PRAWO CYWILNE - DR WŁODZIMIERZ GAWRY LCZYK
PRAWO CYWILNE - (łac. ius civile) - gałąź prawa obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki cywilnoprawne między podmiotami prawa prywatnego - (osobami fizycznymi, osobami prawnymi oraz jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi, którym ustawy przyznały zdolność prawną), a także sytuację prawną osób i rzeczy jako podmiotów i przedmiotów stosunków cywilnoprawnych oraz treść stosunków prawnych, na którą składają się uprawnienia i obowiązki podmiotów tych stosunków.
Normy prawa cywilnego wyróżniają się spośród innych norm prawnych zwłaszcza tym, że regulują stosunki między podmiotami. Oznacza to, że nie występuje charakterystyczny dla prawa publicznego stosunek podporządkowania jednego podmiotu innemu podmiotowi. Ze stosunków cywilnoprawnych wynika więc zasada autonomiczności podmiotów, która oznacza, iż samodzielnie kształtują one relacje między sobą.
Prawo cywilne jest w Polsce prawem stanowionym (od XIX wieku) i skodyfikowanym (od 1965). Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks cywilny - ustawa z 23 kwietnia 1964, obowiązująca od 1 stycznia 1965.
Prawo cywilne dzieli się na wiele podgałęzi np. prawo pracy, prawo własności intelektualnej i prawo handlowe, które wyodrębniły się z prawa cywilnego, zachowując jednak wiele z jego cech. We właściwym, klasycznym prawie cywilnym wyodrębnia się następujące działy:
część ogólną- dotyczącą zasad wspólnych całemu prawu cywilnemu;
prawo rzeczowe - odnoszące się do rzeczy;
prawo zobowiązań - zawierające normy prawa majątkowego o charakterze względnym;
prawo spadkowe - zawierające normy prawne dotyczące przejścia majątku po zmarłym na inne podmioty prawa;
prawo rodzinne - reguluje stosunki prawnorodzinne i majątkowe wewnątrz rodziny;
Oprócz tego istnieje wiele węższych gałęzi prawa (np. prawo wodne, prawo górnicze), które zazwyczaj łączą cywilnoprawną i administracyjną metodę regulacji.
Zespół norm określających, prawo którego państwa jest właściwe dla oceny międzynarodowych stosunków osobistych w zakresie prawa cywilnego tworzy dział zwany prawem prywatnym międzynarodowym.
OSOBA FIZYCZNA - jest to jednostka ludzka posiadająca zdolność prawna, zdolność do czynności prawnej. Każdy człowiek od urodzenia posiada zdolność prawną, natomiast pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności - w Polsce po ukończeniu 18 roku życia. Oprócz pełnej zdolności do czynności prawnych istnieje też brak zdolności (osoby do lat 13 i osoby całkowicie ubezwłasnowolnione ) oraz zdolność ograniczona ( osoby miedzy 13 a 18 rokiem życia oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione ).
OSOBA PRAWNA -jest to Skarb Państwa lub inna jednostka organizacyjna powołana do określonych celów, którą przepis prawny uznaje za samodzielny podmiot prawa cywilnego. Wyróżniamy osoby prawne typu fundacyjnego. np. przedsiębiorstwa państwowe lub korporacyjnego, np. spółka z o.o.. spółdzielnia . Osoba prawna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
OŚWIADCZENIE WOLI - osoby fizyczne i prawne mogą składać oświadczenia woli. czyli uzewnętrzniony przejaw woli, wyrażający zamiar wywołania określonego skutku prawnego. Oświadczenie woli jest nieważne. gdy zostało złożone przez osobę pozbawiona; zdolności do czynności prawnych. najczęściej wskutek choroby psychicznej lub zaburzenia czynności umysłowych .
MIENIE I NIERUCHOMOŚĆ - mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.(to co posiadamy) Nieruchomość natomiast to część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności ( grunty)- jak też budynki lub części budynków trwale związane z gruntami. Częścią składową nieruchomości jest wszystko to. co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany tejże nieruchomości.
POŻYTEK -może być naturalny lub cywilny. Pożytkami naturalnymi z rzeczy są jej płody lub inne odłączone od niej części składowe o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (np. jabłka są pożytkami z sadu). Pożytkami cywilnymi są dochody które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego np. czynsz jest pożytkiem cywilnym dla właściciela mieszkania z tytułu jego wynajmu. Pożytki w postaci dochodów przynosić może również prawo wykorzystywane zgodnie ze swoim społeczno-gospodarczym przeznaczeniem.
CZYNNOŚCI PRAWNE - są to czynności świadomie zmierzające do ustanowienia, zmiany lub tez zniesienia określonego stosunku prawnego. Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone lecz także te które wynikają z ustawy lub z ustalonych zwyczajów. Czynności prawne mogą być jednostronne i wielostronne. między żyjącymii i na wypadek śmierci, rozporządzające i zobowiązujące, itd.
UBEZWŁASNOWOLNIENIE - to pozbawienie osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych lub ograniczeniu tej zdolności, gdy ubezwłasnowolniony jest poddany opiece prawnej przedstawiciela ustawowego. Wyróżniamy ubezwłasnowolnienie całkowite (gdy osoba nie jest w stanie kierować swym postępowaniem wskutek choroby psychicznej, zaburzeń psychicznych, pijaństwa lub narkomanii - opieka całkowita) i częściowe (jeśli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw- opieka częściowa). O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd.
NIEWAŻNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNYCH - w razie ustanowienia przez ustawę rygoru nieważności wadliwej czynności prawnej, czynność ta nie wywołuje żadnych .skutków prawnych. W takich wypadkach w ogóle nie dochodzi do dokonania czynności prawnej. Na nieważność czynności prawnej może zawsze powołać się ten. kto ma w tym interes prawny a organ wymiaru sprawiedliwości winien uwzględnić to z urzędu. Czynność prawna może być nieważna, jeśli próbuje się obejść ustawę, jeśli jest sprzeczna z ustawą, lub gdy jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego
UMOWA -jest to zgodne oświadczenie woli dwóch lub więcej osób. stwarzające wzajemne prawa i obowiązki, np. umowa o dzieło, umowa - zlecenie, itd. Umowa może zostać zawarta wskutek przetargu ustnego lub pisemnego, lub wskutek rokowań. Po wypracowaniu wspólnego stanowiska i złożeniu oświadczeń woli umowa wchodzi w życie, Umowę można unieważnić, jeśli jedna lub obie strony, bądź też osoby trzecie wpływają na umowę w sposób sprzeczny z prawem
FORMY CZYNNOŚCI PRAWNYCH - to sposób, w jaki czynność prawna zostaje wyrażona na zewnątrz. np. formie ustnej lub w formie pisemnej. Umowę w formie pisemnej można z kolei sporządzić np. w formie własnoręcznie podpisanego dokumentu czy aktu notarialnego.
Większość czynności prawnych, w szczególności drobnych dochodzi przez ustne wyrażenie woli zawarcia danej czynności.
Istnieje jednak również szereg czynności prawnych, które ze względu np. na ich dużą wartość ekonomiczną (m.in. sprzedaż nieruchomości, ustanowienie zastawu) wymagają od ich stron szczególnej rozwagi, a w związku z tym odpowiedniego zabezpieczenia dowodowego stron na wypadek sporu, temu formy kwalifikowane, które przedstawiono poniżej. Strony same - w ramach swobody kształtowania treści umów mogą ustalić, czy i jakie wymogi dotyczące formy mają między nimi obowiązywać. W wielu wypadkach ustanawiają je również ustawy. Rygor formy co do zasady dotyczy całej czynności prawnej, jednak niekiedy, w przypadku umów, może obejmować oświadczenie woli tylko jednej ze stron. Przykładem tego jest umowa darowizny, w której wymóg formy aktu notarialnego przewidziany jest tylko dla oświadczenia darczyńcy.
WADY OŚWIADCZANIA WOLI -szczególne stany faktyczne, wskazane przez ustawodawcę, które uzasadniają pozbawienie aktu prawnego jakim jest oświadczenie woli skuteczności prawnej. Wada oświadczenia woli może powodować:
bezwzględną nieważność- czynność prawna zawierająca wadliwe oświadczenie woli, od momentu jej dokonania nie wywołuje żadnych skutków prawnych i nie ma możliwości - przywrócenia ważności;
wzruszalność czynności prawnej (nieważność względną)- czynność jest ważna i wywołuje skutki, jednakże może zostać wzruszona prze osobę wskazaną przez ustawodawcę i w czasie przez niego wskazanym. W razie jeśli nie zostanie wzruszona w odpowiednim czasie czynność staje się ważna w sposób niewzruszalny.
Wadami oświadczeń woli w prawie polskim są:
brak świadomości i swobody (osoba oświadczająca swoją wolę nie znajduje się w normalnym stanie psychicznym i fizycznym)
pozorność (złożenie oświadczenia woli pozornego, które nie ma wywołać skutków prawnych lub zrobione jest dla żartu)
błąd (mylne wyobrażenie lub brak tego wyobrażenia u osoby oświadczającej swoją wolę o rzeczywistym stanie rzeczy)
groźba (wymuszenie oświadczenia woli i stanowi jego wadę jeśli jest poważne i bezprawne)
podstęp osoby trzeciej (celowe, świadome działanie osoby, która ten błąd wywołuje)
WARUNEK -jest to element hipotetyczny, ewentualny, który powoduje powstanie lub ustanie skutku czynności prawnych z. zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Ziszczenie się warunku nie ma mocy wstecznej. Chyba, że zastrzeżono inaczej.
PRZEDSTAWICIELSTWO - upoważnienie do podejmowania czynności prawnych w cudzym imieniu objęte na podstawie upoważnienia lub ustawy. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego. Przedstawicielstwo ustawowe - gdy upoważnienie do działania w cudzym imieniu opiera się na ustawie. Pełnomocnictwo - gdy opiera się ono na oświadczeniu osoby reprezentowanej.
PRZEDAWNIENIE. ROSZCZEŃ - utrata możliwości sądowego dochodzenia swoich praw majątkowych po upływie ustawowo określonego terminu, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Jeśli przepisy nie stanowią inaczej to termin przedawnienia wynosi 10 lat a w przypadku roszczeń o świadczenia okresowe i działalność gospodarczą termin wynosi 3 lata. Terminy przedawnienia nie mogą. być skracane ani przedłużane przez czynność prawną- można jednak przerywać lub wstrzymać bieg przedawnienia, oraz. go zawiesić,
PRAWO RZECZOWE - gałąź prawa cywilnego regulująca formy korzystania z dóbr majątkowych, o ile dobra są rzeczowe a formy korzystania z nich przybierają postać praw podmiotowych bezwzględnych.- inaczej prawo rzeczowe w znaczeniu przedmiotowym.
Prawo rzeczowe w znaczeniu podmiotowym oznacza, że przedmiotem tego prawa jest rzecz w znaczeniu techniczno - prawnym. Jest to prawo bezwzględnie wszystkich obowiązujące.
