Bazylika - pierwotnie budowla w starożytnej Grecji, w której urzędowali archontowie. Następnie w starożytnym Rzymie hala targowo-sądownicza na głównym rynku. Bazylika starożytna była to budowla na planie prostokąta, która mogła być jedno- lub wielonawowa, kryta lub odkryta, z wejściem na krótszym lub dłuższym boku, z absydą lub bez, parterowa lub piętrowa.
Palladio-Andrzej Palladio, który wpłynął na architekturę, budował on np. kościół w Wenecji. Pojawia się gdy renesans ewoluuje w barok. On szukał piękna „szkiełkiem i okiem”, buduje chłodno, gł. wille podmiejskie, bardzo oszczędnie. Z czterech stron schody. Z swoją architekturą szedł pod prąd. Stał się prekursorem klasycyzmu. Kraje chrześcijańskie poszły w barok, a kraje protestanckie w styl Palladiego.ecką na swoje świątynie.
Kapitol był siedzibą władzy rzymskiej - senatu. Teren był bardzo wilgotny, wodnisty, osuszono go i zrobiono system melioryzacyjny. Rzymianie w architekturze brali trochę od greków i Etrusków.
Eklektyzm-w architekturze XIX w. łączenie w jednej budowli w sposób swobodny elementów wybranych ze stylów historycznych. Początkowo było to niemal bezkarne łączenie różnych stylów, wchodzących w skład tzw. stylów historyzujących, czyli tych które były popularne jako style "neo-". Potem nastąpił pewiem ład i porządek, w miejskich kamienicach eklektycznych obserwuje się dużo cech renesansowych. Z czasem zaczęto budować również tylko w określonym stylu historyzującym. Eklektyzm trwał od 2 ćwierci wieku XIX do początku wieku XX,
Modernizm - ogólne określenie prądów w architekturze światowej rozwijających się w latach ok. 1918-1975, zakładających całkowite odejście nie tylko od stylów historycznych, ale również od wszelkiej stylizacji. Architektura modernistyczna opierała się w założeniu na nowej metodzie twórczej, wywodzącej formę, funkcję i konstrukcję budynku niemal wyłącznie z istniejących uwarunkowań materialnych.
Secesja to styl w sztuce modernistycznej i kulturze powstały w Wiedniu, panujący od około 1890 do około 1910 roku. We Francji nazywany Art nouveau, w Anglii Modern Style, w Niemczech Jugendstil. W Polsce określany jako secesja lub Młoda Polska.
Postmodernizm, ogół prądów w architekturze przełomu XX i XXI w., następujących po modernizmie i odcinających się od jego koncepcji projektowych. W odróżnieniu od modernizmu postmodernizm nie ma ambicji awangardowych i przedkłada w architekturze komponowanie i kompilowanie nad poszukiwanie
Styl gotycki był przede wszystkim stylem sakralnym opartym na systemie myśli religijnej związanej ze scholastyką, jej zasadzie jedności i podporządkowania w traktowaniu świata jako tworu Bożego. Toteż jedną z podstawowych cech sztuki gotyckiej był uniwersalizm widoczny w obowiązującej wykładni podstawowych prawd wiary. Realizował ją język artystyczny operujący symbolem, alegorią, schematem i typem ikonograficznym. W gotyku budowle odznaczały się dużą lekkością w stosunku do budowli romańskich. Miały one wiele okien, wypełnianych zazwyczaj witrażami, strzeliste wieże, bogato zdobione portale. Cechami charakterystycznymi dla architektury gotyckiej jest stosowanie łuku ostrego, sklepienia krzyżowo-żebrowego i systemu łuków przyporowych, odciążających ściany budowli. Wnętrza kościołów zdobiły często freski, przedstawiające sceny biblijne. Kościoły były zazwyczaj na planie bazyliki.
