Teoria wyboru producenta

Przedsiębiorstwo - jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem ekonomicznym i prawnym która wykorzystuj1ac czynniki produkcji produkuje
i sprzedaje dobra

Funkcje przedsiębiorstwa:

• podażowa ( produkcyjna )

• popytowa

• społeczna

Produkcja - przetwarzanie zasobów w celu wytworzenia produktów i usług

Technologia produkcji - sposób łączenia ze sobą różnych zasobów

Nakłady - wydatki producenta na czynniki produkcji potrzebne na zmniejszenie
lub zwiększenie produkcji ( wyrażone w jednostkach naturalnych )

Koszty produkcji - nakłady wyrażone w pieniądzu

Dochód - określone wyniki producenta

przychód - nakład	> 0		zysk z produkcji
przychód - nakład	< 0		Strata
przychód - nakład		= 0		Zysk zerowy

Zysk netto - zysk po odjęciu podatków

Zysk umożliwia:

• rozszerzanie i ulepszanie dotychczasowej produkcji

• źródło finoasowania innych przedsięwzięć produkcyjnych

• wpływa na moźliwości inwestycyjne firmy

• wywiera wpływ na wielkość zatrudnienia

• spełnia rolę motywującą

Inwestycje - zastępowanie zużytych maszyn nowymi

Wieloczynnikowa funkcja produkcji

Q_l - nakład pracy

Q_a - nakład ziemi

Q_k - nakład kapitału

Dwuczynnikowa ( wieloczynnikowa ) funkcja produkcji

Jednoczynnikowa funkcja produkcji

Czynnik stały produkcji - nakład nie zmienia się przy wzroście wielkości produkcji
( przy niewielkich zmianach rozmaru produkcji )

Czynniki zmienne - zmieniają się

Krótki okres czasu - czas w którym przedsiębiorstwo nie zmiena technologii produkcji ( są czynniki stałe i zmienne )

Długi okres czasu - następują zmiany technologii produkcji (są tylko czynniki zmienne)

Założenia:

• funkcja produkcji w krótkim okresie czasu przy wykorzystaniu jednego czynnika stałego, jednego zmiennego przy danej technologii będziemy wykorzystywać różne proporcje czynników producji.

• produkujemy produkt jednorodny ( identyczny )

• czynnik stały - kapitał, czynnik zmienny - praca

Produkt całkowity ( TP ) - ilość dóbr lub usług wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie. W danym czasie. Rośnie wraz z zaangażowaniem kolejnych jednostek czynnika pracy

Produkt przeciętny ( AP ) - produkt całkowity podzielony przez ilość pracowników
( określa ile wyperacował jeden pracownik )

Produkt marginalny ( PM ) - zmiana produktu całkowitego spowodowana zwiększeniem ( zmniejszeniem ) czynnika wytwórczego o jednostkę ( miara produktywości pracownika )

Krzywa produktu całkowitego i marginalnego

Prawo malejących przychodów

Zmany produktu całkowitego, przeciętnego i marginalnego operają się na prawie malejących przychodów ( prawo malejącego produktu marginalnego )

Prawo to mówi, że nie jest możliwe ciągłe dodawanie czynników zmiennych
do jednego lub więcej czynników stałych i osiąganie coraz większej produkcji.

Krzywa jednakowego produktu ( izokwanta ) - krzywa możliwości kombinacji dwóch czynników produkcji ( np. K i L ) które mogą być wykorzystane do wytworzenia tej samej wielkości produkcji

Marginalna stopa technicznej substytucji - z jakiej ilości czynnika produkcji trzeba zrezygnować aby zwiększyć ilość drugiego czynnika przy założeniu niezmienności rozmiarów produkcji aby wielkość produkcji nie uległa zmianie
( stosunek według którego zastąpić jeden czynnik produkcji drugim )

Prawo malejącej marginalnej stopy technicznej substytucji ( MSTR ) - w miarę zastępowania kapitału czynnikiem pracy pozostaje nam coraz mniejsza liczba jednostek kapitału. Oznacza to, że produkt marginalny pracy maleje.

