rębnej, w formie pożądanej kolejności udziału głównych gatunków drzew zapisywanych wzrastająco; np. GTD: So-Db oznacza, że w wieku dojrzałości rębnej danego drzewostanu gatunkiem panującym powinien być dąb a współpanującym sosna.

• GTD przyjmuje się indywidualnie dla każdego drzewostanu, w przypadku upraw punktem odniesienia jest poprzedni Plan Urządzenia Lasu.

• GTD ustalany jest podczas KTG dzisiaj NTG dla poszczególnych typów siedliskowych lasu - zgodnie z wytycznymi zawartymi w tabelach 1 i 1a ZHL i z uwzględnieniem sugestii zawartych w dokumentacji siedliskowej, mogą być modyfikowane w konkretnym drzewostanie z uwzględnieniem występujących mikrosiedlisk, stopnia uwilgotnienia i stanu siedliska oraz rzeczywistego składu gatunkowego drzewostanu.

9. Pojecie opisu taksacyjnego. Funkcja lasu, rodzaj rezerwatu, kategorie ochronności, rodzaje gospodarstw

1. Opis taksacyjny - jest podstawą całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Funkcja lasu - to rodzaj pełnionych przez drzewostan funkcji ochronnych. Lasy zostały podzielone dla celów planowania urządzeniowego, w zależności od wagi pełnionych funkcji ochronnych na trzy podstawowe (główne) grupy lasów:

• lasy rezerwatowe,

• lasy ochronne,

• lasy gospodarcze do 1995 roku, dzisiaj wielofunkcyjne

Podział funkcji lasu:

• gospodarcze i socjalne,

• produkcyjne, ochronne i rekreacyjne

• produkcyjne, ochronne, społeczne i rezerwatowe,

• środowiskotwórcze, gospodarcze, społeczne i kulturotwórcze,

• biotyczne ( środowiskotwórcze, ekologiczne, społeczne ), ochronne i produkcyjne,

• naturalne i kształtowane,

Za funkcje ochronne przyjmuje się lasy:

• lasy glebochronne: na wydmach nadmorskich i klifach oraz innych terenach, na urwiskach,

• wodochronne - źródliska, rzeki i potoki, wzdłuż rzek, potoków, kanałów, jezior, innych zbiorników wodnych, siedliska wilgotne i bagienne,

• uszkodzone na skutek gazów i pyłów,

• stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody ( użytki ekologiczne, obszary natury 2000,

• stałe powierzchnie doświadczalne i badawcze,

• drzewostany nasienne i wyłączone z użytkowania rębnego,

• obronne i inne

W opisie taksacyjnym główną dominującą funkcję lasu określa się podając: rezerwat lub las ochronny, a brak informacji o zaliczeniu do rezerwatów lub lasów ochronnych oznacza zaliczenie do lasów gospodarczych.

3. Rodzaj rezerwatu - (ścisły, częściowy) podaje się zgodnie z odpowiednim rozporządzeniem w sprawie utworzenia rezerwatu, a kategorie ochronności - zgodnie z odpowiednią decyzją ministra środowiska o uznaniu lasu za ochronny, wyróżniając

1. następujące kategorie i ich kody literowe:

• Glebochronne - OCH GLEB,

• Wodochronne - OCH WOD,

• trwale uszkodzone na skutek przemysłu - OCH USZK,

• cenne fragmenty rodzimej przyrody OCH CENNE,

• stałe powierzchnie badawcze i doświadczalne - OCH BADAW,

• nasienne - OCH NAS,

• ostoje zwierząt - OCH OSTOJ,

• w miastach i wokół miast - OCH MIAST,

• uzdrowiskowe - OCH UZDR,

• obronne - OCH OBR,

2. inne powierzchniowe formy ochrony przyrody i krajobrazu występujące w lasach:

• parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, zespoły przyrodniczo - krajobrazowe, stanowiska dokumentacyjne, strefy ochronne wynikające z ustawy o ochronie przyrody (niekiedy powierzchniowe pomniki przyrody),

• lasy wpisane do rejestru zabytków wynikające z ustawy o ochronie dóbr kultury,

• leśne kompleksy promocyjne wynikające z ustawy o lasach,

4. Rodzaje gospodarstw - na podstawie dominujących funkcji pełnionych przez lasy, a także przyjętych celów gospodarowania, dla celów planowania urządzeniowego wyróżnia się, w ramach obrębu leśnego jednostki regulacyjne nazywane gospodarstwami . Wyróżnia się następujące gospodarstwa:

• Gospodarstwo specjalne GS - drzewostany pełnią funkcje specyficzne,

• Gospodarstwo przebudowy GR - drzewostany przeznaczone do pilnej przebudowy

• Gospodarstwo lasów ochronnych GO,

• Gospodarstwo lasów gospodarczych, w którym wyszczególnia się mniejsze gospodarstwa:

• Zrębowe GZ,

• przerębowo - zrębowe GPZ,

• przerębowe GP,

10. Pojęcie opisu taksacyjnego. Najważniejsze elementy opisu taksacyjnego drzewostanu

1. Opis taksacyjny - jest podstawą całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Najważniejsze elementy opisu taksacyjnego drzewostanu:

• Adres leśny - składa się z kodu: RDLP - nadleśnictwa - nr obrębu leśnego - nr leśnictwa - nr oddziału - litery pododdziału - wydzielenia np. 14-02-1-01-196-b-00 ( a przy wyłączeniu nieliterowanym odpowiedni symbol,

• Adres administracyjny składa się z kodu województwa, powiatu, gminy i obrębu ewidencyjnego,

• Powierzchnia wydzielenia, podawana w ha z dwoma miejscami po przecinku np. 1,25 ha,

• Rodzaj powierzchni np. D-stan, Zrąb,

• Siedlisko np. BMśw,

• GTD - np. Bk So,

• Budowa pionowa np. KO, KDO, BP, Ip, IIp, wielopiętrowe,

• cecha drzewostanu (określa pochodzenie drzewostanu np. drzewostany: z odnowienia naturalnego, sztucznego, obcego pochodzenia, odroślowe, z zalesień porolnych, na gruntach zrekultywowanych, uprawy po rębni złożonej, młodniki po rębni złożonej, wyżywicowane, WDN, GDN, PUN, UP, drzewostany zachowawcze, uprawy zachowawcze ex situ oraz in situ, itd. Pełniona przez d-n funkcja ochronna np. otuliny: rezerwatów, parków narodowych, wyłączonych drzewostanów nasiennych, ośrodków wypoczynkowych, szkółek wielkoobszarowych i zespolonych oraz inne np. drzewostany doświadczalne, projektowane rezerwaty, ostoje zwierzyny.

• skład gatunkowy drzewostanu i udział - wyrażany cyframi 1-10 np. 7So 2Db 1Bk co oznacza albo udział powierzchniowy poszczególnych gatunków lub ilościowy (liczby drzew),

• warstwa np. drzew - drzewostan, podr - podrost, podsz - podszyt,

• wiek drzewostanu,

• wysokość - przeciętna dla każdego gatunku i piętra od 1 m wzwyż,

• pierśnica - przeciętna dla każdego gatunku i piętra oddzielnie od 7 cm wzwyż,

• bonitacja - określa żyzność siedliska dla gatunku np. I,

• zadrzewienie - określa możliwości produkcyjne drzewostanu np. 0,8,

• miąższość grubizny m3, czyli zapas na 1 ha oraz na całej powierzchni podany dla każdego piętra oddzielnie i dla każdego gatunku,

• przyrost bieżący roczny m3 - podany na 1 ha i dla całej powierzchni,

• zwarcie (pełne, umiarkowane, przerywane, luźne),

• jakość:

• jakość hodowlana upraw ( stopień pokrycia uprawy 1-4; oraz przydatność hodowlana 1-4 ) - uprawy w wieku do10 l,

• jakość hodowlana młodników i młodszych d-nów ( cechy zdrowotności 1-4; oraz cechy wzrostu i rozwoju 1-4 )- młodniki i młodsze d-y w wieku od 11 lat do wieku niższego o 10 lat od określonego jako wiek rębności dla gatunku panującego w d-nie

• jakość techniczna drzew ( kryteria jakości dla igl - liść z 3 klasami jakości ) - określana dla danego gatunku w starszych d-nach oraz d-nach zaliczanych do KO, KDO, BP i przebudowy, a także dla pojedynczych drzew zaliczonych do przestojów, nasienników, przedrostów lub występujących na płazowinach,

• strefy uszkodzenia lasu - stopień uszkodzenia ocenia się szacunkowo dla każdego d-nu od 21 lat, określana na podstawie defoliacji, stanu pędów wierzchołkowych i bocznych, stanu pni i korzeni:

• 0 - do 10% uszkodzeń

• 1 - 11-25% uszkodzeń

• 2 - 26-60% uszkodzeń

• 3 - powyżej 60% uszkodzeń

• zmieszanie - jednostkowe, grupowe, drobnokępowe, kępowe, wielkokępowe, rzędowe, pasowe, smugowe,

• zgodność z GTD - dla upraw i młodników określony na podstawie poprzedniego PUL, a dla pozostałych drzewostanów przyjęty na I KTG. Wyróżnia się trzy stopnie zgodności 1- zgodne, 2 częściowo-zgodne, 3 niezgodne.

• Wskazania gospodarcze dotyczące planowanych zabiegów w dziesięcioleciu,

11. Pojęcie opisu taksacyjnego. Budowy pionowe drzewostanu i sposób ich opisu

1. Opis taksacyjny - jest podstawą całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Budowa pionowa drzewostanu - należy wyróżnić drzewostany jednopiętrowe, dwupiętrowe, wielopiętrowe, w klasie odnowienia, w klasie do odnowienia i o budowie przerębowej.

• Drzewostany jednopiętrowe - to takie, których warstwa drzew składa się z jednego piętra o niewielkim zróżnicowaniu wysokości, zaś ilość drzew występujących pod okapem drzewostanu nie spełnia warunków drugiego piętra. Elementy taksacyjne podaje się dla całego piętra, kolejno wg gatunków drzew wchodzących w skład danego drzewostanu.

• Drzewostany dwupiętrowe - to takie, w których warstwa drzew składa się z dwóch wyraźnych pięter różnej wysokości. Do pietra dolnego zalicza się drzewa, których korony nie przenikają do pietra górnego, nie są też zaliczone do warstwy podrostu lub podszytu, a jednocześnie wskaźnik ich zwarcia wynosi co najmniej 3b (zwarcie przerywane, zagęszczenie przerywane, miejscami luźne). W razie wątpliwości należy przyjąć, że drzewo piętra górnego nie powinno wykazywać wysokości niższej niż 2/3 średniej wysokości gatunku panującego w piętrze górnym. Przy opisywaniu tych drzewostanów, należy podać charakterystykę i elementy taksacyjne oddzielnie dla każdego piętra zaczynając od górnego, jeżeli jednak zadrzewienie piętra dolnego wynosi 0,5 i więcej, a górnego 0,2 i mniej, wówczas opis rozpoczyna się od piętra dolnego.

• Drzewostany wielopiętrowe - (wielogeneracyjne) to takie, w których warstwa drzew rozdzielona jest na co najmniej trzy poziomy o charakterze pięter różnej wysokości, przy czym wierzchołki drzew jednego gatunku mogą występować w różnych poziomach. Drzewa wszystkich poziomów wykazują w zasadzie miąższość grubizny ( cieńsze zalicza się odpowiednio do podrostu i podszytu), a także widoczne cechy zwarcia poziomego(nie pozwalają zaliczyć drzewostanu do budowy przerębowej). Opisuje się je jak drzewostany o budowie przerębowej tzn. określa się jeden skład gatunkowy dla całego drzewostanu z podziałem na warstwy wiekowo-gatunkowe.

• Drzewostany w klasie odnowienia - to drzewostany w okresie odnowienia, w zasadzie w wieku dojrzałości drzewostanu do odnowienia, które ze względu na sposób gospodarowania rębniami złożonymi oraz formę odsłaniania młodego pokolenia - podlegają równocześnie użytkowaniu i odnowieniu pod osłoną i w których co najmniej 50% powierzchni (a w d-nach użytkowanych rębniami gniazdowymi i stopniowymi - co najmniej 30%) zostało odnowione naturalnie lub sztucznie gatunkami głównymi o pełnej przydatności hodowlanej. Do d-nów w KO mogą być również zaliczone d-ny młodsze o niskim zadrzewieniu, przedplonowe lub silnie uszkodzone, objęte przebudową z zastosowaniem rębni złożonych, w których jednocześnie występuje młode pokolenie o pełnej przydatności hodowlanej i pokryciu nie mniejszym jw. 50 i 30%. Podczas taksacji opisuje się najpierw starodrzew, a następnie młode pokolenie.

• Drzewostany w klasie do odnowienia - to drzewostany w których rozpoczęto proces odnowienia z zastosowaniem rębni złożonych (w zasadzie w ubiegłym okresie gospodarczym), lecz nie spełniające kryteriów klasy odnowienia tzn. wymagające uprzedniego odnowienia jako bezwzględnego warunku kontynuacji cięć rębniami złożonymi. Okres uprzątnięcia w drzewostanach w klasie do odnowienia odpowiada, w przybliżeniu, okresowi odnowienia. Opisuje się najpierw starodrzew a następnie młode pokolenie.

• Drzewostany o budowie przerębowej - zalicza się te, w których budowie biorą udział grupy i kępy drzew o różnym wieku i wysokości, przenikające się nawzajem na całej powierzchni, co daje łącznie zwarcie pionowe, a nie układ piętrowy o zwarciu poziomym. Optymalną budowę przerębową cechuje duże zróżnicowanie grubości drzew już na małej powierzchni d-nu. Dla tych drzewostanów określa się jeden skład gatunkowy, kolejno według wagi wyróżnionych w składzie grup wiekowych, a w ramach tych grup w kolejności według występujących gatunków drzew.

12. Pojęcie opisu taksacyjnego. Rodzaje i opis powierzchni nie stanowiących wyłączeń oraz osobliwości przyrodniczych

1. Opis taksacyjny - jest podstawą całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Rodzaje powierzchni nie stanowiących wyłączeń to:

• liniowe szczegóły sytuacji wewnętrznej do 10 m szerokości (rowy, linie, drogi)

• luki są to powierzchnie pozbawione drzew, większe niż 0,02 ha, położone w drzewostanach II klasy wieku i starszych, ale nie przeznaczonych do użytkowania rębnego, nie spełniające kryteriów kwalifikujących je do ujmowania w oddzielne wyłączenia taksacyjne,

• gniazda są to nieodnowione lub odnowione powierzchnie w drzewostanach w których wykonano je jako pierwsze etapy użytkowania rębnego odpowiednimi rębniami złożonymi.

• Kępy dotyczą tylko gatunku, który nie jest zaznaczony w warstwie, a występuje w d-nie:

• jeżeli powierzchnia kęp ( i ich miąższość) ujęta jest w składzie gatunkowym d-nu to rozmieszczenie kęp można zapisać wg opisu podając dodatkowo informację o gatunku i wieku drzewa przeważającego na kępie,

• Jeżeli powierzchnia kęp (i ich miąższość) nie jest ujęta w składzie gatunkowym d-nu, to charakterystykę podaje się wg opisu podając dodatkowo informacje o miąższości kęp.

Opis: dla powierzchni nie stanowiącej wyłączenia podaje się:

• kategorię czyli nazwę, symbol,

• numery w ramach pododdziału wg przyjętych na mapie gospodarczej np. 1-5,

• łączną powierzchnię danej kategorii w pododdziale,

• możliwość zapisu orientacyjnej lokalizacji z określeniem stron świata,

Wyłączenia taksacyjne, które nie spełniły kryterium powierzchniowego nanosi się na mapę, a w opisie taksacyjnym dla pododdziału opisuje się te szczegóły podając symbol (np. K-kępa, G-gniazdo, L-luka) a ustaloną powierzchnię zapisuje się jedynie w karcie dokumentu źródłowego „opis taksacyjny”.

3. Osobliwości przyrodnicze - mogą być zaliczone:

• obiekty punktowe, do których zaliczamy np. pomniki przyrody, kurhany, głazy lub jednostkowe stanowiska szczególnie cennych roślin chronionych,

• obiekty powierzchniowe np. płaty, kępy, smugi cennych roślin lub niezwykle rzadkich gatunków roślin chronionych.

Opis: dla osobliwości przyrodniczych określa się:

• rodzaj obiektu np. pomnik przyrody,

• nazwa gatunku stanowiącego osobliwość,

• numery osobliwości w ramach pododdziału,

• łączna powierzchnia danej osobliwości w pododdziale,

• orientacyjna lokalizacja.