Lizena - płaski, pionowy występ w murze zewnętrznym. Ma znaczenie konstrukcyjne - występuje w miejscu narażonym na działanie rozporu, czyli w osiach, w których po stronie pomieszczenia przypadają łuki od sklepień. Lizena różni się od pilastra tym, że nie ma głowicy ani bazy. Układ lizen i rytm podziału pomieszczenia na przęsła zazwyczaj się pokrywa. Lizeny są charakterystyczne dla architektury romańskiej. W okresie wczesnoromańskim (XI - XII w.), w budownictwie z cegły występuje połączenie wąskich lizen prowadzonych przez całą wysokość budynku w połączeniu z arkaturą - tzw. lombardzki układ.
Bastion- w dawnych fortyfikacjach o narysie bastionowym podstawowy element umocnień wznoszony na załamaniach obwałowania twierdzy (na wysuniętych narożnikach). Występuje w twierdzach na planie trójkąta, romboidu, pięcioboku o otwartej postawie. Dwa najbardziej wysunięte boki tworzyły narożnik zwany węgieł. Boki stykały się pod kątem. Bastiony połączone były kurtynami. Część bastionu od strony nieprzyjaciela nazywano czołem, boczne części to tzw. barki. Podstawa pięcioboku nazywana była szyją. Fortyfikacje tego typu pojawiły się we Włoszech w XVI wieku. W XVII wieku barki przy szyi bastionu zostały cofnięte, a czoło ich zostało zaokrąglone i umocnione. Bastiony nisko położone budowano jako pełne i zaopatrywano w nadszaniec , co umożliwiało obserwację i obstrzał. Bastiony stanowiły główny punkt obrony całego wieloboku fortecznego. Na ich szczycie (na barkach) lub wewnątrz ustawiano działa służące do ostrzału przedpola oraz wzdłuż kurtyn i fos.
Kaponiera - element fortyfikacji broniący wnętrza fosy. Była to niska budowla ziemna ukryta w przeciwskarpie lub skarpie na załamaniach linii przebiegu fosy. Prowadzono z niej ogień wzdłuż rowu w jednym lub obu kierunkach. Kaponiera była połączona z fortem przejściem pod dnem rowu . W fortyfikacjach bastionowych kaponierą nazywano budowlę ziemną umieszczoną w poprzek rowu, służącą do prowadzenia ostrzału i jako wyjście na zewnątrz
Basteja - budowla fortyfikacyjna, murowane lub ziemne umocnienie w formie niskiej, przysadzistej baszty obronnej. Zbudowana na planie koła lub podkowy, wysunięta przed mur obronny, była stanowiskiem ogniowym artylerii, blokującym dostęp do kurtyny. formą pośrednią pomiędzy basztą a bastionem. Pojawiła się we Włoszech w XV wieku,
Rozeta-kolisty ornament lub okno w gotyku
Antonio Gaudi-czołowy przedstwiciel secesji w architek,urodzil się i tworzyl w Barcelonie
Osada Targowa-powstały w miejscach krzyżowania się szlaków handlowych,zamieszkiwane przez ludzi wolnych, powstaly tam koscioly od ich nazwy tych miejscowosci
Socrealizm-architektura powinna byc socjalistyczna w treści, narodowa w fotmie-J.Stalin, archi musi podkreślać potęgę władzy-szerokie ulice, symetria place
Platinum-pałac, rezydencja na zamku średniowiecznym
Architraw-podłużna belka nad kolumnami, pod fryzem
Milet Priene-miasta steorzone wg. Wzorów hippodamejskich-kratowy układ ulic
Miasta Linowe-Sorta Mata-zaprojektował miasta liniowe o wiekszej dostepnosci,problem z umiejscowieniem centrum hadlowego i uslugowego
Lokacja-proces zakładnania miasta średniowiecznego,
Fryz - środkowy, poziomy człon belkowania z reguły leżący między architrawem i gzymsem. Bardzo często zdobiony płaskorzeźbami, był jednym z najbardziej ozdobnych elementów antycznych świątyń.
Kapitel (głowica) to najwyższa, wieńcząca część kolumny, filaru lub pilastra, będąca pośrednim członem konstrukcyjnym między podporą (np. trzonem kolumny) - od której jest szersza, co zapewnia bardziej stabilną konstrukcję całości - oraz elementami dźwiganymi (np. belkowaniem). Ze względu na swoje usytuowanie głowica pełni także funkcje dekoracyjne.