Koszty całkowite producenta

w - płaca ( cena L ), r - cena jednostki kapitału ( cena K )

Izokoszta ( linia kosztu jednostkowego ) - obrazuje wszystkie możliwe kombinacje czynników produkcji przy danych ich cenach ( r i w ), przy założeniu pełnego wykorzystania środków finansowych producenta

- nachylenie krzywej

Optimum producenta:

• wskazuje na maksymalna produkcję przy danych środkach finansowych

• minimalne koszty przy danej produkcji

• reprezentowane jest przez punkt styczności najwyższej możliwej
  do osiągnięcia ( przy danych środkach finansowych ) izokwanty z izokosztą

Zad 1

Biorąc pod uwagę plan produkcji przedstaw produkt przeciętny i produkt marginalny. Podaj czy działa tutaj prawo malejących przychodów

Jednostki kapitału	Litry paliwa A	Hipotetyczny proukt B ( PC )	PP	PM
50	10	1	1/10	1/12
50	22	2	1/11	1/14
50	36	3	1/12	1/16
50	52	4	1/13

Zad 2

W tabeli zostały przedstawione wielkości trzech izokwant

Q1		Q2		Q3
K	L	K	L	K	L
1	21	1	28	1	36
2	15	2	21	2	L
3	10	3	15	3	28
4	6	4	10	4	21
5	3	5	6	5	15
6	1	6	3	6	10
		7	1	7	6
				8	3

Oblicz wartość marginalnych stóp technicznej substytucji dla poszczególnych izokwant

Koszty produkcji w krótkim okresie czasu

Koszty prywatne - wszystkie koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo

Koszty publiczne - koszty ponoszone przez całe społeczeństwo

Koszty ekonomiczne - wartość wszystkich zasobów użytych do produkcji

Koszty rachunkowe - wielkość kosztów wynikająca z pomnożenia ilości kupowanych czynników przez ich cenę wyrażoną w pieniądzu ( koszty te dzielą się na jawne
i niejawne )

Klasyfikacja kosztów produkcji:

1. ze względu na rodzaj
   - osobowe ( wynagrodzenia )
   - materiałowe ( surowce, energia, itp.)
   - materialne ( koszty materiałów + amortyzacja )
   - finansowe ( odsetki )
   

2. ze względu na kryterium powiązania z produktem:
   - bezpośrednie ( materiały )
   - pośrednie ( koszty administracji i organizacji )
   

3. ze względu na zależność od produkcji:
   - koszty stałe
   - koszty zmienne

Koszty w krótkim okresie czasu
TFC	Całkowite koszty stałe
TVC	Całkowte koszty zmienne
TC	Koszty całkowite
AC	Koszty przeciętne
AFC	Przeciętne koszty stałe
AVC	Przeciętne koszty zmienne
ATC	Przeciętne koszty całkowite
MC	Koszty marginalne

ATC = AT - w niektórych podręcznikach

Optimum technologiczne ( techniczne optimum wielkości produkcji )

Punkt Q w którym nastąpiło zrównoważenie MC i ATC jest dla przedsiębirostwa najkorzystniejszy ( w sensie technicznym ) - jest punktem optymalnym - optymalne wykorzystanie czynników stałych i zmiennych

Zależności między kosztami w krótkim okresie czasu

Zależności:

1. MC zrównuje się z AVC i ATC w wartości minimalnej

2. Jeśli MC jest większe od AVC i ATC wtedy te maleją

3. Jeśli MC jest większe od AVC i ATC wtedy te rosną

4. MC i AFC są ze sobą powiązane

5. Dla jakiejkolwiek wielkości produkcji ATC jest sumą kosztów AFC i AVC

6. AFC zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji, AVC - początkowo maleje, potem rośnie dlatego zawsze kiedy spadek AFC jest większy od wzrostu AVC, ATC spada

7. AVC i ATC osiągają w pewnym punkcie minimum po czym rosną

8. Jeżeli wzrost AVC jest większy od spadku AFC wtedy ATC wzrasta. Z tego wynika, że AVC osiąga minimum prędziej niż ATC

Q	TFC	TVC	TC	AFC	AVC	ATC	MC
0	50	0	50	-	-	-
1	50	45	95	50,00	45,00	95,00	45,00
2	50	65	115	25,00	32,50	57,50	20,00
3	50	80	130	16,67	26,67	43,33	15,00
4	50	100	150	12,50	25,00	37,50	20,00
5	50	130	180	10,00	26,00	36,00	30,00
6	50	170	220	8,33	28,33	36,67	40,00
7	50	220	270	7,14	31,43	38,57	50,00
8	50	280	330	6,25	35,00	41,25	60,00
9	50	355	405	5,56	39,44	45,00	75,00
10	50	470	520	5,00	47,00	52,00	115,00

Koszty produkcji w długim okresie czasu

Długi okres czasu nazywamy także horyzontem planowania, a to dlatego,
że producent musi wybrać najkorzystniejsze rozmiary przedsiębiorstwa biorąc pod uwagę koszty produkcji. Podejmując decyzje długookresowe producent wybiera taką metodę wytwarzania która wyznacza najniższy koszt produkcji dla każdej wielkości produkcji.

