NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE
WADY POSTAWY CIAŁA
CHARAKTERYSTYKA WADY
ZALECENIA
PRZECIWWSKAZANIA
BOCZNE SKRZYWIENIE KREGOSŁUPA ( SKOLIOZA )
Skolioza, czyli boczne skrzywienie kręgosłupa jest wadą postawy polegająca na wielopłaszczyznowym odchyleniu linii kręgosłupa od stanu poprawnego.
Odchylenie to występuje w płaszczyznach:
czołowej - kręgosłup wygina się w bok: w prawo lub w lewo,
strzałkowej - pogłębia się wygięcie kifotyczne lub lordotyczne,
poprzecznej - następuje rotacja ( obrót ) kręgów, co prowadzi do powstania
garbu
Domeną gimnastyki korekcyjnej powinny być tzw. postawy skoliotyczne i skoliozy I. Bardziej zaawansowane przypadki wymagają postępowania rehabilitacyjnego.
W wyglądzie dziecka z postawą skoliotyczną i skoliozą I najczęściej
obserwuje się:
- asymetrie ustawienia barków,
- asymetrie ustawienia łopatek,
- asymetrie trójkątów talii,
- odchylenie linii wyrostków kolczystych od pionu w zakresie do 30 ( wg. Cobba ).
Program postępowania korekcyjnego obejmuje:
ćwiczenia mięśni grzbietu oraz pozostałych mięśni
posturalnych,
2. ćwiczenia ogólnorozwojowe,
3. ćwiczenia oddechowe,
4. ćwiczenia elongacyjne i antygrawitacyjne,
5. ćwiczenia Klappa,
6. ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy ciała,
7. gry i zabawy sportowe,
8. pływanie.
Celem ćwiczeń jest wyrównanie skrzywienia, usunięcie przykurczu więzadeł i mięśni - zwłaszcza w obrębie grzbietu i miednicy, zrównoważenie sił układu mięśniowego, podniesienie ogólnej wydolności fizycznej i wyrobienie nawyku prawidłowej postawy ciała.
Dominują ćwiczenia symetryczne mięśni grzbietu w pozycjach niskich odciążeniu. Ważną role odgrywają ćwiczenia oddechowe.
Zalecenia:
- pływanie, zwłaszcza stylem klasycznym,
- jazda na nartach,
- jazda na rowerze,
- zabawy na czworakach,
- dużo ruchu na świeżym powietrzu,
- umiarkowany bieg.
Przeciwwskazania:
- skoki,
- dźwiganie,
- przewroty i mostki,
- nadmiar skłonów w przód
- długotrwała i nieprawidłowa pozycja, np. przy TV,- dłuższe wysiłki w pozycji stojącej.
PLECY OKRĄGŁE
Plecy okrągłe to wada odcinka piersiowego kręgosłupa. W warunkach prawidłowych odcinek piersiowy wygięty jest ku tyłowi, tworząc tzw. kyfozę pier- siową. W przypadku pleców okrągłych wygięcie to jest pogłębione - powstaje hiperkyfoza piersiowa.
Charakterystyczne dla sylwetki dziecka z plecami okrągłymi są:
- pogłębienie kyfozy piersiowej,
- wysunięcie głowy do przodu (broda nie rzutuje na mostek),
- wysunięcie do przodu barków,
- spłaszczenie i zapadnięcie klatki piersiowej,
- rozsunięcie i odstawanie łopatek od klatki piersiowej.
W plecach okrągłych osłabione są mięśnie grzbietu (m. prostownik grzbietu odcinka piersiowego) i ściągające łopatki (m. czworoboczny, równoległoboczny, najszerszy grzbietu), natomiast nadmiernie napięte i przykurczone są mięśnie piersiowe (wielkie i małe) oraz mięśnie zębate przednie.
W postępowaniu korekcyjnym w przypadku pleców okrągłych należy uwzględnić trzy podstawowe kierunki:
1. likwidację dystonii mięśniowej, stosując ćwiczenia specjalne mające
na celu wzmocnienie mięśni grzbietu oraz pozostałych mięśni
posturalnych, ćwiczenia rozwijające mięśnie klatki piersiowej,
zwiększające jej ruchomość, ćwiczenia oddechowe,
2. nauczenie i utrwalenie nawyku poprawnej postawy ciała, stosując
równolegle ćwiczenia elongacyjne i antygrawitacyjne,
3. zabezpieczenie odpowiednich, sprzyjających likwidacji wady warunków
życia i pracy dziecka.
