LITERATURA POZA KRAJEM

II. POEZJA

1. SKAMANDRYCI NA WYGNANIU

• charakterystyka:

• popularność na obczyźnie, wśród żołnierzy

• 1940 Słonimski Alarm- 6 wznowień, rekord wydawniczy

• autorytet

JAN LECHOŃ (1899- 1956)

• charakterystyka:

• nowa twórczość po okresie milczenia

• depresje poety, ale forma wierszy klasycystyczna i zgodna z zasadami retoryki

• legenda martyrologiczna

• przypominanie rodzimych obrzędów i zwyczajów

• myślenie mitologiczne- brak rozróżnienia czasu obecnego od legendy, mitu

• teatralizacja zdarzeń (Iliada- ślepy grajek z Warszawy konkurentem Kasandry)

• stylizacja

• posądzany o epigonizm

• twórczość:

• Lutnia po Bekwarku 1942

• 3 poematy

• sztuczność nieskazitelnej formy do tematu

• teksty:

• Pieśń o Stefanie Szarzyńskim

• bohaterski prezydent Warszawy

• Pożegnanie „Marsylianki”

• klęska Francji nie zmieniła sentymentu do tego kraju, jako azylu pielgrzymów

• Ostatnia scena z „Dziadów”

• pierwsze miesiące wojny jako wcielenie sztuki

• Konrad „zagrał nawet więcej, niźli było w roli”

• Aria z kurantem 1945

• o artystach wciąż żyjących w duszy zbiorowej Polaków:

• Moniuszko Aria z kurantem

• Krasiński

• Artur Oppmann

• Lenartowicz

• Słowacki Goplana

• Kniaźnin Kniaźnin i żołnierz

• Chopin

• Mickiewicz

• strzeżenie pamięci narodowej o wielkich ludziach

STANISŁAW BALIŃSKI (1899- 1984)

• charakterystyka:

• bliski poetyką Lechoniowi

• formy tradycyjne

• 13 zgł.

• nawiązania do romantyzmu, Mickiewicza

• brak idealizacji przeszłości, ale badanie mechanizmu pamięci (Proust)

• martyrologia, terror, walka, Holocaust

• twórczość:

• Wielka podróż 1941

• podróż przynosząca pustkę i osamotnienie

• Trzy poematy o Warszawie 1945

• powrót w lata dzieciństwa i młodości

• ukochane miasto przedstawione umownie

KAZIMIERZ WIERZYŃSKI (1894- 1969)

• charakterystyka:

• Polacy predestynowani do cierpienia za grzechy ludzkości

• tradycja Wielkiej Emigracji

• „wolność tragiczna”

• „niezłomny i nieprzejednany”- krytyka wschodniej polityki Sikorskiego

• sentyment wobec Kresów

• mit kresowego rycerza

• gloryfikacja polskiego oręża

• krytykowana tyrtejskość (Terlecki) i fakt zbyt „małej ilości poezji, a za wielu rekwizytów” (Jeleński)

• utwory:

• Wstążka z „Warszawianki” 1939

• Święty Boże 1939

• Zstąp, duchu mocy 1939

• Via Appia 1939; popularna w 2. Korpusie

• Ballada o Churchillu 1944- diatryba przeciw sprzymierzeńcom

• Podzwonne na kaprala Szczapę 1945- poematy oddający honor legendzie legionowej

• twórczość:

• Krzyże i miecze 1942- 1945

• pesymizm

• niewiara w sens historii

• pokrzywdzeni bojownicy o wolność

• Ziemia- Wilcza

• „wolność tragiczna”

• Piłsudski (Wstążki z „Warszawianki”, Barbakan warszawski)

• Róża wiatrów 1942

• „raptularz” podróżny

• most w Zaleszczykach, Rumunia, Francja, Portugalia, Brazylia, USA

ANTONI SŁONIMSKI (1985- 1976)

• charakterystyka:

• poezja drugorzędna wobec publicystyki→ poezja upolityczniona

• antysancja

• redaktor „Nowej Polski”

• liberalno- postępowy

• styl klasyczny, retoryczny

• motyw młodego żołnierza w armii polskiej, który jest naiwny i pada ofiarą polityki

• odmienność polityczna od Lechonia, blisko do Tuwima

• utwory:

• Drzewa- Paryż

• Do Rosjanina 1942- porównanie dekabrystów i bolszewików, solidarność z ludem na leningradzkich barykadach

• Do Rosjan 1944- obawa, że Rosja sowiecka popadnie w imperializm

JULIAN TUWIM (1894- 1953)

• charakterystyka:

• namowa Grydzewskiego do pisania wspomnień z dzieciństwa

• twórczość:

• Kwiaty polskie

• Bukiety wiejskie, jak wiadomo... 1941

• romantyczny rodowód poematu dygresyjnego

• dzieciństwo w żydowskiej części Łodzi

• detale obrazujące przeszłość

• Aniela, młoda dziewczyna, wychowana przez dziadka, łódzkiego ogrodnika (ojciec jej był oficerem carskim, zginął w 1905

• wpływy biografii Tuwima

MARIA PAWLIKOWSKA- JASNORZEWSKA (1891- 1945)

• charakterystyka:

• kontynuacja przedwojennej poetyki

• tematyka katastrofy

• większa szczerość tekstu

• świadomość nietrwałości, nie tylko już urody, ale wszelkich form życia zbiorowego, miast, budowli

• pacyfizm

• tradycyjna forma wiersza

• metaforyka

• rażący kontrast ornamentyki z tematyką wiersza

• wiersze- miniatury (Rubajty wojenne); „rubai”- arabski gatunek skondensowanego treściowo czterowiersza

• „ja” w centrum uwagi

• twórczość:

• kronika „bitwy o Anglię”

• wziął w niej udział Stefan Jasnorzewski- mąż poetki

• perspektywa ludności cywilnej

• Róża i lasy płonące 1941

• Obłoki i narody

• Morze i miasta- o zaciemnianiu domów (black-out- cie) przed nalotami

• Jabłko- jabłko od rumuńskiej dziewczyny jako pierwszy dar na wygnaniu

• Gołąb ofiarny 1941

• Róża, lasy i świat;

• Szkicownik poetycki

• dziennik- pamiętnik

• zawierający przeżycia osobiste

• niedokończone wersje pomysłów wierszy

• rozwinięcie myśli z Wojna to tylko kwiat zła („to tyko straszliwy kwiat/ Rośliny, która jest Życiem”)

1

---