HISTORIA ADMINISTRACJI - 膰wiczenia 05.03.07
膯wiczenia 19.03.07
Prawo administracyjne, poj臋cia, administracja - zarz膮dzanie pa艅stwem
Dzi艣, od po艂. XVIII w. m贸wimy o administracji raczej jako o biurokracji.
ADMINISTRACJA PRYWATNA
ADMINISTRACJA PUBLICZNA I SAMORZ膭DOWA
Scentralizowana: decyzje podejmowane na g贸rnych szczeblach
Zdecentralizowana: decyzje na szczeblu terenowym, tam gdzie najwi臋kszy wp艂yw maj膮 samorz膮dy
Skoncentrowana: jest na osobowym stanowisku, nie kolegialnym, wi臋kszo艣膰 decyzji na szczeblu najwy偶szym
KSI臉STWO WARSZAWSKIE to administracja scentralizowana, powsta艂e w Tyl偶y na mocy traktatu. Ustr贸j KW opiera艂 si臋 na konstytucji oktrojowanej przez Napoleona 22.07.1807r.
Du偶膮 rol臋 przyk艂adano do stworzenia pa艅stwa prawa. Urz臋dy, organy, okre艣lone w 藕r贸d艂ach prawa, 偶ycie tak偶e uregulowane w przepisach, decyzje na podstawie prawa. Swoboda decyzyjna musi wynika膰 z przepis贸w prawa.
Pojawia si臋 instytucja s膮downictwa administracyjnego, skargi na decyzje administracji, mo偶liwo艣膰 odwo艂ania si臋 od skargi. Prawo i s膮downictwo wzorowane na Francji. Nowy organ : RADA STANU.
Konstytucja KW ma tytu艂y zamiast rozdzia艂贸w. Opiera si臋 na silnej w艂adzy kr贸la jako w艂adzy wykonawczej i stanowienia prawa przez kr贸la.
Tytu艂 2: Rz膮d jest w osobie kr贸la
Tytu艂 3: O ministrach i Radzie Stanu
!!!Str 27 wyklady!!! Stanowiska jednoosobowe, koncentracja obowi膮zk贸w
Ministr贸w formalnie by艂o 6, w tym 5 resortowych:
Minister Sprawiedliwo艣ci,
Minister Skarbu,
Minister Wojny,
Minister Spraw Wewn臋trznych i Wyzna艅 Religijnych,
Minister Policji,
Sekretarz Stanu - utrzymywanie 艂膮czno艣ci mi臋dzy kr贸lem a w艂adzami Ksi臋stwa.
Ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 przed kr贸lem z punktu widzenia prowadzenia polityki, a odpowiedzialno艣膰 prawn膮 przed s膮dami. Nie ma Rady Stanu gdy kr贸l sam chce rz膮dzi膰. Ministrowie tworz膮 Rade Ministr贸w.
Rada Stanu by艂a nowym organem w stosunkach polskich (ale nie we francuskich). Sk艂ad Rady:
monarcha (jako przewodnicz膮cy, ale rzadko przewodniczy艂 osobi艣cie),
ministrowie,
radcy stanu (6, p贸藕niej 10),
sekretarz Rady Stanu,
referendarze pocztowi (4, p贸藕niej 6) - funkcjonariusze pe艂ni膮cy funkcje pomocnicze.
Zadania RS:
- przygotowanie projekt贸w ustaw
- stanowi 藕r贸d艂o prawa administracyjnego
Kompetencje RS;
- poci膮ga do odpowiedzialno艣ci wszystkich urz臋dnik贸w
- rozpatruje spory kompetencyjne mi臋dzy org. administracji a org. s膮dowymi
- organ odwo艂awczy od decyzji zapadaj膮cych w administracji.
- decyzje RS podlegaj膮 zatwierdzeniu kr贸la
Tytu艂 8: Podzia艂 kraju i administracja
Wzi臋to przyk艂ad z Francji, podzia艂 administracyjny w parze z ko艣cielnym.
6 departament贸w (p贸藕niej 10).
