ADEKWATNOŚĆ - zgodność z czymś (z rzeczywistością ).
AKCJOLOGIA - teoria wartości, co to są wartości, jak istnieje, jak możemy je poznawać, co to jest dobro, zło, piękno. Wyodrębniają się również w akcjo logii :
etyka - teoria moralności :dobro , zło ...
estetyka - filozofia sztuki, piękna.
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA - filozofia człowieka pyt. jednostka , a społeczeństwo . Główne pytania : kim jest człowiek, miejsce człowieka w świecie, jak żyć
August Compte francuski filozof socjolog i pisarz polityczny twórca pozytywizmu , twórca nazwy socjologia i pierwszego socjologicznego systemu. August Compte stworzył: - inżynierie społeczną (umiejętne kierowanie ludzkością) Byli to ludzie którzy mieli sterować naukowo ludzkością . Inżynier społeczny nie jest neutralny aksjologicznie. - socjotechnike zespół procedur umożliwiający manipulowanie nastrojami i zachowaniem społecznym w sposób niezauważalny dla manipulowanych . Jest neutralna aksjologicznie nie wartościowanie aktów, które się przed nimi stawia.
Błędy aksjologiczne:
interferentyzm- obojętność na otoczenie (na wiarę, dobro, zło).
Praktyczny materializm- pieniądze, władza stołek są najważniejsze.
Płytko utylitarny sposób myślenia- bezmyślność, w którym ludzie przyjmują poglądy z którym będzie korzyść.
Kult siły- załapać się tam gdzie jest siła, a nie prawda, dobroć.
3+4= człowiek wsiąka w środowisko bandyckie, w kulcie siły rozum, prawda się nie liczy.
eudajmonizm- pogląd według którego najważniejszą wartością jest szczęście, a człowiek unika nieszczęścia.
Hedonizm- pogląd według którego największą wartością jest przyjemność (odmiana eudajmonizmu)
Jeżeli człowiek osiąga mądrość to zarazem znalazł szczęście. „Mędrcy są szczęśliwi, a tylko głupcy zadowoleni”- tak powiedział Sokrates.
CZYN SŁUSZNY - określa go według skutków , jeśli dobro jest jego skutkiem to jest to czyn słuszny w przeciwnym wypadku czyn niesłuszny.
CZYN MORALNY - jest czynem według intencji
CZYN GODZIWY - jest to czyn moralny i słuszny
CZYN NIEGODZIWY - nie jest to czyn moralny i nie jest słuszny
CZYN NIE JEST GODZIWY - czyli nie jest moralny albo nie jest słuszny.
CNOTA - umiejętność rozeznania i czynienia dobra. Cnota jest przeciwieństwem wady .
Dualizm- pogląd mówiący o dwóch substancja różnej natury ciało i dusza. Dualizm jest zaliczany przez chrześcijan. Pitagoras twierdził, że stanowią dwa źródła dobra i zła.
DZIEDZINY FILOZOFI:
METAFIZYKA (ONTOLOGIA) - teoria bytu czyli pojęcia najszerszego, które pyta o sposób istnienia bytu, czy istnieje Bóg czy nie istnieje, jaka jest relacja do bytu i do Boga, kim jest człowiek, są to pytania metafizyczne. Inne pytania to czy byt jest odwieczny czy stworzony .
TEORIA POZNANIA - epistemologia(gnoseologia) teoria procesu poznawczego i wiedzy.
Pytanie : źródła i drogi poznania, wartości i granice poznania (nasze zdolności poznawcze - granice), co to jest prawda, jakie jest kryterium prawdy
STATUS ONTOLOGICZNY POJĘĆ TEORETYCZNYCH : siła, wiązanie, liczba, relacja, przestrzeń matematyczna.
HISTORIOZOFIA - filozofia dziejów pyt. co sprawia, że zachodzą przemiany dziejowe, skąd płynność świata dziejowego, jednostka w dziejach.
ELEMENTY ROZTROPNOŚCI :Człowiek roztropny czyni moralnie - czynnik sumienia.Domniemaniesłuszności czynu Reguła umiaruZdolność do empatiiRozeznanie sytuacji
EMPATIA - rozumienie i przeżywanie stanów i sytuacji drugiego człowieka .
EUFEMIZM - wyrażenie zachowując treść przedstawia ją w sposób złagodzony np. gdy ktoś umarł to mówi “odszedł” .
FIDEIZM - przekonanie o samowystarczalności wiary.
intelektualizm etyczny- mądrość jest najważniejszą cnotą, nikt nie czyni zła tylko wcześniej uświadamia sobie, że jest to dobre u podstaw, zło jest czynnikiem błędu intelektualnego. Zło rodzi się z niewiedzy.
Sokrates powiedział: „wiem, że nic nie wiem”, tzn., że jego horyzonty były szerokie, promień światła duży ale występowały duże czarne plamy. Natomiast jeżeli jakiś specjalista w wąskim temacie to promień mały ale światła więcej i ten człowiek mówił ale jest mało problemów do rozwiązania.
Sokrates, który miał szerokie poglądy (horyzonty) stał się człowiekiem, który nie mówił tak jak specjalista, że jest mało rzeczy do wyjaśnienia.
Zło bierze się z błędów aksjologicznych (uznanie wartości niższych za wyższe i odwrotnie).
