HISTORIA ADMINISTRACJI - ćwiczenia 05.03.07

Ćwiczenia 19.03.07

Prawo administracyjne, pojęcia, administracja - zarządzanie państwem

Dziś, od poł. XVIII w. mówimy o administracji raczej jako o biurokracji.

ADMINISTRACJA PRYWATNA

ADMINISTRACJA PUBLICZNA I SAMORZÄ„DOWA

Scentralizowana: decyzje podejmowane na górnych szczeblach

Zdecentralizowana: decyzje na szczeblu terenowym, tam gdzie największy wpływ mają samorządy

Skoncentrowana: jest na osobowym stanowisku, nie kolegialnym, większość decyzji na szczeblu najwyższym

KSIĘSTWO WARSZAWSKIE to administracja scentralizowana, powstałe w Tylży na mocy traktatu. Ustrój KW opierał się na konstytucji oktrojowanej przez Napoleona 22.07.1807r.

Dużą rolę przykładano do stworzenia państwa prawa. Urzędy, organy, określone w źródłach prawa, życie także uregulowane w przepisach, decyzje na podstawie prawa. Swoboda decyzyjna musi wynikać z przepisów prawa.

Pojawia się instytucja sądownictwa administracyjnego, skargi na decyzje administracji, możliwość odwołania się od skargi. Prawo i sądownictwo wzorowane na Francji. Nowy organ : RADA STANU.

Konstytucja KW ma tytuły zamiast rozdziałów. Opiera się na silnej władzy króla jako władzy wykonawczej i stanowienia prawa przez króla.

Tytuł 2: Rząd jest w osobie króla

Tytuł 3: O ministrach i Radzie Stanu

!!!Str 27 wyklady!!! Stanowiska jednoosobowe, koncentracja obowiązków

Ministrów formalnie było 6, w tym 5 resortowych:

1. Minister Sprawiedliwości,

2. Minister Skarbu,

3. Minister Wojny,

4. Minister Spraw Wewnętrznych i Wyznań Religijnych,

5. Minister Policji,

6. Sekretarz Stanu - utrzymywanie łączności między królem a władzami Księstwa.

Ponoszą odpowiedzialność przed królem z punktu widzenia prowadzenia polityki, a odpowiedzialność prawną przed sądami. Nie ma Rady Stanu gdy król sam chce rządzić. Ministrowie tworzą Rade Ministrów.

Rada Stanu była nowym organem w stosunkach polskich (ale nie we francuskich). Skład Rady:

• monarcha (jako przewodniczÄ…cy, ale rzadko przewodniczyÅ‚ osobiÅ›cie),

• ministrowie,

• radcy stanu (6, później 10),

• sekretarz Rady Stanu,

• referendarze pocztowi (4, później 6) - funkcjonariusze peÅ‚niÄ…cy funkcje pomocnicze.

Zadania RS:

- przygotowanie projektów ustaw

- stanowi źródło prawa administracyjnego

Kompetencje RS;

- pociąga do odpowiedzialności wszystkich urzędników

- rozpatruje spory kompetencyjne między org. administracji a org. sądowymi

- organ odwoławczy od decyzji zapadających w administracji.

- decyzje RS podlegają zatwierdzeniu króla

Tytuł 8: Podział kraju i administracja

Wzięto przykład z Francji, podział administracyjny w parze z kościelnym.

6 departamentów (później 10).

Departament

Władzą administracyjną był prefekt. Podlegał on Ministrowi Spraw Wewnętrznych, ale wykonywał rozkazy każdego z ministrów - był ich organem wykonawczym. Skupiał wszystkie sprawy ministerstwa, z wyjątkiem spraw wojskowych i sądownictwa. Funkcjonowała przy nim Rada Prefekturalna (sąd administracyjny pierwszej instancji), która:

• wydawaÅ‚a zezwolenia dla gmin,

• decydowaÅ‚a o obniżkach podatkowych.

Powiat

Władzą administracyjną był podprefekt, który wykonywał polecenia i był podporządkowany prefektowi. Ponadto pełnił funkcje analogiczne do funkcji prefekta w departamencie. Rada powiatowa - organ doradczy.