Departament
W艂adz膮 administracyjn膮 by艂 prefekt. Podlega艂 on Ministrowi Spraw Wewn臋trznych, ale wykonywa艂 rozkazy ka偶dego z ministr贸w - by艂 ich organem wykonawczym. Skupia艂 wszystkie sprawy ministerstwa, z wyj膮tkiem spraw wojskowych i s膮downictwa. Funkcjonowa艂a przy nim Rada Prefekturalna (s膮d administracyjny pierwszej instancji), kt贸ra:
wydawa艂a zezwolenia dla gmin,
decydowa艂a o obni偶kach podatkowych.
Powiat
W艂adz膮 administracyjn膮 by艂 podprefekt, kt贸ry wykonywa艂 polecenia i by艂 podporz膮dkowany prefektowi. Ponadto pe艂ni艂 funkcje analogiczne do funkcji prefekta w departamencie. Rada powiatowa - organ doradczy.
Municypalno艣膰
W艂adz臋 administracyjn膮 mia艂 prezydent municypalny, podleg艂y prefektowi. W mie艣cie sto艂ecznym Warszawa obok prezydenta municypalnego by艂 r贸wnie偶 prezydent policji - dba艂 o sprawy bezpiecze艅stwa, by艂 podleg艂y Ministrowi Policji.
Gmina miejska - w艂adz臋 mia艂 burmistrz. Cz臋艣膰 z nich podlega艂a prefektom, a cz臋艣膰 podprefektom - zale偶a艂o to od tego, czy dane miasto by艂o stolic膮 departamentu.
Gmina wiejska -W艂adz臋 administracyjn膮 mia艂 w贸jt, kt贸rym wed艂ug instrukcji Ministra Spraw Wewn臋trznych m贸g艂 by膰 w艂a艣ciciel d贸br - by艂o to zespolenie prawa w艂asno艣ci z w艂asno艣ci膮 publiczn膮 nad ludno艣ci膮 ch艂opsk膮. W贸jt m贸g艂 mie膰 zast臋pc臋 - so艂tysa. Taka sytuacja trwa艂a do uw艂aszczenia.
Tak naprawd臋 funkcj臋 rz膮du sprawowa艂a RADA STANU, a nie kr贸l, kt贸ra dzia艂a艂a bardzo sprawnie. Wzros艂a liczba zatrudnionych w administracji z 1 tys. do 9 tys. a tak偶e zapotrzebowanie na wykszta艂conych ludzi. Utworzono szko艂臋 wy偶sz膮 - Akademie Prawa I Administracji w W-wie. By艂a nowo艣ci膮, mia艂a charakter empiryczny.
Sprawnie dzia艂a艂a tak偶e organizacja nak艂adania i sk艂adania podatk贸w, nast膮pi艂 rozw贸j szkolnictwa, wprowadzono „dozory o艣wiatowe” podporz膮dkowane MSW
Pojawia si臋 nowy organ: IZBA OBRACHUNKOWA - kontrola funkcji administracji z punktu widzenia poprawno艣ci finansowej
膯wiczenia 26.03.07
Kr贸lestwo polskie w latach 1815-1915
Konstytucja oktrojowana przez Napoleona w 1815r. 1815 - Kongres Wiede艅ski decyduje o powstaniu Kr贸lestwa Polskiego
By艂a ona dosy膰 liberalna, ale nie艣cis艂a, 艂atwo by艂o omin膮膰 jej zasady przez to cz臋sto j膮 艂amano.
W 1831 r. car Miko艂aj I zni贸s艂 konstytucj臋. W 1832 r. wyda艂 status organiczny, kt贸ry przewidywa艂 inkorporacj臋 Kr贸lestwa do Cesarstwa, ale zachowywa艂 pewne odr臋bno艣ci. Po powstaniu 1863 r. nast膮pi艂o zatarcie r贸偶nic mi臋dzy Kr贸lestwem Polskim i Cesarstwem Rosyjskim. Kr贸lestwo Polskie zosta艂o przekszta艂cone w prowincj臋 rosyjsk膮.
Konstytucja z 27.11.1815
Tytu艂 1: „Stosunki polityczne kr贸lestwa”
Art. 5 Kr贸l w przypadku nieobecno艣ci mianuje namiestnika, kt贸ry mo偶e by膰 odwo艂any, jest zale偶ny od kr贸la, ma
ca艂o艣膰 funkcji administracyjno rz膮dowych
art. 6 na stanowisko powo艂ywani s膮 urz臋dnicy polscy, ale kr贸l mo偶e nada膰 naturalizacj臋.