KONFORMISTA - dostosowanie się do otoczenia, przyjmuje zasady , ale bez wartościowości.
LOGOS - słowo, nauka, wiedza
MĄDROŚĆ - wizja całości rzeczywistości inaczej np. światopogląd, umiejętność rozróżniania prawdy i fałszu , dobra i zła oraz umiejętność znajomości słusznych norm postępowania przy czym te powinny wyrażać się w myśli i czynie.
NONKONFORNISTA - odróżnia się od grupy społeczeństwa.
Główna przeszkoda w uzyskaniu mądrości to INDYFERENTYZM - tzn. Postawa deklarowanej obecności w stosunku do religii , mądrości, zagadnień społecznych, polityki (charakteryzuje się brak światopoglądu)
PHILEO - miłość.
PRAWDA - w sensie klasycznym to jest to prawda zgodnością myśli z rzeczywistością powiedział Arystoteles (384 - 322 ). Ten który uważa , że ma swój rozum neguje prawdę .
PŁYTKO UTYLITARNE - odmawia jakiego kolwiek wpływu na życie ( myśli co będzie miał )
ROZTROPNOŚĆ - cnota bardzo znacząca ( cnota kardynalna) zastosowanie mądrości w życiu praktycznym. Jest to przejaw mądrości. Jest to też umiejętność wynajdywania własnych środków do realizacji czynów godziwych.
ROZTROPNOŚĆ - to cnota intelektualna, kierująca postępowaniem człowieka przez uwzględnienie całokształtu czynników znaczących i ustalenie co w danej sytuacji jest słuszne, zgodne z wymaganiami moralności i regułą umiaru.
SAPIENCJA - mądrość
SAPIENCJALNY - mądrościowy
SCEPTYCZNA - czyli powątpiewanie, niemożliwość uzyskania wiedzy prawomocnej o świecie. Sceptyk mówi , że wiele jest poglądów, których objąć się nie da. Skrajny sceptyk dochodzi do agnostycyzmu czyli twierdzenie, że pewne kwestie są nierozstrzygalne.
SCIENTYSTYCZNA - ( sciento - nauka ) poznawanie świata za pomocą nauk szczegółowych i tylko te problemy, które mieszczą się w naukach szczegółowych są sensowne .
SOPHOS - mędrzec VI, VII wiek (miłośnik mądrości).
SOPMIA - mądrość
Pitagoras powiedział ,że jest filozofem , a nie mędrcem dlatego ,że:
1)aspekt religijny , tylko Bóg jest mądry
2)jeśli ktoś nazwał się mędrcem to spychał się w przeciwieństwo czyli nazwał się głupcem .
Przedmiot dociekań i metody badania są to różnice między różnymi naukami.
Sceptyzm- filozoficzne stanowisko odrzucające możliwość uzyskania wiedzy pewnej i uzasadnionej wywodzącej się ze starożytnej szkoły filozoficznej z Elidy.
Sceptyzm metodologiczny postuluje krytycyzm wobec twierdzeń naukowych przyjmowanych jedynie na mocy autorytetu wywodzi się od Descartesa.
Scjentyzm- filozoficzny pogląd związany z empiryzmem pozytywizmem i materializmem wg. Którego prawdziwą i w pełni uzasadnioną wiedzą o rzeczywistości można uzyskać tylko przez poznanie naukowe oparte na konkretnych osiągnięciach poszczególnych dyscyplin naukowych.
ŚWIATOPOGLĄD - jest jednym z elementów mądrości . Jest to zespół przekonań i twierdzeń składających się na całościowy i spójny obraz rzeczywistości oraz zespół związanych z tymi przekonaniami ocen norm wyznaczających postępowanie człowieka według siebie samego i otoczenia.
SPÓR O STRUKTURE BYTU
Monizm-świat jest jednością jedyną substancją. Materialista jest monistą ale nie na odwrót. Może wystąpić monizm materialistyczny i spirytualistyczny.
Pluralizm- pogląd uznający występowanie substancji różnej natury. Przykład stanowią cztery żywioły (woda, ziemia, ogień, wiatr). Występuje wiele poglądów faktycznie równouprawnionych.
Pogląd kreacjonistyczny- świat stworzony przez Boga, jest to pogląd metafizyczny.
deizm- bóg stworzył świat, ale nie ignoruje w jego losy. Bóg jest absolutem, konstruktorem. Jest to odmiana kreocjonizmu.
Teizm- bóg ma charakter osoby, a więc wchodzi w kontakt z człowiekiem. Też odmiana kreacjonizmu.
Ponteizm- odmiana kreacjonizmu. Bóg nie stworzył świata, ale przemienił się w świat. Bóg jest utożsamiony ze światem. Istnieje tylko Bóg. Świat przesłania nam Boga. Ponteizm to przykład monizmu panteistycznego.
Masyfikacja czyli stan unifikacji materialnej.
Socjomasa- masa niezróżnicowana intelektualnie
Redukcjonizm- pogląd według, którego zjawiska złożone da się sprowadzić do zjawisk prostych uznanych za podstawowe.
Redukcjonizm -pogląd głoszący, że zjawiska i procesy złożone należy wyjaśniać przez sprowadzanie ich do zjawisk i procesów prostrzych oraz do praw nimi rządzących.