13. Pojęcie opisu taksacyjnego. Określanie składu gatunkowego. Określanie i interpretacja czynnika zadrzewienia, bonitacji, i przyrostu bieżącego miąższości

1. Opis taksacyjny - jest podstawą całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Skład gatunkowy - całego drzewostanu lub odpowiedniej jego warstwy szacuje się wg udziału powierzchniowego ( powierzchnia zajmowana przez dany gatunek w stosunku do całej powierzchni pododdziału) lub ilościowego (liczby drzew). W składzie d-nu (warstwy) wykazuje się te gatunki drzew, których udział przekracza 5% liczby drzew lub 5% zajmowanej powierzchni.

1. Dla gatunków domieszkowych o udziale 1 - 5 %, udział określa się opisowo:

• pojedynczo - jeżeli domieszka występuje dość licznie i równomiernie w całym d-nie,

• miejscami - jeżeli domieszka występuje nierównomiernie, tylko w pewnych częściach d-nu,

2. Gatunki domieszkowe o udziale 1 - 5 % włącza się w skład drzewostanu wg następującej kolejności:

• do gatunku tej samej grupy rodzajowej

• do gatunku o podobnej dynamice wzrostu w ramach ogólnego podziału na iglaste i liściaste,

• do gatunku panującego.

Skład gatunkowy:

• podaje się w systemem dziesiętnym, liczbami całkowitymi np. 7 So, 3 Brz - 20 lat, w przypadku jednogatunkowego drzewostanu, nie podaje się liczby.

• W drzewostanach dwupiętrowych skład gat. należy opisywać oddzielnie dla każdego gatunku,

• Obowiązuje kolejność zapisu wg zmniejszającego się udziału poszczególnych gat - na pierwszym miejscu zawsze gatunek panujący,

• W uprawie, gdy stwierdza się występowanie nalotów gatunków lekko nasiennych ( np. Brz lub Os ) lub odrośli ( np. Gb lub Ol) to można je w całości lub części zaliczać odpowiednio do:

• Składu gatunkowego uprawy, gdy tworzą wartościowe domieszki lub stanowią tolerowany okresowo przedplon albo pożądane, zastępcze zbiorowisko roślinne w skrajnych warunkach rozwoju lasu,

• Podszytu, gdy nie spełniają wyżej wymienionych warunków lub przeszkadzają w rozwoju pożądanym gatunkom docelowym,

3. Czynnik zadrzewienia - drzewostanu należy ustalać na podstawie stosunku oszacowanej miąższości grubizny drzewostanu na 1 ha (zasobności) do zasobności grubizny tabelarycznej - dla tego samego gatunku drzewa, o tej samej klasie bonitacji d-nu i w tym samym wieku - określonej w tablicach Szymkiewicza (”zasobności i przyrostu drzewostanów”) jako łączna zasobność grubizny drzewostanu głównego i podrzędnego o tej samej bonitacji i wieku. Zadrzewienie określa możliwości produkcyjne drzewostanu W drzewostanach wielogatunkowych należy obliczać dla całego d-nu jako sumę zadrzewień gatunków wchodzących w skład tego d-nu ( dla poszczególnych gatunków podaje się z dwoma miejscami po przecinku np. So 0,48; Db 0,25; Brz 0,07 - suma wyniesie 0,80 = 0,8 ), czyli dla każdego gatunku oblicza się cząstkowe zadrzewienie i sumuje Dla upraw i młodników nie wykazujących miąższości grubizny, wskaźnik zadrzewienia przyjmuje się jako równy udatności (procentowi pokrycia powierzchni, wyrażonemu w ułamku dziesiętnym). W KO i KDO podaje się oddzielnie dla starodrzewu i młodego pokolenia (w odniesieniu do powierzchni manipulacyjnej d-nu). W d-nach dwupiętrowych wskaźnik określa się oddzielnie dla pięter.

4. Bonitacja - określana jest dla gatunku panującego, jak i dla pozostałych gatunków wchodzących w skład d-nu, ustala się na podstawie porównywania wysokości przeciętnej danego gatunku z wysokością przeciętną (tego samego gatunku i wieku) zawartą w „Tablicach zasobności i przyrostu drzewostanów” Szymkiewicza. Bonitacja określa żyzność siedliska dla każdego gatunku (produktywność). Klasę bonitacji określa się z dokładnością do jednej klasy. Gatunki nie ujęte w tablicach odczytywane są wg osiki (dla tp i wb), wg buka (dla kl, jw, lp), wg dębu (dla wz, gb), wg brzozy (dla pozostałych nie objętych tablicami).

5. Przyrost bieżący miąższości - jest szacowany i zapisywany dla całego drzewostanu ( w rozbiciu na poszczególne gatunki) i w przeliczeniu na 1 ha (łącznie bez podziału na gatunki); obliczany za pomocą współczynników przeliczeniowych „K” sposobem Zabielskiego. Roczne wielkości spodziewanego przyrostu bieżącego, przemnażane przez liczbę lat obowiązywania planu urządzenia lasu, odnoszone są dla celów prognostycznych - do całego okresu planistycznego.

Wykorzystanie przyrostu do:

• Oceny bieżącej produkcyjności,

• Ustalenia zapasu na koniec okresu gospodarczego,

• Kontroli produktywności lasu,

• Oceny skuteczności zabiegów gospodarczych

14. Pojęcie opisu taksacyjnego. Pojęcie i opis młodego pokolenia lasu oraz przestojów

1. Opis taksacyjny - jest podstawą całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Młode pokolenie - zalicza się do niego:

• Nalot - najmłodsze pokolenie drzewostanu powstałe z odnowienia naturalnego pod osłoną, nie przekraczające 0,5 m wysokości,

• podsadzenie - najmłodsze pokolenie drzewostanu powstałe z odnowienia sztucznego, nie przekraczające 0,5 m wysokości,

• podrost - młode pokolenie pochodzące z odnowienia naturalnego lub sztucznego, powyżej 0,5 m wysokości,

składające się z gatunków odpowiednich dla danego siedliska, o pełnej przydatności hodowlanej, rokujących nadzieję na utworzenie przyszłego drzewostanu lub drzewostanu dwugeneracyjnego. W przypadku braku takiej przydatności ( złej jakości hodowlanej ) młode pokolenie należy zaliczyć do podszytu.

Opis - warstwy nalotu, podrostu i podsadzeń (podsiewów) należy opisywać, jeżeli zajmują co najmniej 10% powierzchni; dla każdej opisywanej warstwy podaje się:

• Gatunek drzewa i jego udział w kolejności malejącej, określonej na podstawie zajmowanej powierzchni lub liczby drzewek,

• Przeciętny wiek warstwy,

• Tylko dla podrostu przeciętną wysokość gatunku panującego,

• % pokrycia powierzchni wyłączenia w ułamku dziesiętnym np. 0,2

• jakość hodowlaną dla poszczególnych warstw przy zastosowaniu kryteriów jakości hodowlanej młodników, w przypadku jakości 34, 43, 44 mlode pokolenie należy zaliczyć do podszytu..

Do warstwy podszytu zalicza się ponadto krzewy i gatunki drzew nie wchodzące w skład upraw, podrostów, nalotów i podsadzeń. Warstwę podszytu należy opisywać, jeżeli zajmuje co najmniej 10 % powierzchni, podając nazwy gatunków w kolejności występowania do 5 gatunków oraz % pokrycia powierzchni wyłączenia np. 0,6.

3. Przestoje - do przestojów, nasienników i przedrostów zaliczamy:

• drzewa w zasadzie od II klasy wzwyż (wykazujące miąższość grubizny) występujące na gruntach leśnych niezalesionych lub uprawach i młodnikach (jeżeli nie zostały zaliczone do składu tych upraw i młodników),

• drzewa w wieku ponad 40 lat, rozmieszczone pojedynczo lub grupami w młodszych drzewostanach (jeżeli nie zostały zaliczone do składu gatunkowego tych d-nów) lub wyjątkowo - w d-nach III i IV klasy wieku, co głównie dotyczy bardzo starych drzew wymagających odrębnego traktowania.

Opis - zawiera: gatunek drzewa (kolejno wg malejącej miąższości - do 5 gatunków), orientacyjny przeciętny wiek, przeciętną pierśnicę i wysokość, jakość techniczną gatunków w warstwie i miąższość grubizny dla całej powierzchni wyłączenia.

15. Pojęcie opisu taksacyjnego. Sposoby i dokładność określania wieku drzewostanów. Rodzaje zmieszania i zwarcia

1. Opis taksacyjny - jest podstawą całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Sposoby określania wieku drzewostanów - należy ustalać przez dodanie liczby lat, które upłynęły od czasu inwentaryzacji do poprzedniego planu urządzenia lasu. W przypadku dostrzeżenia błędów, wiek należy sprawdzić i skorygować. Wiek ustala się z dokładnością :

• 1 - 2 lat w uprawach i młodnikach Ia klasy wieku

• 4 lat w młodnikach Ib klasy wieku,

• 6 lat w drągowinach II klasy wieku,

• 10 lat w drzewostanach III i IV klasy wieku,

• 10 - 20 lat w drzewostanach starszych,

• W przypadku znacznej rozpiętości wieku drzew danego gatunku, należy drzewa podzielić na dwie lub więcej grup wiekowych i w zależności od udziału każdej z tych grup podać skład gatunkowy i przeciętny wiek.

• Do przeciętnego wieku nie należy brać pod uwagę wieku pojedynczych drzew młodszych lub starszych.

• W uprawach i młodnikach sztucznego pochodzenia, założonych w minionym okresie gospodarczym, należy wiek określać z dokładnością do 1 roku; Wiek upraw trzeba określać wg faktycznego wieku sadzonek.

• W zestawieniach tabelarycznych wiek zestawia się wg klas (I, II, III itd.). W klasach I-V dodatkowo dzieli się na podklasy (10 letnie) literując a, b.(np. Ia, Ib, IIa, IIb … itd.).

3. Zmieszanie - formę zmieszania należy podać, gdy w drzewostanie występują co najmniej dwa gatunki (podaje się dla wielogatunkowych drzewostanów określając formę zmieszania). Wyróżnia się następujące formy zmieszania:

• jednostkowe - jeżeli gatunki zmieszane są jednostkowo, bez grup i kęp,

• grupowe - jeżeli gatunki zmieszane są w formie grup po kilka lub kilkanaście sztuk,

• drobnokępowe - jeżeli gatunki zmieszane są w formie drobnych kęp o powierzchni do 0,05 ha,

• kępowe - jeżeli gatunki zmieszane są kępami o powierzchni 0,05 - 0,10 ha,

• wielkokępowe - o powierzchni kęp przekraczającej 0,10 ha ( do 0,49 ha),

• rzędowe - jeżeli zmieszanie gatunków występuje rzędami na przemian,

• pasowe - jeżeli zmieszanie gatunków występuje na przemian pasami ( pas obejmuje co najmniej 3 rzędy)

• smugowe - jeżeli zmieszanie gatunków występuje w formie nieregularnych smug,

4. Zwarcie - wynikające ze stopni konkurowania koron drzew; wyróżnia się:

• Pełne - korony drzew stykają się brzegami lub częściowo zachodzą na siebie,

• Umiarkowane - między koronami występują wąskie przerwy, w tym przerwy, w które mieści się jedno drzewo,

• Przerywane - między koronami występują szerokie przerwy, w które łatwo mieści się jedno, a nawet dwa drzewa,

• Luźne - w drzewostanie brak konkurencji między drzewami,

16. Zgodność składu gatunkowego z GTD. Hierarchia potrzeb dotyczących przebudowy drzewostanów

Zgodność składu gatunkowego drzewostanu z siedliskiem określa się dla 2 grup drzewostanów:

1. uprawy i młodniki, które porównuje się z orientacyjnym składem gatunkowym upraw, przyjętym w poprzednim planie urządzenia lasu; Wyróżnia się 3 stopnie zgodności drzewostanu z GTD:

1. stopień 1 - skład gatunkowy jest zgodny z GTD, gdy gatunek główny GTD jest gatunkiem panującym na uprawie lub w młodniku, a jego udział lub suma udziałów gatunków różni się od wzorca - określonego w przyjętym orientacyjnym składzie gatunkowym upraw - nie więcej niż:

• 30% w uprawach i młodnikach pochodzących z odnowienia naturalnego,

• 20% w uprawach i młodnikach pochodzących z odnowienia sztucznego,

2. Stopień 2 - skład gatunkowy jest częściowo zgodny z GTD, jeżeli suma udziałów gatunków GTD w ocenianej uprawie lub młodniku różni się od wzorca - określonego w przyjętym orientacyjnym składzie gatunkowym upraw - nie więcej niż:

• 50%w uprawach i młodnikach pochodzących z odnowienia naturalnego,

• 40% w uprawach i młodnikach pochodzących z odnowienia sztucznego,

3. Stopień 3 - skład gatunkowy jest niezgodny z GTD, jeżeli suma udziału gatunków GTD w ocenianej uprawie lub młodniku różni się od wzorca - określonego w przyjętym orientacyjnym składzie gatunkowym upraw - więcej niż:

• 50% w uprawach i młodnikach pochodzących z odnowienia naturalnego,

• 40% w uprawach i młodnikach pochodzących z odnowienia sztucznego

2. pozostałe drzewostany (poza uprawami i młodnikami), które porównuje się z GTD jako wzorcami-ustalonymi podczas I KTG dla poszczególnych siedlisk, wyróżnia się:

1. stopień 1 - skład gatunkowy jest zgodny z GTD, gdy gatunek główny GTD jest gatunkiem panującym w d-nie, a gdy GTD składa się z dwu lub więcej gatunków - jeżeli w składzie gatunkowym ocenianego d-nu występują również pozostałe gatunki;

2. stopień 2 - skład gatunkowy jest częściowo zgodny z GTD, gdy gatunek główny GTD występuje w drzewostanie i wraz z pozostałymi gatunkami GTD stanowią co najmniej 50% składu gatunkowego drzewostanu (przy ocenie uwzględnia się również II piętro oraz podrost w KO - proporcjonalnie do ich udziału w składzie d-nu),

3. stopień 3 - skład gatunkowy jest niezgodny z GTD, gdy gatunek główny GTD występujący w drzewostanie wraz z pozostałymi gatunkami GTD stanowią mniej niż 50% składu gatunkowego d-nu.

Składy gatunkowe plantacji drzew i upraw plantacyjnych należy kwalifikować jako zgodne z GTD, skład gatunkowy zalesienia porolnego należy kwalifikować jako zgodny z GTD, gdy gatunek główny odpowiada warunkom siedliskowym, w innym wypadku jako częściowo zgodny. Jeżeli w składzie gatunkowym drzewostanu miejsce pożądanych gatunków głównych zajmują inne cenne gatunki główne lub domieszkowe (zwłaszcza liściaste), to drzewostanu takiego nie kwalifikuje się jako niezgodny z GTD, lecz jako częściowo zgodny.

3. Przebudowa drzewostanów - który nie zapewnia osiągnięcia celów gospodarki leśnej, zawartych w planie urządzenia lasu, to obowiązek prawny zapisany w ustawie o lasach art. 13 ust.1, pkt 4. Hierarchię potrzeb ustala się na 1 KTG, kierując się następującymi przesłankami ( pkt a,b,c bierze się pod uwagę tylko drzewostany objęte użytkowaniem rębnym ):

1. do przebudowy powinny być w pierwszej kolejności przeznaczone drzewostany o składzie gatunkowym niezgodnym z GTD,

2. drzewostany uszkodzone w stopniu 3, ( a w kolejności w stopniu 2 )powinny być kwalifikowane do pilnej przebudowy, z wyjątkiem tych, które stanowią pożądane zbiorowiska zastępcze w skrajnych warunkach rozwoju lasu, w szczególności na glebach skażonych lub zdewastowanych,

3. drzewostany o niskich zadrzewieniach i miernej jakości technicznej, nazywane niegdyś drzewostanami źle produkującymi, powinny być kwalifikowane, gdy zostaną spełnione priorytety w pkt. a i b.

Okres przebudowy ustalany indywidualnie dla d-nu, z reguły nie powinien być dłuższy niż połowa wieku rębności gatunku panującego w przebudowywanym d-nie.

17. Wskazania gospodarcze z zakresu użytkowania rębnego, przedrębnego, i hodowli lasu w taksacji lasu. Okres odnowienia, uprzątnięcia, przebudowy

Wskazania gospodarcze są syntetycznym zakończeniem opisu taksacyjnego i tworzą podstawę do zestawienia zadań gospodarczych na najbliższy okres obowiązywania planu urządzenia lasu. Powinny uwzględniać perspektywiczne, średniookresowe i doraźne cele gospodarki leśnej oraz odpowiadać bieżącym potrzebom lasu.