Municypalność

Władzę administracyjną miał prezydent municypalny, podległy prefektowi. W mieście stołecznym Warszawa obok prezydenta municypalnego był również prezydent policji - dbał o sprawy bezpieczeństwa, był podległy Ministrowi Policji.

Gmina miejska - władzę miał burmistrz. Część z nich podlegała prefektom, a część podprefektom - zależało to od tego, czy dane miasto było stolicą departamentu.

Gmina wiejska -Władzę administracyjną miał wójt, którym według instrukcji Ministra Spraw Wewnętrznych mógł być właściciel dóbr - było to zespolenie prawa własności z własnością publiczną nad ludnością chłopską. Wójt mógł mieć zastępcę - sołtysa. Taka sytuacja trwała do uwłaszczenia.

Tak naprawdę funkcję rządu sprawowała RADA STANU, a nie król, która działała bardzo sprawnie. Wzrosła liczba zatrudnionych w administracji z 1 tys. do 9 tys. a także zapotrzebowanie na wykształconych ludzi. Utworzono szkołę wyższą - Akademie Prawa I Administracji w W-wie. Była nowością, miała charakter empiryczny.

Sprawnie dziaÅ‚aÅ‚a także organizacja nakÅ‚adania i skÅ‚adania podatków, nastÄ…piÅ‚ rozwój szkolnictwa, wprowadzono „dozory oÅ›wiatowe” podporzÄ…dkowane MSW

Pojawia się nowy organ: IZBA OBRACHUNKOWA - kontrola funkcji administracji z punktu widzenia poprawności finansowej

Ćwiczenia 26.03.07

Królestwo polskie w latach 1815-1915

Konstytucja oktrojowana przez Napoleona w 1815r. 1815 - Kongres Wiedeński decyduje o powstaniu Królestwa Polskiego

Była ona dosyć liberalna, ale nieścisła, łatwo było ominąć jej zasady przez to często ją łamano.

W 1831 r. car Mikołaj I zniósł konstytucję. W 1832 r. wydał status organiczny, który przewidywał inkorporację Królestwa do Cesarstwa, ale zachowywał pewne odrębności. Po powstaniu 1863 r. nastąpiło zatarcie różnic między Królestwem Polskim i Cesarstwem Rosyjskim. Królestwo Polskie zostało przekształcone w prowincję rosyjską.

Konstytucja z 27.11.1815

TytuÅ‚ 1: „Stosunki polityczne królestwa”

Art. 5 Król w przypadku nieobecności mianuje namiestnika, który może być odwołany, jest zależny od króla, ma

całość funkcji administracyjno rządowych

art. 6 na stanowisko powoływani są urzędnicy polscy, ale król może nadać naturalizację.

Art. 7 mianowany jest on przez akt publiczny

Tytuł 2:

Art. 30 urzędnicy mogą być odwoływani, zależy to od organu powołującego, ponoszą odpowiedzialność wobec

prawa i odpowiedzialność polityczną (gdy prowadzi politykę niezgodną z ideą króla). Jest to kontynuacja

zasady Państwa Prawa.

TytuÅ‚ 3: „O rzÄ…dzie”

Art. 35 rząd w osobie króla, sprawuje on władze wykonawczą, jest źródłem nominacji i odwołań

Art. 36 osoba królewska jest święta i nietykalna, król jest nieodpowiedzialny

Art. 41 kompetencje króla, może mianować urzędników pośrednio lub bezpośrednio

Art. 47 odpowiedzialność za naruszenie prawa przejmuje minister, musi on stać na staży praw, dba o

niesprzeczność konstytucją

Rozdział III RADA STANU: - ministrowie

- radcy stanu

- referendarze

Gdy król jest nieobecny to RS i namiestnik zarządzają w jego imieniu sprawami publicznymi. Rada Stanu dzieli się na:

RADA ADMINISTRACYJNĄ i ZGROMADZENIE OGÓLNE

Art. 68 zarządzenie namiestnika następuje w Radzie Administracyjnej wraz z podpisem

Art. 73 Zgromadzenie Ogólne, kompetencje:

-sadzi urzędników administracyjnych, rozstrzyga spory kompetencyjne, bada nadużycia konstytucji.

Zgromadzenie Ogólne od 1817r stało się NAJWYZSZYM SĄDEM ADMINISTRACYJNYM.