Sokrates (469- 399) filozof, który nie pisał tylko nauczał. Sokrates przyjął, że śmierć, a mianowicie w tych czasach nie można było zabić człowieka wolnego bez broni. Sokrates zabił się tak- strażnik przyniósł mu kielich z trucizną i wyszedł daleko bo gdyby wlał Sokratesowi truciznę do ust to musieliby zabić strażnika. (bo zabił człowieka wolnego bez broni). Sokrates pomimo niesprawiedliwego osądu wypił truciznę i w ten sposób zginął. W czasach starożytnych były narzędzia:
nieżywe (broń, dzida, itd.)
żywe (bizony, krowy itp.)
żywe ( niewolnicy- ale niewolnika można było zabić, była to strata ekonomiczna, właściciel musiał zapłacić)
ZASADA RERYFIKACJI - sprawdzenie co do prawdziwości .
MOTYWACJE INDYFERENTYZMU:
UMIAR - miara najwłaściwsza między niedostatkiem a nadmiarem , inaczej mówiąc - “złoty środek”
LEGALIZM, FORMALIZM - człowiek stara się trzymać w swoim życiu norm, przepisów, praw.
LEGALIZM, FORMALIZM - charakteryzuje, że za jedyne kryterium postępowania opiera na zeznaniach i prawie . Legalizm lub formalizm nie jest cechą roztropności tzn. Człowiek, który postępuje zgodnie z zasadami może postępować wbrew swojemu sumieniu.
Motywacja indyferentyzmu - 1 płytkoutylitarna wada zaniedbuje prawde i dobro 2. Sceptycyzm wątpienie: a) skrajny negacja samego siebie b) umiarkowany uważa że istnieją twierdzenia wątpliwe. Rodzi się z tego krytycyzm (rzecz przeciwna do indyfererntyzmu) 3 Scjentyzm jesna droga do prawomocnego poznania świata jest nauka. Tylko te problemy które mieszczą się w obrębie nauk szczegółowych są sensowne. Scjentyści to :- ateiści nauka nie potwierdzająca istnienia Boga - agnostyści pytania światopoglądowe nie są rozstrzygniąte. Wiara jes odrzucona.
Pojęcie Boga: Przeciwieństwo scjentyzmu to Fideizm- przekonanie o samowystarczalności wiary .Dla wiary należy odrzucić naukę i rozum. Poznanie wyższego rzędu niż poznanie rozumowe. Przykłady mogą być sekrety.
TERMINOLOGIA METAFIZYCZNA : Idealizm- realizm - spór w metafizyce
- realizm metafizyczny świat istnieje realnie, obiektywnie, poza świadomością ma swoje prawo , właściwości , zależności. Jest to realny byt. -idealizm metafizyczny neguje obiektywne istnienie świata
Spór materializmu ze spirytualizmem jest to spór o substancje tworzącą rzeczywistość
materializm wszystko da się sprowadzić do materiału. Wszystkie procesy życia mają formę materialną. Odnową rzeczywistości jest materiał. - spirytualizm pogląd afirmujący istnienie substancji duchowej i wyznający jej pierwszorzędowość w bycie. Skrajny spirytualizm wyklucza istnienie materii.
ABRAHAM MASLOW- koncepcja potrzeb wyższ. I niższego rzędu(jedzenie, picie, ubranie, potrz. somatyczne(cielesne)), wyższe (duchowe, estetyczne,moralne, religijne- pokarm duszy i umysłu.)
Rozrastają się potrzeby niższe, a wyższe zanikają (duch się nie rozwija
AGNOSTYCYZM- rzeczywistość jest tylko częściowo poznawalna, wolą jej nie rozstrzygać. Błąd metodologiczny- wykracza poza przedmiot swoich dociekań.
AKSJOLOGIA - teoria wartości, wartość dobra
AKSJOLOGIA- teoria wartości, wartość dobra
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA - kim jest człowiek? Co jest istotą człowieczeństwa, jakie jest jego
miejsce w przyrodzie kosmosie, sens i wartość życia
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA- kim jest człowiek? Co jest istotą człowieczeństwa, jakie jest jego miejsce
w kosmosie, przyrodzie, sens i wartość życia
ANTROPOMORFIZACJA-nadawanie ludzkich cech rzeczom,uczuciom filozofie od pozostałych nauk dzieli
aspekt przedmiotu,punkt widzenia,metody badawcze
APRIORYZM - wiedzę czerpać należy na bazie rozumu i sprawdzać ją tylko rozumem (sposób weryfikacji
twierdzeń).Nauki:A posterioliczne - doświadczalne (fizyka, chemia, astronomia socjologia ..)
A priorityczne - weryfikują czynniki bez doświadczenia tylko na bazie logicznej (logika, geometria, algebra).
ATEIZM - odwrotnie, neguje istnienie Boga, bezprzedmiotowe
AUGUST COMTE- prekursor scjentyzmu, (pozytywizmu). Prawo 3 stadiów. Poziom umysłowy, ludzkości , opanowanie przyrody
1.(dziecko) bez rozumu nie zna przyrody, okres teologiczny- ludzie nie znający przyrody tworzą związki magiczne ( mistyczne), pojęcia religijne biorą się z braku wiedzy
2.Metafizyczny- bardziej racjonalne wyjaśnienie świata- w miejsce magii wchodzi filozofia
3.Pozytywny ( dobry)- nauki szczegółowe zastępują filozofię i magię, kult nauki.