Krzywe kosztów w długim okresie czasu wyznaczamy na podstawie krzywych kosztów o krótkim okresie czasu

Zad.1

W tabeli przedstawiono wielkość przeciętnych kosztów całkowitych dla trzech rozmiarów danego przedsiębiorstwa. Zakładamy, że są to jedyne możliwości wariantów wielkości tego przedsiębiorstwa ceretis-paribus

1. obliczyć długookresowe koszty przeciętne dla tego przedsiębiorstwa

2. określić od którego momentu działa prawo malejących przychodów
   

A		B		C		LATC
Q	ATC	Q	ATC	Q	ATC
10	8	10	16	10	54	8
20	7	20	14	20	45	7
30	6	30	10	30	36	6
40	5	40	7	40	28	5
50	4	50	5	50	21	4
60	8	60	4	60	15	4
70	11	70	5	70	12	5
80	13	80	6	80	9	6
90	20	90	8	90	7	7
100	26	100	11	100	10	10
110	33	110	17	110	12	12
120	41	120	26	120	15	15

LATC - wybieramy najniższe z możliwych ATC

Najniższe koszty przy poziomie produkcji wielkości 50 - 60 ( LATC = 4 = min )

Rynek czynników produkcji

Popyt na czynniki produkcji - jest czynnikiem pochodnym i wynika z wielu czynników:

• ile się produkuje

• jakie są koszty produkcji

• kształtowanie się przychodów ze sprzedaży

• koszty czynników produkcji

• rozmiar popytu
  

Cenowa elastyczność popytu

Zmiana popytu na te czynniki wywołane ich zmianą

• im większa substytucyjność między czynnikami C₁ a czynnikami C₂, C₃ .... tym większa elastyczność cenowa popytu na C₁
  ( spadek ceny czynnika C₁ powoduje silną tendencje do zastępowania nim innych czynników produkcji, wzrost ceny czynnika C₁ powoduje, że tendencja jest odmienna )

• im większa cenowa elastyczność popytu na produkt finalnym tym większa cenowa elastyczność popytu na służący do jego wytwarzania czynnik produkcji C₁
  ( popyt na wynik produkcji jest pochodny od popytu na produkt finalny )

• cenowa elastyczność popytu na czynnik produkcji zawsze jest większy
  w dłuższym niż w krótszym okresie

Rynek pracy - forma nawiązywania kontaktów między pracodawcami, a osobami które oferują swoje umiejętności w zamian za ekwiwalent pieniężny

Rynek pełni dwie funkcje:

1. dla osób występujących z podażą pracy stwarza możliwość otrzymania dochodów

2. dla osób zgłaszających popyt na pracę jest on źródłem tego podstawowego czynnika wytwórczego

Płaca nominalna - ilość pieniędzy jaką pracownik otrzymuje za przepracowany czas ( pensja wyrażona w pieniądzu )

Płaca realna - ilość produktów jaką można kupić za płacę nominalną

Podaż pracy ( podaż na zasób siły roboczej ) - określona liczba ludzi w wieku produkcyjnym, gotowa podjąć pracę za oferowaną płacę w określonym czasie na danym rynku

Indywidualna podaż pracy - liczba godzin pracy oferowana na rynku pracy przez pracownika

Czynniki wpływające na podaż:

• wysokość stawki płacy ( wysokość dochodu otrzymanego za przeproacowaną jednostkę czasu )

• koszt alternatywny czasu pracy pracownika ( intensywność potrzeb
  - krańcowa użyteczność pracy )

• ceny dóbr i usług konsumpcyjnych

Źródła ( czynniki ) podaży siły roboczej:

• czynniki demograficzne ( płeć, wiek, ruch naturalny, migracje )

• stan koniąktury gospodarczej ( recesja, ożywienie gospodarcze )

• wysokość i zmiany płac

• warunki ubezpieczenia społecznego ( np. zasiłki dla bezrobotnych )