Wskazania gospodarcze dotyczące odpowiednich działów powinny zawierać:

1. Użytkowania rębnego:

• Kod rodzaju czynności ( np. rębni), jeżeli planowana na dwóch działkach manipulacyjnych, to zapis odpowiednio w dwóch rekordach,

• Pilność czynności - tylko zasygnalizowanie czy jest pilna,

• nr ewentualnej działki manipulacyjnej -kolejny w ramach oddziału nr działki zrębowej, pasa, strefy, smugi,

• liczbę cięć w 10-leciu, przy rębniach złożonych (brak liczby oznacza 1 cięcie w 10-leciu),

• Powierzchnię zabiegu,

• Pozyskanie miąższości w %, obliczane z udziału projektowanego pozyskania użytków rębnych do całkowitej miąższości na działce manipulacyjnej, np. zapis przy pierwszej działce zrębowej „rębnia Ib-95%” oznacza przewidywane pozostawienie na zrębie 5% miąższości,

• okresy odnowienia, przebudowy lub uprzątnięcia zapisuje się w specjalnym polu opisu taksacyjnego

2. Użytkowania przedrębnego - rodzaj czynności cięcia pielęgnacyjnego (CP, TW, TP) należy określać podczas taksacji indywidualnie dla każdego d-nu, zamieszczając w opisie taksacyjnym:

• Kod rodzaju czynności,

• Pilność zabiegu- tylko poprzez zasygnalizowanie pilności,

• Powierzchnię manipulacyjną d-nu lub tej części d-nu, która nie jest objęta użytkowaniem rębnym,

We wskazaniach gospodarczych opisów taksacyjnych nie określa się miąższości drewna przewidzianej do pozyskania , wielkości te określa się łącznie, w ogólnym opisie lasów ( elaboracie ) dla obrębów leśnych i nadleśnictwa.

3. Hodowla lasu wskazania powinny obejmować wszystkie grunty wymagające: zabiegów melioracyjnych - (agrotechnicznych i wodnych, ale tylko tych, które związane są z odnowieniami i zalesieniami), zalesień, odnowień naturalnych i sztucznych, dolesień luk, poprawek i uzupełnień, podsadzeń i wprowadzania podszytów itp.

• Rodzaj projektowanych czynności

• Powierzchnia, należy zwrócić uwagę na prawidłowe - zgodne z racjonalnymi potrzebami - oszacowanie powierzchni zredukowanej planowanej do poprawek i uzupełnień w uprawach i młodnikach oraz powierzchni do odnowienia w drzewostanach w KO, KDO.

We wskazaniach gospodarczych nie planuje się składu gatunkowego odnowienia, zalesień poprawek i uzupełnień oraz podszytów.

Pilność wykonania cięcia rębnego lub przedrębnego występuje w przypadku:

• Konieczności niezwłocznego odsłaniania młodego pokolenia w d-nach KO,

• Konieczności pilnego uporządkowania d-nów po szkodach lub klęskach,

• Planowania w 10 - leciu zarówno spóźnionego zabiegu CP, jak i TW (CP+TW),

• Występowania znacznej ilości drzew szkodliwych lub osłabionych i chorych,

• Występowania zaniedbań pielęgnacyjnyc, szczególnie w d-nach młodszych klas wieku, wielogatunkowych, o zróżnicowanej dynamice wzrostu poszczególnych gatunków drzew,

1) Okres odnowienia - to przewidywany okres od zainicjowania odnowienia drzewostanu do cięcia uprzątającego, określa się dla drzewostanów ujętych w planie urządzenia lasu do cięć rębnych rębniami złożonymi, a które nie są zaliczone do klasy odnowienia, do klasy do odnowienia lub do przebudowy. Okres odnowienia dla projektowanej rębni podaje się w zaokrągleniu do 5 lat,

2) Okres uprzątnięcia - to przewidywany okres od początku obowiązywania planu urządzenia lasu do cięcia uprzątającego, dotyczy wyłącznie drzewostanów zaliczonych do klasy odnowienia lub do klasy do odnowienia. Okres uprzątnięcia podaje się w zaokrągleniu do 5 lat ( okres uprzątnięcia z reguły nie powinien być dłuższy od okresu odnowienia, przyjętego dla zastosowanej rębni ).

3) Okres przebudowy - to przewidywany okres od zainicjowania odnowienia do cięcia uprzątającego, określa się dla drzewostanów ujętych w gospodarstwie przebudowy. Okres podaje się dla całego drzewostanu w zaokrągleniu do 5 lat ( okres przebudowy drzewostanu z reguły nie powinien być dłuższy niż połowa wieku rębności gatunku panującego ).

18. Pojęcie opisu taksacyjnego. Opis gruntu leśnego nie zalesionego i związanego z gospodarką leśna. Opis gruntu nieleśnego

1. Opis taksacyjny - jest podstawą całego planu gospodarczego - operatu urządzeniowego. Jest pewną formą inwentaryzacji zasobów nadleśnictwa. Podaje on wielkość poszczególnych wyłączeń taksacyjnych, opis siedliska, opis drzewostanu i jego elementów taksacyjnych, opis gruntów nieleśnych. Określa wskazówki gospodarcze na okres najbliższych 10 lat. Powstaje w wyniku przeprowadzanej taksacji lasu ( ustalanie dokładnych danych o aktualnym stanie lasów urządzanego obiektu).

2. Opis gruntu leśnego nie zalesionego - opis taksacyjny sporządza się dla następujących gruntów:

1. W produkcji ubocznej: plantacje choinek, plantacje krzewów, poletka łowieckie,

2. Do odnowienia - zręby, halizny, płazowiny,

3. Pozostałe powierzchnie leśne niezalesione - przewidziane do naturalnej sukcesji, objęte szczególną ochroną, wylesienia na gruntach leśnych przewidywanych do wyłączenia z produkcji, podając:

• Dane adresowe, wielkość powierzchni i grupę użytków gruntowych,

• Opis siedliska, GTD,

• Główną funkcję lasu, strefę uszkodzeń, gospodarstwo i wiek rębności określony dla głównego gatunku GTD,

• Opis występujących drzew oraz krzewów, z zastrzeżeniem, że na plantacjach choinek lub krzewów oraz na płazowinach należy zapisać wskaźnik zadrzewienia oraz jakość na plantacjach.

• Ewentualne kępy oraz osobliwości przyrodnicze,

• wskazania gospodarcze,

3. opis gruntu leśnego związanego z gospodarką leśną - wyróżnia się tutaj następujące grunty:

1. budynki i budowle

2. urządzenia melioracji wodnych

3. linie podziału przestrzennego

4. drogi leśne

5. tereny pod liniami energetycznymi

6. szkółki leśne

7. miejsca składowania drewna

8. parkingi leśne i urządzenia turystyczne

W opisie taksacyjnym podaje się dla tych gruntów:

• dane adresowe, wielkość powierzchni i grupę użytków gruntowych,

• klasę jakości gruntu rolnego

• opis zadrzewień, plantacji, zakrzewień itp.,

• ewentualne wskazania gospodarcze w zakresie: melioracji wodnych, zabudowy potoków górskich, poszerzenia lub oczyszczenia linii podziału powierzchniowego, dróg leśnych dla celów ppoż oraz pielęgnacji

• ewentualne kępy i osobliwości przyrodnicze,

W przypadku występowania zadrzewień i zakrzewień należy podać dla:

1. jeżeli tworzą odrębne wyłączenia - dane adresowe, wielkość powierzchni i grupę użytków gruntowych i gatunek panujący oraz gdy występuje miąższość grubizny: wiek, pierśnicę i wysokość, jakość techniczną, miąższość w m3 brutto na całej pow.

2. Jeżeli występują pojedynczo, grupami i kępami: lokalizację, gatunek panujący oraz gdy występuje miąższość grubizny: wiek, pierśnicę i wysokość, jakość techniczną, miąższość w m3 brutto na całej pow.

4. Opis gruntu nieleśnego - wyróżnia się tutaj następujące grunty:

1. użytki rolne (grunty orne, sady, łaki trwałe, pastwiska trwałe, gr rolne zabudowane, gr pod stawami, gr pod rowami)

2. grunty zabudowane i zurbanizowane (tereny mieszkaniowe, przemysłowe, zabudowane inne, zurbanizowane niezabudowane, tereny rekreacyjno wypoczynkowe, użytki kopalne, tereny komunikacyjne)

3. użytki ekologiczne,

4. nieużytki,

5. grunty pod wodami (pod powierzchniowymi płynącymi, stojacymi, pod wodami morskimi wewnętrznymi),

6. tereny różne (np. gr przeznaczone do rekultywacji, wały ochronne, nieczynne hałdy, wrzosowiska, pas graniczny),

W opisie taksacyjnym podaje się dla tych gruntów:

• dane adresowe, wielkość powierzchni i grupę użytków gruntowych,

• klasę jakości gruntu rolnego, typ siedliskowy lasu i GTD w przypadku zalesienia tego gruntu,

• opis zadrzewień, plantacji, zakrzewień itp.,

• ewentualne kępy i osobliwości przyrodnicze,

W przypadku występowania zadrzewień i zakrzewień należy podać dla:

3. jeżeli tworzą odrębne wyłączenia - dane adresowe, wielkość powierzchni i grupę użytków gruntowych i gatunek panujący oraz gdy występuje miąższość grubizny: wiek, pierśnicę i wysokość, jakość techniczną, miąższość w m3 brutto na całej pow.

4. Jeżeli występują pojedynczo, grupami i kępami: lokalizację, gatunek panujący oraz gdy występuje miąższość grubizny: wiek, pierśnicę i wysokość, jakość techniczną, miąższość w m3 brutto na całej pow.

19. Inwentaryzacja zasobów drzewnych obrębu - ustalenie liczby powierzchni dla obrębu, warstw wiekowo - gatunkowych i pododdziałów

1. Ogólne założenia inwentaryzacji zasobów drzewnych obrębu - Inwentaryzację zasobów drzewnych w obrębie leśnym przeprowadza się w trzech etapach:

1. Szacując podczas sporządzania opisu taksacyjnego miąższość na 1 ha (zasobność) w poszczególnych drzewostanach, łącznie dla drzewostanu i wg gatunków drzew, z wykorzystaniem powierzchni relaskopowych, które wykonuje taksator relaskopem w trakcie taksacji lasu.

2. Przeprowadzając inwentaryzację zasobów miąższości obrębu leśnego statystyczną metodą reprezentacyjną, z zastosowaniem warstw gatunkowo - wiekowych oraz losowego rozdziału prób pomiarowych,

3. Wyrównując miąższość oszacowaną w drzewostanach ( z zastosowaniem nowych regresji ) do miąższości - statystyczną metodą reprezentacyjną - w warstwach gatunkowo - wiekowych oraz :

• Następnie wykonuje się kontrolę pomiaru miąższości w nadleśnictwie, który wskazuje na dokładność wykonanych prac przez taksatorów i o zaakceptowaniu prac lub o ich odrzuceniu na II KTG.

2. Utworzenie w obrębie leśnym zbioru danych o drzewostanach objętych inwentaryzacją miąższości statystyczną metodą reprezentacyjną polegające na:

W metodzie reprezentacyjnej zbiór tworzą wszystkie drzewostany od 21 lat wzwyż, których średnia wysokość gatunku panującego jest równa lub większa od 7 m,

Zbiór tworzony jest na podstawie informacji pobieranych z SILP - LAS:

1. Gatunek panujący drzewostanu, (wysokość równa lub większa od 7 m )

2. Wiek drzewostanu tj. wiek gatunku panującego ( od 21 lat wzwyż ),

3. Zróżnicowanie składu gatunkowego i budowy pionowej, w tym:

• D-ny jednopiętrowe i jednogatunkowe ( jeżeli gatunek panujący stanowi ponad 70% składu gatunkowego drzewostanu,

• D-ny pozostałe ( dwupiętrowe, wielopiętrowe, w KO, w KDO, BP oraz te jednopiętrowe, w których gatunek panujący stanowi 70% i poniżej 70% składu gatunkowego drzewostanu.

Na podstawie zebranych danych otrzymujemy następujące elementy:

• Wykazy drzewostanów według wymienionych grup,

• Powierzchnie poszczególnych d-nów i według wymienionych grup,

• Powierzchnię łączną zbioru,

Kolejnym etapem w tej metodzie jest ustalenie ogólnej liczby prób dla obrębu na podstawie wzoru:

Np = 400 + A/50 + 1000 * p/A

gdzie Np. - to liczba prób,

A - łączna powierzchnia wszystkich drzewostanów objętych pomiarem (w ha ),

p - łączna powierzchnia ( w ha ) drzewostanów o zróżnicowanym składzie

gatunkowym i zróżnicowanej budowie pionowej.

Ustalanie warstw - po ustaleniu liczby prób przystępuje się do ustalania warstw, które buduje się według wieku panującego w drzewostanie - dla klasy lub podklasy wieku oraz według gatunku panującego tworzącego drzewostan. Warstwy tworzone są dla klas i podklas wieku: IIa, IIb, IIIa, IIIb, IVa, IVb, Va, Vb, VI i starsze, KO+KDO, BP oraz gatunków panujących: So, Md, Św, Jd, Dg, Db, Bk, Brz, Os, Ol, Js, Gb, inne. Powierzchnia warstwy nie powinna być mniejsza niż 30 ha. Przykład: IIa - So, Db, Św, Md; IIb - So, Db, Św, Md, Brz,

Rozdział próby do warstw wiekowych i gatunkowych:

• do każdej warstwy wg gatunku i wieku przydzielamy po 2 próby (L),

• następnie obliczamy wg wzoru pozostałe próby (M) do podziału M=Np.-2L, z których

• dokonujemy rozdział prób do warstw wiekowych M wg wieku dla np. IIa, IIb, IIIa, IIIb, itd. wg wzoru ni=ai*wi / suma ai*wi *M,

• dalej dokonujemy rozdziału próby do warstw gatunkowych, do których dodajemy 2 wcześniej odrzucone próby,

Losowanie miejsc lokalizacji prób - Następnie z przydzielonych każdej warstwie wiekowo - gatunkowej próbek losujemy do poszczególnych drzewostanów w warstwie.

• Utworzenie szeregu kumulacyjnego - poprzez losowanie otrzymujemy nr oddziału oraz pododdziału, dla których suma powierzchni d-nów w warstwie( w arach ) tworzy ciąg liczb nazywany szeregiem kumulacyjnym przy czym ostatnią liczbę w tym ciągu oznaczamy jako r np. sumaryczna powierzchnia 50,01 ha to ciąg liczb od 1 do 5001.

• Losujemy liczby bezzwrotnie dla każdego szeregu, a wartość wylosowanej liczby pozwoli na ulokowanie jej w tym szeregu, a tym samym na wskazanie drzewostanu w którym ma być zlokalizowana próba.

• Na wylosowany drzewostan nakładamy siatkę ponumerowanych kwadratów. Liczba kwadratów musi być większa od liczby prób.

• Losujemy ponownie bezzwrotnie tyle liczb ile powierzchni zostało przydzielonych wg poprzedniego losowania do danego drzewostanu, a wylosowane liczby wyznaczają wprost próbę godnie z numerem węzła przyjętej siatki.

20. Inwentaryzacja zasobów drzewnych obrębu - lokalizacja próby w terenie, pomiary i obserwacje, odbiór wyników inwentaryzacji.

1. Lokalizacja próby - lokalizację prób ( powierzchnie kołowe w terenie przeprowadza się najprostszymi sposobami pomiarowymi, dopuszczając pomiar odległości krokami - od charakterystycznych szczegółów wykazanych na mapie.

• Powierzchnie mają charakter czasowy, jednak dla celów kontrolnych należy je oznaczyć w terenie poprzez wbicie prowizorycznego pala w środku powierzchni i wykonanie obrączki na czerwono na pierwszym drzewie od środka oraz oznaczenie granic powierzchni na czerwono, na drzewach.