CZŁOWIEK MĄDRY-ma wizję funkcjonowania rzeczywistości jest moralnie ukształtowany,rozróżnia dobro i zło,dobrze postępuje umie udzielić dobrych rad.
CNOTA-rozpoznawanie dobra i zła(wszystko co dobre i szlachetne)
CNOTA INTELEKTUALNA-kierująca postępowaniem człowieka przez uwzględnienie całokształtu znaczących czynników sytuacyjnych,ustalenie co w danej sytuacji jest słuszne(zgodnie z moralnością i regułą umiaru) -miłować-dążyć do doskonałości
CZYN NIEGODZIWY-motywowany popełnieniem zła i osiągnięcie oczekiwanego efektu
DĄBROWSKI -teoria dezintegracji pozytywnej, rozerwanie skorupy, która otoczyła ducha (wzmacnia się.), należy rozwijać się duchowo, rozwinąć potrzeby wyższ. rzędu. Przez rozwijanie się umysłowe unikamy znieczulenia, leczymy objawy, a nie skutki.
DEMOKRYT-rozmyslał nad istotą rzeczywistości nie szukał „arche”(prametrii)a budulca rzeczywistości. Świat zbudowany jest z malutkich niepodzielnych drobinek(atomos-niepodzielny) ciała to związki tych samych atomów nawet ludzka dusza i inne(nie materialne )substancje są zbudowane z atomów tylko bardziej subtelnych-kulistych- najdoskonalsze byty inne materiały nie duchowe są zbudowane z większych atomów nie tak doskonałych o mniej szlachetnych kształtach.
DETERINIZM - pogląd wg . którego byt ma charakter uporządkowany, natura jest ograniczona w swoich
zachowaniach, działaniach ,powtarza się w określonych warunkach .
DECHOTOMIA - (podział) załóżmy że ruch jest absurdalny nie można go pojąć rozumem. Wybitny logik i
matematyk B Balzano rozwiązał ten paradoks z ruchem - nie można wyznaczyć
połowy nieskończoności jest to drugi paradoks (rozwiązano jeden paradoks drugim)
DEIZM-pogląd według którego (odmiana kreacjonizmu) Bóg stworzył świat, popchnął go w
ruch ale nie ingeruje w jego losy absolut kosmiczny. Ludzie to wyznający są ateistami.
Materialiści, mechaniści 18w. - szukali konstruktora świata. Newton- jest rzeczą niemożliwą żeby świat nie był tworem największego rozumu (Boga). Einstein- przez pewien czas był deistom - świat ma naturę rozumu czyli tworzyła go istota rozumna.
DUALIZM - dwie substancje różnej natury - ciało i dusza Dualizm materii i przestrzeni- gdy usuniemy materie to dostaniemy nicość absolutną przestrzeni.
DOMNIEMANIE SŁUSZNOŚCI CZYNU-jakie skutki ten czyn wywoła zgodnie z regułą umiaru
EGZYSTENCJALIZM - życie traci sens.
EMPATIA- rozumienie i przeżywanie stanu drugiego człowieka, wrażliwość (taki człowiek może czynić czyny roztropne), potrafi postawić się w sytuacji innego człowieka
EPISTEMOTOLOGIA (GNOSEOLOGIA)- teoria wiedzy powstania, problemy źródła i powstania .
ESTETYKA- teoria piękna
EKSTRAWERSJA - (ekstrawertyk) - otwarty na świat zewnętrzny, aktywny społecznie, nie lubi samotności
tylko czynność go cieszy żyje w ruchu.
EMPIRYZM - doświadczenie (empiria)- źródłem poznania jest doświadczenie EPISTOMOLOGIA
EUDAGIMINOLOGIA- zespół konceptów jak osiągnąć szczęście.
EUDAGIMONIZM- najwyższą wartością jest szczęście. Człowiek z natury dąży do szczęścia i ma do niego prawo.
FATALIZM - pogląd - życiem ludzkim rządzi fatum, wszystko jest z góry przewidziane w wersji kauzalnej - marionetki, wróżby, mitologia. Teologiczny - M.Luter
FELICYTOLOGIA- teoria szczęścia to przyjemność.
FIZYKALIZM- odmiana redukcjonizmu,. Chcieli aby inne nauki brały przykład z fizyki. Najlepiej stworzyć wzór co jest piękne a co nie. Porównywali ludzi do maszyn. Ich błąd polegał na tym, że twierdzili iż człowiek składa się tylko z rzeczy fizycznych.
FIDEIZM- odpowiedz wierzących na scjentyzm ,wiara daje wyjaśnienia ,nie wolno wykraczać nauką na grunt wiary ,jeżeli nauka wchodzi na wiarę to jest odrzucana (odrzucili rozum).współcześnie nie można być katolikiem i fideistom gdyż pada w konflikt ze swoją godnością . Problemy należy rozstrzygać na poziomie jednej dziedziny (niech fizycy badają problemy fizyczne ,biolodzy antonimię pochodzenia człowieka ,tajemnicę organizmu ,rozum). Należy unikać takich problemów jak Biblia odnosi się do fizyki do kosmosu - spór Watykanu z fizykami.
