SEMESTR I

PRZEDMIOT : PRAWO CYWILNE

TEMAT : CZYNNOŚCI PRAWNE - CZ. 3

A.1. FORMA CZYNNOŚCI PRAWNEJ

Zgodnie z polskim prawem cywilnym oświadczenie woli może zostać złożone w formie dowolnej (art. 60 kc.) poza określonymi przypadkami, w których wymagana jest forma szczególna składanego oświadczenia woli. Ze względu na skutki prawne ich niezachowania wyróżnia się 3 typy form czynności prawnych :

1. FORMA POD RYGOREM NIEWAŻNOŚCI („AD SOLEMNITATEM”) - rozumie się przez nią formę czynności prawnej, której niezachowanie powoduje nieważność czynności prawnej, której zastosowanie wynika z :

1. z przepisu ustawy wśród nich należy wskazać :

• forma aktu notarialnego dla między innymi :

• złożenia oświadczenia woli przez osobę nie mogącą czytać,

• umowy przeniesienia własności,

• ustanowienia i przeniesienia użytkowania wieczystego,

• ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego przez właściciela na jego nieruchomości

• forma pisemna dla np. pełnomocnictwa ogólnego

• forma pisemna z „datą pewną” dla np. ustanowienia zastawu na prawie

• forma pisemna z notarialnym poświadczeniem podpisu dla np. zbycia przedsiębiorstwa,

• inne formy pisemne szczególne określone przez przepis prawa np. dla testamentu; zawarcia małżeństwa; uznania dziecka.

z woli stron - strony umowy mogą w niej zastrzec dla określonej czynności między nimi szczególną formę, której niezachowanie powoduje że czynność ta nie dochodzi do skutku.

1. FORMA DLA CELÓW DOWODOWYCH („AD PROBATIONEN”) - forma pisemna, której niezachowanie nie powoduje nieważności czynności prawnej, lecz ogranicza w przypadku sporu możliwość skorzystania z niektórych środków dowodowych, która wynika z :

1. z przepisu ustawy jak np. dla uzupełnienia, zmiany lub rozwiązania umowy zawartej na piśmie, uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu lub groźby; odwołanie darowizny, umowa dostawy i in.

2. z woli stron - jeżeli strony zastrzegły w umowie szczególną formę dla czynności między nimi, ale nie określiły czy jej niezachowanie spowoduje nie dojście do skutku czynności

1. FORMA DLA WYWOŁANIA OZNACZONYCH SKUTKÓW PRAWNYCH („AD EVENTUM”) - forma, od której zachowania ustawa uzależnia wywołanie niektórych skutków prawnych, ale w taki sposób że jeżeli forma ta nie zostanie zachowana to czynność jest ważna i wywoła wszystkie skutki prawne poza zastrzeżonym. Przykładem jest obowiązek zawierania umowy najmu pomieszczenia na piśmie, jeżeli okres trwania najmu trwa powyżej 1 roku. W przypadku nie spełnienia tego wymogu umowę uważa się za zawartą na czas nieokreślony.

2. DO ZACHOWANIA FORMY PISEMNEJ CZYNNOŚCI PRAWNEJ WYSTARCZY :

1. złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli,

2. osoba nie mogącą pisać zachowuje formę pisemną poprzez :

1. złożenie na dokumencie tuszowego odcisku palca , obok którego inna osoba wpisuje jej imię i nazwisko oraz składa swój podpis,

2. podpis w jej zastępstwie złoży inna osoba a podpis ten zostanie poświadczony przez notariusza lub właściwy organ administracji z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie osoby nie mogącej pisać, ale potrafiącej czytać

3. CZYNNOŚĆ MA „DATĘ PEWNĄ” w następujących okolicznościach :

1. data jej dokonania została urzędowo poświadczona,

2. w treści dokumentu urzędowego stwierdzono jej dokonanie - od daty sporządzenia tego dokumentu,

3. na dokumencie umieszczona jest jakakolwiek wzmianka dokonana przez organ państwowy np. skasowanie opłaty skarbowej - od daty sporządzenia wzmianki

4. jeżeli jedna z osób podpisujących dokument zmarła to za datę pewną złożenia przez nią podpisu uważa się dzień jej zgonu

B. WAŻNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ :

Czynnością ważną jest czynność wywołującą wszystkie skutki prawne odpowiadające treści oświadczenia woli. Jeżeli ich nie wywołuje lub wywołuje wyłącznie niektóre z nich to jest „wadliwa”. Prawo przewiduje 4 typy skutków wadliwości czynności prawnej :

1. NIEWAŻNOŚĆ BEZWGLĘDNA - powoduje nieważność z mocy prawa bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek formalności; wśród jej przyczyn należy wymienić w pierwszej kolejności wady oświadczenia woli tj. brak świadomości lub swobody oraz pozorność.