• Usytuowanie powierzchni na szkicu, załączonym do karty dokumentu,

• W d-nach dwuwarstwowych należy założyć dwie powierzchnie kołowe o wspólnym środku: dla warstwy starszej większa powierzchnia, dla młodszej mniejsza,

• Im starszy drzewostan tym powierzchnia próbna jest większa. Np. dla IIa - 0,005 ha promień 3,99 m; IIb - 0,01 ha promień 5,64 m; IIIa i IIIb - 0,02 ha promień 7,98 ha; IVa i IVb - 0,03 ha promień 9,77 m; Va iVb - 0,04 ha promień 11,28 m; Vi i starsze, KO, KDO, BP - 0,05 ha promień 12,62 m;

• Kształt powierzchni kołowy, w młodszych d-nach w których widoczne są rzędy dopuszcza się prostokątne,

• Na stoku najpierw określamy kąt nachylenia terenu,

2. Pomiary i obserwacje:

• Pomiar pierśnic - wszystkie drzewa o pierśnicy od 7 cm wzwyż z dokładnością do 1 mm

• Pomiar wysokości - dla każdego gatunku drzewa ( jeśli zróżnicowane to warstwy wiekowe ), dla drzewa o pierśnicy zbliżonej do przeciętnej w danej grupie gatunkowej i wiekowej, przy czym drzewo takie typuje się spośród pięciu najbliżej położonych od środka powierzchni np. 17-18-22-23-24; w przypadku d-nów jednogatunkowych typuje się dwa drzewa spośród sześciu np. 17-18-22-23-24-25 ,

• Wysokość mierzy się z dokładnością do 1 m

• Wiek drzewa na powierzchni kołowej przyjmuje się wg wieku określonego w opisie taksacyjnym,

• Na podstawie wieku i wysokości określamy bonitację, gdy wynik jest niepokojący sprawdzamy czy wiek i wysokość zostały dobrze określone, - w przypadku błędu należy skorygować dane lub przenieść cały d-an wraz z wynikiem pomiarów do właściwej podklasy wieku.

3. Ustalanie błędów -

• Błędy ustala się na przeprowadzonych pomiarach, błędy procentowe dla warstwy i obrębu wg równania prostej regresji: V1= a+b*V2 oblicza się zasobności wszystkich d-nów oszacowanych przez danego taksatora w obrębie leśnym,

• Na podstawie zasobności wylicza się współczynniki korygujące zasobności , a następnie ustala się jeden, gdzie wylicza się iloczyn zasobności oszacowanej przez taksatora i odpowiedniego współczynnika korygującego co stanowi zasobność skorygowaną w poszczególnych drzewostanach.

• Następnie wyrównywane są sumy miąższości poszczególnych d-nów do miąższości klas i podklas wieku wynikających z założonych powierzchni próbnych,

4. Test kontroli:

• Dyr. RDLP powołuje zespół kontroli pomiaru miąższości ( przedstawiciele N-ctwa, RDLP i wykonawcy planu UL),

• Zespół wykonuje test kontroli pomiaru miąższości na powierzchniach próbnych kołowych

• Losowanie obrębu, ustalanie liczby próbek do kontroli ( 5% jednak nie mniej niż 30 i nie więcej jak 50 powierzchni), ustalanie interwału liczbowego i losowanie powierzchni, pomiar i zapisanie danych, obliczanie pola powierzchni przekroju pierśnicowego i zestawienie danych, sprawdzenie czy nie została przekroczona liczba błędów grubych- więcej jak 4 należy pierwsze pomiary odrzucić, testowanie różnic między średnimi dla pierśnicowego pola przekroju i dla wysokości drzew i..

• Końcowy etap kontroli - decyzja o: przyjęciu całości pomiarów; odrzuceniu pomiarów w kontrolowanym obrębie i wylosowaniu kolejnego obrębu do kontroli; odrzuceniu całości - gdy znowu wystąpiło więcej jak 4 grube błędy a bezwzględna wartość statystyki jest większa od 2 ;

• Sporządzenie protokołu z testu kontroli, który zamieszczany jest w ogólnym opisie elaboracie.

21. Mapy leśne

Mapy gospodarcze i przeglądowe sporządzane są na bazie LMN (leśnej mapy numerycznej), jeśli nadleśnictwo jest w jej posiadaniu. Wyróżniamy następujące rodzaje map leśnych:

1. mapy gospodarcze (1:5 000)

2. mapy glebowo-siedliskowe (1:5000) (osobno wykonane)

3. mapy gospodarczo-przeglądowe (dla obszaru leśnictwa) (1:10 000) (glebowo-siedliskowe, drzewostanowe, projektowanych cięć rębnych i gr lesnych niezalesionych, projektowanych cięc pielęgnacyjnych, gruntów do odnowienia i zalesienia)

4. mapy przeglądowe (1:25 000) lub 1:20 000. drzewostanowe, projektowanych cięć rębnych, siedlisk, oraz inne tematyczne)

5. mapy terytorialnego zasięgu działania nadleśnictwa (sytuacyjna) 1:50 000, 1:100 000

Mapy gospodarcze - są ilustracją stanu posiadania nadleśnictwa, granic i powierzchni wyłączeń taksacyjnych oraz szczegółów sytuacyjnych. Stanowi również kartograficzny podkład do przestrzennego i czasowego planowania czynności gospodarczych oraz do opracowania map przeglądowych. Na arkuszach mapy wyszczególnia się:

• w każdym oddziale numer oddziału, w pododdziale - literę danego pododdziału oraz wpisane pod nimi, odpowiednie powierzchnie w hektarach z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku,

• rodzaje użytków rolnych oznaczone symbolami,

• klasy jakości gruntów w poszczególnych rodzajach użytków rolnych

• powierzchnie dróg, rowów, linii oddziałowych i innych elementów liniowych ( jeżeli szerokość przeciętna nie przekracza 2 m powierzchni nie oblicza się ),

• powierzchnię rezerwatu, oznaczona w nawiasie , w ramach oddziału,

• szerokości dróg, linii podziału pow., rowów, wyrażone w metrach,

• kontury powierzchni nie tworzących wyłączenia (zaznacza się linią kropkowaną i kolejnym numerem ) np. kepy, luki, gniazda, poletka łowieckie, szkółki, nieużytki , z podaniem symbolu.

• Dla obszarów górskich nanosi się warstwice.

Na mapie gospodarczej powierzchnie działek ewidencyjnych podaje się w m2 a powierzchnie arkuszy a arach ( w hektarach do dwóch miejsc po przecinku ) i w m2 ( w nawiasie).

Mapy przeglądowe - Skala zalecana 1:25 000. służą do wizualizacji przestrzennej zbioru informacji o siedliskach, drzewostanach, funkcjach lasu itp., na tle oddziałów leśnych i pododdziałów, z uwzględnieniem ważniejszych szczegółów sytuacji wewnętrznej, np. dróg, cieków) w obrębie leśnym, z wykorzystaniem istotnych szczegółów map topograficznych. Na mapie podaje się łączną powierzchnię tego obrębu w arach i w m2. (w nawiasie).Na podstawie opisu taksacyjnego lasu sporządza się dla obrębu leśnego dwie mapy przeglądowe:

1. Drzewostanów: na mapie umieszcza się w odpowiednim kolorze i napisem, zgodnie ze standardem LMN:

• Granice rezerwatów oraz d-nów nasiennych,

• Tła poszczególnych d-nów, wg przedziałów wiekowych i gatunków panujących

• Granice gruntów leśnych projektowanych do odnowienia (płazowiny, halizny, zręby)

2. Siedlisk: o odpowiednich kolorach i napisach, zgodnie ze standardem LMN:

• Tła poszczególnych typów siedliskowych lasu,

• Granice Glebowych Powierzchni Wzorcowych

• Cieki i zbiorniki wodne

Mapy sytuacyjne ( sytuacyjno - przeglądowa ) - obszaru w granicach terytorialnego zasięgu nadleśnictwa sporządzana jest dla całego nadleśnictwa w skali 1:50 000, lub 1: 100 000. na podkładzie mapy topograficznej, tak aby całe nadleśnictwo mogło być przedstawione na 1 arkuszu. Mapa zawiera:

• granice wszystkich gruntów leśnych i nieleśnych nadleśnictwa, parków narodowych i lasów innych własności,

• podział powierzchniowy i numeracje oddziałów,

• siedziby nadleśnictwa, leśnictw, gajówek i innych obiektów (Zakładów LP, RDLP)

• Dostrzegalnie p.poż,

• granice nadleśnictw, obrębów i leśnictw, oraz ich nazwy, a także nazwy dużych kompleksów leśnych,

• granice terytorialnego zasięgu nadleśnictwa,

• granice województw, powiatów, gmin i obrębów ewidencyjnych, a nawet granice państwa,

• granice krain przyrodniczo-leśnych oraz dzielnic i mezoregionów.

• Zgeneralizowane kontury miast, zaznaczenie wsi wraz z nazewnictwem.

• Stacje kolejowe PKP, PKS, lotniska, porty rzeczne i morskie.

• Sieć hydrologiczną z podaniem nazw cieków i jezior z kierunkiem przepływu.

• Sieć dróg zróżnicowaną wg kategorii (główne wychodzące poza obszar mapy z podaniem kierunku drogi.

• Tartaki i inne zakłady przerobu drewna, składnice drewna, rampy załadowcze itp. Rodzaj informacji ustala się na 1 KTG.

Mapy sytuacyjno-przeglądowe funkcji lasu - sporządza się je na bazie mapy sytuacyjnej obszaru w granicach terytorialnego zasięgu nadleśnictwa. Mapa zawiera granice obszarów leśnych wg pełnionych funkcji w tym:

• Granic Parków Narodowych, a linią przerywaną granic ich otulin

• Tła rezerwatów i granic otulin rezerwatów i granic rezerwatów projektowanych,

• Tła lasów ochronnych,

• Granic parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazu oraz granic ich otulin,

• Granic lub symboli drobnych lub punktowych obiektów,

• Symbole i nazwy LKP i inne formy ochrony przyrody.

Mapy glebowo-siedliskowe - zawierają tła i granice zinwentaryzowanych typów siedlisk, z uwzględnieniem stopnia przekształceń.

Leśne mapy numeryczne - oparte są na geofotometrii, (odwzorowania ze zdjęć lotniczych lub satelitarnych) terenu w połączeniu z analogowymi, zapisane w odpowiednim oprogramowaniu komputerowym, umożliwiające wybieranie elementów i szczegółów do prezentacji w różnych skalach. Poszerzone są o zmienną bazę danych atrybutów, którą można rok rocznie aktualizować.

22. Jednostki podziału gospodarczego

Wyróżniamy następujące jednostki podziału gospodarczego (nie mylić z powierzchniowym!)

1. Obręb - to wchodząca w skład nadleśnictwa jednostka powierzchniowo - ewidencyjna, utworzona na cele urządzenia lasu i na potrzeby systemu informatycznego LP SILP, dla której sporządza się w ramach planu urządzenia lasu odrębną dokumentację inwentaryzacji lasu ( mapy, opisy, zestawienia taksacyjne i tabele ) oraz odrębne wykazy zadań gospodarczych.

2. Gospodarstwo - to pewien obszar lasu, zwarty lub rozdzielony przestrzennie, o zbliżonych warunkach siedliskowych, dla którego przyjęta funkcja lasu wyznacza ten sam cel gospodarki leśnej, jednakowy sposób zagospodarowania i rodzaj rębni oraz w przypadku realizacji celu gospodarczego taką samą kolej rębu. Cel gospodarki leśnej wynika z dominacyjnej funkcji jakie spełniają drzewostany wchodzące w jego skład:

• Dla lasów rezerwatowych cele podane są w zarządzeniach władz stanowiących o ich powołaniu

• Dla lasów ochronnych cele dostosowane są do kategorii ochronnych tych lasów, ale w niektórych przypadkach ustala się również dodatkowo cel gospodarczy, który jest zawsze podporządkowany celowi podstawowemu,

• Dla lasów gospodarczych ustala się cel produkcyjny określone sortymenty.

Drzewostany grupuje się w gospodarstwa w ramach obrębów leśnych, a dla każdego gospodarstwa określa się i przyjmuje etat użytkowania rębnego na okres obowiązywania PUL

Wyróżniamy następujące gospodarstwa:

1. gospodarstwo specjalne (GS)

2. gospodarstwo lasów ochronnych (GO)

3. gospodarstwo zrębowe w lasach gospodarczych (GZ)

4. gospodarstwo przerębowo - zrębowe w lasach gospodarczych (GPZ)

5. gospodarstwo przerębowe w lasach gospodarczych (GP)

6. gospodarstwo przebudowy (GR)

Gospodarstwa S, O, P i R tworzy się bez względu na powierzchnię, natomiast GZ i GPZ powierzchnie mniejsze od 100 ha włącza się do większego gospodarstwa.

3. Ostęp - punktu widzenia gospodarczego jest obszarem lasu na którym prowadzi się jednolite, powiązane ze sobą w czasie i przestrzeni działania gospodarcze w ramach określonego sposobu zagospodarowania i rębni.

4. Drzewostan - to zbiorowość drzew na pewnej powierzchni leśnej, reprezentujący jednostkę przyrodniczo - gospodarczą wyodrębnioną w toku prac urządzeniowych, odznaczający się określonymi cechami taksacyjnymi oraz wymagający odmiennych zabiegów gospodarczych.

5. Powierzchnia kontrolna - stanowi ona samodzielną jednostkę planowania etatu związaną z przerębowym sposobem zagospodarowania. Powierzchnię kontrolną stanowią drzewostan lub grupy drzewostanów o różnym wieku, składzie gatunkowym i budowie występujące obok siebie w tym samym lub sąsiednich oddziałach, na tym samym siedlisku dla których przyjmuje się przerębowy sposób zagospodarowania.

23. Ład czasowy. Dojrzałość rębna. Przeciętny wiek rębności, wiek rębności drzewostanów i kolej rębu

1. Ład czasowy - to sposób rozłożenia w określonym czasie podstawowych czynności gospodarczych w drzewostanach zapewniający pobór użytków drzewnych, zgodnie z wyliczonym etatem rębnym przy zachowaniu ładu przestrzennego w lesie.

Narzędziem regulacyjnym decydującym o projektowanym rozmiarze użytkowania rębnego i o przyszłym rozwoju zasobów drzewnych w lesie są wieki rębności będące wyrazem dojrzałości rębnej d-nów.

2. Dojrzałość rębna - to stan drzewa lub drzewostanu, kwalifikujący go/je do wyrębu. Zależy od siedliska, klimatu, wysokości nad poziom morza itd.

3. Wiek rębności - jest to wiek drzewa i drzewostanu, w którym osiągnęły dojrzałość rębną. Na I KTG przyjmuje się optymalny wiek rębności dla poszczególnych gatunków drzew.

4. Przeciętny wiek rębności - dla głównych gatunków drzew w obrębach leśnych, wyznaczają przeciętny wiek osiągania celu gospodarowania przykmuje się dla sosny, świerka, jodły, dębu i buka na podstawie wykazu uzgodnionego w ministerstwie właściwym do spraw środowiska.

• Przeciętne wieki rębności dla pozostałych gatunków drzew należy przyjmować wg poprzedniego PUL, z uwzględnieniem żyzności siedliska i stanu zdrowotnego:

• Modrzew, Klon, Jawor, jesion - około 100 lat

• Grab, lipa, brzoza, olsza - około 80 lat

• Osika, olsza odroślowa - około 60 lat

• Topola i olsza szara - około 40 lat

Przeciętny wiek rębności służy do obliczania etatów wg dojrzałości w gospodarstwach: O, GZ, GPZ . Przeciętny wiek rębności może, lecz nie musi być zgodny z wiekiem rębności (wiekiem dojrzałości rębnej) tego drzewostanu.

5. Kolej rębu - = kolej rębności jednolity dla całego nadleśnictwa lub obrębu, okres produkcji tj. liczba lat w ciągu których drzewostany wzrastają, rozwijają się i osiągają dojrzałość rębną. Taką samą długość kolei rębu mogą mieć dwa lub więcej gatunków drzew pod warunkiem, że mają taki sam wiek dojrzałości rębnej. W kolei rębnej są treści ekonomiczne i techniczne.

Dojrzałość rębna może być:

1. Naturalna - następuje w takim stadium wzrostu i rozwoju d-nu, w którym bieżący przyrost miąższości jest mniejszy od sumy miąższości wydzielających się drzew, na skutek czego następuje zmniejszenie się zapasu produkcyjnego. Ma on znaczenie dla lasów poza produkcyjnych oraz górnej granicy wieku rębności.