Zalecenia:
- oglądanie programu TV z laseczką trzymaną na plecach przez 20 - 30 minut,
- słuchanie muzyki lub radia w pozycji leżącej na plecach z ramionami odwiedzionymi w bok i ugiętymi w stawach łokciowych, nogi ugięte w stawach biodrowych i kolanowych,
- w czasie siedzenia przy odrabianiu lekcji należy mieć dobre podparcie na odcinek lędźwiowy i dolny piersiowy,
- biurko musi mieć odpowiednią wysokość, tak aby dziecko nie było zmuszone pochylać się nadmiernie,
- pływanie stylem grzbietowym.
Przeciwwskazania:
- stanie na rękach, na głowie,
- skłony w przód,
- podpory przodem o wyprostowanych ramionach,
- krążenia ramion w przód przy pochyleniu do przodu,
- jazda na rowerze z niską kierownicą,
- siady skrzyżne z wyciągniętymi ramionami w przód,
- wszystkie pozycje, które zaokrąglają plecy i uwypuklają odcinek piersiowy kręgosłupa.
PLECY WKLĘSŁE
Plecy wklęsłe są wadą odcinka lędźwiowego kręgosłupa. W odcinku tym u osób zdrowych występuje wygięcie kręgosłupa do przodu. Plecy wklęsłe to pogłębienie tego odcinka, tzw. hiperlordoza.
Sylwetkę dziecka z plecami wklęsłymi charakteryzuje:
- pogłębienie lordozy lędźwiowej,
- zwiększenie porzodopochylenia miednicy,
- wypięty brzuch,
- "uwypuklenie" pośladków.
Dystonię mięśniową w plecach wklęsłych charakteryzuje nadmierne napięcie i często przykurczenie dwóch grup mięśni:
1. bezpośrednio zwiększających lordozę lędźwiową - są to: prostownik grzbietu odcinka lędźwiowego i część lędźwiowa mięśnia biodrowo - lędźwiowego;
2. pośrednio zwiększających lordozę lędźwiową przez zwiększenie
przodopochylenia miednicy - są to: część biodrowa mięśnia biodrowo - lędźwiowego, mięsień prosty uda, mięsień czworoboczny lędźwi.
Mięśniami osłabionymi i rozciągniętymi w tej wadzie są:
a. mięśnie brzucha, zwłaszcza prosty brzucha,
b. mięśnie pośladkowe wielkie,
c. mięśnie kulszowo - goleniowe.
Natomiast nadmiernie napięte są:
a. mięśnie grzbietu w odcinku lędźwiowym,
b. zginacze stawu biodrowego.
Korygowanie pleców wklęsłych powinno obejmować:
1. uświadomienie dziecku i rodzicom istnienia wady i związanych z tym
zagrożeń,
2. ustalenie i zapewnienie optymalnych warunków środowiskowych,
3. rozciąganie mięśni przykurczonych,
4. naukę przyjmowania pozycji skorygowanej,
5. wzmocnienie w pozycji zbliżenia przyczepów mięśni osłabionych,
6. utrwalenie nawyku prawidłowej postawy.
Zalecenia:
- odrabianie lekcji siedząc na krześle z dobrym oparciem na odcinek lędźwiowy i piersiowy dolny,
- przybieranie często pozycji klęcznych,
- leżenie codziennie 5 - 10 min. na plecach na twardym podłożu, RR
splecione na karku, łokcie na podłożu, NN ugięte w stawach kolanowych,
- jazda na rowerze,
- pływanie,
- narciarstwo,
inne formy ruchowe.
Przeciwwskazania:
- unikanie pozycji zwiększających lordozę lędźwiową,
- gimnastyka artystyczna,
- akrobatyka,
- mostek, kołyska ( z PW - leżenie przodem ).
W czasie gimnastyki korekcyjnej wskazane jest stosowanie ćwiczeń "kifozujących". Ponieważ ćwiczenia te pośrednio wpływają negatywnie na rozwój klatki piersiowej, przeplata się je intensywnymi ćwiczeniami oddechowymi.