2. NIEWAŻNOŚĆ WZGLĘDNA - jej istnienie upoważnia jedynie zainteresowaną osobę do podważenia tej czynności poprzez złożenie oświadczenia woli drugiej stronie. Wśród jej przyczyn należy wskazać wady oświadczenia woli : błąd, podstęp i groźbę.

3. BEZSKUTECZNOŚĆ ZAWIESZONA - występuje gdy prawo wymaga zgody osoby trzeciej (potwierdzenia), które o ile wystąpi usuwa (konwaliduje) wadliwość czynności prawnej np. zgoda wierzyciela na przejęcie długu

1. WZGLĘDNA BEZSKUTECZNOŚĆ -dotyczy wyłącznie czynności ważnych, ale określa sytuację gdy taka czynność nie wywiera skutków prawnych względem konkretnych osób, którym prawo chce w ten sposób zapewnić ochronę prawną

Po zajęciach słuchacz powinien umieć odpowiedzieć na pytania :

1. Co to jest forma „ad solemnitatem” ?

2. Wymień formy ad solemnitatem wynikające z ustawy wraz z co najmniej 1 jednym przykładem ?

3. Co to jest forma „ad probationem” ?

4. Wymień przynajmniej 3 przykłady czynności wymagających z mocy ustawy zachowania formy „ad probationem”?

5. Co to jest forma „ad eventum” i podaj jej przykład?

6. Jakie minimalne warunki należy spełnić, żeby zachować formę pisemną czynności ?

7. Kiedy czynność prawna ma „datę pewną” ?

8. Jakie są skutki wadliwości czynności prawnej ?

SEMESTR I

PRZEDMIOT : PRAWO CYWILNE

TEMAT : PODMIOTY PRAWA CYWILNEGO, PRZEDSTAWICIELSTWO

PODMIOTAMI PRAWA CYWILNEGO SĄ OSOBY FIZYCZNE I PRAWNE, KTÓRYM NA PODSTAWIE OBOWIĄZUJĄCYCH PRZEPISÓW TEGO PRAWA PRZYSŁUGUJE ZDOLNOŚĆ PRAWNA I ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH

1. OSOBY FIZYCZNE

1. Zdolność prawna - czyli zdolność do tego by być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego posiadana przez każdego obywatela RP. Zakres zdolności prawnej obywatela może być zróżnicowany, ponieważ istnieje kilka możliwych przyczyn jej ograniczeń :

1. konieczność posiadania zdolności do czynności prawnych, aby być podmiotem niektórych praw i obowiązków,

2. osiągnięcie odpowiedniego wieku, aby móc korzystać z pełni praw i obowiązków,

3. ubezwłasnowolnienie

4. choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy

5. posiadanie obywatelstwa w Polsce nie ma faktycznego wpływu na zakres zdolności prawnej

6. pozbawienie na podstawie skazującego wyroku karnego w Polsce nie występuje

2. Zdolność do czynności prawnych - czyli zdolność do nabywania praw i obowiązków poprzez dokonywane w drodze oświadczenia woli czynności prawne. Zgodnie z przepisami prawa osoba fizyczna może :

2.1 Nie mieć zdolności do czynności prawnych jeżeli nie ukończyła 13 lat lub jest ubezwłasnowolniona całkowicie. Czynności prawne w imieniu takich osób dokonywane są przez ich prawnego przedstawiciela o ile prawo dopuszcza możliwość dokonania określonej czynności przez przedstawiciela; każda czynność prawna dokonana przez te osoby jest bezwzględnie nieważna za wyjątkiem umów powszechnie zawieranych w drobnych sprawach życia codziennego o ile nie pociąga za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby nie posiadającej zdolności do czynności prawnych.