WŁASNOŚĆ - wyłączne prawo władania, korzystania i rozporządzania rzeczą w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego. Można ją nabyć poprzez przeniesienie, zasiedzenie lub nabycie. Utrata własności następnie poprzez jej zrzeczenie się. wyłączenie własności, lub też. jej porzucenie
NABYCIE WŁASNOŚCI RZECZY RUCHOMEJ OD NIEUPRAWNIONEGO - Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z. chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. W razie przeniesienia własności rzeczy ruchomej, która jest obciążona prawem osoby trzeciej, prawo to wygasa z chwilą wydania rzeczy nabywcy, chyba że ten działa w zlej
ZASIEDZENIE- nabycie w wyniku upływu czasu własności rzeczy przez osobę, która posiadała daną rzecz me będąc jej właścicielem. W przypadku nieruchomości po 20 latach ( 30 lat jeżeli uzyskał posiadanie w złej wierze ). nieruchomości po 3 latach. Do biegu zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o biegu przedawnienia roszczeń
WSPÓŁWŁASNOŚĆ -dana rzecz należy niepodzielnie do wszystkich współwłaścicieli, zaś każdemu ze współwłaścicieli przysługują wszystkie uprawnienia składające się na własność). Niepodzielność oznacza, że każdemu ze współwłaścicieli przysługuje prawo do całej rzeczy, a nie do jej części odpowiadającej udziałowi (art. 195 kc). Rodzaje : Współwłasność w częściach ułamkowych- Każdy ze współwłaścicieli rozporządza częścią współwłasności (art. 198 kc) i współwłasność łączna - każdy ze współwłaścicieli rozporządza całością tylko wtedy , gdy między tymi osobami powstaje określony stosunek osobisty (np. małżeństwo , spółka cywilna)
ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI -może nastąpić w drodze umowy między współwłaścicielami (jeżeli dotyczy nieruchomości, umowa musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego) albo, w braku zgody, na podstawie orzeczenia sądu. Treść umowy o zniesienie współwłasności, zgodnie z zasadą swobody umów, może być dowolna. Sądowe zniesienie współwłasności następuje w specjalnym postępowaniu o zniesienie współwłasności, stanowiącym jedną z odmian cywilnego postępowania nieprocesowego (art. 617-625 Kodeksu postępowania cywilnego).
OCHRONA WŁASNOŚCI- Właściciel może z wyłączeniem innych osób posiadać rzecz, korzystać z rzeczy i rozporządzać rzeczą (art. 140 KC). Dla osób trzecich płynie stąd obowiązek biernego poszanowania cudzego prawa własności. Jeżeli wbrew temu nastąpi naruszenie prawa własności, uruchamia się stosowne roszczenie ochronne, adresowane już do konkretnej osoby z potencjalnego kręgu osób trzecich. W wydaniu prawnorzeczowym ochronę klasyczną zapewniają dziś roszczenie windykacyjne (art. 222 & 1 KC- Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje uprawnienie do władania rzeczą.) i roszczenie negatoryjne (art. 222 & 2 KC- aby osoba która włada rzeczą przywróciła stan zgodny z prawem i zaniechała naruszeń. )
UŻYTKOWANIE WIECZYSTE - prawo podmiotowe dotyczące nieruchomości gruntowej, jeden z trzech rodzajów praw rzeczowych, obok własności i praw rzeczowych ograniczonych. Polega na oddaniu w użytkowanie nieruchomości gruntowej będącej własnością państwa, gminy lub związku gmin osobie fizycznej lub prawnej na czas określony od 40 do 99 lat Dotyczy głównie gruntów położonych w granicach administracyjnych miast. Odmowa przedłużenia może nastąpić wtedy, gdy istnieje ważny interes społeczny - powinna ona być zawierana w formie aktu notarialnego
OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE- ograniczone prawo do własności- są nimi : użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, hipoteka. Powstają w drodze umów, na mocy orzeczeń sądów i rozstrzygnięć organów administracji., nie może natomiast zostać nabyte przez zasiedzenie. Prawo rzeczowe ograniczone może zostać zniesione umową stron. , na skutek zrzeczenia się przez uprawnionego, upływu czasu, na który prawo zostało ustanowione
UŻYTKOWANIE - jedno z ograniczonych praw rzeczowych, wyrażające się w obciążeniu rzeczy prawem do jej używania i pobierania jej pożytków. Składają się na nie dwa uprawnienia: uprawnienie do używania rzeczy i do pobierania jej pożytków. Może być odpłatne albo nieodpłatne, ograniczone terminem albo bezterminowe. Jest prawem niezbywalnym, ściśle związanym z osobą, na rzecz której je ustanowiono, w związku z tym wygasa ze śmiercią użytkownika, jeśli jest nim osoba fizyczna, oraz z chwilą ustania bytu osoby prawnej. Ponadto użytkowanie wygasa, gdy użytkownik przez okres dziesięciu lat nie wykonuje swojego prawa. Oprócz tego użytkowanie wygasa w sytuacjach, które prawo cywilne przewiduje jako podstawę wygaśnięcia innych ograniczonych praw rzeczowych.
SŁUŻEBNOŚĆ - ograniczone prawo rzeczowe, obciążające nieruchomość pozwalające uprawnionemu korzystać z niej lub żądać aby jej właściciel nie wykonywał pewnych uprawnień wynikających z prawa własności. może powstać w drodze umowy, której stroną musi być właściciel nieruchomości, która ma zostać obciążona, z mocy orzeczenia sądowego, lub też na skutek zasiedzenia. Treścią jest: służebność czynna - korzystanie z obciążonej nieruchomości w oznaczonym zakresie, np. w postaci przejazdu, , czerpania wody, służebność bierna - zakazanie właścicielowi nieruchomości obciążonej podejmowania określonych zachowań, do których w braku służebności byłby uprawniony w ramach swego prawa własności np. zakaz budowy, zakaz zabudowy przy granicy (służebność światła) wygasa na skutek upływu terminu określonego w umowie, niewykonywania jej przez lat 10 , zrzeczenia się uprawnionego. lub przez śmierć uprawnionego.
ZASTAW - ograniczone prawo rzeczowe ustanawiane w celu zabezpieczenia wierzytelności., może być ustanowiony jedynie na rzeczach ruchomych (oraz na niektórych prawach zbywalnych np: akcjach, obligacjach). wraz z ustanowieniem zastawu powstaje więź łącząca go z wierzytelnością, którą zabezpiecza, wraz z zaspokojeniem wierzyciela zastaw upada Strony zastawu :Zastawnik - wierzyciel, którego wierzytelność została zabezpieczona; Zastawca - dłużnik, na którego rzeczy został ustanowiony zastaw. Powstaje na podstawie umowy lub z mocy prawa. Wygasa z chwilą wygaśnięcia wierzytelności
Rodzaje zastawu: zwykły-na rzeczy lub na prawie, rejestrowy-możliwość pozostawania przedmiotu zastawu u zastawcy, skarbowy- zabezpieczenie zaległości podatkowych na rzecz Skarbu Państwa.