Art. 7 mianowany jest on przez akt publiczny
Tytu艂 2:
Art. 30 urz臋dnicy mog膮 by膰 odwo艂ywani, zale偶y to od organu powo艂uj膮cego, ponosz膮 odpowiedzialno艣膰 wobec
prawa i odpowiedzialno艣膰 polityczn膮 (gdy prowadzi polityk臋 niezgodn膮 z ide膮 kr贸la). Jest to kontynuacja
zasady Pa艅stwa Prawa.
Tytu艂 3: „O rz膮dzie”
Art. 35 rz膮d w osobie kr贸la, sprawuje on w艂adze wykonawcz膮, jest 藕r贸d艂em nominacji i odwo艂a艅
Art. 36 osoba kr贸lewska jest 艣wi臋ta i nietykalna, kr贸l jest nieodpowiedzialny
Art. 41 kompetencje kr贸la, mo偶e mianowa膰 urz臋dnik贸w po艣rednio lub bezpo艣rednio
Art. 47 odpowiedzialno艣膰 za naruszenie prawa przejmuje minister, musi on sta膰 na sta偶y praw, dba o
niesprzeczno艣膰 konstytucj膮
Rozdzia艂 III RADA STANU: - ministrowie
- radcy stanu
- referendarze
Gdy kr贸l jest nieobecny to RS i namiestnik zarz膮dzaj膮 w jego imieniu sprawami publicznymi. Rada Stanu dzieli si臋 na:
RADA ADMINISTRACYJN膭 i ZGROMADZENIE OG脫LNE
Art. 68 zarz膮dzenie namiestnika nast臋puje w Radzie Administracyjnej wraz z podpisem
Art. 73 Zgromadzenie Og贸lne, kompetencje:
-sadzi urz臋dnik贸w administracyjnych, rozstrzyga spory kompetencyjne, bada nadu偶ycia konstytucji.
Zgromadzenie Og贸lne od 1817r sta艂o si臋 NAJWYZSZYM S膭DEM ADMINISTRACYJNYM.
Art. 74 Zgromadzenie Og贸lne dzia艂a na rozkaz: kr贸la, namiestnika lub naczelnika wydzia艂u.
Rozdzial IV „O wydzia艂ach rz膮dowych”
Art. 76 utworzenie komisji:
Komisj臋 Rz膮dow膮 Wojny,
Komisj臋 Rz膮dow膮 Sprawiedliwo艣ci,
Komisj臋 Rz膮dow膮 Wyzna艅 Religijnych i O艣wiecenia Publicznego,
Komisj臋 Rz膮dow膮 Spraw Wewn臋trznych i Policji,
Komisj臋 Rz膮dow膮 Przychod贸w i Skarbu.
Policja zosta艂a wi臋c po艂膮czona z resortem spraw wewn臋trznych.
Na czele ka偶dej komisji sta艂 przewodnicz膮cy - by艂 nim minister. Od 1832 r. (statut organiczny) minister nie mia艂 uzasadnienia, za艣 lokalnych zarz膮dc贸w nazwano dyrektorami - to dyrektorowie g艂贸wni zacz臋li prezydowa膰 w komisjach rz膮dowych.
Sekretarz Stanu jako po艣rednik mi臋dzy ministrami a kr贸lem.
Art. 78 Obok komisji : IZBA OBRACHUNKOWA - rewizja wydatk贸w, powo艂ywana przez kr贸la.
