UMOWA KREDYTU BANKOWEGO
PODSTAWOWE CECHY UMOWY KREDYTU BANKOWEGO
Umowa kredytu należy do kategorii umów nazwanych. Jej egzystencja została ustalona w art. 69 prawa bankowego. Przepis ten stanowi, że przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kredytowej kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ściśle określony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Ustawodawca wskazał, że umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i w szczególności określać:
strony umowy
kwotę i walutę kredytu
cel, na jaki został udzielonu kredyt
zasady i termin spłaty kredytu
zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu
terminy i sposób postawienia do dyspozycji środków pieniężnych
wysokośc prowizji (jeśli umowa ją przewiduje)
warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.
Umowa kredytu jest więc umową o charakterze wzajemnym, odpłatnym i trwałym,a przy tym może być zawarta tylko na czas określony. Jest też umową dwustronnie obowiązującą.
Cecha dwustronności zobowiązania wynika z zobowiązania banku oddania do dyspozycji kredytobiorcy kwoty pieniężnej oraz wynika z zobowiązania kredytobiorcy do wykorzystania udzielonego kredytu zgodnie z warunkami umowy oraz zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z wynagrodzeniem banku.
Umowa kredytu jest umową wzajemną tzn. ekwiwalentem świadczenia kredytobiorcy przybierającym postać zapłaty prowizji i odsetek jest oddanie na czas określony odpowiedniej kwoty pieniężnej. Odpowiednikiem świadczenia kredytobiorcy nie jest wartość udzielonego kredytu, ponieważ bank nie przenosi prawa własności określonej kwoty pieniędzy, lecz świadczenia w postaci umożliwienia korzystania przez kredytobiorcę ze środków pieniężnych w pewnym czasie.
Umowa kredytu jest umową o charakterze odpłatnym. Z treści umowy kredytowej wynika bowiem obowiązek zapłaty należnej prowizji i odsetek. Brak w treści stosunku obligacyjnego postanowień zobowiązujących kredytobiorcę do zapłaty prowizji i odsetek powoduje, że zawarta umowa nie jest umową kredytu, lecz co najwyżej umową pożyczki.
Umowa kredytu jest umową ciągłą, na co wskazują następujące elementy: kredytobiorca dysponuje kwotą kredytu przez ustalony czas, z wysokość zapłaty odsetek od wykorzystanego kredytu i prowizji od udzielonego kredytu uzależniona jest od czasu, na jaki owy kredyt został udzielony.
W umowie kredytu wiele wątpliwości, zarówno dla banku, jak i dla klienta, rodzi zagadnienie możliwości jednostronnego zakończenia umowy kredytu jeszcze przed nadejściem terminu.
WYPOWIEDZENIE UMOWY KREDYTU
W wypowiedzeniu jest uprawnienie, a jego realizacja następuje przez złożenie oświadczenia woli drugiej stronie, wskutek czego zniesiony jest stosunek prawny łączący strony na przyszłość.
Wprawdzie wypowiedzenie wg prawa cywilnego jest stosowane w umowach ciągłych bezterminowych, czyli gdy nie można ustalić okresu, na jaki stosunek obligacyjny został zawarty, to dotyczy to także umowy kredytu (pomimo że umowa kredytu zawarta jest na czas określony i tylko w takiej formie może być ważna). Ustawodawca wprowadził wyjątek, bo zastrzegł w sposób wyrażny prawo wypowiedzenia umowy kredytu na rzecz banku, jednocześnie nie dając takiego prawa kredytobiorcy.
Możliwość skorzystania przez bank z uprawnienia do wypowiedzenia uzależniona została od spełnienia jednej z dwóch alternatywnych przesłanek:
1). niedotrzymanie warunków udzielenia kredytu
2). zagrożenie terminowej spłaty kredytu z powodu złego stanu majątkowego kredytobiorcy.
Zakres pojęcia „warunki udzielenia kredytu” obejmuje:
a). warunki, na jakich kredyt został udzielony
b). warunki, jakie musiał spełnić kredytobiorca ubiegając się o jego udzielenie.