FIZYKALIZM - odmiana redukcjonizmu. Chcieli by inne nauki brały przykład z fizyki: np. w polonistyce - jak
rozpoznać który wiersz jest piękny nie można tego określić jednoznacznie ludzie mają inne poglądy dlatego
będą się kłócić. Najlepiej stworzyć wzór na podstawie którego będzie można jednoznacznie stwierdzić co
piękne a co nie. Porównywali ludzi do maszyn skoro w ich mózgach płynie prąd jak w maszynach to ludzie też
są maszynami prąd decyduje o zachowaniu ludzi (eksperyment z żabami).
Błąd metodologiczny polega na tym że twierdzili iż człowiek składa się wyłącznie z
rzeczy fizycznych (brak elementów duchowych) oni powinni badać przedmioty fizyczne (martwe)
F.NITZCHE- siła woli bezwzględna moralnośc-krytykuje Sokratesa i Chrześcijaństwo, słabych, silni tego nie potrzebują. Moralnośc, prawo działa wbrew naturze
FORMALIZM- czyny kieruje pewnymi warunkami, nie stara się zrozumieć przyczyn, działa wg. Określonych praw. Obojętność jest wrogiem roztropności.
GNEOSEOLOGIA- teoria wiedzy powstania, problemy źródła i poznania, granice moralne, prawdy
HAOS - stan niezorganizowana, stan pierwotny.
HEDONIZM- najwyższą wartością jest przyjemność, rozkosz. Szukanie szczęścia poza dobrymi czynami i prawdą jest złe Nie ma prawa do szczęścia- bo nie ma kto go realizować, jest tylko obowiązek dobra, który daje szczęście.
HISTOROZOFIA - filozofia dziejów - co wyznacza dzieje ich mechanizmy, prawidłowości przewidywania.
Pozwala porządkować fakty. Szuka w nich sensu, prawidłowości np. spojrzenie na historie od strony
osobowości tj. Wielkich przywódców bądź ludzi którzy mieli jakieś znaczenie na historie lub patrzy pod kątem
ekonomicznym lub geograficzny.
HISTORYZM- odmiana temporalizmu - prawda i wartości zmieniaja się wraz z epokami i nie nabieraja absolutyzmu(to już nie jest średniowiecze)teraz jest New Age
HISTORIOZOFIA- filozofia dziejów, co wyznacza dzieje? Ich mechanizmy prawidłowości. Pozwala porządkować fakty. Szuka w nich sensu prawidłowości.
Szczególne dziedziny filozofii: prawdy, polityki, pracy...
IMITACJA ROZTROPNOŚCI-przebiegłość(spryt)-umiejętność znajdowania środków do realizacji czynów niegodziwych.
INDETERMINIZM - kiedy w bycie nie ma porządku (teoria nieoznaczoności Haisenberga-nie można jednocześnie określić położenia i prędkości badanej cząstki co oznacza że badając układ zakłócamy jego parametry i ignorujemy wynik doświadczenia
INDYFERENTYZM- postawa deklarowanej obojętności do światopoglądu( brak światopogl.), jego motyw ( obojętności) to utylitaryzm (użyteczność) dobre jest tylko to, co użyteczne, on żyje swoim światem ( wydaje mu się, że żyje bez żadnego światopoglądu),
INTELEKTUALIZM- (etyczny)- istotą człowieczeństwa jest rozum, to odróżnia go od innych bytów. Doskonałością człowieczeństwa jest mądrość, należy dążyć do roztropności, poznać prawdę, selekcjonować akty i wybrać tylko te które stanowią dobro. Wola jest i podlega mądrości, nikt świadomie nie tworzy zła (podstawą zła jest błąd aksjologiczny)
INTROSPEKCJA - poznawanie własnych stanów świadomości.
INTROWERSJA - (introwertyk) charakter badający samego siebie, zamknięty w sobie lubi samotność.
KALLIKLES-c) sofista - sa silni słabi -silni robia co chca a słabi cierpią, słabi nie mogą się obronić wiec stworzyli moralność i prawo spiętrzyli siły silnych w ten sposób się bronią.Teraz są skrępowani. Prawo broni słabszych.Silni muszą być świadomi swojego spętania. Silni przegrywaja tylko wtedy gdy słabną(Stalin Rzym).
Prawdziwych zwycięsców nikt nie sądzi bo wszystkich pokonano
KAUZALIZM - odmiana determinizmu - w bycie występują związki przyczynowo skutkowe, brak przypadku obejmuję całość rzeczywistości(teatr marionetek
KONSUMPCJA NA POKAZ- posiadać wszystko i kupić coś jeszcze, aby się popisać.
KONWENCJONALIZM- prawda wiara,wartości mają charakter umowny.
Naturalny podział na grupy społeczne -silny-słaby, elita-masa.Silni przebijaj ą się do góry i tworzą elitę, słabi niepotrafia się przebićdo elity.Pieniadz jest elementem siły(za pieniądze można kupić wszystko,łapówka co ma wpływ na sukces.
KOSMOS - ład, porządek, harmonia.