HIPOTEKA -ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości, służące zabezpieczeniu zapłaty długu na nieruchomości, wpisane do księgi wieczystej i skuteczne wobec każdorazowego właściciela nieruchomości. Może dotyczyć części, całej lub kilku nieruchomości Uprawniony z tytułu hipoteki to wierzyciel hipoteczny, natomiast właściciela nieruchomości obciążonej określa się mianem dłużnika hipotecznego. zabezpiecza wyłącznie wierzytelności pieniężne i może być wyrażona jedynie w oznaczonej sumie pieniężnej. Gdy zabezpieczaną wierzytelnością jest pożyczka lub kredyt, nazywa się ją, odpowiednio, hipoteczną pożyczką lub kredytem hipotecznym. Wygasa wskutek wygaśnięcia wierzytelności albo wykreślenia hipoteki z księgi wieczystej jeżeli od dnia wykreślenia upłynęło 10 lat (działa podobnie jak zastaw)
POSIADANIE - instytucja prawa rzeczowego oznaczającą stan faktyczny, polegający na władaniu określoną rzeczą przez osobę posiadacza. Elementy posiadania :1) fizyczne władanie rzeczą przez posiadacza, 2) zamiar władania rzeczą dla siebie . KC dzieli na posiadanie na samoistne i zależne.
Posiadaczem samoistnym jest ten, który włada rzeczą jak właściciel, ale niekoniecznie musi nim być, natomiast posiadacz zależny włada rzeczą tak jak wykonujący inne prawo niż własność np. prawo dzierżawy, użytkowania, najmu.
ZOBOWIĄZANIE - rodzaj stosunku cywilnoprawnego, który polega na tym, że "wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić" (art. 353 § 1 KC). Jest węzłem prawnym, który zmusza do wykonania świadczenia pewnej rzeczy, według ogólnie przyjętych zasad. Cele: ekonomiczne - wymiana dóbr i usług, zaspokojenie interesów jednej strony , pozaekonomiczne (np. chęć dokonania przysporzenia przy darowiźnie).
WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ - główną przyczyną wygaśnięcia zobowiązania jest jego wykonanie - osiągnięty bowiem został cel stosunku zobowiązaniowego.. Wygaśnięcie zobowiązania następuje tez. z. chwilą spłaty zobowiązania (w przypadku niewykonania zobowiązania ) oraz. w przypadku świadczenia w miejsce jego wykonania. A także dobrowolne rozwiązanie umowy za porozumieniem stron, albo też połączenie wierzytelności i długu w jednej osobie.
ZOBOWIĄZANIA SOLIDARNE - zobowiązania w formie zespolenia określonej grupy, oparte na obowiązku wzajemnej odpowiedzialności i pomocy (grupa pożycza coś-grupa powinna oddać, uregulować).Powstaje w ten sposób współzależność uprawnień i obowiązków, po stronie zarówno wierzycieli ( solidarność czynna ). Jak tez. i dłużników ( solidarność bierna ).
ODSETKI - wynagrodzenie za korzystanie z wypożyczonych środków pieniężnych w ciągu pewnego czasu. wstępują głownie przy świadczeniach pieniężnych, (kredytach). Odsetki są obowiązkiem ubocznym i musza, zostać spłacone wraz ze spełnieniem obowiązku głównego. Wysokość odsetek z reguły zależy od woli stron. Zakaz anatocyzmu- ma na celu ochronę dłużnika i zabrania wierzycielowi do dłużnej sumy doliczyć odsetki wcześniejsze, powodujące zwiększenie długu
UMOWA PRZEDWSTĘPNA- ma na celu przygotowanie zawarcia umowy między stronami.W treści umowy przedwstępnej jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy, którą ustawa określa mianem umowy przyrzeczonej. można zawrzeć ją w sytuacji, gdy niezwłoczne zawarcie umowy jest niemożliwe ze względów na istniejące przeszkody prawne lub faktyczne, lecz chcą one siebie zapewnić o zawarciu takiej umowy w przyszłości.. Umowa ma charakter oświadczenia woli zapewniającego, że przyrzeczona umowa zostanie zawarta. Umowa ta może mieć charakter dwustronnie albo jednostronnie zobowiązujący - zależnie od tego, czy zobowiązanie do zawarcia umowy przyrzeczonej zaciąga tylko jedna strona, czy obie. Na podstawie umowy przedwstępnej nie można domagać się spełnienia tych świadczeń, do których strony mają się zobowiązać dopiero w umowie przyrzeczonej. Niekiedy jednak ze względu na zamierzoną umowę definitywną strony zobowiązują się już w umowie przedwstępnej do dokonania pewnych czynności.
ZADATEK- dodatkowe zastrzeżenie umowne. Służy do zabezpieczenia interesów obu stron umowy. Strona która nie wykona swojego zobowiązania traci zadatek jeśli sama go dała, albo obowiązana jest go zwrócić w dwukrotnej wysokości. Zadatek jest skuteczny tylko wtedy, jeżeli zostanie wręczony przy zawarciu umowy.(najczęściej stosowany w umowach przedwstępnych na wypadek zerwania umowy w ostatniej chwili przez drugą stronę.
ZALICZKA- część należności wpłacaną z. góry na poczet tejże należności, nie jest zabezpieczeniem umowy, zwraca się ją , gdy nie dojdzie do zawarcia umowy
BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE - kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową , kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze a gdyby to nie było możliwe - do zwrotu jej wartości. Innymi słowy: każde dokonane wzbogacenie powinno mieć swą podstawę prawną. Bezpodstawne wzbogacenie nie musi być związane tylko z. finansami - może polegać także na nabyciu lub poszerzeniu pewnych praw lub tez na korzystaniu z cudzych rzeczy Może tez dotyczyć zwolnienia z długu
CZYN NIEDOZWOLONY - zdarzenie wyrządzające drugiej osobie szkodę majątkową lub niemajątkową.. Czyn niedozwolony powoduje wobec poszkodowanej osoby należność odszkodowania. Osoba prawna jest zobowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. Jeżeli Szkoda została wyrządzona przez jednostkę samorządu terytorialnego podczas wykonywania zadań administracyjnych to odpowiedzialność solidarnie ponoszą : ta jednostka i Skarb Państwa.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ DELIKTOWA-(łac. ex delicto - z czynu niedozwolonego) to jeden z trzech tradycyjnie wyróżnianych reżimów odpowiedzialności cywilnej. Wyróżnia się ją ze względu na źródło zobowiązania, którym jest dopuszczenie się czynu niedozwolonego. Zdarzenie to powoduje powstanie między sprawcą a poszkodowanym (wyjątkowo - również miedzy sprawcą a inną osobą) cywilnoprawnego stosunku zobowiązaniowego (art. 415 KC: Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przesłankami odpowiedzialności deliktowej są: powstanie szkody, popełnienie przez sprawcę czynu niedozwolonego, związek przyczynowy między szkodą a czynem zabronionym, wina sprawcy.
WYŁĄCZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI DEL1KTOWFJ - istnieją przypadki wyłączenia odpowiedzialności deliktowej. Obrona konieczna - kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni zamach jakiekolwiek dobro chronione prawem nie odpowiada za szkodę wyrządzoną napastnikowi. Stan wyższej konieczności - gdy sprawca szkody zniszczył lub uszkodził cudzą rzecz w celu odwrócenia od siebie lub innej osoby realnego zagrożenia. Ratowane dobro musi być jednak ważniejsze niż dobro naruszone. Wyłączona poczytalność - nie jest odpowiedzialna za szkodę ta osoba, która działała w stanie wyłączającym świadome lub swobodne podjęcie decyzji lub wyrażenie woli Nie dotyczy to stosowania środków odurzających. Zdolność deliktowa - za wyrządzoną szkodę nie ponosi odpowiedzialności osoba poniżej 13 roku życia.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CUDZE CZYNY - opiera się na zasadzie winy kwalifikowanej, na połączeniu zasady ryzyka z zasadą winy a ponadto odwołuje się do zasady słuszności. Rodzaje : odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru - gdy szkodę wyrządziła osoba małoletnia lub osoba z zaburzeniami psychicznymi - odpowiedzialność ponosi nadzorca ustawowy (nauczyciele. opiekunowie, rodzice lub personel leczniczy). Odpowiedzialność osób powierzających wykonanie czynności innej osobie- odpowiedzialność za czyn zawiniony wynikający z niezachowania należytej staranności przy wyborze osoby. której powierza się wykonanie danej czynności. Odpowiedzialność za podwładnego - odpowiedzialny jest ten. kto powierzył wykonanie czynności na własny rachunek a więc. kto czerpie korzyści z aktywności innej osoby.
SZKODA - to wszelki uszczerbek w dobrach lub interesach prawnie chronionych. których poszkodowany doznał wbrew własne) woli. Sposobem naprawienia szkody jest przywrócenie stanu poprzedniego lub tez. rekompensata pieniężna. Wyróżniamy szkodę majątkową (kradzież, przywłaszczenie dóbr lub pieniędzy) lub szkodę niemajątkową ( np. pobicie, wymuszenie). W razie uszkodzenia ciała naprawienie szkody obejmuje koszty leczenia.
DOBRA OSOBISTE - to wszelkie dobra nie dające się ocenie w wartości pieniężnej. Stanowią one przedmiot stosunków prawnych a także ochrony - dobrami tymi są np. życic, zdrowie oraz wolność osobista
NIEMOŻNOŚĆ ŚWIADCZENIA - niemożność świadczenia za którą dłużnik nie odpowiada - może mieć miejsce w przypadku niemożności pierwotnej (zaistniałej przed powstaniem zobowiązania ), jak tez niemożności następczej (zaistniałej po powstaniu). Niemożność świadczenia za którą dłużnik odpowiada - stanowi ona |eden z przypadków niewykonywania lub nienależytego wykonania zobowiązania - dłużnik jest zobowiązany do całej szkody.
SKUTKI NIEWYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ - głównym obowiązkiem dłużnika jest należyte wykonanie zobowiązania. Jeżeli nie wykona zobowiązania lub wykona je niewłaściwie - to jest zobowiązany naprawić wierzycielowi powstałe szkody (tzw. Odpowiedzialność kontraktowa). Podstawą odpowiedzialności jest wina dłużnika.
KARA UMOWNA - obowiązek zapłaty określonej sumy pieniężnej w wyniku niewykonania lub wykonania niewłaściwego zobowiązania.. Kara umowna może zostać zastrzeżona w umowie zobowiązaniowej a dłużnik nie może bez zgody wierzyciela zwolnić się ze zobowiązania przez zapłacenie tejże kary.
ODSTĄPIENIE OD UMOWY - jeżeli uprawnienie do odstąpienia od umowy wzajemnej zostało zastrzeżone na wypadek niewykonania zobowiązania w ścisłe oznaczonym terminie, strona uprawniona może w razie zwłoki drugiej strony odstąpić od umowy To samo dotyczy przypadku, gdy wykonanie zobowiązania przez. Jedną ze stron po terminie nie miałoby już znaczenia dla drugiej strony. Skutkiem odstąpienia od umowy Jest zobowiązanie zwrotu wszystkiego. co na mocy umowy otrzymają strona odstępująca.
POTRĄCENIE - gdy dwie osoby są wobec siebie jednocześnie dłużnikami i wierzycielami, każde z. nich może potrącić swą wierzytelność z wierzytelności drugiej strony. Potrącenia dokonuje się poprzez oświadczenie złożone drugiej stronie. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
PRZELEW WIERZYTELNOŚCI - wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecia. chyba że byłoby to niezgodne z ustawą. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa - w szczególności roszczenia odsetek. Jeśli wierzytelność jest stwierdzona pisemnie, przelew wierzytelności powinien również być potwierdzony pisemnie.
PRZEJĘCIE. DŁUGU- polega na tym, że osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który z kolei zostaje zwolniony z długu. Przejęcie długu może nastąpić przez umowę miedzy wierzycielem a osobą trzecią ( za zgodą dłużnika ). lub między dłużnikiem a osobą trzecią ( za zgodą wierzyciela ). Umowa o przejęcie długu powinna zostać zawarta na piśmie', pod rygorem nieważności.