Celem ćwiczeń jest przywrócenie prawidłowych stosunków anatomicznych w obrębie stawu biodrowego, wyrobienie odpowiedniej siły mięśni osłabionych oraz rozciągniecie mięśni przykurczonych. W tym celu stosujemy:
1. ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy ciała,
2. ćwiczenia elongacyjne i antygrawitacyjne,
3. ćwiczenia Klappa,
4. ćwiczenia specjalne.
PLECY OKRĄGŁO - WKLĘSŁE
Wadzie tej towarzyszy duże osłabienie ( rozciągnięcie ) prostownika grzbietu w odcinku piersiowym, a wzrost jego napięcia w odcinku lędźwiowym. Osłabieniu ulegają również mięśnie brzucha i pośladkowe, natomiast przykurczeniu ulegają mięśnie obręczy barkowej i klatki piersiowej.
Celem ćwiczeń w postępowaniu korekcyjnym przy plecach okrągło - wklęsłych jest :
- zwiększenie ruchomości kręgosłupa w poszczególnych odcinkach,
- rozciągnięcie skróconych mięśni; w obrębie klatki piersiowej - mięśni
piersiowych większych i mniejszych; w obrębie miednicy i lędźwi - mięśni
prostowników grzbietu odcinka lędźwiowego oraz zginaczy stawu
biodrowego,
- wzmocnienie mięśni rozciągniętych, tj. mięśni grzbietu odcinka piersiowego
Ponadto w programie korekcji tej wady znajdują zastosowanie ćwiczenia: 1. elongacyjne i antygrawitacyjne,
2. ćwiczenia Klappa,
3. ćwiczenia oddechowe,
4. ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy ciała,
5. gry i zabawy ruchowe,
6. pływanie.
W korekcji tej wady stosuje się ćwiczenia specjalne stosowane podczas korekcji pleców okrągłych oraz wklęsłych. Należy unikać pozycji lordozujących i kifozujących.
PLECY PŁASKIE
Plecy płaskie charakteryzują się spłaszczeniem obu krzywizn. Głowa jest lekko wysunięta do przodu, barki silnie ściągnięte do tyłu, zaś klatka piersiowa wyraźnie uwypuklona.
Zadaniem ćwiczeń korekcyjnych jest:
- zwiększenie przodopochylenia miednicy, a tym samym ukształtowania prawidłowej lordozy lędźwiowej,
- zwiększenie ruchomości kręgosłupa zwłaszcza do przodu w odcinku
piersiowym ( ćwiczenia kifotyzujące ),
- ogólne, wszechstronne wzmocnienie mięśni grzbietu, brzucha oraz pośladkowych.
Przy plecach płaskich wskazane są ćwiczenia:
- ogólnokondycyjne,
- oddechowe,
- gry i sporty,
- pływanie.
Nie wskazane są:
- ćwiczenia elongacyjne,
- wyciągi,
- zwisy.
WADY KLATKI PIERSIOWEJ
Wyróżniamy kilka typów fizjologicznych klatki piersiowej. W zależności od stopnia wysklepienia klatki piersiowej mówimy o klatce piersiowej spłaszczonej, płaskiej, beczkowatej. Do patologicznych wad klatki piersiowej zaliczamy dwie jej postacie:
1. klatkę piersiową lejkowatą,
2. klatkę piersiową kurzą.
Program postępowania wyrównawczo - korekcyjnego obejmuje:
1. ćwiczenia ogólnorozwojowe,
2. ćwiczenia oddechowe,
3. ćwiczenia specjalne,
- o charakterze kształtującym, odnoszące się do danego typu wady klatki piersiowej,
- o charakterze wytrzymałościowym, rozwijające sprawność narządów wewnętrznych,
4. pływanie.
Ćwiczenia ogólnorozwojowe - zadaniem tej grupy ćwiczeń jest oddziaływanie na cały narząd ruchu, zwiększenie ruchomości w stawach, usunięcie przykurczów, zwiększenie siły mięśni, podniesienie na wyższy poziom sprawności fizycznej. Służą temu ćwiczenia kształtujące, ćwiczenia gimnastyczne, gry i zabawy oraz sporty uzupełniające.
Ćwiczenia oddechowe - mają na celu nauczenie prawidłowego oddychania, zwiększenie pojemności życiowej płuc, wzmocnienie mięśni oddechowych oraz zwiększenie ruchomości klatki piersiowej.