2. Fizyczna - moment w którym drzewostan zaczyna obradzać,

3. Wg najwyższego dochodu materiałowego - Najwyższy dochód materiałowy na jednostkę powierzchni i czasu wykazuje drzewostan w chwili kulminacji przestrzennego przyrostu miąższości tzn. w momencie zrównania się przyrostu bieżącego z przeciętnym. W zależności od gatunku, warunków siedliska, natężenia cięć pielęgnacyjnych kulminacja ta przypada na różny wiek d-nu:

• U gat. światłożądnych wcześniej, a u cienioznośnych później,

• Na lepszych siedliskach wcześniej niż na gorszych,

• Przy silnych trzebieżach później niż przy słabszych,

4. Techniczna - stosowana w lasach, stan d-nu wyrażony np. średnią pierśnicą, w którym spełnia on najpełniej zapotrzebowanie na określony sortyment lub grupę sortymentów, nazywa się dojrzałością techniczną d-nu, a wiek w którym on osiąga ten stan nazywa się wiekiem dojrzałości technicznej d-nu. Dojrzałość techniczna d-nu w ramach określonego gospodarstwa zależy od sortymentu, który jest celem produkcyjnym danego gospodarstwa, od klimatu i siedliska oraz sposobu pielęgnowania i tak:

• Im grubszy i dłuższy sortyment tym wyższy wiek dojrzałości

• Im klimat jest bardziej ostry tym później osiąga d-an wiek dojrzałości

• Na siedliskach bogatych drzewostany osiągają szybciej wymiary określonego sortymentu, a na siedliskach ubogich znacznie później,

• Silniejsze zabiegi pielęgnacyjne wpływają na szybsze dojrzewanie d-nów,

5. Ekonomiczna - (koszty) drzewostan wycinany jest gdy koszty są najniższe, a zysk jest wówczas najwyższy - jest zafałszowany obraz. Powinno brać się koszty z całego życia drzewostanu (założenia, pielęgnacji ochrony i pozyskania) a nie tylko z ostatnich 10 lat.

6. Wg kulminacji renty leśnej,

7. Wg kulminacji renty gruntowej -

8. Wg czynników hodowlano - leśnych i przyrostu bieżącego - efekt przyrostu z prześwietlenia , nasienniki i przestoje oraz drzewostanów o budowie przerębowej

24. Ład przestrzenny. Metoda izolacji i kierunku cięć. Podział lasu na ostępy i ich rodzaje. Pojęcie rozrębu

Ład przestrzenny - postulat wysuwany przy urządzaniu lasu, wymagający doprowadzenia do właściwego układu ( sąsiedztwa ) drzewostanów różnego wieku, przestrzeni oraz ich właściwej budowy ( struktury ) wewnętrznej. Zapewnia prawidłowy kierunek oraz następstwo i nawrót cięć w granicach wyznaczanych w obrębie gospodarczym ostępów. Odpowiedni model budowy i przestrzennego rozmieszczenia d-nów zapewnia:

• trwałość lasów i produkcji,

• swobodny dostęp do każdego drzewostanu, aby wykonać w nim zabiegi gospodarcze bez obawy narażenia sąsiednich stref,

• określony stopień ładu z punktu widzenia administracyjnego.

W historii wyróżnia się 3 metody służące ładowi przestrzennemu:

• Metoda izolacji - w drzewostanach wycinane były bezdrzewne pasy, w oddziale, każdy drzewostan oddzielony jest od drugiego pasem bezdrzewnym. Wadą jest wyłączenie z produkcji znacznej powierzchni leśnej.

• Metoda kierunku cięć - zachowanie w drzewostanie kierunku cięć pod wiatr. Dzięki temu las może być użytkowany i chroniony przed wywalającymi wiatrami. Zależy od: składu gatunkowego d-nu, konfiguracji terenu, technicznych warunków gospodarczych, sposób odnowienia lasu, zabezpieczenia trwałości lasu i produkcji. Wada: Wprowadzała chaos w danym obrębie leśnym.

• Podział lasu na ostępy - z punktu widzenia gospodarczego jest obszarem lasu na którym prowadzi się jednolite powiązane ze sobą w czasie i przestrzeni działania gospodarcze w ramach określonego sposobu zagospodarowania i rębni.

• Obszar lasu położony między dwoma sąsiednimi liniami gospodarczymi w których obowiązuje ten sam kierunek cięć i następstwo cięć,

• Składa się średnio z dwóch oddziałów ( lub 1 , 3 oddziały )

• Granicami są linie gospodarcze

• W praktyce ustalanie opiera się na granicach oddziałów, dlatego przy zrębowym sposobie gospodarowania i wieku rębności 80 -120 lat najwłaściwsze jest ujmowanie w ostęp dwóch oddziałów ( około 700 -1000 m), dopuszcza się w celu przyśpieszenia cięć rębnych ostępy równe szerokości jednego oddziału ( 350 - 500 m . Ostępy regulują ład przestrzenny d-nów zagospodarowanych rębniami zupełnymi i złożonymi, z wyjątkiem rębni stopniowej gniazdowej udoskonalonej IVd oraz rębni przerębowej ciągłej w których stosuje się jednostki kontrolne.

• Granice ostępów muszą się mijać,

Rodzaje ostępów:

• Stały - ostęp w którym jest projektowane ścisłe następstwo cięć. Oznaczany na mapie - strzałka koloru czerwonego.

• przejściowy - to ostęp w którym nie można projektować ścisłego następstwa cięć. Na mapie oznaczony strzałką koloru niebieskiego. Zazwyczaj stanowi jeden oddział i stosowany jest w d-nach w których prowadzi się rozręby.

• Pełny - to ostęp w którym występują wszystkie klasy wieku odpowiadające przyjętej kolei rębu „K” = 100 lat

• niepełny - to ostęp w którym nie występują wszystkie klasy wieku odpowiadające przyjętej kolei rębu.

Rozręb to pas zrębu zupełnego o szerokości do 15 m, który wykonuje się w celu wytworzenia ściany ochronnej (strefy ochronnej) głównie przeciwwietrznej w d-nach IIb lub III klasy wieku. Stosuje się w wypadku występowania litych jednowiekowych d-nów na dużych obszarach, a w szczególności na granicy starszych z młodszymi.

25. Tabela klas wieku - pojęcie, rodzaje, układ i przeznaczenie

Tabele klas wieku - są to specyficzne zestawienia grupujące informacje o zasobności drzewostanów i ich powierzchni, z podziałem na klasy (okresy 20-letnie) i podklasy (okresy 10 letnie), wyliczone dla obrębu leśnego i nadleśnictwa.

Układ: Tabela zawiera: kolumny z odpowiednimi danymi:

• Gatunek panujący w lasach, gospodarstwach, siedliskowym typie lasu

• Grunty leśne niezalesione, przestoje na gruntach zalesionych,

• Drzewostany klasach i podklasach wieku: I - V klasy podzielonych są na podklasy, pozostałe trzy VI, VII, VIII i starsze bez podklas oraz KO, KDO, BP

• Razem grunty ( w tym zalesione i nie zalesione )

• Procent

W układzie tabelarycznym wyróżnia się gatunki panujące, ich miąższość i powierzchnię w odpowiednich klasach. W niektórych tabelach zestawia się ponadto grunty leśne niezalesione, w produkcji ubocznej, pozostałe oraz przestoje na gruntach zalesionych. Informacje mogą być pogrupowane dla gospodarstw, dla siedlisk, dla grup lasu i kategorii ochronności, stref uszkodzenia itp.

Przeznaczenie: dla potrzeb analitycznych, do obliczania etatów cięć, zobrazowania struktury wiekowej i gatunkowej obrębu, układu siedlisk i składów gatunkowych tych siedlisk, informują np. o rozkładzie wieku i gatunków w poszczególnych gospodarstwach wraz z ich zasobnością lub powierzchnią w zależności od rodzaju zestawienia itd.

Rodzaje - wyróżnia się 6 różnych zestawień, grupujące dane w klasach i podklasach wieku.

1. powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg głównych (dominujących) funkcji lasu i gatunków panujących

2. powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku wg typów siedliskowych lasu i gatunków panujących

3. powierzchniowa tabela klas wieku wg rzeczywistego udziału gatunków drzew w typach siedliskowych lasu

4. Miąższościowa tabela klas wieku wg rzeczywistego udziału gatunków drzew w typach siedliskowych lasu

5. powierzchniowa i miąższościowa tabela klas wieku według gospodarstw i grup gatunków panujących o tym samym wieku rębności

6. tabela klas wieku spodziewanego bieżącego rocznego przyrostu miąższości według gatunków panujących i stref uszkodzenia - przyrost tablicowy

26. Pojęcie gospodarstwa. Aktualny podział na gospodarstwa w Polsce i przydział do nich drzewostanów

Gospodarstwo - to pewien obszar lasu, zwarty lub rozdzielony przestrzennie, o zbliżonych warunkach siedliskowych, dla którego przyjęta funkcja lasu wyznacza ten sam cel gospodarki leśnej, jednakowy sposób zagospodarowania i rodzaj rębni oraz w przypadku realizacji celu gospodarczego taką samą kolej rębu. Cel gospodarki leśnej wynika z dominujących funkcji jakie spełniają drzewostany wchodzące w jego skład:

• Dla lasów rezerwatowych cele podane są w zarządzeniach władz stanowiących o ich powołaniu

• Dla lasów ochronnych cele dostosowane są do kategorii ochronnych tych lasów, ale w niektórych przypadkach ustala się również dodatkowo cel gospodarczy, który jest zawsze podporządkowany celowi podstawowemu,

• Dla lasów gospodarczych ustala się cel produkcyjny określone sortymenty.

W ramach obrębu leśnego tworzy się dla celów planowania urządzeniowego, jednostki regulacyjne nazywane gospodarstwami. Drzewostany grupuje się w gospodarstwa w ramach obrębów leśnych, a dla każdego gospodarstwa określa się i przyjmuje etat użytkowania rębnego na okres obowiązywania PUL

Wyróżniamy następujące gospodarstwa:

• gospodarstwo specjalne (GS)

• gospodarstwo lasów ochronnych (GO)

• gospodarstwo zrębowe w lasach gospodarczych (GZ)

• gospodarstwo przerębowo - zrębowe w lasach gospodarczych (GPZ)

• gospodarstwo przerębowe w lasach gospodarczych (GP)

• gospodarstwo przebudowy (GR)

Gospodarstwa S, O, P i R tworzy się bez względu na powierzchnię, natomiast GZ i GPZ powierzchnie mniejsze od 100 ha włącza się do większego gospodarstwa.

Gospodarstwo (patrz p.21)

Przydział drzewostanów do gospodarstw:

Gospodarstwo specjalne - zalicza się:

• rezerwaty przyrody wraz z otulinami,

• projektowane rezerwaty,

• lasy uzdrowiskowe strefy A i B ochrony uzdrowiskowej, określonych statutem uzdrowiska,

• lasy w strefie górnej granicy lasu,

• l. glebochronne (na wydmach, klifach, stokach o nachyleniu pow. 45^o, zbocza jarów, wąwozów i wzgórz),

• l. wodochronne,

• na terenach ośrodków wypoczynkowych (liczących pow. 50 miejsc noclegowych) lub w ich najbliższym otoczeniu do 100-500m.,

• wyłączone powierzchnie badawcze i doświadczalne,

• cenne fragmenty rodzimej przyrody np. lasy łęgowe i bagienne,

• WDN-y oraz d-ny zachowawcze,

• lasy o szczególnym znaczeniu dla obronności,

• ostoje zwierząt chronionych

• a także grunty sporne i stanowiące współwłasność.

Gospodarstwo lasów ochronnych - zalicza się wszystkie lasy ochronne z wyjątkiem zaliczonych do gospodarstwa specjalnego lub do gospodarstwa przebudowy,

Gospodarstwo zrębowe - zalicza się drzewostany w lasach gospodarczych (nie ujęte w g. specjalnym lub przebudowy), w których ze względu na STL oraz GTD i aktualny skład gatunkowy przyjmuje się zrębowy sposób zagospodarowania ( rębnią zupełną ). Dotyczy siedlisk borowych i olsu zwykłego.

Gospodarstwo przerębowo - zrębowe - zalicza się te drzewostany w lasach gospodarczych ( nie ujęte w g. specjalnym lub przebudowy, w których ze względu na STL i GTD i aktualny skład gatunkowy przyjmuje się przerębowo -zrębowy sposób zagospodarowania (rębniami częściowymi, gniazdowymi lub stopniowymi z okresem odnowienia do 40 lat). Dotyczy siedlisk lasowych.

Gospodarstwo przerębowe - zalicza się te drzewostany w lasach gospodarczych (nie ujęte w g. przebudowy lub specjalnym), w których ze względu na TSL oraz GTD i aktualny skład gatunkowy stosuje się przerębowy sposób zagospodarowania (rębnią przerębową lub stopniową z okresem odnowienia ponad 40 lat.

Gospodarstwo przebudowy - zalicza się drzewostany które nie zapewniają osiągnięcia celów gospodarki leśnej tj: drzewostany o składzie gatunkowym niezgodnym z GTD, drzewostany uszkodzone w stopniu 3 oraz o niskich zadrzewieniach i miernej jakości technicznej.

27. Rodzaje i sposoby obliczania etatów wg dojrzałości rębnej drzewostanów. Sposób obliczenia etatu zrównania średniego wieku w zależności od rodzaju gospodarstwa. Pojęcie etatu optymalnego

a) Rodzaje etatów :

1) Etat wg dojrzałości drzewostanów:

• Z miąższości d-nów ostatniej klasy wieku

• Z miąższości d-nów 2 ostatnich klas wieku

2) Etat wg zrównania średniego wieku

3) Etat optymalny

4) Etat z potrzeb hodowlanych

5) Etat z potrzeb ochronnych

6) Etat wg potrzeb przebudowy

7) Etat wg okresów uprzątnięcia

b) Sposoby obliczania etatów wg dojrzałości rębnej drzewostanów :

• z miąższości drzewostanów ostatniej klasy wieku (rębnych i starszych)

• z miąższości drzewostanów dwóch ostatnich klas wieku (bliskorębne i starsze)

Na podstawie przyjętego wieku rębności głównych gatunków drzew drzewostanów rębnych i bliskorębnych oraz zaliczonych dla nich odpowiednich klas i podklas wieku roczne etaty oblicza się:

• dzieląc miąższości drzewostanów ostatniej lub dwu ostatnich klas wieku przez określone dla nich wskaźniki (w zależności od wieku rębności , klasy i podklasy wieku)-GZ.

• Dla GO i GPZ do w/w wskaźników dodaje się połowę okresu odnowienia; średni okres odnowienia dla danego gospodarstwa przyjmowany jest podczas I KTG, na podstawie okresów odnowienia określonych w ZHL.

• Przy obliczaniu etatu z ostatniej klasy , do miąższości tej klasy dodaje się miąższość drzewostanów w klasie odnowienia (KO)

• Przy obliczaniu etatu z dwu ostatnich klas wieku, do miąższości tych klas dodaje się miąższości drzewostanów w klasie odnowienia i w klasie do odnowienia (KO i KDO)

• Etat według zrównania średniego wieku: łącznie dla całego gospodarstwa, bez uwzględniania gatunków i wieków rębności, wg odpowiedniej tabeli, na podstawie danych i formuł w niej zawartych, a mianowicie:

• Zestawia się klasy i podklasy wieku od najmniejszej do największej przypisując im w kol 2 numery klas wieku (j) wzrastająco np. Ia - nr 1; Ib - nr 2; IIa - nr 3; itd.

• Każdej klasie i podklasie wieku przypisana jest odpowiednia powierzchnia (Pj), którą przemnaża się przez nr klasy wieku (j*Pj ), a iloczyn zapisuje się w kol 4.

• W kol 5 ( Zrównanie powierzchni ) sumuje się iloczyny jPj, począwszy od najstarszej klasy wieku, do chwili, gdy suma iloczynów w kol 5 zrówna się z sumą powierzchni klas wieku Pj.

• W kol 6 (qj współczynnik) oblicza się go przez podzielenie zrównania powierzchni przez iloczyn jPj (kol 4)

• W kolumnie 8 wylicza się iloczyn zasobności klas i podklas wieku i współczynnika qj, których suma daje etat miąższościowy na 10 lecie.

• W kol 9 wylicza się etat powierzchniowy, który jest sumą iloczynów powierzchni klas i podklas wieku i współczynnika qj.

• Dla gospodarstwa przerębowo - zrębowego nie oblicza się etatu powierzchniowego , natomiast do wyliczonego etatu miąższościowego dodaje się etat cząstkowy z drzewostanów w KO i drzewostanów w KDO wyliczanego wg formuły KO i KDO = (VKO + VKDO) * 0,013 - na 10 lat

d) Etat optymalny - określany jest dla gospodarstwa zrębowego i przerębowo - zrębowego.