• system kształcenia, poradnictwa zawodowego, przekwalifikowania zawodowego

• prywatyzacja majątku państwowego

• system tworzenia i finansowania nowych miejsc pracy

• czas pracy i świadczenia z tytułu skróconego czasu pracy

• przesłanki pozaekonomiczne ( np. aspiracje zawodowe, czynniki kulturowe
  i rodzinne )

• stan i dostęność infrastruktury socjalno-bytowej ( np. żłobki, stołówki pracownicze )

• zapotrzebowanie na zatrudnienie sezonowe i elastyczność czasu pracy

Krzywa indywidualnej podaży pracy

Krzywa podaży pracy




Dla odpowiednich stawek płac - krzywa ma nachylenie pozytywne, a dla wysokich negatywne

Pojęcie wysokości płac jest pojęciem subiektywnym
















Krzywa podaży dla rynku






Przesunięcia i pozostałe czynniki poza pracą

Popyt na pracę - zgłaszają producenci. Jest to zapotrzebowanie na określoną ilość ludzi w wieku produkcyjnym, przy danej cenie ( stawce płac ) i w określonym czasie.

Czynniki wpływające na popyt:

• Wysokość stawki płac

• Zmiana cen produktów wytwarzanych przez pracowników

• Zmiany w produkcie krańcowym pracowników ( krańcowa produkcyjność pracy MVPL )

• Liczba i rodzaj pracodawców

• Poziom techniki i technologii

• Stopień wykorzystania zdolności wytwórczych i sposób zarządzania
  u pracodawców ( jak zdolność rośnie to popyt maleje )

• Stopa substytucji siły roboczej przez rzeczowe czynniki produkcji
  ( jak stopa rośnie to popyt rośnie )

• Inwestycje pracodawców

• Przewidywane zyski pracodawców

• Stopa opodatkowania dochodów pracodawców

• Stopa oprocentowania kredytów inwestycyjnych

• Związki zawodowe

• Regulacje prawne

Zmiany w produkcie krańcowym pracowników ( doskonała konkurencja )

L Liczba pracowników	TP Suma wytworzonych produktów	∆ TP	P Cena jednostkowa wyrobu	MVPL (∆TP x P ) Krańcowa produkcyjność pracy
1	10	10	1000	10000
2	24	12	1000	10000
3	36	12	1000	12000
4	42	6	1000	12000
5	46	4	1000	6000

W = 6000

Przy założeniu doskonałej konkurencji formułuje się zasadę, że przedsiębiorstwo maksymalizujące zysk będzie zatrudniać pracowników do momentu w którym krańcowa produkcyjność pracy zrówna się z płacą.

Jeżeli przeciętna płaca za godzinę wynosi 6000 wówczas przedsiębiorcy opłaca się zatrudnienie tylko do 4 pracowników. Zatrudnienie 5 pracownika powoduje, że koszt jego zatrudnienia jest większy od efektu jego pracy.

Rynkowa krzywa popytu na pracę




Równowaga na rynku pracy






















Rynek zasobów naturalnych i kapitałowych













D₃ - towar nie satysfakcjonuje kupujących. Oferowany czynnik produkcji nie zadawala osób zgłaszających popyt na ten czynnik nawet przy stawce równej 0 nie znajdą się chętni by nająć dany czynnik produkcji ( np. pustynny obszar dla celów rolniczych )

Renta ekonomiczna - różnica pomędzy tym co rzeczywiście zarabia czynnik wytwórczy zastosowany w dany sopsób i tym co mógłby zarobić w innym najlepszym zastosowaniu.




Otrzymanie renty ekonomicznej może wynikać na przykład z:

• niepowtarzalnych właściwości czynnika

• popytu na tego typu czynniki produkcji

Dochody transferowe - minimalne wynagrodzenie które powstrzymuje przed zmianami zastosowania czynnika produkcji

Renty ekonomiczne




Renty gruntowe







Czynnik produkcji mający jedno zastosowanie ma sztywną krzywą podaży - koszt alternatywny odmiennego wykorzystania tych zasobów jest równy 0. Dlatego przychody z użycia uznajemy za czystą rentę ekonomiczną ( czysty zysk ).

Popyt na ziemię jest ściśle związany z jej produktywnością krańcową ( MP_A ) oraz ceną produktu finalnego otrzymywanego z ziemi ( P ).

Przedsiębiorstwo będzie zwiększało zaangażowanie czynnika wytwórczego ( ziemi ) aż do momentu gdy jego cena dzierżawy zrówna się z wartością produktu krańcowego ziemi ( MVP_A = cena dzierżawy ziemi ).