KREACJONIZM- pogląd według którego świat był stworzony przez Boga (chrześcijanizm, judaizm)
KREDO EMPIRYZM - tylko to może istnieć co jest poznawalne (zrezygnowali z rozumu)
KRYTYCYZM- negacja indyferentyzmu,
LOGO TERAPIA- leczenie problemów u źródła, a nie objawów (np. Nerwica, leczenie lekami zastąpić rozmową z psychologiem, szukaniem przyczyn choroby i zlikwidowaniem ich).
MATERIALIZM MECHANISTYCZNY- świat jest wielkim nieskończonym mechanizmem(perpetum mobile brak przypadku)fatalizm w wersji kauzalnej.
MĄDROŚĆ całościowe ujęcie rzeczywistości poprzez jej zasady,odróżni prawdy i fałszu,dobra i zła,znajomość słusznych norm postepowania wyróżniająca się w myśli i czynie zdolność do empatii.
MECHANICYZM - idea - wolność jest urojeniem każde zdarzenie ma swoją prawidłowość brak przypadku.
wszystkie teorie daje się przedstawić za pomocą mechaniki, świat jest wielkim
mechanizmem - skrajny pogląd redukcjonizmu nie uznają innych nauk, fizycy się z nimi zgadzali (Einstein
teoria mechaniki relatywistycznej dualizm korpuskularno falowy działy fizyki które nie
zgadzają się z mechaniką).wszystkie teorie daje się przedstawić za pomocą mechaniki, świat jest wielkim mechanizmem- skrajny pogląd redukcjonizmu-nie uznają innych nauk, fizycy się z nimi nie zgadzali
METAFIZYKA - (antologia) filozofia bytu - bada wszystko co istnieje, jest najogólniejszą filozofią
METAFIZYKA- (antologia)- filozofia bytu, bada wszystko co istnieje.
MOMIZM - byt ma charakter jednorodny w bycie występuje jedna substancja, momizm jest rozszerzeniem materializmu.
MOMIZM SPIRYTUALISTYCZNY - skrajny spirytualizm - tylko duch bez materii
MORALNOŚĆ CZYNU-według intencji czynu chęć czynienia dobra. Czyn może być moralny ale nie słuszny i odwrotnie(dobrymi chęciami wybrukowane jest piekło)(nie słuszne ale moralne).
J la Mernri- człowiek maszyna, człowiek jako jeden z mechanizmów całości tak samo jego fizjologia
NATURALNE- to siła która swiadczy o pozycji w społeczeństwie silniejszy wygrywa ze słabszym(nie chodzi o sile fizyczną o ogólne cechy które są w stanie doprowadzic do zwycięstwa) wielkość cech i znajomość wpływowych ludzi, mądrość wewn, pieniądze znajomość sztuki, muzyki zachowan spryt.We wszystkich kontaktach decyduje siła.SZTUCZNE- wszystko z wyjątkiem siły jest umowne(sztuczne)
ONTOLOGIA - METAFIZYKA - termin metafizyka wziął się z tego jak po śmierci Arystotelesa jego uczniowie
porządkowali jego prace to praca była ułożona po fizyce i tak wziął się META(po) - FIZYKA
PANTEIZM - Bóg tworząc świat sam się w niego przemienił (ludy wschodu).
odmiana kreacjonizmu, Bóg tworząc świat sam się w niego przemienił (ekolodzy) we wszystkim
jest Bóg (religie wschodnie - Bóg się ukrywa poza światem, świat jest zasłoną ułudy).
PHILEN CZYN GODZIWY-liczy się moralność i skutek(motywowany szlachetnie) gdyby brakowało jakiegś z elementów to czyn nie jest godziwy.
PHILO-SOPHIA-miłowanie mądrości
PHILOSOPHOS-ten który miłuje mądrość. Pitagoras miał dwa powody dla których nie chciał używać tytułu mędrca: 1)tylko bóg jest uosobieniem mądrości a przecierz człowiek nie może się z nim równać 2)Pitagoras był skromny intelektualnie nie chciał być pyszny a kto twierdzi ze jest mądry nie może być mądry do nie może się już intelektualnie rozwijać,bo gdy uważa się za mądrego to nie chce się już dalej doskonalić bo uważa że wie już wszystko. Wszystkie nauki były związane z filozofią.Filozofia to pra matka nauki np.:psychologia-nauka o duszy ;socjologia-nauka o społeczeństwie . Chociaż nauki oddzieliły się od filozofii to i tak są z nią związane ,różni je przedmiot badań, aspekt i metodologia badań(sposób dochodzenia)
PLURALIZM - więcej niż dwie substancje (np. żywioły są różnej natury są równo prawne).
POZYTYWIZM - neopozytywizm - odrodzenie się pozytywizmu w XX w 20 lecie. Koło Wiedeńskie - wyznawali problemy pozorne (nie dające się naukowo wytłumaczyć ,potwierdzić (Bóg ,dusza, szczęście ) i problemy rzeczywiste
PRAKTYCZNY MATERIALIZM- postawa realizowana( potoczny), jest inny niż materializm filozoficzny( teoretyczny), przyjęta postawa, która za na najwyższy priorytet stawia pieniądz i władzę oraz inne dobra materialne, wszystkie inne wartości mają charakter instrumentalny-służalczy(do zdobycia dóbr materialnych). Są podrzędne. Materialista traktuje siebie jako przyrząd do zdobywania pieniędzy, władzy, tak samo jest traktowany przez innych ludzi, oceniany przez pryzmat materializmu. Skutki dodatnie- pod wzgl. Ekonom.(materialnym same plusy, wskaźniki finansowe rosną, rozwija się interes, rosną czynniki materialne, natomiast duchowe maleją. Ujemne - rozwój patologii, chorób społ., psychopatii, wsp. samobójstw rośnie, samotność ateizm, gdy jeden materialista widzi, że drugi człowiek ma od niego więcej to on czuje się źle, chce mu dorównać za wszelką cenę, odbija się to na jego stanie psychicznym, należy szukać przyczyny choroby, leczyć objawy, a nie skutki( zła hierarchia wartości).