Mieści się pomiędzy etatami obliczonymi z ostatniej i dwóch ostatnich klas wieku, przy czym w zależności od wielkości etatu zrównania średniego wieku jest równy:

• Mniejszemu z etatów dojrzałości, jeżeli etat zrównania jest niższy od mniejszego z etatów dojrzałości

• Większemu z etatów dojrzałości, jeżeli etat zrównania jest wyższy od większego z etatów dojrzałości,

• Etatowi zrównania, jeżeli mieści się on w przedziale określonym etatami wg dojrzałości drzewostanów.

28. Rodzaje etatów użytków rębnych liczonych w poszczególnych gospodarstwach, oraz sposób przyjęcia etatu końcowego

1) W gospodarstwie specjalnym: Eph = Eph

2) W gospodarstwie ochronnym: Eph, Eokw i E2okw = Eph

3) W gospodarstwie zrębowym: EPH, Eopt,>> Eokw, E2okw, Ezśw = E optymalny

4) W gospodarstwie przerębowo: zrębowym: Eph, Eou ko kdo, Eopt, >>Eokw, E2pkw,

Ezśw = Eph gdy Eph</ Eou ko kdo

5) W gospodarstwie przerębowym: EPH = Eph

6) W gospodarstwie przebudowy: EPP, EPH = Eph

29. Zasady ustalania etatu cięć użytkowania przedrębnego. Pojecie etatu miąższościowego użytków głównych - nie sprawdzone?????????????????????

Do użytków przedrębnych zaliczamy drewno projektowane do pozyskania w ramach CP, TW i TP.

Etat cięć oblicza się w wymiarze powierzchniowym (na podstawie zaleceń taksatora, ujęte w zaleceniach gospodarczych w opisie taksacyjnym) a wyniki zebrane są w zestawieniu zbiorczym powierzchni drzewostanów zaprojektowanych do użytkowania przedrębnego. Etat powierzchniowy zatwierdzany jest na II KTG.

Aby ustalić wielkość pozyskania drewna w okresie 10-letnim obowiązywania planu, oblicza się go dla całego obrębu na podstawie szacunku:

- porównania średniego pozyskania z 1/ha użytków przedrębnych w minionych 5 latach,

- analizując intensywność pozyskania w minionym okresie w stosunku do spodziewanego bieżącego przyrostu miąższości wg gatunków panujących i stref uszkodzenia,

- analizy tabeli zbiorczego zestawienia powierzchni drzewostanów zaprojektowanych do użytkowania przedrębnego we wskazaniach gospodarczych (wg cięć i gatunków panujących oraz klas i podklas wieku)

- analizy modeli wzrostu drzewostanów

Do użytków głównych zaliczamy: użytki rębne i przedrębne (pojęcie prawne zapisane w art. 18 ustawy o lasach), i oznacza ilość drewna przewidzianego do pozyskania w planie urządzenia lasu. Wielkość ta może być zmieniona ze względu na wystąpienie klęski lub dużej szkody w drzewostanach na drodze aneksu.

Etatem miąższościowym użytków głównych (rębnych i przedrębnych) jest miąższość grubizny netto, zaprojektowana do pozyskania w planie urządzenia lasu w tym:

- użytki rębne zaliczone na poczet przyjętego etatu (łącznie ze spodziewanym rocznym 5% przyrostem)

- użytki rebne nie zaliczone na poczet przyjętego etatu

- użytki przygodne

30. Zasady sporządzania wykazu i mapy cięć użytków rębnych ????????????????????????????

Wykaz cięć sporządza się dla obrębu leśnego, zawiera on zestawienie tabelaryczne zawierające symbol gospodarstwa, adres planistyczny z podziałem na działki manipulacyjne, symbol rębni, powierzchnie i miąższości. Dane na dole wykazu są podsumowane (powierzchnia i miąższość) wg gospodarstw oraz grup rębni. Wykazy ujęte są w 3 działy stanowiące jedną całość (zszytą książkę):

• wykaz drzewostanów zakwalifikowanych do przebudowy w najbliższym 10-leciu

• wykaz drzewostanów w klasie odnowienia

• wykaz drzewostanów w klasie do odnowienia

Mapa przeglądowa cięć zawiera ostępy stałe i przejściowe zaznaczone strzałkami odpowiednich kolorów, jednostki kontrolne z zaznaczonymi granicami i kierunkami zrywki, kontury powierzchni projektowanych cięć rębnych, rodzaje rębni z podaniem % miąższości do pozyskania. Działki manipulacyjne ponumerowane, drogi wywozowe utwardzone,

31. Plan urządzenia lasu - pojęcie, cel, rodzaje, zasady sporządzania i jego części składowe

Operat urządzania gospodarstwa leśnego czyli plan techniczno- gospodarczy to dokument prawny, który reguluje w terenowej jednostce administracyjno- leśnej sprawy produkcji leśnej i użytkowania zasobów leśnych w określonym czasie.

Jednostką taką może być:

- nadleśnictwo,

- park narodowy,

- rezerwat przyrody

- lasy wsi lub gminy, bądź lasy zaliczane do innych kategorii własności.

Jest efektem:

• Inwentaryzacji

• Analizy prowadzenia gospodarki w przeszłości

• Rezultatu zastosowania określonego systemu regulacyjnego

Plan sporządza się z uwzględnieniem zasad:

• Wieloobszarowości - plan urządzeniowy musi być opracowany dla całego obszaru nadleśnictwa, równocześnie dla wszystkich obrębów znajdujących się w jego granicach.

• Powszechności - prace urządzeniowe dotyczą lasów wszystkich kategorii własności.

• Kompleksowości - w planie powinna znaleźć się całość informacji przyrodniczo - leśnych i techniczno - ekonomicznych, określających sposób realizacji zadań gospodarczo - leśnych w urządzanym obiekcie oraz stanowiących podstawę do opracowania okresowych perspektywicznych programów rozwoju gospodarstwa leśnego w układzie regionalnym i całego kraju.

• Trwale zrównoważonej gospodarce leśnej

• Powszechna ochrona lasu

• Trwałość utrzymania lasów

• Ciągłe zrównoważone wykorzystanie wszystkich funkcji lasów

• Powiększanie zasobów leśnych

Rodzaje planów urządzenia lasu:

• Plan urządzenia lasu - sporządza się dla lasów stanowiących własność Skarbu Państwa - głównie dla PGL LP i innych lasów Skarbu Państwa. Zatwierdza je i nadzoruje Minister

• Uproszczony plan urządzenia las Dla lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa oraz dla lasów wchodzących w skład zasobu własności Rolnej Skarbu Państwa o powierzchni ponad 10 ha. Dla lasów nie stanowiących własności Skarbu Państwa zatwierdza wojewoda, a nadzoruje starosta po opinii nadleśniczego!

Dla lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha, nie stanowiących własności Skarbu Państwa, zadania z zakresu gospodarki leśnej określa decyzja starosty, wykonującego zadania z zakresu administracji rządowej, wydana na podstawie inwentaryzacji stanu lasu.

• Inwentaryzacja stanu lasu

Części planu

1. Dane inwentaryzacji lasu obejmują:

• Dokumentacja prac siedliskowych

• Opis taksacyjny

• Mapy

• Zestawienia zbiorcze

• Pierwsza część ogólnego opisu urządzeniowego nadleśnictwa ( ogólna charakterystyka lasów oraz zestawienie zbiorcze danych inwentaryzacyjnych).

2. Analiza gospodarki leśnej w minionym okresie obejmuje:

• Referat nadleśniczego

• Koreferaty wykonawczy projektu planu UL

• Koreferat Inspekcji LP

• Końcowa ocena dyrektora RDLP

Analiza dotyczy kolejnych obrębów oraz całego nadleśnictwa z wyszczególnieniem:

- zmian w stanie posiadania z podaniem przyczyny

- porównanie zaplanowanych zadań za ubiegłe 10- lecie, z ich wykonaniem w zakresie cięć rębnych i przedrębnych oraz hodowli lasu

- ocena wpływu wykonanych zabiegów gosp. na stan lasu:

• Wielkość zasobów drzewnych na 1 ha i na powierzchni wg gat

• Jakość upraw i młodników

• Stan zdrowotny i sanitarny

• Stan infrastruktury technicznej

- Rozmiar wykonanych prac zalesieniowych

- Rozmiar szkód spowodowany przez czynniki biotyczne, abiotyczne i antropogeniczne z podaniem ich lokalizacji i przyczyn

• Podstawowe wyniki z użytkowania ubocznego

• Ocena wykonania zadań z programu odnowy przyrody

• Wniosków wynikających z porównania powierzchni leśnej i zasobów drzewnych w kolejnych planach

3. Program ochrony przyrody

• Kompleksowy opis stanu przyrody w nadleśnictwie

• Podstawowe zadania z zakresu ochrony przyrody i sposoby realizacji tych zadań

• Mapa walorów przyrodniczo - kulturowych

4. Część planistyczna

• Podstawy gospodarki przyszłego okresu, zawarte w części planistycznej ogólnego opisu nadleśnictwa

• Wskazania gosp. w opisach taksacyjnych

• Określenie etatów cięć użytkowania głównego

• Wykaz projektowanych cięć rębnych wraz z mapą przeglądową cięć

• Zestawienie i opisanie zadań z zakresu użytkowania głównego

• Zestawienie i opisanie zadań z zakresu hodowli lasu

• Określenie kierunków zadań z zakresu ochrony lasu i gospodarki łowieckiej

• Określenie potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej w tym dotyczących rekreacji i turystyki

32. Elaborat - pojęcie, części składowe

Elaborat - to opis ogólny lasów nadleśnictwa sporządzony na dzień 1 stycznia 1 roku obowiązywania planu. Jest formą opisową nadleśnictwa, zarówno lasów jak i pełnionych przez nie funkcji, ustaleń podjętych podczas posiedzeń KTG, analizy gospodarki minionego okresu oraz wytycznych do planowanych zadań ujętych w planie urządzenia nadleśnictwa, odpowiednich zestawień tabelarycznych, bogactwa świata przyrodniczego i kulturowego obszaru objętego planem, zawiera prognozy i podsumowanie prac urządzeniowych.

Składa się z następujących części:

a) Ogólnej charakterystyki lasów i gruntów przeznaczonych do zalesienia oraz pozostałych gruntów i nieruchomości będących w zarządzie nadleśnictwa

• przestrzenne usytuowanie urządzanego nadleśnictwa oraz krótki rys historyczny

• charakterystyka warunków przyrodniczych w zasięgu działania nadleśnictwa

• charakterystyka warunków ekonomicznych działania nadleśnictwa

• charakterystyka stanu lasu i zasobów drzewnych

W tej części opisuje się nadleśnictwo, podając jego położenie geograficzne i przyrodnicze, rys historyczny, warunki ekonomiczne i wskaźniki gospodarki leśnej, ramowy plan ekonomiczny na 10 lat. Podaje się lesistość, udział lasów obcej własności, wielkość kompleksów leśnych ich rozrzut, stan zabezpieczenia p.poż, warunki transportowe drewna w odniesieniu do siedlisk i typów drzewostanów. Opisuje się rzeźbę terenu, warunki glebowe, klimatyczne, wodne. Podaje się uproszczone zestawienie gruntów na podstawie rejestru gruntów nadleśnictwa. Charakteryzuje się stan lasu i jego zasoby, podając w zestawieniach tabelarycznych: typy siedliskowe lasu wg panujących lub rzeczywistych gatunków panujących drzew, powierzchniową i miąższościową tabelę klas wieku wg stref uszkodzenia i gatunków panujących, zestawienie typów gospodarczych drzewostanów i orientacyjnych składów gatunkowych upraw dla poszczególnych typów siedliskowych lasu, wg krain i dzielnic przyrodniczoleśnych, wykaz obiektów bazy nasiennej. Ocenę walorów przyrodniczych, funkcji lasu, opis zagrożeń.

b) Analiza gospodarki leśnej w minionym okresie

• referat nadleśniczego:

• zmiany w stanie posiadania

• porównanie zaplanowanych zadań gospodarczych za ubiegłe 10 lecie z ich wykonaniem

• ocena wykonanych zabiegów z ich wpływem na stan lasu

• rozmiar wykonanych prac zalesieniowych

• rozmiar szkód powstałych a lasach przez czynniki biotyczne, abiotyczne, antropogeniczne

• podstawowe wyniki z zakresuużytkowania ubocznego

• ocena zadań wynikających z programu przyrody

• zakończenie

• porównanie wskaźników stanu zasobów drzewnych w kolejnych planach UL

• koreferat kierownika drużyny do szczegółowej analizy gospodarki za ubiegły okres

• koreferat inspektora LP

• końcowa ocena dokonana przez dyrektora RDLP

4. Opis przyjętych zasad określania zadań gospodarczych dla nadleśnictwa

• Podstawy gospodarki przyszłego okresu

• Określenie i przyjęcie etatów cięć użytkowania głównego

• Opisanie i zestawienie zadań wynikających z planu urządzenia lasu:

• Opisanie projektowanych w nadleśnictwie cięć użytkowania głównego

• Zestawienie i opisanie zadań z zakresu hodowli lasu

• Plan ochrony lasu - zagrożenia

• Plan ochrony przeciwpożarowej

• Wytyczne z zakresu użytkowania ubocznego

• Określenie potrzeb w zakresie infrastruktury technicznej, w tym turystyki i rekreacji

6. prognoza stanu zasobów drzewnych na koniec okresu gospodarczego

7. omówienie prac urządzeniowych - prace przygotowawcze, właściwe prace urządzeniowe

8. zestawienie planu urządzania

9. kronika

33. program ochrony przyrody dla nadleśnictwa - walory przyrodniczo - leśne - nie sprawdzone ???????????????????

To kompleksowy opis przyrody w nadleśnictwie, zawierający charakterystykę nadleśnictwa pod kątem przyrodniczym i społecznym. Np. strukturę użytkowania gruntów wg gmin, wielkość i rozmieszczenie kompleksów leśnych.

Zawiera opisy wszystkich form ochrony przyrody oraz projektowanych form, wykazy i wymiary drzew pomnikowych, pomniki przyrody nieożywionej, listy występujących gatunków chronionych zwierząt, roślin, porostów i grzybów. Wskazuje na zadania z ochrony przyrody, sposoby realizacji tych zadań oraz zawiera mapę walorów przyrodniczo-kulturowych.

Opisuje on kierunki, metody i sposoby ochrony przyrody oraz jej zagrożenia.

Występowanie gatunków chronionych podawane jest w skali:

- gat sporadyczny - 1-10 stanowisk

- gat rzadki - 11-50 stanowisk

- gat częsty - 51-100 stanowisk

- gat pospolity - pow 100 stanowisk

Stopień zagrożenia podawany jest w skali:

- gat silnie zagrożony 1-10 stanowisk z tendencją zmniejszającą

- zagrożony 11-50 stanowisk z tendencją zmniejszająca

- niezagrożony pow 50 stanowisk stabilna

- ekspansywny rozprzestrzenia się ( z zaznaczeniem czy pochodzenia miejscowego czy obcy)

Waloryzacja wartości przyrodniczych drzewostanów:

- jakie bogactwo gatunków posiadają drzewostany (z podziałem na wiek 1-40, 41-80, 81 i starsze)

- jaką mają budowę

- jakiego są pochodzenia

Ekologiczna ocena stanu lasu

- ocena zgodności STL z drzewostanem

- forma aktualnego stanu siedliska (8 form)

- forma degradacji lasu

a) pinetyzacja (borowacenie) siedlisko zniekształca So i Św

słaba gdy na siedlisku borów miesz pon 80%

lasów miesz 50-80%

lasów 10-30%

średnia lasów miesz pow 80%

lasów 30-60%

silna lasów pow 60%

b) monotypizacja - ujednolicenie gatunkowe i/lub wiekowe dla drzewostanów pow 200ha

gr 1 d-y So i Św

gr 2 pozostałe gat.

Monotypizcja częściowa - udział d-ów jedno gat i jednej klasy wieku 50-80%

- udział jednej klasy wieku d-ów różnych gat pow 80%

Monotypizacja pełna - udział d-ów 1 gat i 1 kl w. pow 80%

c) neofityzacja - udział w składzie gatunkowym (d-u, podrostu, podszytu) gatunków obcych nie mniej niż 10%

Zagrożenia - wymienia aktualne zagrożenia dla lasu i jego bogactwa podając: stan zdrowotny, lokalizację i wpływ zakładów przemysłowych, plan inwestycji, zapisy planu zagospodarowania przestrzennego gminy, gospodarkę wodną, erozję, osuwiska, zabezpieczenia przed szkodami.