W praktyce istnieją wątpliwości prawne sformułowania ustawodawcy „zagrożenie spłaty kredytu”. Wątpliwości dotyczą tego, czy ustawodawca obejmuje tym pojęciem tylko i wyłącznie kwotę kredytu oddaną do dyspozycji kredytobiorcy i przez niego wykorzystaną, czy też zakres pojęcia jest szerszy i obejmuje raty odsetek od wykorzystanego kredytu.
Bardziej rozpowszechnionym jest pogląd, że świadczenie kredytobiorcy ma być spełnione tylko do kwoty udzielonego kredytu.
Wypowiedzenie ma złagodzić dla banku niekorzystną sytuację, w której powstaje zagrożenie terminowej spłaty wykorzystanego kredytu,niejednokrotnie przewyższającego swą wartością prowizje i odsetki należne z tytułu umowy kredytowej. Natomiast w odniesieniu do prowizji i odsetek prawo cywilne nie ma charakteru prewencyjnego. Oznacza to, że zagrożenie terminowej spłaty odsetek od wykorzystanego kredytu lub prowizji od udzielonego kredytu , przy jednoczesnym braku takiego zagrożenia w stosunku do kwoty kredytu - nie stanowi podstawy do wypowiedzenia umowy kredytu.
Do skutecznego skorzystania z prawa do wypowiedzenia nie wystarczy zagrożenie terminowej spłaty kredytu, a zagrożenie musi wynikać ze złego stanu majątkowego kredytobiorcy.
Zaistnienie złego stanu majątkowego kredytobiorcy oceniane jest przez banki wg zobiektywizowanych kryteriów. Ważniejsze z tych kryteriów wskazuje ustawodawca:
1). długotrwałe zaprzestanie płacenia długów będące podstawą do ogłoszenia upadłości (wtedy okres wypowiedzenia trwa nie mniej niż 7 dni)
2). ponadto ustawodawca uwzględnia, że zły stan majątkowy może nastąpić również w sytuacji, w której nie ma jeszcze podstaw do ogłoszenia
upadłości, ale z okoliczności wynika, że zagrożenie spłaty kredytu jest obiektywnie uzasadnione. Jeśli kredytobiorca nie jest zagrożony upadłością,
to wypowiedzenie jest nie krótsze niż 30 dni (bank może wypowiedzieć kredyt bez względu na to, czy zachowanie kredytobiorcy było zawinione,
czy też nie).
Potocznie banki przyjmują, że wypowiedzenie ma charakter natychmiastowy. W rzeczywistości jednak bankom nie wolno skracać terminów ustalonych ustawowo, a jedynie mogą je wydłużyć.
Korzystanie przez bank z uprawnienia do wypowiedzenia podlega kontroli sądowej w przypadku wytoczenia przez kredytobiorcę powództwa o naprawienie szkody powstałej w wyniku nieuzasadnionego wypowiedzenia, a także w przypadku wytoczenia przez bank powództwa o zwrot wykorzystanego kredytu poprzez podniesienie przez kredytobiorcę zarzutu naruszenia przepisów uprawniających bank do złożenia oświadczenia woli wypowiadającego umowę kredytu.
ODSTĄPIENIE OD UMOWY KREDYTU
Kredytobiorca ma prawo zerwać jednostronnie stosunek obligacyjny z bankiem jesccze przed nadejściem terminu i z tzw. ważnych powodów. W praktyce ważne powody to przede wszystkim naruszenie przez bank w istotny sposób podstawowych obowiązków wobec kredytobiorcy wynikających z umowy kredytu. Do tej kategorii można zaliczyć zwłokę w wypłacie sumy kredytu lub kolejnych rat kredytu, nieterminowe rozliczenie operacji bezgotówkowych na niekorzyść kredytobiorcy. Można tu przykładowo wskazać naruszenie tajemnicy bankowej, bądż podejmowanie działań , w wyniku których następuje osłabienie sytuacji gospodarczej kredytobiorcy.
Klasyczne odstąpienie jest jednostronnym oświadzeniem woli skierowanym do określonego adresata. Wywołuje ono skutek ex tuns, co znaczy, że z chwilą skutecznego złożenia oświadczenia woli uważa się, że umowa nigdy nie została zawarta.
Z perspektywy kredytobiorcy: sytuacja ex nunc - w sytuacji, gdy bank dopuszcza się zwłoki w spełniemiu świadczenia, klientowi przysługuje prawo odstąpienia ze skutkiem na przyszłość.
