Dor- stylobat, masywne kol,wys.5,5-6wiek od średn. ,żłob.,zwęż.ku g.,fronton trójk.,tympanon z rzezbami, fryz=tryl.+met.;entazis-w 1/3 Joń lżejszy,kol.wysmuk.,8,5-9wyz.niż szersze,żłob.,trzon na bazie z2obręczy, woluty (ślimaczenia)-najb.char.elem.;architraw,fryz bez ozdób,gzyms Abakus-kwadrat. płyta stanowiącą górną cz. głowicy kolumny antycznej;dźwiga architraw;Alberti Leon Babtista-matematyk. malarz, poeta, rzeźbiarz;zaprojcktowal kośc San Francisco w Rimini, San Andrea i San Scbustiano w Mantui, Palazzeo Rucellai we Florencji; projektuje fasadę rzymską jak łuk triumf; stworzył szyfr do sejfu papieża; AMBIT- przedłużenie naw bocznych w kośc wokół prezbiterium poza ołtarzem; obejście, krużganek wokół dziedzińca klasztornego Architraw podłużna belka nad kolumnami, pod fryzem i gzymsem;Basteja budowla wysun przed obwarowanie twierdzy,umożliwia prowadzenie ognia wzdłuż obwarowań Bastion-umocnienia na załamaniach obwarowań, zwykle 5kątny masyw ziemi wzmocn murem, jako stanowisko artylerii, umożliwia prowadz.ognia wzdłuż umocnień Baz.św.Piotra-Donato Brun, Rafael S.,M.An.,Carlo Maderna, Bernini,Mussolini F.Bbrunelleschi wygrał konkurs na projekt spiżowych drzwi, zaprojekt kopułę 8-połaciowa bez rusztowań, wybudow w 1420r,1.nowoż.kośc.(m.Boska od An-florencja),kaplica grobowa Bernini Lorenzo-uporządk pałac wokół bazyliki św.Piotra;zaprojekt kolumnadę wokół placu Św.Piotra; skorygował błąd Maderny; Bramante Donato- zaprojekt 1.plan bazyliki Św.Piotra na bazie krzyża greck. jako budowli centralnej. Kosc w Mediolanie Santa Maria deile Grazie, kaplica w Rzymie Temoirtto di S Piętro in Montario Cardo(N-S) decumanus(W-E) -gł drogi w miastach etruskich,później też w rzymskich le Corbusier- szwajc., domy artystów, 5pkt.nowocz.archit.Crystal palace hala wystawowa zbud na 2.wystawę świat. Twórca -J. Paxton (ogrodnik); konstr żeliwna wypełn szkłem Deskandr-kurza stopka- poczXVw. należała do systemu fortyfikacyjnego średniow zamku i tworzyła podstawę ganku, który łączył zamek: basztą obronną, stojącą u stóp wzgórza: Ernoora - trybuna wewn kościoła na górnym poziomie naw bocznych, otwarta na nawe gł; Falanster - Charles Fournier - pałac społeczny otocz innymi budynkami; wewn zgrupowane wsz. funkcje miasta; komuna; Farma przemysł - Robert Owen -socjalista, fabrykant; zamiast metropolii propagował powst. farm przemysł; w centrum maszyna parowa, zapewniona opieka socjalna: projekt się nie przyjął FILAR- pionowa podpora konstrukcji architekton., nie ma okrągłego przekroju Fort-duże umocnienie zamknięte,o charakt.trwałym lub czas.,samodz pkt.oporu lub składowa cz twierdzy FRYZ-w budowlach klasycznych-poziomy pas między architrawęm a gzymsem, stanowi środk. Cz. belkowania, również poz. pas ozdobny rzeźbiony lub malowany, zdob.ściany Fryz arkadowy(arkatura) ornament romański lub gotycki, złoż z ciągu półkolistych lub ostrołuk, ślepych arkadek; GROPIUS WALTER-architekt niem, 1z twórców i gł przedstaw. kierunku funkcjonalnego w architekt,1919r założył nowocz. Ucz. architekton Hausmann - przebud Paryża lata 1853-71. Wybudowanie 27tys. domów, nowocz. Syst. kanalizac, wytycz alei (95 km); Eug.Heward-1.skrzyżow.wielopoz.Paryż Hilberg Ludwik-projekt przebud. Berlina, wsz.domy takie same Hippodamos-1.urbanista kt.zaproj.i zbud.miasto, Milet i Priena Jotki-kramy, stragany KAPITEL, GŁOWICA-górna wieńcząca cz. kolumny, filara Kaponiera bud.ziemna wewn rowu, przejście osłonięte z 2str wałami,służy do ostrzeliwania i ukrytej komunik KARTA ATEŃ- podpis w 1933r, archit. powinna rozdzielać funkcje miasta i architekturą zastaną nie należy się przejmować (można