Art. 87 Ministrowie s膮 podlegli: s膮dom sejmowym za z艂amanie prawa, a za wykroczenia pod NSA
Rozdzial V „ O administracji wojew贸dzkiej”
Art. 83 szczebel centralny: KOMISJE RZ膭DOWE
w wojew贸dztwie: KOMISJE WOJEW脫DZKIE
w miastach: URZ臉DY MUNICYPALNE
Komisje Rz膮dowe, kompetencje:
- wykonywanie prawa stosownie do w艂a艣ciwo艣ci rzeczowej resortu
- przygotowywanie akt贸w wykonawczych stosownie do w艂a艣ciwo艣ci rzeczowej resortu
- zarz膮dzanie finansami zg. Z przepisami od kr贸la
- przedstawianie kandydat贸w z nominacji kr贸lewskiej, ale tak偶e tych pochodz膮cych od ministr贸w
- utrzymywanie nadzoru nad podleg艂ymi urz臋dnikami
- mo偶e skierowa膰 spraw臋 do s膮du gdy kto艣 z艂amie prawo
- mog膮 te偶 kierowa膰 sprawy do s膮du przeciwko urz臋dnikom kr贸lewskim
Art. 135 Rada Wojew贸dzka: -wyb贸r s臋dzi贸w, donoszenie o wykroczeniach urz臋dnik贸w, przestrzeganie dobra
wojew贸dztwa (stwierdzenie potrzeb i ich realizacji).
1830 - inkorporacja do Cesarstwa
1837 - KOMISJE WOJEW脫DZKIE => RADY GUBERNIANE, WOJEW脫DZTWA w GUBERNIE
1841 - zniesienie Rady Stanu, a utworzono DEPARTAMENTY
1861 - wyodr臋bnienie ziem polskich z Cesarstwa
Koniec XIX w. przywr贸cono RS, namiestnika, powo艂ano dw贸ch zast臋pc贸w - wojskowy, cywilny
Mo偶na odwo艂a膰 si臋 od decyzji administracyjnych do RADY WOJEW脫DZKIEJ.
Podzia艂 terytorialny 1816r. Kr贸l dzieli Polsk臋 na 8 wojew贸dztw, obwody, powiaty.
Historia administracji 膰wiczenia 02.04.07 w starej auli.
Rzeczpospolita Krakowska
Funkcjonowa艂a do 1846 r. wch艂oni臋ta przez zab贸r austriacki. Uniwersytet Krakowski mia艂 swoj膮 reprezentacj臋 we w艂adzach RK. By艂o pod zaborem 3 zaborc贸w.
Rz膮d Wolnego Miasta Krakowa
Nie by艂o 艣cis艂ego rozgraniczenia mi臋dzy w艂adz膮 wykonawcz膮, ustawodawcz膮 i s膮downicz膮.
Art. 8 - senat mianuje urz臋dnik贸w, ponosz膮 oni przed nim odpowiedzialno艣膰.
Art. 9 - Rzeczpospolita Krakowska podzielona jest na gminy wiejskie, miejskie. Na czele stoj膮 w贸jtowie, prezydenci i burmistrzowie.
Zgromadzenie Reprezentant贸w - co grudzie艅 ustalaj膮 bud偶et i rachunki, mo偶e stwierdzi膰 win臋 i przygotowa膰 formalny akt oskar偶enia przeciw urz臋dnikom. Prowadz膮 tak偶e rachunki.
Oddzia艂 Dostatecznej Milicji Miejskiej - dbaj膮 o bezpiecze艅stwo wewn臋trzne, zapobiega buntom przeciw ustrojowi.
1818 - I zmiana Konstytucji - ca艂o艣膰 w艂adzy wykonawczej w Senacie; w贸jtowie mog膮 by膰 zawieszeni przez
Senat, ale nie odwo艂ani. Do tego potrzebna jest zgoda 2/3 Senatu. W贸jtem
M贸g艂 by膰 kto艣 kto biegle w艂ada艂 j臋zykiem polskim, nie karany
1833 - II zmiana Konstytucji
GALICJA (zab贸r austriacki)
Po 1846r obejmuje te偶 RK. Wyst臋puj膮 tu okresu wi臋kszej lub mniejszej autonomii. Z punktu widzenia gospodarczego Galicja jest prowincj膮 Austrii. Jest najbardziej zacofanym obszarem kt贸ry wymaga reform. Ludzie s膮 bardzo konserwatywni, lojalni wobec pa艅stwa (s艂ynna deklaracja lojalnosci wobec J贸zefa I )
Statut krajowy dla Kr贸lestwa Galicji z 1846r.stanowi艂 podstaw臋 ustrojow膮 Galicji.