Sytuacja ex nunc - w sytuacji, w której kredytobiorca wykaże, że częściowe tj. do momentu odstąpienia od umowy, wykonanie przez bank świadczenia nie ma dla niego znaczenia ze względu na cel ustalony w umowie kredytowej, kredytobiorcy przysługuje prawo odstąpienia od umowy ze skutkiem ex tuns.
Konsekwencją wypowiedzenia całości kredytu jest obowiązek zwrotu wszystkiego, co każda ze stron otrzymała. W związku z tym bank będzie zobowiązany zwrócić kredytobiorcy wykonane przez niego świadczenie z tytułu zapłaty prowizji od udzielonego kredytu i z tytułu zapłaty odsetek od kwoty kredytu wykorzystanego, a kredytobiorca będzie zobowiązany do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu.
Niedopuszczalne jest przy odstąpieniu od całości umowy kredytu pobieranie przez bank jakichkolwiek świadczeń od kredytobiorcy (przykładowo z tytułu opłat związanych z administrowaniem kredytu).
ŻRÓDŁA RYZYKA KREDYTOWEGO
PO STRONIE KREDYTOBIORCY
WEWNĘTRZNE (W FIRMIE) ZEWNĘTRZNE (OTOCZENIE GOSPODARCZE)
- ZARZĄD (PRZEDSIĘBIORCA) - DOSTAWCY
- OBSZAR ZAOPATRZENIA I PRODUKCJI - KLIENCI
- OBSZAR ZBYTU - KONKURENCJA
- PLANOWANIE (ORGANIZACJA) - ROZWÓJ KONIUNKTURY
- RACHUNKOWOŚĆ - ROZWÓJ BRANŻY
- FINANSOWANIE - ROZWÓJ TECHNICZNY
PO STRONIE KREDYTODAWCY ZEWNĘTRZNE (OTOCZENIE GOSPODARCZE)
WEWNĘTRZNE (W BANKU) - ZMIANY PRAWNE
- POLITYKA KREDYTOWA - OBOWIĄZUJĄCA JURYSDYKCJA
- STRUKTURA ORGANIZACYJNA - ROZWÓJ SYTUACJI PIENIĘŻNEJ
- ORGANIZACJA PROCESÓW OBIEKTOWYCH - ROZWÓJ OPROCENTOWANIA NA RYNKU
- INFORMACJA
- KULTURA KREDYTOWA
ŻRÓDŁA UTRATY ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ (RYZYKA KREDYTOWE WG KRYTERIUM - stopień oddziaływania kredytobiorcy na zjawiska)
ZJAWISKA NA SZCZEBLU MAKROEKONOMICZNYM |
ZJAWISKA NA SZCZEBLU BRANŻY |
ZJAWISKA NA SZCZEBLU MIKROEKONOMICZNYM |
Związane z ogólną sytuacją gospodarczą: - polityką makroekonomiczną - polityką przemysłową - polityką handlu zagranicznego - polityką kursu walutowego. KIERUNKI ODDZIAŁYWANIA ZJAWISK:
|
Związane z naturą poszczególnych branż np.: - rolą danej branży w gospodarce - postępem technicznym - cenami surowców - rynkami zbytu. ZJAWISKA NEGATYWNIE ODDZIAŁUJĄCE NA RYZYKO KREDYTOWE:
|
Związane z mechanizmem funkcjonowania przedsiębiorstwa, w tym przede wszystkim z jakością zarządzania. WAŻNIEJSZE ŻRÓDŁA RYZYKA KREDYTOWEGO:
|
Z badań nad upadłością przedsiębiorstw wynika, że w znacznej mierze jest ona efektem pośrednich, bądż bezpośrednich błędów w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Mechanizm jest następujący: błąd w zarządzaniu prowadzi do trudności finansowych przedsiębiorstwa, a te skutkują utratą zdolności kredytowej. Zależności pomiędzy błędami a utratą zdolności kredytowej są następujące:
1. ujawnianie się utraty zdolności kredytowej jest odroczone w czasie tj. póżniejsze niż moment podjęcia błędnej decyzji. W przypadku decyzji
inwestycyjnej czas ten zależy od długości realizacji inwestycji oraz od cyklu życia produktu (np. podjęcie decyzji o produkcji określonego
modelu samochodu daje efekt dopiero po 4-5 latach, bo tyle trwa wprowadzanie nowego modelu na rynek)
2. utrata zdolności kredytowej jest wynikiem splotu błędnych decyzji organizacyjnych z pozoru mało istotnych. Wywołują one przeważnie
skutki dopiero póżniej. Takimi zdarzeniami mogą być zmiany organizacyjne osłabiające motywację innowacyjną, negatywnie działają na
jakość produkcji i wywołują konflikty w przedsiębiorstwie.