Plan działań - zestawienie prac objętych programem ochrony przyrody (wskazówki do hodowli lasu, ochrony lasu, użytkowania, wykaz prac zakazanych)

Edukacja - kierunki edukacji, programy edukacyjne, wyposażenie sal i przygotowanie techniczne n-ctwa, lokalizacja ścieżek dydaktycznych, klas leśnych itp. Współpraca z organizacjami pozarządowymi (LOP, KP, KP Salamandra, KP Bocian, OTOP, KOO i inne)

34. Program ochrony przyrody dla nadleśnictwa - mapa sytuacyjno - przeglądowa walorów przyrodniczo - kulturowych oraz aktualizacja programu - nie sprawdzone ????????????????????????

To kompleksowy opis przyrody w nadleśnictwie, zawierający charakterystykę nadleśnictwa pod kątem przyrodniczym i społecznym. Np. strukturę użytkowania gruntów wg gmin, wielkość i rozmieszczenie kompleksów leśnych.

Zawiera opisy wszystkich form ochrony przyrody oraz projektowanych form, wykazy i wymiary drzew pomnikowych, pomniki przyrody nieożywionej, listy występujących gatunków chronionych zwierząt, roślin, porostów i grzybów. Wskazuje na zadania z ochrony przyrody, sposoby realizacji tych zadań oraz zawiera mapę walorów przyrodniczo-kulturowych.

Opisuje on kierunki, metody i sposoby ochrony przyrody oraz jej zagrożenia:

• Występowanie gatunków chronionych podawane jest w skali:

• gat sporadyczny - 1-10 stanowisk

• gat rzadki - 11-50 stanowisk

• gat częsty - 51-100 stanowisk

• gat pospolity - pow 100 stanowisk

• Stopień zagrożenia podawany jest w skali:

• gat silnie zagrożony 1-10 stanowisk z tendencją zmniejszającą

• zagrożony 11-50 stanowisk z tendencją zmniejszająca

• niezagrożony pow 50 stanowisk stabilna

• ekspansywny rozprzestrzenia się ( z zaznaczeniem czy pochodzenia miejscowego czy obcy)

• Waloryzacja wartości przyrodniczych drzewostanów:

• jakie bogactwo gatunków posiadają drzewostany (z podziałem na wiek 1-40, 41-80, 81 i starsze)

• jaką mają budowę

• jakiego są pochodzenia

• Ekologiczna ocena stanu lasu

• ocena zgodności STL z drzewostanem

• forma aktualnego stanu siedliska (8 form)

• forma degradacji lasu

a) pinetyzacja (borowacenie) siedlisko zniekształca So i Św : słaba , średnia, silna

b)monotypizacja - ujednolicenie gatunkowe i/lub wiekowe dla drzewostanów powyżej

200 ha: grupa 1 - d-y So i Św; grupa 2 - pozostałe gat.

- Monotypizcja częściowa - udział d-ów jedno gat i jednej klasy wieku 50-80%

- udział jednej klasy wieku d-ów różnych gat pow 80%

- Monotypizacja pełna - udział d-ów 1 gat i 1 kl w. pow 80%

4. neofityzacja - udział w składzie gatunkowym (d-u, podrostu, podszytu) gatunków obcych nie mniej niż 10%

• Zagrożenia - wymienia aktualne zagrożenia dla lasu i jego bogactwa podając: stan zdrowotny, lokalizację i wpływ zakładów przemysłowych, plan inwestycji, zapisy planu zagospodarowania przestrzennego gminy, gospodarkę wodną, erozję, osuwiska, zabezpieczenia przed szkodami.

• Plan działań - zestawienie prac objętych programem ochrony przyrody (wskazówki do hodowli lasu, ochrony lasu, użytkowania, wykaz prac zakazanych)

• Edukacja - kierunki edukacji, programy edukacyjne, wyposażenie sal i przygotowanie techniczne n-ctwa, lokalizacja ścieżek dydaktycznych, klas leśnych itp. Współpraca z organizacjami pozarządowymi (LOP, KP, KP Salamandra, KP Bocian, OTOP, KOO i inne)

Mapy sytuacyjno-przeglądowe funkcji lasu - sporządza się je na bazie mapy sytuacyjnej obszaru w granicach terytorialnego zasięgu nadleśnictwa. Mapa zawiera granice obszarów leśnych wg pełnionych funkcji w tym:

• Granic Parków Narodowych, a linią przerywaną granic ich otulin

• Tła rezerwatów i granic otulin rezerwatów i granic rezerwatów projektowanych,

• Tła lasów ochronnych,

• Granic parków krajobrazowych i obszarów chronionego krajobrazy oraz granic ich otulin,

• Granic lub symboli drobnych lub punktowych obiektach,

• Symbole i nazwy LKP i inne formy ochrony przyrody.

Aktualizacja programu ochrony przyrody -

35. Komisja założeń planu i narada techniczno - gospodarcza nie sprawdzone ????????????????

Komisja Techniczno - Gospodarcza jest organem decyzyjnym i opiniodawczym, kierującym pracami urządzeniowymi. Na KTG ustala się wytyczne co do sposobu przeprowadzenia prac urządzeniowych. KTG zwołuje Dyrektor RDLP.

W skład wchodzi ok. 17 osób: z RDLP, Nadleśniczy, Kierownik ZOL, BULiGL, + IBL, UW, WKP, IBL, Biuro Planowania Przestrzennego, PTL, przedst.. samorządów.

I KTG - zwołuje dyr. RDLP przed przystąpieniem do taksacji lasu a po wyborze wykonawcy i przygotowaniu dokumentacji w n-ctwie.

Rozpatruje się nast. sprawy

- Stan realizacji postanowień z narady wstępnej

- Zmiany numeracji oddziałów

- zmiany podziału na leśnictwa

- Stan posiadania - grunty sporne

- Klasyfikację gruntów rolnych, oraz przeznaczonych do zalesienia

- Stan prac glebowo-siedliskowych

- Aktualizacja zasięgu, funkcji lasu i lokalizacja lasów chronionych: rezerwatów, lasów uznanych za ochronne, otulin parków narodowych, parków krajobrazowych, obszary chronionego krajobrazu itp

- Podział lasów na gospodarstwa i kryteria podziału

- Sposoby wykonywania inwentaryzacji lasu do planu urządzania (np. jak inwentaryzować podrost)

- Inwentaryzacja uszkodzeń biotycznych i abiotycznych

- Strefy zagrożenia i strefy niedostępne

- Przyjęcie wieku rębności dla gatunków lasotwórczych

- Wytyczne co do sposobu planowania użytkowania rębnego i przedrębnego, hodowlanego, , GTD, składy odnowienia dla poszczególnych STL, okresy odnowień w KO i KDO, przewidywany % uszkodzeń nalotów przy zrywce drewna, od zwierzyny,

- Przebudowa drzewostanów w tym hierarchia potrzeb przebudowy,

- Ochrona lasu i p.poż

- Wytyczne zagospodarowania turystycznego

- Aktualizacja planu ochrony przyrody,

- Stan sanitarny lasu i p.poz

- Uboczne użytkowanie lasu

- Podział administracyjny

- Lasy nadzorowane

- Zalecane ekspertyzy i opracowania np. drogowe, melioracyjne, zabudowy potoków, ogólnego budownictwa, oczyszczalni ścieków itp.

- Problematyka indywidualna (rekultywacja gruntów, plantacje topolowe, ekspertyzy nawożeniowe, plantacje drzew i krzewów szybkorosnących,

- Zakres współpracy BULiGL z administracja nadleśnictwa,

- Opracowanie danych analitycznych z minionego okresu przez nadleśnictwo na potrzeby prac urządzeniowych

- Zagadnienia i wytyczne co do map, skali, elementów ujmowanych itp.

Podstawa do dyskusji jest referat nadleśniczego oraz koreferat kierownika grupy urządzeniowej.

II KTG - zwołuje dyr. RDLP na wniosek BULiGL, po wykonaniu prac inwentaryzacyjnych a przed zatwierdzeniem prac. Referat przygotowuje kierownik grupy inwentaryzacyjnej a koreferat nadleśniczy oraz na polecenie Dyr. RDLP przygotowuje kompleksową analizę gospodarki w minionym okresie.

Na drugim posiedzeniu dokonuje się analizy gospodarki leśnej w minionym okresie, wraz z oceną wpływu na stan obecny lasu, oraz formułuje się wnioski na następny okres gospodarczy. Stwierdzenie zgodności i prawidłowości wykonanych prac (prawne i faktyczne). Zaakceptowanie lub skorygowanie wytycznych celów, zasad i sposobów realizacji gospodarki w następnym 10 leciu. Podejmuje się decyzje co do sposobu zakończenia prac, akceptuje zakres i rodzaj map gospodarczych i przeglądowych, zestawień zbiorczych, zatwierdza się wyniki inwentaryzacji, wykonuje się analizę ekonomiczną, średniookresową i perspektywiczną zmianę GTD, wieków rębności, dojrzałości rębnej, udziału wg dominujących funkcji lasu.

Postanowienia na posiedzeniu KTG ujmowane są w protokołach, które są załącznikiem do elaboratu.

36. Gospodarstwo jednogeneracyjne w zrębowym sposobie zagospodarowania

Podstawową jednostką ewidencji i planowania jest drzewostan jednowiekowy, jednogeneracyjny i jednopiętrowy.

Rozwój drzewostanu ma charakter cykliczny, a cykl obejmuje stadia:

Zrąb → uprawa → młodnik → tyczkowina → żerdziowina → drągowina → drzewostan dojrzewający → starodrzew

W miarę upływu czasu:

• Liczba drzew maleje

• Wzrost równomierny

Faza cyklu decyduje o zabiegu gospodarczym. Jednorazowy zrąb i odnowienie sztuczne. Gospodarstwo ma postać złożoną- w każdej chwili występuje w nim jednocześnie bardzo wiele drzewostanów w różnym wieku i we wszystkich stadiach rozwoju.

Konsekwencje złożonej postaci gospodarstwa:

• Powierzchnia powinna obejmować dostatecznie rozległe obszary lasu (od kilkuset do kilku tysięcy ha), tak aby mogło się składać z bardzo wielu drzewostanów w różnym wieku.

• Każdy drzewostan ma swoiste, indywidualne cechy taksacyjne, liczbą drzew na jednostkę powierzchni, zasobność i jej przyrost.

• W każdym drzewostanie prowadzi się odmienne, zindywidualizowane zabiegi gospodarcze, stosowane do jego wieku i cech taksacyjnych.

• Tylko nieliczne na ogół najstarsze drzewostany mogą w danej chwili podlegać wyrębowi rębnię zupełną, powstałe zręby odnawia się sztucznie.

37. Gospodarstwo jednogeneracyjne w przerębowo - zrębowym sposobie zagospodarowania z rębnią częściową

Podstawową jednostką ewidencji i planowania jest drzewostan. Rozwój ma charakter cykliczny, a cykl rozwojowy obejmuje tylko następujące stadia:

Młodnik → drzewostan w średnim wieku → starodrzew → drzewostan w okresie odnowienia.

Postać młodnika, drzewostanu w średnim wieku i starodrzewu to:

drzewostan jednowiekowy, jednogatunkowy, jednogeneracyjny i jednowarstwowy.

W fazie starodrzewu w okresie odnowienia, postać drzewostanu jest czasowo dwuwiekowa, dwugeneracyjna i dwuwarstwowa.

• Z upływem czasu zmieniają się cechy charakterystyczne.

• Cykl rozwojowy powiązany z zabiegami gospodarczymi.

• Odnowienie naturalne i termin reprodukcji = rok nasienny starodrzewu

• Postać gospodarstwa jest złożona - w każdej chwili występuje jednocześnie, bardzo wiele drzewostanów w różnym wieku i we wszystkich stadiach rozwoju.

• Konsekwencje złożonej postaci gospodarczej:

• Powierzchnia od kilkuset do kilku tysięcy ha, tak by mogło składać się z wielu drzewostanów w różnym wieku, w tym również z drzewostanów w okresie odnowienia

• Każdy drzewostan ma indywidualne cechy, liczbę drzew na jednostkę powierzchni, zasobność i jej przyrost, a także strukturę jedno- lub dwuwarstwową oraz występowanie lub nie okresu odnowienia

• W każdym drzewostanie prowadzi się odnowienie, zindywidualizowane zabiegi gospodarcze i stosownie do jego wieku i stadium rozwojowego.

• Tylko nieliczne (najstarsze lub będące w okresie odnowienia) drzewostany mogą podlegać użytkowaniu rębnią częściową z jednoczesnym odnowieniem naturalnym pod okapem.

Każda faza cyklu produkcyjnego ma gamę zabiegów:

f. młodnika - CP,

f. drzewostanu dojrzewającego - TW, TP

f. w okresie odnowienia - cięcia odsłaniające i obsiewne, pielęgnacyjne

Reprodukcja drzewostanu poprzez odnowienie naturalne na początku cyklu produkcyjnego

Postać gospodarstwa złożona - bo występują drzewostany w różnym wieku w różnych stadiach rozwoju, o różnej powierzchni, posiadające indywidualne cechy taksacyjne, wymagające indywidualnego podejścia do każdego drzewostanu. Użytkowaniu podlegają tylko najstarsze w klasie odnowienia, rębnią częściową i naturalnie odnawiane.

Aby utrzymać ciągłość produkcji, powierzchnia gospodarstwa musi być bardzo duża.

38. Gospodarstwo kilkugeneracyjne w przerębowo - zrębowym sposobie zagospodarowania z rębnią stopniową udoskonaloną

• Podstawową jednostką podziału powierzchniowego jest jednostka kontrolna, która powinna być trwale odgraniczona od otoczenia liniami naturalnymi lub sztucznymi oraz powinna być jednorodna pod względem ekologicznym (siedlisko, wystawa).

• Jednostka kontrolna w omawianym gospodarstwie może być podzielona na wyraźnie, przestrzennie rozdzielone części (fazy) - jednostki ewidencji i planowania.

1. Część inicjalna - obejmuje odsłonięte naturalne odnowienia i młodniki sztucznie założone uprawy; przygotowane do odnowienia i pozbawione drzew o charakterze halizn.

2. Część optymalna

3. Część terminalna

Każda część składa się z drzewostanu

• Ad a) pierśnica drzewek jest niższa od 7 cm

• Ad b) obejmuje fragmenty lasu, w których na jednostkę powierzchni przypada wiele drzew o niedużej pierśnicy i wysokości, mające niewielką lub średnią zasobność, na ogół też odnowienia podokapowego

Ze względu na grubość drzew wyróżnia się część optymalną:

- wczesną - dojrzewającą- pierśnica 7- 14 cm

- właściwą - dojrzałą- pierśnica 15- 35 cm

• Ad c) obejmuje fragmenty lasu, w których na jednostkę powierzchni przypada niewiele drzew, a udział drzew o dużej pierśnicy (powyżej 35 cm) i wysokości jest znaczący. Zasobność jest wysoka ale niższa niż w optymalnej przyrost miąższości.

Ze względu na udział odnowienia wyróżnia się:

- słabą odnowioną ( do 30% od pokolenia)

- z intensywnym odnowieniem ( powyżej 30% młodego pokolenia)

• Jednostka kontrolna nie ma złożonej postaci, a w jej rozwoju nie da się wyróżnić cykli następujących kolejno po sobie zmian.

Cechy jednostki:

• Trzy części, których powierzchnia, zapas, rozmieszczenie i kontury zmieniają się z czasem

• Zapas całej jednostki kontrolnej oscyluje w dłuższym okresie wokół pewnej wielkości przeciętnej

• W każdej chwili w jednostce kontrolnej mogą być prowadzone jednocześnie trzy główne rodzaje zabiegów:

• Odnowienia i pielęgnacja (cz. inicjalna)

• Cięcia pielęgnacyjne o charakterze trzebieży (cz. optymalna)

• Cięcia rb stopniową i ewentualne odnowienia i pielęgnacji (cz. terminalna)

Reprodukcja odbywa się stale w części terminalnej przeważnie przez obsiew naturalny, a w miarę potrzeby także za pomocą sadzenia.

• Postać gospodarstwa jest względnie prosta, ponieważ:

• Może obejmować już jedną jednostką kontrolną o powierzchni 20- 40 ha, pod warunkiem, że występują na niej wszystkie trzy części.

• Może obejmować wiele jednostek kontrolnych, pod warunkiem, że są one do siebie podobne pod względem struktury grubości.

• W każdej jednostce kontrolnej prowadzi się jednocześnie podobny zespół zabiegów gospodarczych.

• W każdej jednostce kontrolnej trwa ciągła reprodukcja w drodze naturalnego odnowienia.