OCHRONA WIERZYCIELA W RAZIE NIEWYPŁACALNOŚCI DŁUŻNIKA - w czasie między powstaniem zobowiązania a jego realizacją może dojść do pogorszenia sytuacji majątkowej dłużnika, skutkiem czego dłużnik może stać się niewypłacalny, uniemożliwiając wierzycielowi realizację roszczenia. Wskutek świadomych działań dłużnika, wierzyciel może zadać by niedozwolone czynności prawne dłużnika zostały uznane za bezskuteczne w stosunku do wierzyciela. Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny- to domniemywa się. że działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, Uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie 5 lat od daty tej czynności.
UMOWA SPRZEDAŻY - jest to umowa zgodna i wzajemna, na podstawie której sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, natomiast kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy określona cenę. Przepisy do sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii .oraz sprzedaży praw. Przedmiotem sprzedaży mogą być w zasadzie wszystkie rzeczy, chyba że na mocy prawa są. one wyjęte z obrotu lub w tym obrocie ograniczone.
RĘKOJMIA ZA WADY- jest to odpowiedzialność majątkowa sprzedawcy za fizyczne lub prawne wady sprzedanej rzeczy. Odpowiedzialność za wady prawne występuje w przypadku, gdy sprzedana rzecz stanowi własność osoby trzeciej, lub jest obciążona prawem osoby trzeciej ( np. hipoteka) Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności, gdy w chwili sprzedaży nabywca wiedział , o wadzie kupowanego dobra, Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne rzeczy wygasają po roku a w przypadku wad budynków - po upływie 3 lat. licząc od dnia sprzedaży. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady prawne wygasają ,z upływem roku, licząc od dnia wykrycia wady
UMOWA O DZIEŁO - przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła. zaś zamawiający zobowiązuje się do zapłaty wcześniej ustalonego wynagrodzenia (w postaci sumy pieniężnej lub innego rodzaju świadczenia). Przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła. zamawiający może w każdej chwili odstąpić od umowy, płacąc umówione dotychczasowe wynagrodzenie ( całość lub jego część)
UMOWA O ROBOTY' BUDOWLANE - umową o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej. A inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności dotyczących przygotowania robót, odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Umowa powinna być stwierdzona na piśmie a jej część stanowi właściwa dokumentacja. W przepadku złych skutków z winy wykonawcy ( opóźnienie. wady, itd. ) stosuje się przepisy o umowie o dzieło.
UMOWA ZLECENIE- jest umową w której przyjmujący zlecenie zobowiązuje się dokonać określoną czynność prawną dla zleceniodawcy ( np. zobowiązanie do sprzedaży, kupna, dzierżawy, itd.). Za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie, chyba ze urnowa tego nie przewiduje. Można również najpierw udzielić zaliczki, zleceniobiorca powinien stosować się do wskazówek zleceniodawcy Jak również co jakiś czas udzielać sprawozdania co do postępowania. Umowa wygasa normalnie - przez, wykonanie zleconej czynności. Może też wygasnąć wskutek wypowiedzenia. śmierci jednej ze stron lub utraty zdolności do czynności prawnych
UMOWA SPÓŁKI - przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności poprzez, wniesienie wkładów. Umowa spółki powinna być stwierdzona na piśmie, za zobowiązania spółki wspólnicy są odpowiedzialni solidarnie. Każdy wspólnik jest do prowadzenia spraw spółki. Wyróżniamy spółki cywilne - oparte na przepisach prawa cywilnego, oraz spółki handlowe - oparte na prawie handlowym ( np. spółka jawna, z. o.o.. spółka akcyjna ). Rozwiązanie spółki następuje z przyczyn przewidzianych w umowie. Wyjątkowo, z ważnych powodów każdy wspólnik zażądać rozwiązania spółki przez sąd.
UMOWA PORĘCZENIA - poręczenie jest umową na mocy której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek , gdyby zobowiązania nie wykonał dłużnik. Jest to więc forma osobistego zabezpieczenia zobowiązania (w odróżnieniu od rzeczowego - zastawu i hipoteki), bowiem poręczyciel odpowiada wobec wierzyciela całym swoim majątkiem. Oświadczenie poręczyciela powinno być złożone na piśmie pod rygorem nieważności. Jeśli dłużnik spóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel powinien o tym zawiadomić poręczyciela. Tak samo dłużnik powinien powiadomić poręczyciela o wykonaniu zobowiązania.
INNE RODZAJE UMÓW - urnowa agencyjną, gdzie zleceniobiorca zobowiązuje się do stałego zawierania umów lub pośrednictwa przy ich zawieraniu za odpowiednią prowizją. Umowa komisu - komisant w zakresie swego przedsiębiorstwa zobowiązuje się do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych we własnym imieniu, lecz na rachunek komitenta. Dzieje się to na zasadzie prowizji. Umowa przewozu - dotycząca tylko zawodowych przewoźników, którzy za wynagrodzeniem zobowiązują się do przewozu osób lub rzeczy. Umowa spedycji - spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem wysłać lub odebrać przesyłkę, lub dokonać innych usług związanych z przewozem. Umowa składu -jest to szczególny rodzaj umowy przechowywania. Składowaniem może zajmować się tylko osoba fizyczna lub prawna prowadząca przedsiębiorstwo składowe. Umowa ubezpieczenia - ma na celu pokrywanie różnorodnych potrzeb majątkowych, głównie szkód wynikłych ze zdarzeń losowych
NAJEM - przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez, czas określony lub nieokreślony a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. ( w postaci pieniędzy lub świadczeń innego rodzaju). Umowa najmu na dłużej niż rok powinna być zawarta na piśmie. Jeśli tak nie jest, to umowę uważa się za zawartą na czas nieokreślony. Najemca jest zobowiązany do utrzymywania miejsca pobytu w należytym stanie. Wypowiedzenie umowy odbywa się z chwilą wygaśnięcia terminu najmu, lub w każdej chwili za porozumieniem stron
DZIERŻAWA - w zasadzie dzierżawa jest takim samym stosunkiem, jak najem. Jedyną różnica jest to że w przypadku dzierżawy, dzierżawca ma prawo nie tylko do używania przedmiotu dzierżawy, ale też do pobierania z niego określonych pożytków. W związku z. tym powstaje też różnica przedmiotu. Dzierżawa dotyczy więc rzeczy zdolnych do dawania pożytków.