3. negatywny wpływ splotu błędnych decyzji na zdolność kredytową może ujawnić się dopiero w warunkach pogorszonej sytuacji zewnętrznej
(np. w warunkach recesji).
BADANIE ZDOLNOŚCI KREDYTOWEJ
Istnieją trzy fazy kredytowania:
do momentu udzielenia kredytu
okres trwania umowy kredytowej
po rozwiązaniu umowy kredytowej.
Postępowanie w pierwszej fazie kredytowania:
Ocena zdolności kredytowej:
Charakterystyka klienta
Klasyfikacja wniosków kredytowych
Analiza możliwości spłaty kredytu
Analiza zabezpieczenia spłaty kredytu
Umowa kredytowa.
ELEMENTY CHARAKTERYSTYKI KLIENTA:
(oparcie kredytu na osobistej, przewidywalnej i trwałej więzi)
● ocena etyczna
● ocena umiejętności kierowania firmą
● analiza sytuacji w branży
● ocena pozycji finansowej firmy
● cel kredytu.
OCENA ETYCZNA FIRMY:
Odsianie „diabłów”:
● kontrola spłaty poprzednich kredytów
● zdobycie referencji
● opinia w środowisku
● osobiste rozmowy
● nasz własny instynkt
● sposób zachowania się w banku
czy to „anioł” ?:
● altruizm weryfikowalny w praktyce
● postrzeganie się klienta jako anioła - podejrzane
postępowanie wobec „rodzaju ludzkiego”:
● realizm umiejętności oceniającego w sytuacjach stresu
● eliminacja pokus:
analiza możliwości spłaty kredytu
zabezpieczenie spłaty kredytu.
OCENA UMIEJĘTNOŚCI KIEROWANIA FIRMĄ
(oparcie na podstawowym poziomie kompetencji):
Zapis osiągnięć kierownictwa:
● wykształcenie i kwalifikacje zawodowe
● właściwe doświadczenie w danym sektorze gospodarczym
● sukcesy w interesach
● zwyczaj płacenia niezabezpieczonym wierzycielom
● unikanie kryzysów w zarządzaniu
● unikanie i rozwiązywanie konfliktów dla obiektywizacji stanowiska kierownika
● szacunek lokalnych grup i społeczności
● dotrzymywanie nawet mniej ważnych terminów, planów finansowych i zobowiązań wobec banku.
SPOSOBY ZACHOWAŃ DOBREGO KIEROWNICTWA:
inteligencja w interesach (łączenie wizjonerskiej wyobrażni z głęboką świadomością ograniczeń)
umiejętności organizacyjne (czy istnieje dobrze przedstawiony plan dla interesu odmiennego?)
samoświadomość
a). dotyczy pozycji rynkowej i skłonności do jej poprawy
b). jak gromadzone rynki w otoczeniu bezwzględnie konkurencyjnym
c). mocnych i słabych stron, możliwości rozwoju i istniejących ograniczeń
specjaliści finansowi (dotyczy umiejętności radzenia z:
a). oceną finansowych wyników działalności
b). posiadanie planu przyszłości firmy
c). stosowanie mechanizmów kontrolnych w systemie zarządzania)
instynkt przetrwania
docenianie szczegółów
szacunek dla banku
umiejętność komunikowania się
umiejętność uczenia się
szczerość.