39. Gospodarstwo wielogeneracyjne w przerębowym sposobie zagospodarowania

• Każda jednostka kontrolna obejmuje zawsze stosunkowo jednolity kompleks lasu o złożonej, różnowiekowej, wielogeneracyjnej i różno piętrowej strukturze

• Nie da się wyróżnić wyraźnego cyklu, ponieważ w każdej chwili:

• las w jednostce kontrolnej ma podobną postać

• w całej jednostce kontrolnej można prowadzić podobne zabiegi pielęgnacyjne związane z rębnią przerębową lub ciągłą pielęgnacyjną

• reprodukcja odbywa się w niektórych, nielicznych miejscach jednostki kontrolnej, głównie przez naturalne odnowienie

• Postać gospodarstwa jest prosta, bo:

• Gospodarstwem może być jednostka kontrolna o obszarze 5- 15 ha

• Może obejmować wiele jednostek, pod warunkiem, że są one do siebie podobne pod względem struktury i cechują się złożeniem różnowiekowym, wielogeneracyjnym i różnopiętrowym

• W każdej jednostce prowadzi się jednocześnie podobne zabiegi

• W każdej jednostce trwa ciągła reprodukcja w drodze naturalnego odnowienia

40. Inwentaryzacja lasów górskich - trzeba sprawdzić ?????????????

Lasy górskie stanowią zaledwie 3% powierzchni kraju, a 10% pow. lasów w PL. Zaliczamy je do lasów ochronnych. Celem gospodarki i regulacji tych lasów jest:

- utrzymanie zgodności i przywracania zgodności składu gatunkowego z siedliskiem,

- dbałość o harmonijna, zgodna z ekologią, gatunkową przemianą pokoleń

- stabilność drzewostanów

Prowadzenie lasu - zaleca się swobodny styl w hodowli lasu. Celowo koresla się naturalny typ drzewostanu dla każdego wydzielenia oddzielnie. Rezygnuje się więc z rebni zupełnej i częściowej wielkopowierzchniowej. Następstwem tego jest bogactwo pokoleń, zamiast wieku okresla się fazy rozwojowe drzewostanu (inicjalna, terminalna, optymalna) Im bardziej surowsze SA warunki klimatyczne tym skład gatunkowy jest uboższy i bardziej prosta postać drzewostanu.

Górski leśny obręb ochronny - jest integralną częścią krajobrazu gór jako 1 całości przyrodniczej. Musi być zgodny z planem zagospodarowania przestrzennego i regionalnym planem ochrony przyrody.

Obręb ochronny górski dzieli się ze względu na funkcje lasu i naturalne typy lasu (odpowiednik STL)

Górskie gospodarstwo leśne to obszar lasu o jednorodnym naturalnym typie lasu i określonej dominującej funkcji lasu. Typ drzewostanu ustala się indywidualnie dla podstawowej jednostki planowania (a nie jak w lasach nizinnych dla STL w całym gospodarstwie)

Lasy górskie mają 3 kategorie drzewostanów:

1. GTD - typ gospodarczy - w lasach o dominującej funkcji gospodarczej

2. NTD - naturalny - w lasach o dominującej funkcji lasów ochronnych

3. KTD - krajobrazowy - w lasach z dominującą funkcją społeczną (rekreacyjną)

Podstawową jednostką ewidencji i planowania jest wydzielenie zwane też fazą rozwoju. Jest ono częścią jednostki kontrolnej, wyróżniającej się od otoczenia siedliskiem, fazą rozwojową drzewostanu, kategoria i składem gatunkowym

Wyróżniamy następujące fazy rozwojowe drzewostanu:

Faza inicjalna (I)

Faza opylana wczesna (O1)

Faza optymalna dojrzała (O2)

Faza terminalna z odnowieniem słabym (T1)

Faza terminalna z odnowieniem pow. 30% (T2)

Faza przedplonowa (P)

Faza różnowiekowa (R)

Faza przedplonowa (P) np. występuje na terenie Karpat - w wyniku intensywnego zalesiania na dużych powierzchniach po II W.Św. (so, św, md, Ol sz). Składy są nieodpowiednie, wymagające długoletniej przebudowy.

Faza różnowiekowa (R)- przerębowa - dotyczy drzewostanów różnowiekowych, wielogeneracyjnych, o różnopiętrowej strukturze, podlegające wielu przemianom naturalnym.

W lasach górskich występują 3 zasadnicze kategorie składu gatunkowego.

- d-y jednogatunkowe (dominujący gat pow. 80%) wg liczby drzew, albo m3. Nazywa się go od panującego gatunku np. jedlina, buczyna, świerczyna

- d-y dwugatunkowe - 2 gatunki o udziale ok. 30-70%. Nazwa zawiera te 2 gatunki np. jedlino-buczyna, świerczyno-jedlina. Pierwszy wymieniony gatunek ma zawsze przewagę w drzewostanie.

- d-y wielogatunkowe - gatunki domieszkowe mają więcej niż 20% udziału. Gatunek dominujący jest pierwszy w nazwie z uzupełnieniem „wielogatunkowa” np. jedlina wielogatunkowa, świerczyna wielogatunkowa.

Na gruntach porolnych dodaje się przymiotnik „przedplonowa”, np. sośnina przedplonowa, olszyna wielogatunkowa przedplonowa.

• Góry stanowią 3% powierzchni kraju

• Lasy je porastające stanowią łącznie 10% powierzchni polskich lasów.

• Należą do kategorii lasów ochronnych gdyż uznano, że nadrzędnym celem gospodarowania, a więc i regulacji lasów górskich, powinno być :

• Utrzymane i przywracane zgodności składów gatunkowych z siedliskiem

• Dbałość o harmonijną, zgodną z ekologią gatunków przemianą pokoleń

• Stabilność drzewostanów

41. Waloryzacja lasów górskich

• To szacowanie i klasyfikacja materialnych i niematerialnych wartości wsztstkich dóbr natury i wytworów ludzkiej działalności

• W odniesieniu do lasu najczęściej utożsamia się je z:

• Wyceną

• Wartościowaniem funkcji

• Inwentaryzacją wybranych elementów środowiska przyrodniczego

W praktyce służy głównie sporządzeniu programu ochrony przyrody dla nadleśnictwa

• Cele waloryzacji to:

- Optymalizacja decyzji o priorytetach funkcji lasu i sposobach ich realizacji

- Uzyskanie informacji o stopniu zniekształcenia środowiska przyrodniczego i zakresie niezbędnych działań koniecznych do przywracania naturalnej postaci lasu

- Możliwość szerzenia wiedzy o stanie lasów i ich zagrożeniach w kategoriach oceny dostępnych dla ogółu społeczeństwa.

Waloryzacyjny system oceny lasów górskich jest metodą wieloetapową i wieloczynnikową umożliwiającą klasyfikację drzewostanów wg:

• Stopnia naturalności składów gatunkowych piętra drzewostanu oraz warstwy młodego pokolenia.

• Kategorii stabilności drzewostanu

• Pilności działań restytucyjnych.

Podstawową jednostką ewidencji i oceny w tym systemie jest drzewostan.

Przedmiotem oceny jest:

1. Stopień zgodności składu gatunkowego drzewostanu z siedliskiem -

2. Stopień zgodności składu gatunkowego odnowień z siedliskiem

Do a, b:

- Drzewostan zgodny z siedliskiem- łączny udział gatunków docelowych w składzie wynosi >70%,

- Drzewostan częściowo zgodny z siedliskiem- łączny udział gatunków docelowych w składzie wynosi od 31 do 70%

- Drzewostan niezgodny z siedliskiem- łączny udział gatunków docelowych w składzie wynosi <30%

c) Faza rozwojowa drzewostanu

- Faza inicjalna (I)

- Faza optymalna wczesna (O1)

- Faza optymalna właściwa (O2)

- Faza terminalna słabo odnowiona (T1)

- Faza terminalna z intensywnym odnowieniem (T2)

- Faza przedplonowa (P)

- Faza różnowiekowa (R)

d) Stopień wypełnienia przestrzeni w piętrze drzewostanu

- Wysoki- zwarcie pełne

- Średni- zwarcie umiarkowane

- Niski- zwarcie przerywane

- Bardzo niski- zwarcie luźne

5. Stopień wypełnienia przestrzeni w warstwie odnowienia

- Wysoki- >50% pokrycia powierzchni

- Średni- 31-50% pokrycia powierzchni

- Niski- 11-30% pokrycia powierzchni

- Bardzo niski <10% pokrycia powierzchni

6. Stan zdrowotny drzewostanu

1. Uprawy:

1 -Stopień b. dobry- uprawa b. dobra

2 - Stopień zadowalający- uprawa dobra

3 - Stopień średni- uprawa zadowalająca

4 - Stopień niezadowalający- uprawa przepadła

2. Młodniki i młodsze drzewostany

1 - Stopień b. dobry- wady do 10%

2 - Stopień zadowalający- wady 11-30%

3 - Stopień średni- wady 31-50%

4 - Stopień niezadowalający wady ponad 50%

3. Drzewostany w wieku 21 lat i wyżej

1 - Stopień b. dobry- do 10% uszkodzeń

2 - Stopień zadowalający- 11-25% uszkodzeń

3 - Stopień średni- 26- 60% uszkodzeń

4 - Stopień niezadowalający- >wady powyżej 60% uszkodzeń

4. Ocena kategorii stabilności:

A - Drzewostany stabilne

B - Drzewostany o obniżonej stabilności

C - Drzewostany niestabilne (zagrożone)

Kryteriami są kombinacje przyjętych do oceny cech drzewostanów.

42. Regulacja w lasach górskich

W związku z tym, że brak jest tabeli klas wieku i nie można wyliczyć etatów dojrzałości, można wykorzystać:

• Etat wg potrzeb hodowlanych

• Etat wg bieżącego przyrostu miąższości i odpowiedniego dla fazy rozwojowej współczynnika redukującego (liczy się go dla gospodarstwa jako sumę etatów cząstkowych „ważonych” ich udziałem powierzchniowych w gospodarstwie)

„Cząstkę" stanowi etat obliczony dla „fazy rozwoju” czyli dla wszystkich wydzieleń zaliczonych do samej fazy rozwojowej drzewostanu.

E_{Z (faza)}= Z_{V (faza)} x r [ m³/ ha i 10 lat]

Współczynnik redukcyjny (r) dobiera się odpowiednio do fazy rozwoju, a w szczególności zaś do potrzeb inicjowania i rozwoju młodego pokolenia stabilności drzewostanów oraz kształtowania gatunkowej i wiekowej ich struktury.

Przyjmuje się, że „r”:

• W fazach optymalnych przyjmuje wartość 0,2-0,5

• W fazach terminalnych i różnowiekowych oscyluje wokół wartości 1,0 ( nawet do 1,2-1,4)

• W fazach przedplonowych w zależności od stopnia przebudowy od 0,5 do 1,0 ( nie może być więcej niż 1,0)

Etat optymalny nie może być wyższy od etatu przyrostowego, stąd do realizacji wybiera się zawsze mniejszy z dwóch etatów.

43. Pojęcie przebudowy lasu/drzewostanu w Polsce. Przebudowa wg zapisów instrukcji urządzania lasu po II wojnie światowej

Przebudowa - nie zapowiadające osiągnięcia celów gospodarki drzewostany kwalifikowane są do przebudowy.

Są to zabiegi gospodarcze mające na celu zmianę składu gatunkowego drzewostanu odpowiednio do właściwości siedliska lub zmianę struktury drzewostanu z punktu widzenia budowy pionowej oraz struktury wieku.

• W polskich realiach termin „przebudowa” odnosi się prawie wyłącznie do drzewostanu. Niekiedy pisze się o „przebudowie lasu” lub „przebudowie ekosystemu leśnego”

• W leśnej literaturze światowej stosuje się bardziej ogólno ekologiczną terminologię. Pisze się o restauracji, rekonstrukcji, odbudowie lasu.

• Polityka Leśna Państwa mówi o restytucji, rehabilitacji lub regeneracji, obecnie zniekształconych lub zdegradowanych ekosystemów leśnych.

• W XIX w. z przyczyn ekonomicznych przebudowywano naturalne drzewostany mieszane i liściaste na jednogatunkowe iglaste co nazywano pinetyzacja i monotypizacją.

• Obecnie przebudowuje się te drzewostany w celu zwiększenia ich odporności na drzewostany liściaste i mieszane

• Przebudowa lasu - odnosi się do całości lasów urządzanego obiektu.

• Wg IUFRO jest to zmiana systemu hodowlanego i urządzeniowego, np. zręby zupełne → przerębowo - zrębowe lub przerębowe

• Przebudowa przez wiele lat prowadzona była w aspekcie uproduktywnienia powierzchni i intensyfikacji produkcji leśnej. Była planowana w ramach różnych gospodarstw.

• Od początku XXI w. przebudowywano:

• Uszkodzone przez przemysł

• Źle produkujące

• Przedplony

• Wg obecnych zasad ( JUL 2003) § 40

Po zakwalifikowaniu drzewostanów tworzy się Wykaz Drzewostanów zakwalifikowanych do przebudowy

Dla każdego drzewostanu projektuje się rozpoczęciu procesu odnowienia odpowiednimi rębniami, w zależności od TSL i pilności przebudowy.

• Okres przebudowy - § 41

System oceny potrzeb przebudowy drzewostanów górskich jest ściśle związany z waloryzacją.

Ze względu na wiek, pochodzenie itp., rozróżnia się drzewostany:

• Przed przebudową

• Przebudowywane

• Po przebudowie

Najbardziej pilne do przebudowy są drzewostany niezgodne z siedliskiem i niestabilne. Liczba grup będzie wynikać z przyjętej liczby etapów przebudowy.

Pp - powierzchniowy rozmiar przebudowy

Mp - miąższościowy

Tp - czas przebudowy

Powierzchniowy etat roczny : Ep = Mp/ Tp

Trzy grupy pilności przebudowy drzewostanów:

• Pilne ( w 5 latach)

• Średnio pilna ( w II 10 - leciu)

• Mniej pilna ( później)

W planowaniu ważne jest:

• Określenie terminu rozpoczęcia przebudowy

• Określenie czasu trwania przebudowy

Kryteria oceny potrzeb przebudowy:

1. Wskaźnik realizacji celu hodowlanego

Wskaźnikiem jest zgodność składu gatunkowego z GTD ( zgodny, częściowo zgodny, niezgodny)

2. Stabilność drzewostanu

Wyznacznikami są:

• Zgodność leśnej fitocenozy rzeczywistej ze wzorcową ( waga 0,3)

1 - zgodne ( 1 pkt)

2 - częściowo zgodne, obojętne ( 2 pkt)

3 - częściowo zgodne, negatywne ( 3 pkt)

4 - niezgodne, obojętne ( 3 pkt)

5 - niezgodne, negatywne ( 4 pkt)

• Stopień uszkodzenia drzewostanu (waga 0,3)

Stopień uszkodzenia 0 i 1 ( 1 pkt)

Stopień uszkodzenia 2 ( 2 pkt)

Stopień uszkodzenia 3 (3 pkt)

• Stopień różnorodności składu gatunkowego (waga 0,3)

Bezwzględny wskaźnik różnorodności (R)

R = H/M

H- wielkość rzeczywista wskaźnika

M- pożądana wielkość wskaźnika

R > 0,7 (1 pkt)

R 0,6 -0,7 (2 pkt)

R< 0,6 ( 3 pkt)

• Stabilność mechaniczna (waga 0,1) - wielkość zbieżystości (iloraz przeciętnej wysokości i przeciętnej pierśnicy)

H / d_1,3 ≤ 80 (1 pkt)

80 - 100 (2 pkt)

0 > 100 (3 pkt)

• Zagęszczenie (waga 0,1)

Duże ( 1 pkt)

B. duże (2 pkt)

Nadmierne ( 3 pkt)

3. Wielkość i stan rosnącego zapasu

Wyznaczniki:

• Czynnik zadrzewiania (waga 0,5)

Zd ≥ 0,8 (1 pkt)

Zd 0,5 - 0,8 ( 2 pkt)

Zd ≤ 0,5 (3 pkt)

• Jakość drzewostanu (waga 0,5)

11 / 12 / 13 / 21 / 22 lub 1 - 1 pkt

14 / 23 / 24 / 31 / 32 / 33 / 34 lub 2 - 2 pkt

41 / 42 / 43 / 44 lub 4 - 3 pkt

44. Pojęcie przebudowy lasu/drzewostanu w Polsce. Koncepcja planowania przebudowy lasu

45. Wielkopowierzchniowa inwentaryzacja stanu lasu w Polsce wg instrukcji z 2005 r.

1

---