Art. 74 Zgromadzenie Ogólne działa na rozkaz: króla, namiestnika lub naczelnika wydziału.

Rozdzial IV „O wydziaÅ‚ach rzÄ…dowych”

Art. 76 utworzenie komisji:

1. KomisjÄ™ RzÄ…dowÄ… Wojny,

2. Komisję Rządową Sprawiedliwości,

3. Komisję Rządową Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego,

4. Komisję Rządową Spraw Wewnętrznych i Policji,

5. Komisję Rządową Przychodów i Skarbu.

Policja została więc połączona z resortem spraw wewnętrznych.

Na czele każdej komisji stał przewodniczący - był nim minister. Od 1832 r. (statut organiczny) minister nie miał uzasadnienia, zaś lokalnych zarządców nazwano dyrektorami - to dyrektorowie główni zaczęli prezydować w komisjach rządowych.

6. Sekretarz Stanu jako pośrednik między ministrami a królem.

Art. 78 Obok komisji : IZBA OBRACHUNKOWA - rewizja wydatków, powoływana przez króla.

Art. 87 Ministrowie są podlegli: sądom sejmowym za złamanie prawa, a za wykroczenia pod NSA

Rozdzial V „ O administracji wojewódzkiej”

Art. 83 szczebel centralny: KOMISJE RZÄ„DOWE

w województwie: KOMISJE WOJEWÓDZKIE

w miastach: URZĘDY MUNICYPALNE

Komisje RzÄ…dowe, kompetencje:

- wykonywanie prawa stosownie do właściwości rzeczowej resortu

- przygotowywanie aktów wykonawczych stosownie do właściwości rzeczowej resortu

- zarządzanie finansami zg. Z przepisami od króla

- przedstawianie kandydatów z nominacji królewskiej, ale także tych pochodzących od ministrów

- utrzymywanie nadzoru nad podległymi urzędnikami

- może skierować sprawę do sądu gdy ktoś złamie prawo

- mogą też kierować sprawy do sądu przeciwko urzędnikom królewskim

Art. 135 Rada Wojewódzka: -wybór sędziów, donoszenie o wykroczeniach urzędników, przestrzeganie dobra

województwa (stwierdzenie potrzeb i ich realizacji).

1830 - inkorporacja do Cesarstwa

1837 - KOMISJE WOJEWÓDZKIE => RADY GUBERNIANE, WOJEWÓDZTWA w GUBERNIE

1841 - zniesienie Rady Stanu, a utworzono DEPARTAMENTY

1861 - wyodrębnienie ziem polskich z Cesarstwa

Koniec XIX w. przywrócono RS, namiestnika, powołano dwóch zastępców - wojskowy, cywilny

Można odwołać się od decyzji administracyjnych do RADY WOJEWÓDZKIEJ.

Podział terytorialny 1816r. Król dzieli Polskę na 8 województw, obwody, powiaty.

Historia administracji ćwiczenia 02.04.07 w starej auli.

Rzeczpospolita Krakowska

Funkcjonowała do 1846 r. wchłonięta przez zabór austriacki. Uniwersytet Krakowski miał swoją reprezentację we władzach RK. Było pod zaborem 3 zaborców.

RzÄ…d Wolnego Miasta Krakowa

Nie było ścisłego rozgraniczenia między władzą wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą.

Art. 8 - senat mianuje urzędników, ponoszą oni przed nim odpowiedzialność.

Art. 9 - Rzeczpospolita Krakowska podzielona jest na gminy wiejskie, miejskie. Na czele stoją wójtowie, prezydenci i burmistrzowie.

Zgromadzenie Reprezentantów - co grudzień ustalają budżet i rachunki, może stwierdzić winę i przygotować formalny akt oskarżenia przeciw urzędnikom. Prowadzą także rachunki.

Oddział Dostatecznej Milicji Miejskiej - dbają o bezpieczeństwo wewnętrzne, zapobiega buntom przeciw ustrojowi.