Sposób wykonywania ćwiczeń oddechowych:
przy klatce piersiowej szewsko - lejkowatej:
a. akcentujemy fazę wdechu
b. wdech wspomagamy pracą ramion o kierunku: przodem w górę - wdech, bokiem w dół - wydech,
c. kształtujemy piersiowy tor oddechowy,
przy klatce piersiowej kurzej:
a. akcentujemy fazę wydechu,
b. wdech wspomagany pracą ramion o kierunku: bokiem w górę - wdech, przodem w dół - wydech,
c. kształtujemy przeponowy tor oddechowy.
KLATKA PIERSIOWA KURZA
Cechuje ją zniekształcenie mostka, który tworzy silne uwypuklenie do przodu na kształt dzioba łodzi. W wyniku tego, żebra tracą kształt wygięty, tworząc poniżej sutków wyraźną wklęsłość.
Rozróżnia się dwie postacie klatki piersiowej kurzej. W pierwszej postaci uwypuklona jest tylko rękojeść mostka. Druga postać charakteryzuje się wysunięciem do przodu trzonu mostka.
Stosując ćwiczenia specjalne dążymy do:
zwiększenia ruchomości w stawach barkowych i kręgosłupa,
wzmocnienia mięśni grzbietu i pozostałych mięśni posturalnych,
rozciągnięcia boków klatki piersiowej oraz dolnych łuków żeber,
m. in. przez wzmocnienie mięśni skośnych brzucha.
KLATKA PIERSIOWA LEJKOWATA
Określana również jako szewska jest następstwem wrodzonego zaburzenia rozwoju przepony lub też nieproporcjonalnego rozrostu chrząstek żebrowych w stosunku do jej elementów.
Charakteryzuje się lejkowatym zapadnięciem dolnej części mostka i przylegających odcinków żeber. Jeżeli dno "lejka" wpada ściśle w linii środkowej, zmiany są symetryczne, jeżeli przesunięte jest w lewo lub w prawo od linii środkowej, zmiany są asymetryczne.
Stosując ćwiczenia specjalne dążymy do:
zwiększania ruchomości w stawach barkowych,
wzmocnienia mięśni grzbietu i pozostałych mięśni posturalnych.
KOLANA KOŚLAWE
Kolano koślawe - czyli skierowane do wewnątrz. Odznacza się charakterystycznym ułożeniem, skierowanym przyśrodkowo. Uda w stosunku do podudzia tworzą literę "X" - w pozycji stojącej są od siebie oddalone.
Zalecenia i przeciwwskazania w przypadkach niewielkiej koślawości:
1. dążyć do odciążenia stawów kolanowych we wszelkich możliwych
warunkach:
a. przy istniejącej nadwadze starać się o jej zmniejszenie,
b. w czasie dnia wyłączenie - możliwie w największym stopniu -
pozycji stojącej,
c. na lekcjach wf unikać pozycji rozkrocznej, siadu na piętach
ze stopami i podudziami na zewnątrz;
2. przeciwdziałać współistniejącemu płaskostopiu.
Celem ćwiczeń korekcyjnych jest wzmocnienie głowy przyśrodkowej mięśnia czworogłowego, krawieckiego, smukłego, półścięgnistego, półbłoniastego i pasma biodrowo - piszczelowego. Ponadto ważną rolę odgrywa nauka poprawnego stania i chodu. Stosuje się też ćwiczenia redresyjne.
Trudność w doborze ćwiczeń polega na tym, że w stawach kolanowych nie ma ruchu przywodzenia ani odwodzenia, nie można więc wzmacniać mięśni sposobem klasycznym. W związku ze zmniejszeniem stawu oraz faktem, że pozycja zgięciowa rozciąga więzadła, część ćwiczeń przeprowadza się w pozycji wyprostu w stawach kolanowych, co ogranicza możliwość ich doboru.
Kolano koślawe wyklucza możliwość uprawiania sportów przeciążających
w sposób długotrwały kończyny dolne. Zaleca się natomiast pływanie stwarzające warunki pracy mięśni nóg w odciążeniu.
KOLANA SZPOTAWE
W tej wadzie oś podudzia tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz, tzn. odcinek obwodowy, jakim jest podudzie, w stosunku do stawu kolanowego jest w przywiedzeniu.