POŻYCZKA - pożyczkodawca zobowiązuje się przenieść na własność odbiorcy określoną ilość pieniędzy lub innych rzeczy, natomiast odbiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy lub tę samą ilość rzeczy z zachowaniem gatunku i jakości.. Umowa pożyczki powyżej 500 złotych powinna być stwierdzona na piśmie. Jeśli termin zwrotu pożyczki nic jest określony - dłużnik jest zobowiązany zwrocie pożyczkę najpóźniej po 6 tygodniach od dnia wypowiedzenia pożyczki przez pożyczkodawcę.
UŻYCZENIE - użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu na używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (określony lub nieokreślony czas). Jeśli kilka osób wspólnie użyczy daną rzecz to ponoszą odpowiedzialność solidarną.
GWARANCJA JAKOŚCI - w przypadku, gdy kupujący otrzymać od sprzedawcy dokument gwarancyjny, co do jakości sprzedanej rzeczy poczytuje się w razie wątpliwości, że gwarant jest zobowiązany do usunięcia wady fizycznej lub dostarczenia rzeczy wolnej od wad - jeśli wady te ujawnią się w terminie określonym w gwarancji. Zwykle termin gwarancji rzeczy wynosi rok od dnia wydania rzeczy kupującemu.
WEKSEL - papier wartościowy, w którym wystawca dokumentu albo sam przyrzeka zapłatę oznaczonej sumy pieniężnej tzw. weksel własny, albo też poleca zapłatę osobie trzeciej. przyjmując bezwarunkową odpowiedzialność za zapłatę i poddając się wszelkim rygorom prawa wekslowego - weksel trasowany. Cechy weksla są ściśle określone przez prawo wekslowe i muszą być zachowane pod rygorem nieważności ( bezwarunkowość weksla i pieniężny charakter zobowiązania.). Weksel jest stosowany głównie w obrocie handlowym z. zagranicą, oraz jako zabezpieczenie wierzytelnościi ( np. kupno na raty).
CZEK -dokument obrotu pieniężnego, który musi odpowiadać wymogom określonym w prawie czekowym. koniecznymi wymogami czeku są; ► - nazwa „czek" w tekście dokumentu. ► - bezwarunkowe polecenie zapłacenia sumy pieniężnej, ► - nazwa instytucji bankowej, która ma zapłacić. ► - oznaczenie miejsca płatności. ► - oznaczenie miejsca i daty wystawienia czeku, ► - podpis wystawcy. Czek jest papierem wartościowym, gdyż reprezentuje wierzytelność pieniężną, którą można realizować tylko za pomocą tego dokumentu. W szerokim stopniu służy zarówno do rozliczeń gotówkowych jak i bezgotówkowych.
DZIEDZICZENIE USTAWOWE - mechanizm prawa spadkowego polegający na ustawowym przejściu spadku w ręce określonych spadkobierców. Dochodzi ono do skutku w przypadku braku lub nieważności testamentu, lub też w sytuacji gdy spadkobiercy testamentów i nie chcą spadku otrzymać. Dziedziczenie ustawowe może dotyczyć albo całości , albo części spadku. Krąg uprawnionych stanowią; dzieci lub współmałżonek spadkodawcy- rodzice, rodzeństwo i Skarb Państwa- W obrębie spadkobierców dokonuje się klasyfikacji co do kolejności i wielkości udziału.
DZIEDZICZENIE TESTAMENTOWE - przez pojęcie testamentu rozumiemy czynność prawną jednostronną. W każdej chwili odwołaną, skierowaną do określonej osoby lub osób, poprzez, którą spadkodawca rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Dziedziczenie testamentowe polega więc na przejściu spadku na ręce powołanych w testamencie spadkobierców. Wyróżniamy TESTAMENTY ZWYKŁE (►własnoręczny - napisany ręcznie, ►notarialny -w formie aktu notarialnego, ►allograficzny - sporządzony przez, terenowy organ administracji publicznej ) TESTAMENTY SZCZEGÓLNE (►ustny - wola wyrażona ustnie w obecności przynajmniej 3 świadków, ►podróżny-sporządza się go na statku morskim lub powietrznym, ►wojskowy - sporządzony w czasie mobilizacji, wojny lub niewoli) Testament jest silniejszym rodzajem dziedziczenia niż ustawa.
WYDZIEDZICZENIE - spadkobierca może w testamencie pozbawić uprawnionych zachowku- jeśli uprawniony do tego zachowku wbrew woli spadkodawcy uporczywie narusza zasady współżycia społecznego, nie dopełnia obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy, lub dopuścił się względem niego przestępstwa lub obrazy czci. Przyczyna wydziedziczenia powinna wynikać z. treści testamentu. Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeśli mu wcześniej wybaczył.
ZACHOWEK - jest to korzyść majątkowa przysługująca ze spadku osobom najbliższym spadkodawcy, nawet wbrew jego woli. (zstępnym. małżonkowi lub rodzicom spadkodawcy, którzy są do tego powołani ustawowo - należą się dwie trzecie wartości spadku ( jeśli uprawniony jest niezdolny do pracy lub małoletni ). W innych wypadkach zachowek wynosi połowę wartości spadku. Jeżeli uprawniony nie otrzyma należnego mu zachowku. przysługuje mu roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej przeciwko spadkobiercy -
PRZYJĘCIE l ODRZUCENIE SPADKU; - nabycie spadku ma do chwili jego przyjęcia tylko charakter tymczasowy. bowiem spadkobierca może albo przyjąć albo odrzucić spadek. Potrzebne jest do tego stosowne oświadczenie woli ( o przyjęcie lub odrzucenie ), złożone w ciągu ó miesięcy od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o tytule powołania. Oświadczenie składane jest przed sądem lub notariuszem. Można przyjąć spadek bez. Ograniczenia lub z ograniczeniem za długi spadkowe. Oświadczenie woli ma charakter ostateczny ( spadkobierca ostateczny lub osoba wydziedziczona raz. na zawsze).