PREDESTYNACJA - przeznaczenie.
PSYCHOLOGIZM - wyjaśnia np. dobro i zło kiedy ktoś był mały gdy zrobił coś złego sprzecznego z zasadami w jakich funkcjonował, dostawał klapsa a kiedy zrobił coś dobrego był chwalony , nagradzany kiedy już jako dorosły dobro i zło kojarzy mu się z sytuacjami z dzieciństwa odczuwa stany emocjonalne , które są zakorzenione w dzieciństwie . Mechanika jest królową nauk u redukcjonistów . Świat można zredukować do poziomu w którym wszystko opiera się na mechanice
RACJONALIZM - źródłem poznania jest rozum (bez doświadczenia) badając świat rozumem.
A posteriori - na bazie doświadczenia, wiedza wartościowa to ta którą można zweryfikować doświadczalnie.
A priori - na bazie rozumu, wiedza z rozumu, bez doświadczenia, formułowanie sądów opinii bez doświadczenia, bez sprawdzenia (weryfikacji).
REGUŁA UMIARU-działanie na zwolnionych obrotach;złota miara;najlepsza miara między niedomiarem a nadmiarem w sam raz.
REDUKCONIZM - pogląd ,według którego zjawiska złożone da się sprowadzić do zjawisk prostych uznanych za podstawowe. Tak samo teorie można uprościć do teorii podstawowych:.
RELATYWIZM(latius-względny)prawda i inne wartości są względne nie istnieje relatywna hierarchia wartości.np. pytanie-czy to jest dobre? Relatywista odpowiada to zależy.
Relatywizm: 1 aksjologiczny - wartościsą względne2. epistemologiczny -prawda jest względnaOdmiana relatywizmu: a) subiektywizm - Protagoros z Abdery-wszystko zależne jest od jedności która kieruje wszystko na swój uzytek nie istnieje prawda ponadjednostkowa, nie ma rzeczy nienormalnych sa tylko rzeczy inne wszystko jest względne.
PROTAGRAS z Abdery-uczen Demokryta-działalność tylko teoretyczna jest niepotrzebna skoro postrzeganie jest subiektywne to dlaczego rozum nie ma być subiektywny(wszystko jest subiektywne).Człowiek jest miarą wszechrzeczy dobra i wiary całośc ludzkiego poznania jest subiektywna.
ROZTROPNOŚĆ-zastosowanie mądrości w sytuacji praktycznej. Umiejętność znajdowania właściwych środków do realizowania czynów godziwych.
SAPIENTIA-mądrość są to dwa terminy nie ma mądrości bez wiedzy. Filozafia-nauka ogólna pozostałe-nauki szczegółowe
SCEPTYCYZM- scepticos- wątpiący. Lepiej być człowiekiem bez światopoglądu niż błądzić i być niepewnym. Wskazuje na wielość rozwiązań, trudno się zdecydować( w dodatku są sprzeczne), sceptyk uważa, że nie ma słusznego wyboru, uważa, że wszystko jest możliwe ( a skoro tak, to jego słowa także- absurd, brak logiki. Nie można twierdzić, że wszystko jest wątpliwe.
SCIENTIA-nauka,wiedza
SCJENTYZM- pogląd, wg. którego poznanie rzeczywistości jest uwarunkowane naukami szczegółowymi( przyrodniczymi ), rozwiązują problemy mieszczące się w ramach nauki, uznaje tylko to co daje się opisać słowami nauki, reszta jest pozorna, wszystkie problemy światopoglądowe są pozorne, postawa afilozoficzna.
upowszechnił się w XX w
SENSUALIZM - zmysły są źródłem poznania (skrajny empiryzm)
SŁUSZNOŚĆ-skutki danego czynu-daje efekty pozytywne,dobre(decyzja była słuszna)
SOCJOLOGIA-ubiektywizmu)-poglądy danej grupy ludzi nie prawd poza grupowych sa prawdy grupowe(nasza prawda, wasza prawda ale zawsze prawda).nie można ocenić innych grup, nie ma gorszych przekonań sa tylko inne nie można się wtrącac w cudze przekonania
SOFIŚCI-szkoła(V wiek p.n.e.,sofia-madrość)ludzie ci określili się jako wykształceni i obyci w każdej sytuacji. Produktem końcowym jest zrobienie kariery.Nie uczyli się oni typowej mądrości a sposobu na sukces.Człowieki rodzi się na danym szczeblu hierarchii(mozliwość awansu jest prawie niemożliwa)wszystko zależy od osobowości charakteru logiki,sztuki wymowy,ogólnej ogłady tego uczono w szkole sofistów.Uczono głownie ludzi zamożnych i przygotowali ich do zrobienia kariery.