ANALIZA SYTUACJI W BRANŻY:
Konkurencja
zasada: konkurencyjność rośnietolerancja ma nieudolność osiągania wyników poniżej średniej; dla firmy spada
stan: zdolności produccyjne sektora > popyt rynkowy : obniżka cen przez producentów, spada stopa zysku, kurczenie sektora
Wzrost
zasada: uzależnienie od warunków makro rośnie, udział firmy w sektorze wyższy (rynek żywotny - lepiej dla banku)
warunek dla firmy: umiejętne zarządzanie wzrostem, niewkraczanie na ryzykowne obszary działalności
Cykliczność
zasada: długi okres unieruchomienia nowych zdolności produkcyjnych, nadmiar towaru na rynku wskutek postępowania
producentów wg tego samego wzorca (dążąc do zwiększenia udziału rynkowego)
warunek wsparcia sektora wysoce cyklicznego: istnienie możliwości przewidzenia i dostosowania dżwigni operacyjnej do dżwigni
finansowej
Siły napędowe sektora
określić kluczowe wyznaczniki sukcesu i czy firma je spełnia
Wzorce
- zbiorcze dane statystyczne sektora jako punkt odniesienia dla porównań rzeczywistych stanów firmy.
OCENA POZYCJI FINANSOWEJ FIRMY
1.Rentowność
- stopa zysku - zysk brutto/przychody, to wartość dodatnia zysku, jeśli zysk z działalności-przed narzutem kosztów ogólnych
- stopa zysku netto=zysk netto bez zysków nadzwyczajnych : przychody
to przychód właściciela z zainwestowanego kapitału; wynagrodzenie za zaangażowanie kapitału, poniesione ryzyko i umiejętność
zarządzania (tzn. czy firma zarabia na siebie w porównaniu do alternatywnych dochodów w gospodarce)
Zasada:
Zysk zwiększyć o wynagrodzenie właściciela w wysokości występującej na rynku pracy; jaśli ta wartość jest niższa od typowej zyskowności
sektora, to brak jest przesłanki istnienia firmy (w jaki sposób bank osiągnie własne cele dochodowe, gdy właściciele nie mają średniego
dochodu z kapitału, który jest powszechnie na rynku)
Kapitalizacja
wskażnik zadłużenia=całkowite zadłużenie : kapitał własny
to, czyje pieniądze są zagrożone, właścicieli czy wierzycieli; struktura pasywów powinna zwiększać zyskowność zaangażowanego kapitału bez narażania firmy na utratę płynności, możliwy jej upadek wskutek roszczeń wierzycieli
Zasada 1:
Czy firma zmienia swoją tolerancję na ryzyko, czy biernie poddaje się okolicznościom zewnętrznym?
Zasada 2:
Porównaj wskażniki ze wskażnikami innych firm w sektorze (cukliczny lub wysoce zmienny biznes jest w stanie znieść mniejsze
zadłużenie bez utraty płynności).
Płynność
- wskażnik płynności ogólnej=bieżące aktywa : bieżące pasywa
(Inwestycja w kapitale obrotowym; zdolność do spłaty zobowiązań krótkoterminowych)
Zasada 1:
Długość cyklu kapitałem obrotowym określa jego wysokość
Zasada 2:
Pomimo posiadanego zabezpieczenia kredytu , upewnić się, że wierzyciele komercyjni otrzymają swoje należności i nie wniosą do
sądu sprawy o upadłość kredytobiorcy
Efektywność działania
(sprawność wykorzystania zasobów firmy)
● wskażnik obrotu aktywami= sprzedaż : aktywa
(jak wykorzystywane są aktywa firmy ogółem)
Zasada:
Liczba będzie wysoka w stosunku do mniej operatywnych firm w sektorze, jeśli:
- nie będzie nadmiernych inwestycji (np. nieruchomości rosną)
- zdolności produkcyjne są w pełni wykorzystane
- umiejętnie zarządza się kapitałem obrotowym
● rotacja kapitału obrotowego= sprzedaż : kapitał obrotowy
(czy firma operuje odpowiednim kapitałem obrotowym dla podtrzymania potrzebnej wielkości sprzedaży)
Zasada:
Oceniając rotację obrotu można przyjąć poziom 10 : 1 jako punkt do rozpoczęcia przemyśleń o właściwym poziomie kapitału obrotowego (granicą pomiędzy skutecznym kapitałem obrotowym a przeinwestowaniem)
Grupy sektorów:
- handel detaliczny
- handel hurtowy.