Przy kolanie szpotawym trzon kości udowej , piszczelowej i strzałkowej ugięty jest na zewnątrz. Więzadło poboczne zewnętrzne jest rozciągnięte a poboczne wewnętrzne - nadmiernie napięte. Mięśnie dwugłowe uda i strzałkowe są rozciągnięte, pozostałe zginacze (półścięgnisty, półbłoniasty, dwugłowy) - mają tendencję do przykurczu.
Wskazania i przeciwskazania:
Są odwrotne niż przy koślawości. Przeciwwskazany jest np. siad skrzyżny. W ćwiczeniach z zastosowaniem redresji biernej, wkłada się między kostki poduszkę, a kolana ściąga się pasem lub taśmą.
WADY STÓP
Do najczęściej występujących wad stóp należą:
stopa płaska
stopa płasko - koślawa
stopa poprzecznie płaska
stopa szpotawa
stopa wydrążona
Rzadziej spotykane to:
stopa końska
stopa piętowa
Najczęstszą wadą, chorobą współczesności, jest płaskostopie czynnościowe, zwane też płaskostopiem statycznym.
Celem ćwiczeń stosowanych przy korekcji wad stóp jest wzmocnienie osłabionych mięśni, usunięcie przykurczów. Zasadą postępowania korekcyjnego jest prawidłowe ustawienie stopy przy każdym ćwiczeniu Przestrzeganie jej zapewnia wzmacnianie mięśni w układzie odpowiedniego oddalenia ich przyczepów oraz właściwego współdziałania zespołów mięśniowych.
Działania korekcyjne skierowane są na:
przywrócenie prawidłowych warunków anatomicznych
wyrobienie odruchu, a następnie nawyku prawidłowego ustawiania i obciążania stopy w warunkach odciążenia i obciążenia, w staniu, chodzie oraz przy różnych sytuacjach życiowych.
Wskazania i przeciwwskazania przy płaskostopiu:
Wskazania: kąpiele w ciepłej wodzie z dodatkiem soli, chodzenie i bieganie po
urozmaiconym terenie i podłożu, uprawianie sportów w tym: pływania, narciarstwa, gimnastyki artystycznej.
Przeciwwskazania: długotrwałe stanie, dźwiganie dużych ciężarów, zeskoki i skoki
bierne na twarde podłoże, duże rozkroki w pozycji stojącej, niektóre sporty, jak piłka nożna, jazda na łyżwach.
Opracowała: mgr Mariola Smektała
Literatura.
1. T. Kasperczyk - “Wady postawy ciała - diagnostyka i leczenie”, “Kasper” - Kraków 1998.
2. M. Bondarowicz, S. Owczarek - “Zabawy i gry ruchowe w gimnastyce korekcyjnej” - WSiP, W-wa 1997.
3. J. i K. Kołodziej, I. Momola - “Gimnastyka korekcyjno - kompensacyjna w szkole” -
Wyd. FOSZE, Rzeszów 1994.
4. M. Kutzner - Kozińska, K. Wlaźnik - “Gimnastyka korekcyjna dla dzieci 6 - 10- letnich”, WSiP, W-wa 1995.
5. S. Bąk - “Postawa ciała, jej wady i leczenie”. PZWL, W-wa 1965
6. M. Kutzner - Kozińska- “ Korekcja wad postawy”, WSiP, W-wa 1986.
7. S. Majoch - “Gry i zabawy w rehabilitacji skolioz”, Kultura Fizyczna 1978, nr 4.
8. J. Wilczyński - “Korekcja pleców okrągło - wklęsłych przez hamowanie autogenne”
Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1996, nr 1.
9. I. Gelleta - Mac - “Zestaw ćwiczeń korekcyjnych w parach”, Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1995, nr 4.
10. I. Frycz - “Przykładowy zestaw ćwiczeń korekcyjnych”, Wychowanie Fizyczne i
Zdrowotne 1995, nr 4.
11. W. Cytowicz - Karpiłowska, I. Gelleta - Mac - “Trening obwodowy na zajęciach
korekcyjnych”, Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1995, nr 4.
12. I. Gelleta - Mac - “Konspekt ćwiczeń korekcyjnych oparty na zabawach i grach
ruchowych”, Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1995, nr 4.
13. W. Cytowicz - Karpiłowska - “Płaskostopie” - Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1995, nr 4.
14. I. Frycz - “Plecy okrągłe” - Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne 1995, nr 4.