burzyć) to manifest modernizmu, gotowe przepisy na architekturę Krenelarz-murek, zza kt.mozna zaskoczyc wroga KRUŻGANEK- korytarz biegnący wzdłuż zewn ścian budowli, otwarty arkadami na dziedziniec Kurza stopka (dansker, danisko) -wieża na zewn wysunięta; Lokator zawiązuje z księciem umowę o ziemie (dzieło), daje teren i ma ściągać osadników; Adolf Loos-willa drSteinera,”ornament to zbrodnia” Lukorny-trójk. Okienka w dachu Maderna Carlo-włoski arch. I inż.;wczesny barok;fasada i nawy bazyliki św. Piotra,kościol S.Susanna Rzym Megaron - tzw. świątynia ciemne, małe pomieszcz, tylko dla kapłanów; miejsce sakrum, wysunięte boczne ściany do przodu,2 kolumny okryte daszkiem; protopasta świątyni greckiej; M. lin- Sona Maił (hiszp dziennik) zaproj miasta lin o większ dostępn (szyb. tr konny); problem z umiejsc centr hand i usług (Madryt) M.przemysł- Tony Garnier, dogmat to rozdział funkcji miasta (dzielnic): miały być funkcjonalne; Milet Priene - miasta stworz wg wzorów hippodamejskich - kratowy ukł ulic; Morando Bernando-projekt.Zamość OBELISK- wysoki słup, najczęściej 4boczny, zwężaj się ku górze, zakończ piramidalnie, zwykle wyciosany z 1bryły kamienia Odeon - teatr muz, dach z drewna; Osada targowa (otwarta)— w miejscach krzyżowania się szlaków handl. Zamieszkiwane przez rzemieślników, kupców. Powstawały tam kościoły, od nich nazwy tych miejscow oraz od dni targowych; Palatium - pałac, rezydencja na zamku średniow; PALLADIO- 1508-1580 wł. archit i teoretyk; wybitny przedstaw. klasycyzującego kierunku w architekt. późnego renesansu; wille dla bogatych; 1.teatr nowoż.; Pallazzo delia Ragionew Vicenzy, kościół S.Giorgio Maggiore w Wenecji; Pretorium-bud.dowództwa PREZBIT.- w kośc rzymskokat: część kościoła, w kt znajd się wielki ołtarz, przeznaczona dla duchowieństwa, oddzielona od reszty kośc balustradą Proscenion -podium dostaw. do sceny (garderoby) w antycznym teatrze (dzisiejsza scena): PYLONY- w architekt starożytn wsch, gł Egipt: masywne budowle kamienne o kszt trapezu,z obu str bramy wiodącej do świątyni lub pałacu, zdobione płaskorzeźb i napisami Refektarz jadalnia w średniow klasztorze; Rowelin-trojk. Wysepka przed murem, w fosie Rozeta - kolisty ornament lub okno w gotyku w kształcie róży; Schinkel Karl-niem.archit. i malarz;stosował formy klasyczne i neogotyckie;malował fantazje architekton, SKARPA- pionowe wzmocnienie zewn ściany budowli, w formie wysuniętej klinowatej części muru, służ do zwiększenia wytrzymałości ściany chartka. dla budownictwa gotyck. Stołp - wieża ostatecznej obrony, wejście na 1.piętrze; wolnostojąca; Tytus Soltaire-przenosi fabryke za miasto, ale bez zmian strukt.społ. Albrecht Speer-arch.Hitl STYLOBAT- w arch. antycznej: cokół stanowiący podstawę kolumnady Syst gnieźn -3 podgrodzia; pałac księcia z kościołem, katedra, domy służby, Tomasz z Gubina-zasadźca Poznania TRANSEPT- nawa poprzeczna przecinająca nawę główną w kośc zbudow na planie krzyża Tryglif- z melopą tworzy fryz w stylu doryckim; odzwierciedlenie belkowania drewnianego; TYMPANON- wewn. pole trójkątnego frontonu, gładkie lub wypełnione rzeźbą charakt. element monumentalnej arch. starożytnej Gr. i Rzymu ponownie zastosowany w okr. nowożytnym a także półokrągłe lub ostrołukowe pole umieszcz w górnej cz. portalu, zwykle wypełnione dekoracją reliefową Viollet le Duc-teoretyk neogotyku,specjal.od renowacji Wirydarz -odkryty, 4kątny, wewn. dziedziniec w średniow klasztorze otoczony krużgankami, często z ogrodkiem kwiatowym; Witruwiusz rzymski budowniczy, opisał formy etruskiej archit., miasto idealne Woluty-ślimacznica, baranie rogi (jonska)