2.2 Mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych jeżeli jest małoletnia, ale ukończyła 13 lat; albo jest ubezwłasnowolniona częściowo; albo jeżeli sąd ustanowił dla niej doradcę tymczasowego. W zależności od rodzaju czynności prawnej osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych może :

2.2.1 Sama dokonywać czynności prawnych, ale do ich ważności potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego

2.2.2 Być traktowany jak osoba mającą pełną zdolność do czynności prawnych w następujących przypadkach :

• dokonywania bez zgody przedstawiciela ustawowego czynności prawnych, które po jego stronie nie są ani rozporządzeniem ani zobowiązaniem,

• zawierania bez zgody przedstawiciela ustawowego umów powszechnie zawieranych w bieżących sprawach życia codziennego,

• zawierania umowy o pracę oraz dokonywania czynności prawnych związanych z stosunkiem pracy bez zgody przedstawiciela,

• rozporządzania swoim zarobkiem

• w zakresie czynności prawnych dotyczących przedmiotów majątkowych powierzonej jej do swobodnego użytku przez przedstawiciela ustawowego

2.2.3 Być traktowana jako osoba niezdolna do czynności prawnych jeżeli tak stanowi przepis szczególny (np. prawo spadkowe w zakresie sporządzania testamentu)

2.3. Mieć pełną zdolność do czynności prawnych jeżeli ukończyła 18 lat, nie została ubezwłasnowolniona i nie ustanowiono dla niej doradcy tymczasowego.

1. OSOBY PRAWNE - jednostki organizacyjne, które normą prawną zostały wyposażone w zdolność prawną.

1. Zdolność prawna - jest przyznana osobie prawnej z chwilą jej powstania i kończy się z chwilą zakończenia bytu osoby prawnej (rozwiązania, likwidacji); ma zakres węższy od zdolności prawnej osoby fizycznej z powodu ograniczeń wynikających z :

1. Istoty osoby prawnej - osoba prawna nie może być podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa rodzinnego oraz tych praw i obowiązków , które z uwagi na swoją specyfikę określona w ustawie zastrzeżone są wyłącznie dla osób fizycznych jak np. służebność osobista

2. Ustawy - jeżeli ustawodawca w sposób wyraźny wyłączy nabywanie określonych praw i obowiązków przez osobę prawną ( obecnie w Polsce nie ma takich ograniczeń)

3. Statutu - statut (regulamin organizacyjny) osoby prawnej może zawierać postanowienia wyłączające nabywanie określonych praw i obowiązków.

2. Zdolność do czynności prawnych posiada osoba prawna, ale w jej imieniu czynności prawnych dokonują jej organy (tzw. teoria organów).

1. PRZEDSTAWICIELSTWO

Podmioty prawa cywilnego mogą działać bądź samodzielnie bądź przez osobę trzecią tzn. przedstawiciela, która działa na rzecz tego podmiotu lub w jego imieniu.

1. PRZEDSTAWICIEL USTAWOWY - przedstawiciel ustanowiony przepisem prawa, dla podmiotu prawa cywilnego spełniającego określone przesłanki (np. rodzic dla dziecka, kurator ustanowiony przez sąd dla osoby ubezwłasnowolnionej)

2. PEŁNOMOCNIK - przedstawiciel ustanowiony w drodze jednostronnej czynności prawnej do czynności zwykłego zarządu (pełnomocnictwo ogólne) albo do poszczególnej czynności (pełnomocnictwo szczególne).

3. PROKURENT - pełnomocnik przedsiębiorcy wpisanemu do Krajowego Rejestru Sądowego, który ma umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa za wyjątkiem jego zbycia, oddania go czasowego korzystania w drodze czynności prawnej, zbywania i obciążania nieruchomości

Pełnomocnictwo wygasa :

• z powodu okoliczności wskazanych w jego treści (np. upływ terminu)

• z powodu jego odwołania

• z powodu utraty przez pełnomocnika zdolności do czynności prawnych

• z powodu śmierci pełnomocnika

Po zajęciach słuchacz powinien umieć odpowiedzieć na pytania :

• Kto może być podmiotem prawa cywilnego ?

• Co to jest zdolność prawna osoby fizycznej i jakie mogą być jej ograniczenia ?

• Kto nie ma zdolności do czynności prawnych ?

• Kto ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych i jak się to ograniczenie objawia ?

• Kto ma pełną zdolność do czynności prawnych ?

• Czym jest osoba prawna ?

• Z czego wynikają ograniczenia zdolności prawnej osoby prawnej ?

• Na czym polega teoria organów ?

• Wymień rodzaje przedstawicieli ? ( na egzaminie można będzie wylosować pytanie o charakterystykę konkretnego rodzaju pełnomocnika)

• Jakie są przyczyny wygaśnięcia pełnomocnictwa ?

1

---