Najwa偶niejsze organy (na podstawie statutu):
-Sejm
-Wydzia艂 Krajowy (organ wykonawczy Sejmu). Sk艂ada艂 si臋 z 6 cz艂onk贸w z Sejmu, powo艂ywany przez Sejm na 6 letni膮 kadencje. Aby by膰 cz艂onkiem WK trzeba by艂o mieszka膰 we Lwowie, cz艂onkowie dostaj膮 roczne wynagrodzenie okre艣lone przez Sejm.
Zadania Sejmu:
okre艣la hierachie urz臋dnicz膮 i ich wynagrodzenia
okre艣la spos贸b mianowania cz艂onk贸w WK i ich odpowiedzialno艣膰
Zadania Wydzia艂u Krajowego:
kieruje i nadzoruje sprawowanie s艂u偶by przez urz臋dnik贸w i sporz膮dza coroczne sprawozdanie z ich pracy
ko艅czy dzia艂ano艣膰 wraz z Sejmem, nawet gdy ma niedoko艅czone sprawy
Organy administracji rz膮dowej:
Namiestnik - stoi na czele Namiestnictwa, jest to najni偶sza w艂adza wykonawcza.
Ministrowie cz臋sto byli polakami.
Cesarz
Rz膮d
Minister danego kraju WIEDE艃
Namiestnik
Starosta powiatowy GALICJA
Wydzielono Okr臋gi Dworskie - reprezentantem Cesarza by艂 Pan danej w艂o艣ci.
Rada Szkolna - pe艂ni艂a najwi臋ksz膮 rol臋 w Galicji, nadzorowa艂a szko艂y podstawowe i 艣rednie, o艣wiata sta艂a na bardzo niskim poziomie.
Organ贸w samorz膮dowych raczej nie by艂o, ich zadana przejmowali w贸jtowie, staro艣ci, r贸偶ne magistraty. Urz臋dy Gminy by艂y podporz膮dkowane starostom. W Galicji ka偶dy urz臋dnik musia艂 pom贸c je偶eli si臋 do niego zwr贸cono.
Zadania Starosty:
bezpiecze艅stwo
kultura krajowa, rozw贸j gospodarczy
starostowie przygraniczni prowadzili obserwacj臋 pod k膮tem zagro偶enia granic
czuwanie i zapobieganie niedostatkowi
budowa dr贸g i most贸w
doz贸r nad komunikacj膮
aprowizacja (zakwaterowanie wojska)
kontrola nad pras膮
przestrzeganie 艣wi膮t ko艣cielnych
nadz贸r nad chorymi, ubogimi
ZAB脫R PRUSKI (Niemcy)
Pod tym zaborem znajdowa艂y si臋 r贸偶ne obszary (Prusy Wschodnie, Gda艅sk, 艢l膮sk, Wielkie Ksi臋stwo Pozna艅skie) - s膮 to tzw. Prowincje.
Hierarchia: 1. Gubernie z gubernatorami
2. Rejencje z rejentami
3. Powiaty
Uwa偶ano, 偶e jest to wz贸r administracji, prawo funkcjonowa艂o w oderwaniu od rzeczywisto艣ci. Wszystko to co pochodzi艂o od prawa by艂o praworz膮dne. Ogromna osch艂o艣膰 administracji w tym okresie.Silna germanizacja, du偶o niemieckich urz臋dnik贸w.
Wyst臋puj膮 OKR臉GI DWORSKIE i tutaj r贸wnie偶 Pan w艂o艣ci jest przedstawicielem cesarskim.
Samorz膮d - du偶膮 rol臋 odgrywa艂y samorz膮dy zawodowe i gospodarcze, np. banki, sp贸艂dzielnie, by艂y oporem dla germanizacji.
Samorz膮d terytorialny:
Sejmik prowincjonalny => Wydzia艂 Prowincjonalny
Sejmik powiatowy => Wydzia艂 Powiatowy
Koniec XIX wieku a przed I wojn膮 艣wiatow膮 panuje tendencja do powierzania zada艅 administracji niezespolonej np. dyrekcje g贸rnictwa, le艣ne.
PD. Prawo administracyjne, s膮downictwo administracyjne w zaborach.