● wskażnik obrotu należności = sprzedaż : średnie należności
(efektywność ściągania należności; przepływ pieniężny)
Zasada 1:
Należności muszą być ściągane szybko w celu utrzymania operacyjnych przepływów pieniężnych
Zasada 2:
Ze względu na zniekształcenia wskażnikami sezonowymi, wahaniami lub nietypowymi okolicznościami, przyjmować wartości
średnie
● wskażnik obrotu zapasami = sprzedaż : średni zapas
(szybkość cyklu produkcji/ sprzedaży; „świeżość” zapasów)
Zasada 1:
Zapasy muszą być sprzedawane szybko w celu utrzymania operacyjnych przepływów pieniężnych
Zasada 2:
Ze względu na zniekształcenia wskażnikami sezonowymi, wahaniami lub nietypowymi okolicznościami, przyjmować wartości
średnie
● sprzedaż na tle aktywów bieżących
Zasada:
Wskażnik powinien być analizowany w procesie analizy zabezpieczeń spłaty kredytu
CEL KREDYTU
Wartości informacyjne:
skala makro: znaczenie w gospodarce kredytu
skala mikro : analizy aktywności kredytobiorcy w procesie oceny zdolności kredytowek kredytobiorcy
Bankowa hierarchia atrakcyjności celu kredytu:
1. Poprawa użyteczności aktywów krótkoterminowych: należności i zapasy (przyspieszenie cyklu kapitału obrotowego, to spada
zapotrzebowanie firmy na gotówkę, wzrost sprzedaży i rentowności)
2. Finansowanie luki płynności w związku ze sfinalizowaną transakcją, a nie zapłaconą przez dłużnika firmy
3. Finansowanie nabycia niepłynnych, ale produktywnych aktywów (oparcie rentowności firmy na stopniowym wytwarzaniu przepływów
pieniężnych w czasie, a nie na długotrwałym procesie zamiany płynnych aktywów na gotówkę)
Rodzaje kredytów terminowych wg atrakcyjności:
Wymiana środków trwałych kluczowych
( produktywność środków już udowodniona)
Przejęcie kredytu od innego kredytodawcy
(niepewność, czy kredyt na działalność operacyjną nowego kredytobiorcy będzie faktycznie krótkoterminowy)
Przejęcie całości majątku innej firmy
(jaki jest stopień przyjaznego przejęcia firmy)
D. Finansowanie przedsięwzięć, w tym infrastruktury zewnętrznej firmy
(spłata kredytu ograniczona do jednego żródła- zysku firmy)
E. Finansowanie aktywów kreujących image firmy
(aktywa nie spłacają się dzięki ich produktywności, a staraniom firmy)
Wzmocnienie kredytu
Rodzaje wg atrakcyjności:
udzielona gwarancja w akredytywie dokumentowej zwiększa płynność
gwarancja dla innego banku mającego udzielić kredytu inwestycyjnego to kredyt długoterminowy
Konsumpcja
Rodzaje wg atrakcyjności:
kredytowanie dóbr trwałego użytku dla osób indywidualnych
kredytowanie wypłaty dywidend przez firmę (pod warunkiem istnienia zabezpieczeń niezależnych od wcześniejszych kredytów)
kredytowanie dóbr konsumpcyjnych (są nieproduktywne)
Finansowanie spekulacji
Zasada:
Wsparcie spekulacyjnych inwestycji kapitałowych jest możliwe, gdy zapewnia firmie tylko płynność, tzn. gdy istnieje w pełni niezależne zewnętrzne żródło:
spłaty kredytu
zabezpieczenia spłaty kredytu.
Ogólna zasada w ocenie aqtrakcyjności celu kredytu:
Trzeba potwierdzać zgodność wydatków kredytowanych z umownym przeznaczeniem kredytu poprzez kontrolę czeków, przelewów przepływających przez rachunek klienta.
KLASYFIKACJA WNIOSKÓW KREDYTOWYCH
WNIOSKI DO NATYCHMIASTOWEGO ODRZUCENIA
dyskrecja ze względu na osobę wnioskodawcy
dyskrecja ze względu na cel kredytu
Podejście można złagodzić, pod rygorem nieistnienia obszarów krytycznych:
nieuczciwość
dowody bankructwa
dowody niewywiązywania się z płatności i złamanych przyrzeczeń.
