Wykład I

Teoria polityczna powstała z początkiem nowoczesności. Podkładem powstania teorii politycznej było oświecenie

Nowoczesne teorie polityczne:

• Liberalizm (np. liberalizm demokratyczny)

• Teorie demokratyczne

• Teorie konserwatywne

• Teorie zahaczające o postmodernizm (feminizm i większość znanych teorii globalizacji)

• Teorie postmodernistyczne (np.: teorie ekologiczne)

• Teorie tworzone w Azji, np.: konfucjonizm

METODOLOGIA

Teoria - każda teoria jest zbiorem uporządkowanych twierdzeń wyjaśniających pewien fragment rzeczywistości

Teoria polityczna - hierarchicznie i logicznie uporządkowany zbiór twierdzeń dotyczący rzeczywistości politycznej

Polityka - sfera dotycząca życia zbiorowego

Przedmiotem teorii politycznych jest uporządkowanie życia społecznego, posiadają one wymiar normatywny, nie tylko opisowy (teoria może wyjaśniać pewne zachowania polityczne)

Wymiar normatywny - odpowiada na pytanie: jaki jest ideał życia politycznego? politycy nie próbują nawet wyartykułować wymiaru normatywnego, żadnych idei głęboko zapisanych w teoriach

Czy istnieje możliwość dyskursu między teoriami politycznymi? (Czy istnieje możliwość dogadania się np. liberałów z konserwatystami?) Tak, dyskurs jest możliwy ale tylko do rdzenia zbioru normatywnego każdej z teorii.

Teorie polityczne w kontekście porównawczym

Kontekst - porównanie wewnętrznej struktury teorii politycznych

Teorie polityczne powstały w odpowiedzi na pytanie „czym charakteryzuje się nowożytność”?

Nowożytność charakteryzuje się przede wszystkim koncepcją czasu liniowego, w przeciwieństwie do czasu cyklicznego, którym posługiwano się wcześniej. Na tym polu dokonała się wielka zmiana społeczna. W czasach nowożytnych (`modernity') liczy się intensywność relacji międzyludzkich a stagnacja postrzegana jest jako patologia. Obecnie liczy się tempo, szybkie zmiany natomiast kiedyś było na odwrót - to stagnacja była postrzegana jako właściwa a zmiany jako błędne. Nowożytność charakteryzuje się też legitymizacją władzy. Wg Maxa Webera istnieją 3 rodzaje legitymizacji władzy:

• Legitymizacja tradycyjna - związana ze stagnacją (charakteryzowała społeczeństwo przednowoczesne)

• Legitymizacja charyzmatyczna - przywódcy charyzmatyczni są odpowiedzialni za charyzmatyczną zmianę polityczną, np. Lech Wałęsa w latach '80 lub Tony Blair na początku swoich rządów. W oparciu o charyzmę nie można budować trwałego systemu politycznego. Razem z upadkiem charyzmatycznego przywódcy upadnie również stworzony przez niego system

• Formalno - prawny sposób legitymizacji władzy - zgadzamy się z władzą bo tak nakazuje prawo

Jeżeli chodzi o społeczeństwo nowożytne to nastąpiła jego dyferencjacja w tak dużym stopniu, że niewiele nas łączy. Kiedyś (np. starożytne polis) ludzie byli podzieleni na obywateli, czyli posiadaczy niewolników oraz niewolników. Podział nie był duży dlatego społeczeństwo nie było sfragmentaryzowane. Nastąpiła zmiana solidarności społecznej (więzi moralnej między ludźmi). Kiedyś była to solidarność mechaniczna związana z podzielaniem takiego samego punktu widzenia świata, tego samego porządku, posiadanie tych samych celów. Nowy model solidarności międzyludzkiej oparty jest właśnie na dyferencjacji społeczeństwa (tak zwana solidarność organiczna). Ma ona charakter funkcjonalny - mamy zaufanie do instytucji, które pozwalają na niezachwianą reprodukcję życia społecznego. W społeczeństwie podzielonym nie ma więzi mechanicznych. Całe społeczeństwo jest natomiast wynikiem postępu, rozwoju pewnych form kontroli (powstały mikrowładze).

Jak rozumieć politykę?

Polityka polega na dzieleniu. Podstawowy wymiar polityczności polega na tym, żeby dzielić społeczeństwo na swoich i obcych.

LIBERALIZM

1. liberalizm to tolerancyjność, liberalny = tolerancyjny

2. liberalizm to postawa w życiu politycznym i społecznym

3. liberalizm to podejście, spektrum politycznych poglądów od lewicy do prawicy (liberalizm kojarzy się z centrum)

4. liberalizm to oparta na wyartykułowanym systemie poglądów teoria polityczna

Liberalizm etyczny - oparty o rozważania nad koncepcją jednostki (John Stuart Mill)

Liberalizm polityczny - nie kładzie nacisku na koncepcję jednostki (John Rawls)

Mill stworzył podstawę do rozwoju liberalizmu etycznego. Liberalizm ten zawiera koncepcję jednostki dobrej, ludzie są z natury dobrzy. John Lock pisał o ustroju, w którym władza ma być silna ale ograniczona i w którym panuje tolerancja, sprawowanie władzy odbywa się w granicach prawa, prawo ogranicza władzę. Główną cechą człowieka jest umiejętność rozróżniania dobra i zła i każdy ma możliwość wybierania swojej drogi życiowej zgodnie z swoim sumieniem. Jednostka jest autonomiczna i odpowiedzialna a władza nie może wkraczać w tą sferę autonomii jednostki. Autonomia ma swoją granicę - granica tą jest krzywda innej jednostki. I. Berlin stworzył koncepcję wolności pozytywnej i negatywnej. Wolnością negatywną jest wolność od czegoś a jej granicą jest krzywda drugiego człowieka. Jest to wolność autonomiczna. Natomiast wolność pozytywna to wolność do czegoś. Widoczna była już w starożytności jako wolność do partycypacji w procesach politycznych (stanowi ona podstawę rozwoju politycznego).

Rawls stworzył podwaliny pod teorię sprawiedliwości dystrybucyjnej. Próbował znaleźć odpowiedź na pytanie „jak można uzasadnić koncepcję sprawiedliwości”. Według Rawlsa sprawiedliwość to stosowanie takich samych zasad do tej samej klasy przypadków. Podstawą rozważań nad sprawiedliwością jest zawsze jednostka (indywiduum). Ważna jest też wzajemna akceptacja jednostek. Jednostka podejmuje pewien osąd kierując się metodą niewiedzy. Liberalizm etyczny był oskarżany oto, że jego efektem jest zindywidualizowane społeczeństwo. Pierwszym krytykiem Rawlsa był Charles Taylor.

2

---