Kapitol - jedno z siedmiu wzgórz na których powstał Rzym. Wzgórze ma dwa wierzchołki, południowy zwany Capitolium północny zwany Arx, na którym znajdowała się cytadela.
Termy - łaźnie rzymskie, to kompleks obiektów ulokowanych na rozległym terenie, dostępnych dla wszystkich o określonych godzinach. Przy wejściu do term, w westybulu casparius przyjmował od wchodzących pieniądze, kosztowności do depozytu.
Eklektyzm- w sztuce to twórczość kompilacyjna, łącząca różne elementy i treści z różnych stylów, epok i kierunków artystycznych, nieprowadząca do nowej syntezy, nieoryginalna; w architekturze eklektyzm oznacza jeden z odłamów historyzmu.
Agora- W starożytnej Grecji agora był to główny plac miasta i rynek ateński. Agora była miejscem, gdzie czasami odbywały się zgromadzenia obywateli.
Początkowo była nieplanowa, o niezbyt wyraźnych granicach, często jej plan był zaburzony budynkami o charakterze publicznym lub religijnym, czy przebiegającą ulicą.
Hippodamos (ur. ok. 510 p.n.e. w Milecie, zm. po 443 p.n.e.) - urbanista, matematyk i sofista grecki. Rozpowszechnił regularną urbanistykę. Autor traktatu o ukształtowaniu polis. Znany głównie z pism Arystotelesa. Prawdopodobnie był głównym autorem planu odbudowy rodzinnego Miletu.Wkrótce potem został zaproszony do Aten, na zlecenie Temistoklesa opracował projekt Pireusu. W uznaniu Hippodamos dostał dom w Pireusie. Później zaprojektował kolonię Turioj na Sycylii, do której się przeniósł około 443 p.n.e.
Ostia - antyczne miasto portowe, być może pierwsza kolonia Rzymu, położone w ujściu rzeki Tyber do Morza Tyrreńskiego, około 30 km na zachód od Rzymu - zachowane do dnia dziejszego ruiny są jedne z największych powierzchniowo we Włoszech. Ponieważ od czasów starożytnych linia brzegowa odstępowała w ślad za morzem, obecnie port w dalszym ciągu znajduje się nad Tybrem, ale około trzech kilometrów od plaży.
Stołp, donżon - wolno stojąca wieża obronna w dawnych twierdzach. Najsilniej umocniona stanowiła ostateczny punkt obrony
Temenos - w starożytnej Grecji wydzielony, nietykalny obszar poświęcony bóstwu albo przeznaczony do celów kultu (np. demonów, zmarłych przodków, muz, herosów).
Baszta-to budowla obronna, element średniowiecznego muru obronnego w postaci wieży, zwykle częściowo wysuniętej przed jego lico i wzniesiona ponad jego poziom. Baszty mogły być zbudowane na planie koła, prostokąta, wieloboku. Stanowiły miejsce, skąd możliwa była obrona odcinków muru między nimi. Wznoszono je początkowo z drewna, później z kamienia i cegły.
Panteon -Świątynia wzniesiona przez Marka Agryppę w środkowej części Pola Marsowego. Do dzisiaj zachowała się jej oryginalna kostrukcja rozbudowana przez cesarza Hadriana, która powstała w II wieku n.e. Na początku panteon miał prostokątny plan podstawy, ale Hadrian zbudował świątynię na planie koła w latach 118-128. Rotunda ma średnicę 43,30 m oraz taką samą wysokość i była największą, jaką wybudowano w .
Andrea Palladio- Urodził się 30 listopada 1508 roku w Padwie, Andrea Palladio jest przykładem typowym dla grupy najwybitniejszych przedstawicieli sztuki renesansowej. Większość twórczości Palladia związana jest z miastem Vincenzą. W swojej pracy koncentrował się on głównie na podmiejskich willach dla bogaczy. Czołowym jego dziełem jest Villa Rotonda w Vincenzie (na zdjęciu), która stała się wzorem dla wielu kolejnych europejskich projektów budowlanych. Uznawana jest przy okazji za jeden z najważniejszych tworów architektury renesansu.