STWIERDZENIE NABYCIA SPADKIU - postępowanie mające na celu formalne udowodnienie nabycia spadku i dla osób trzecich . Dokonuje tego sąd w drodze orzeczenia, na wniosek osoby mającej w tym interes prawny. Domniemywa się. ze osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku jest spadkobiercą.
WSPÓLNOŚĆ MAJĄTKU SPADKOWEGO - występuje w przypadku. gdy spadek przypada jednocześnie kilku spadkobiercom. Jest to odrębny rodzaj wspólności opartej na konstrukcji wspólności w częściach ułamkowych. Spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzać udziałem w przedmiocie należącym do spadku.
DZIAŁ SPADKU - termin ten jest ściśle związany ze wspólnością majątku spadkowego. Oznacza podział majątku spadku w drodze umowy między spadkobiercami, albo na mocy orzeczenia sądu wskutek żądania któregokolwiek ze spadkobierców.
WARUNKI l SPOSOBY ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA - małżeństwo - zawarty według przepisów prawa związek kobiety i mężczyzny, którego celem jest wspólne pożycie, wzajemna pomoc, współdziałanie i wierność dla dobra założonej rodziny. Do zawarcia małżeństwa koniecznych jest kilka czynników : ► l - wystąpienie różnicy płci. ► 2 - zgodne (choć oddzielne) oświadczenie woli zawarcia małżeństwa w obecności obojga przyszłych małżonków.► 3 - oświadczenie powinno zostać złożone przed własciwym urzędnikiem stanu cywilnego. Nie może zawrzeć małżeństwa osoba całkowicie ubezwłasnowolniona, niedorozwinięta umysłowo, osoba pozostająca w innym związku małżeńskim lub osoba pokrewna.
STOSUNKI MAJĄTKOWE POMIĘDZY MAŁŻONKAMI - z chwilą zawarcia małżeństwa, z mocy ustawy między małżonkami powstaje wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek tzw. majątek dorobkowy. Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków. Wyłączenie wspólności majątkowej małżonków dotyczy praw niezbywalnych, wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała oraz wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub inne usługi świadczone przez jednego z małżonków
.
USTANIE MAŁŻEŃSTWA - podstawową przyczyną ustania małżeństwa jest ►1 - śmierć jednego z małżonków.(jest to naturalna i najczęstsza przyczyna. Dowodem śmierci jest akt zgonu sporządzony przez urząd stanu cywilnego), ►2 - ustanie małżeństwa z powodu uznania jednego z małżonków za zmarłego ( w razie uznania zaginionego małżonka za zmarłego z mocy postanowienia sądu powstają takie same skutki, jak w razie śmierci stwierdzonej aktem zgonu) ►3 - z powodu rozwodu (w następstwie sądowego orzeczenia Rozwód ma miejsce. gdy między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia)
SEPARACJA - polega na uchyleniu wspólnoty małżeńskiej, bez. prawa wstępowania przez małżonków w nowy związek małżeński.
WŁADZA RODZICIELSKA - zespół wzajemnie ze sobą powiązanych obowiązków i uprawnień rodziców w stosunku do osoby i majątku ich małoletniego dziecka. Dziecko pozostaje we władzy rodzicielskiej do momentu osiągnięcia pełnoletności - władza ta powinna być egzekwowana zgodnie z dobrem dziecka i interesem społecznym. Władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom (z. wyjątkiem ustalania ojcostwa przez sąd - ojciec ma władzę tylko w przypadku wyroku sądu ustalającego ojcostwo ). Władzę rodzicielską można z określonych przyczyn ograniczyć, zawiesić lub całkowicie pozbawić.
OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY - stosunek alimentacyjny pomiędzy oznaczonymi osobami, na który składają się związane ze sobą obowiązki i roszczenia między tymi osobami. Mogą one dotyczyć środków utrzymania oraz środków wychowania. Przesłanki obowiązku alimentacyjnego mogą dotyczyć rodziców względem niesamodzielnego dziecka (potrzeba świadczeń względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie samodzielnie się utrzymywać). Przestanki te mogą tez dotyczyć krewnych w linii prostej, rodzeństwa, lub przybranych rodziców i pasierba. Obowiązek alimentacyjny małżonków wygasa z chwilą zawarcia nowego małżeństwa przez, jedno z. małżonków. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od potrzeb uprawnionego, oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego
OPIEKA - polega na zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób. które trwale lub chwilowo nie mogą tego uczynić z własnych środków. Powstaje ona z mocy orzeczenia sadu opiekuńczego. Polskie prawo cywilne wyróżnia 2 rodzaje opieki. ►1 - jest opieka nad małoletnim - ustanawia się ją wówczas, gdy rodzice nie mają władzy rodzicielskiej, lub są nieznani. Ustanawia się opiekuna, który gwarantuje wywiązanie się ze swych obowiązków i który posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Opieka nad małoletnim ustaje z chwilą jego pełnoletności albo gdy zostanie przywrócona nad nim władza rodzicielska. Z opieki można tez zwolnić się na żądanie. ► 2- opieka nad całkowicie ubezwłasnowolnionym. Stosuje się tu przepisy o opiece nad małoletnim z. tym wyjątkiem, że opiekunem takiej osoby powinien być małżonek, ojciec lub matka. Opieka taka ustaje w przypadku uchylenia lub zmiany ubezwłasnowolnienia na częściowe.
KURATELA - forma opieki prawnej polegająca na wyznaczeniu przez, właściwy organ państwowy kuratora dla określonej osoby. Kuratelę ustanawia się w licznych przypadkach ustawowych - przeważnie chodzi tu o bardzo konkretne sprawy. Osobami poddanymi kurateli mogą być: dziecko poczęte, osoba ułomna lub ubezwłasnowolniona częściowo, także osoba nieobecna. Kuratela ustaje, gdy opadnie jej cel. lub z. chwilą zakończenia sprawy.