1818 - I zmiana Konstytucji - całość władzy wykonawczej w Senacie; wójtowie mogą być zawieszeni przez

Senat, ale nie odwołani. Do tego potrzebna jest zgoda 2/3 Senatu. Wójtem

Mógł być ktoś kto biegle władał językiem polskim, nie karany

1833 - II zmiana Konstytucji

GALICJA (zabór austriacki)

Po 1846r obejmuje też RK. Występują tu okresu większej lub mniejszej autonomii. Z punktu widzenia gospodarczego Galicja jest prowincją Austrii. Jest najbardziej zacofanym obszarem który wymaga reform. Ludzie są bardzo konserwatywni, lojalni wobec państwa (słynna deklaracja lojalnosci wobec Józefa I )

Statut krajowy dla Królestwa Galicji z 1846r.stanowił podstawę ustrojową Galicji.

Najważniejsze organy (na podstawie statutu):

-Sejm

-Wydział Krajowy (organ wykonawczy Sejmu). Składał się z 6 członków z Sejmu, powoływany przez Sejm na 6 letnią kadencje. Aby być członkiem WK trzeba było mieszkać we Lwowie, członkowie dostają roczne wynagrodzenie określone przez Sejm.

Zadania Sejmu:

• okreÅ›la hierachie urzÄ™dniczÄ… i ich wynagrodzenia

• okreÅ›la sposób mianowania czÅ‚onków WK i ich odpowiedzialność

Zadania Wydziału Krajowego:

• kieruje i nadzoruje sprawowanie sÅ‚użby przez urzÄ™dników i sporzÄ…dza coroczne sprawozdanie z ich pracy

• koÅ„czy dziaÅ‚aność wraz z Sejmem, nawet gdy ma niedokoÅ„czone sprawy

Organy administracji rzÄ…dowej:

Namiestnik - stoi na czele Namiestnictwa, jest to najniższa władza wykonawcza.

Ministrowie często byli polakami.

Cesarz

RzÄ…d

Minister danego kraju WIEDEŃ

Namiestnik

Starosta powiatowy GALICJA

Wydzielono Okręgi Dworskie - reprezentantem Cesarza był Pan danej włości.

Rada Szkolna - pełniła największą rolę w Galicji, nadzorowała szkoły podstawowe i średnie, oświata stała na bardzo niskim poziomie.

Organów samorządowych raczej nie było, ich zadana przejmowali wójtowie, starości, różne magistraty. Urzędy Gminy były podporządkowane starostom. W Galicji każdy urzędnik musiał pomóc jeżeli się do niego zwrócono.

Zadania Starosty:

• bezpieczeÅ„stwo

• kultura krajowa, rozwój gospodarczy

• starostowie przygraniczni prowadzili obserwacjÄ™ pod kÄ…tem zagrożenia granic

• czuwanie i zapobieganie niedostatkowi

• budowa dróg i mostów

• dozór nad komunikacjÄ…

• aprowizacja (zakwaterowanie wojska)

• kontrola nad prasÄ…

• przestrzeganie Å›wiÄ…t koÅ›cielnych

• nadzór nad chorymi, ubogimi

ZABÓR PRUSKI (Niemcy)

Pod tym zaborem znajdowały się różne obszary (Prusy Wschodnie, Gdańsk, Śląsk, Wielkie Księstwo Poznańskie) - są to tzw. Prowincje.

Hierarchia: 1. Gubernie z gubernatorami

2. Rejencje z rejentami

3. Powiaty

Uważano, że jest to wzór administracji, prawo funkcjonowało w oderwaniu od rzeczywistości. Wszystko to co pochodziło od prawa było praworządne. Ogromna oschłość administracji w tym okresie.Silna germanizacja, dużo niemieckich urzędników.

Występują OKRĘGI DWORSKIE i tutaj również Pan włości jest przedstawicielem cesarskim.

Samorząd - dużą rolę odgrywały samorządy zawodowe i gospodarcze, np. banki, spółdzielnie, były oporem dla germanizacji.

SamorzÄ…d terytorialny:

• Sejmik prowincjonalny => WydziaÅ‚ Prowincjonalny

• Sejmik powiatowy => WydziaÅ‚ Powiatowy

Koniec XIX wieku a przed I wojną światową panuje tendencja do powierzania zadań administracji niezespolonej np. dyrekcje górnictwa, leśne.

PD. Prawo administracyjne, sÄ…downictwo administracyjne w zaborach.

---