SOFIZM- doniesienia tezy jawnie fałszywej argumentuje tak ze nie potrafimy mu zaprzeczyć obronić naszych racji tego właśnie uczyli sofiści obrony w sądach wychodzenia z opałów, uczyli zwycięstwa.
SOKRATES- V w.p.n.e.- krytyk relatiwizmu, posiadł sztukę logiki i wysławiania się, polemizował z sofistami, krytykował ich demokrację (relatywizm), wizję człowieka (koncepcja), dwie strefy woli i uczuć.
SOPHOS-SOPHIA-mędrzec-mądrość
SYTUACJONIZM - prawda i wartości kreowane są przez sumienie jednostkowo w konkretnych sytuacjacxh(pyt. Czy to dobre odp. To zalerzy od sytuacji).
SUBIEKTYWNA TEORIA POSTRZEŻEŃ- teza przeciwna do realizmu naiwnego(postrzegam swiat takim jakim jest w rzeczywistości)zmysły decyduja o rzeczywistości. Według niego światu odpowiadaja tylko własności fizyczne(masa,prędkośc,struktura)- cukier dla jednego jest słodki a dla innego gorzki. Cukier nie jest ani słodki ani gorzki on ma tylko skład chemiczny a o jego smaku decydują subiektywne odczucia każdego człowieka.Świat empiryczny jest subiektywny, rozum jest tylko obiektywny.
ŚWIATOPOGLĄD-zespół przekonań i twirdzeń składających się na spójny wygląd rzeczywistości na zespół ocen i praw związany z przekonaniami odnosi się do człowiekai otoczenia.
1.Deklarowany- z nim się utożsamiamy, deklarujemy przynależność,
2.Realizowany- jest charakt. przez nasze czyny, nieważne, jaki wyznajemy światopogląd, ale jaki określają nasze czyny
SZKOŁA RACJONALISTYCZNA - miasto Elea szkoła eleatów (VI w pne.) przedstawiciele Panamonides i Zenon z Elei - skoro istnieje rozum tonie może być bezsilny świat musi mieć naturę rozumną i tylko to może istnieć co może być przemyślane. Zawsze mamy myśli, jest to byt a niebytu nie ma. Nie ma powstawania i ginięcia początku i końca. Byt jest jeden i wieczny niepodzielny i nieznany w świetle myśli.
TALENT-gotowość do szybkiego decydowania.
TEIZM (teos - bóg)-koncepcja afirmująca, Boga osobowego uznającej przynależność wiary religijnej.
TELEOLOGIZM - w bycie występuje celowość, każdy byt ma miejsce w ogólnej harmonii, gdyby go nie było to zanika harmonia - zostaje zachwiana. Spór między teologizmem a kauzalizmem biologii ,psychologii ,materializmem a spirytualizmem - o istotę bytu. Materia - nie ma w bycie ducha wszystko jest materią , którą wszystko co istnieje jest związane. Duch - duchowy byt, substancja duchowa i jej celowość jest nieodzowna w życiu.
TEMPORALIZM- pogla według któr4go poglądy prawda miara wartości(wszystko) zmienia się w czasie (np. to co było dobre kiedys póżniej może stać się złe, wszystko jest tłumaczone upływem czasu.
TRAZMACH- silniejsi wygrywają , elita składa się zludzi silnych ale jest ich mało i stosuja przemoc , strach ,nadużywaja wszystkiego, masa to czuje i może dojść do rewolucji. Dlatego elita stworzyła prawo i moralność(działają w wimieniu elit ich twórcy.)Masa hamuje strach.
WADY-przeciwieństwo cnót(nie są dobre) Cnota-mądrość-całościowe widzenie rzeczywistości znanie jej zasad.Znajomość słusznych norm postępowania,umiejętność rozróżniania dobra i zła,wyrażająca się w myśli i czynie. Nie tylko wiedza ale także świadectwo swoim życiem. Platon V w.p.n.e. teornia 4 cnót: mądrość męstwo umiarkowanie sprawiedliwość. Mędrzec ma wyrobione te cechy.
WOLA- WOLINCJONALNY- pożądania marzenia chęci (prekursorzy-sofiści) . Istotą człowieczeństwa są czyny wolincjonalne, bogactwem człowieka jest szeroki wachlarz aktów i używanie ich bez ograniczeń. Rozum jest przeszkodą w realizowaniu wolności tak samo jak sfera obyczajów, moralność (dobro i zło czyha na wolność człowieka).Sokrates się temu sprzeciwił i oskarżono go o łamanie demokracji. Sokrates tłumaczył że demokracja w wersji woluntaryzmu jest zła. Wytoczono mu proces i Sokrates miał sam sobie wymierzyć karę. Sokrates zażądał aby mu płacono i utrzymywano jego rodzinę. Zdenerwował tym trybunał i skazano go na więzienie- pseudo-więzienie. W każdej chwili można było z niego wyjść i wejść. Był trzymany w celi śmierci ale nie można było wykonać wyroku bo byłby to krok łamiący demokrację (zabicie bezbronnego i wolnego człowieka). Przyniesiono mu truciznę i Sokrates sam pozbawił siebie życia. Po pewnym czasie postawiono Sokratesowi pomnik ze złota.
WOLUNTARYZM- koncepcja człowieka.