Jeśli znamy cenę ziemi musimy określić ile hektarów wydzierżawić.

Popyt na ziemię jest związany z:

• produktywnością krańcową

• ceną produktu finalnego otrzymanego z ziemi

Rynek kapitału

Kapitał ( dobra kapitałowe - inwestycje ) czyli przedmioty materialne niezbędne
w procesie produkcyjnym:

• budynki

• maszyny

• surowece

• materiały półfabrykaty

• środki pieniężne ( papiery wartościowe )

Woększość dóbr kapitałowych wykorzystywanych do produkcji jest własnością przedsiębiorstwa, niektóre są jednak wynajmowane, lub dzierżwione.

Obsługa za usługi kapitału - cena kapitału - procent

Procent - płatność za odłożoną konsumpcję wyrażona w formie odsetek
od pożyczonej kwoty

Rynkowa ( nominalna ) stopa procentowa - całkowita płatność której można oczekiwać z tytułu udzielonej pożyczki

Realna stopa procentowa - nominalna stopa wyrażona w procentach - stopa inflacji

Krzywa podaży kapitału pożyczkowego




Popyt na kapitał pożyczkowy




Kapitał poddany jest zasadzie malejących przychodów ( kolejne jednostki pożyczonego kapitału powodują coraz mniejsze przyrosty produkcji całkowitej firmy )

Przedsiębiorstwo zaciąga kredyty do czasu gdy stopa procentowa zrówna się
z wysokością przychodów z inwestycji

Wartość marginalna produktu kapitału













Firma produkująca produkt X zatrudnia 5 pracowników. Na podstawie danych z tabeli oblicz marginalny produkt pracy oraz wartość MP pracy

L	Q	P	TP	MPL ΔP/ΔL	MVPL ΔTP x P
0	0	10	0	1500	15000
1	150	10	1500	1500	9000
2	240	10	2400	1500	8000
3	320	10	3200	1500	7000
4	390	10	3900	1500	6000
5	450	10	4500	1500

Płaca

tys/godz.

Czas pracy

( godz. )

7

5

3

8

10

12

24

E₁

E₂

E₃

4

S_C

3

S_B

1

S_A

S_M

S_M=S_A + S_B + S_C

spadek podaży

pracy

wzrost podaży

pracy

zmiana stawki płac

zmiana stawki płac

W

L

D_L

W₁

W

L

D_L

W₁

W

S_L

W₂

Cena

Ilość

podaż

( doskonale sztywna )

Właściciel czynnika produkcji posiada inne ( alternatywne ) możliwości wykorzystania tych czynników

Cena

Ilość

0

A

P

podaż

Równowaga na rynku czynników

Cena

Ilość

S

D₁

D₂

D₃

P₁

P₂

E₁

E₂

Renta ekonomiczna = Aktualne dochody - Dochody transferowe

P

P

Ilość

Ilość

RENTA

RENTA

WM

P₁

0

0

A

B

S

S

P

RENTA

Ilość

P₁

P₂

D₁

D₂

D₃

A

B

S

Q₁

Q

Stopa %

0

R₁

R₂

Q₁

Q₂

Q

R

0

R₁

R₂

Q₁

Q₂

Krańcowa stopa przychodu z inflacji

Etap I

A

B

C

II

III

Zwiększając nakład czynnika zmiennego np. ( L ) przy założeniu że pozostałe czynniki są stałe osiągamy taki punkt, po przekroczeniu którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji.

Produkcyjność kolejnego czynnika zmniejsza się a produkt marginalny ( PM ) maleje

K

L

2

2

4

6

8

10

12

14

4

6

8

10

12

14

A

B

C

D

E

TC

w

TC

r

TC

w

TC

r

Zysk = TR - TC

AFC

Q

TFC

Q

20

TVC

Q

C

TVC

Q

A

B

C

TC = TFC + TVC

Q

20

ATC

Q

20

MC

Q

A

produkcja

koszty

B

D

F

C

E

Q

KC ( TC )

KC ( TVC )

KC

P

= ATC

ΔKC

ΔP

= MC

AC

MC

AVC

AFC

A

B

Q₁

Q₂

Q

C

C₁

TC

ATC

Nie opłaca się zwiększać produkcji, bo wzrastają koszty

TC

LTC

TC₁

TC₂

TC₃

TC₄

Q

---