WNIOSKI MOŻLIWE DO DALSZEGO ROZWAŻENIA
Można dokonywać dalszego toku postępowania i fazy kredytowania.
WNIOSKI AKCEPTOWANE BEZWARUNKOWO
Nie trzeba prowadzić dalszej analizy możliwości spłaty i zabezpieczeń. Do ustalenia tylko cena kredytu.
ANALIZA MOŻLIWOŚCI SPŁATY KREDYTU
RÓŻNE PODEJŚCIE ZALEŻNIE OD RODZAJU KREDYTU
LINIE KREDYTOWE (OPERACYJNE, ODNAWIALNE)
● funkcja: pomost pomiędzy należnościami a ich spieniężeniem
● cel: przyspieszenie obrotu gotówki i jej wykorzystania przez klienta
Postępowanie banku:
analiza potencjalnej zdolności do spłaty i
konieczność uzyskiwania właściwych wyników w trakcie trwania kredytu,
w procesie badania kapitału obrotowego klienta w oparciu o bilans firmy.
KREDYTY SAMOLIKWIDUJĄCE SIĘ
● funkcje: kredyt sezonowy (finansujący gromadzenie zapasów, należności dla zaspokojenia skoncentrowanego w czasie popytu);
kredyt pomostowy (finansujący określoną transakcję zyskowną, ale przejściowo niepłynną)
● spłata kredytu jednorazowo
● źródło spłaty: przedmiot kredytowania, który wygenerował przepływ pieniężny
Postępowanie banku:
zbadanie wszystkich czynności niezbędnych do przeprowadzenia transakcji
ustalenie wszystkich możliwych przeszkód i blokad w realizacji transakcji
opracowanie planu awaryjnego w przypadku częściowej realizacji transakcji.
KREDYTY TERMINOWE
● spłacane sukcesywnie z nadwyżek pieniężnych wytwarzanych przez kredytobiorcę
● spłaty zależą od zdolności firmy do funkcjonowania i od poziomu rentowności
● trudności wycofania się elastycznego i krótkoterminowego banku
Postępowanie banku:
1. wyrażenie w liczbach źródeł wykorzystania przepływów pieniężnych w kontekście dynamiki rynku sektorowego
wyrażenie w liczbach sposobów wykorzystania przepływów pieniężnych w kontekście dynamiki rynku sektorowego.
LINIE OPERACYJNE - ZASADY DLA BANKU
ZASADA 1:
Bank ma zająć miejsce tylko w cyklu operacyjnym firmy.
Cel: efektywne wykorzystanie przez firmę aktywów obrotowych nieproduktywnych
Finansowanymi mogą być operacje:
wcześniejsze zaspokojenie istotnych wierzycieli komercyjnych
uzyskanie upustów za wcześniejsze regulowanie zobowiązań
oferowanie klientom firmy korzystnych warunków płatności dla wzrostu sprzedaży
przeznaczenie funduszy na inne, bardziej produktywne cele.
ZASADA 2:
Firma finansuje samodzielnie lukę czasową między czasem potrzebnym na produkcję, sprzedaż i inkaso należności a czasem dawanym przez pasywa bieżące, co najmniej w tej części, która dotyczy sfinansowania zobowiązań wobec pracowników i kluczowych dostawców kredytu (kupieckiego, bankowego).
ZASADA 3:
Bank musi być świadomy niebezpieczeństw linii kredytowej:
1. Podstawowa kwota kredytu nie jest wystarczającą informacją o spłacie i nie daje możliwości weryfikacji płynności firmy. Potrzebne dane spoza
rachunku bieżącego firmy.
2. Spłata może się opóźnić, jeśli likwidacji poddawane będą podstawowe aktywa kapitału obrotowego. Oczekując pełnej spłaty zagrażasz istnieniu
firmy.
3. W okresie pomiędzy sprawozdaniami finansowymi firmy potrzebujesz dodatkowych dowodów jej płynności.
ZASADA 4:
Najlepszą metodą odzyskania kredytu jest przygotowanie się banku na możliwe zagrożenia:
Zagrożenie pierwotnego źródła spłaty kredytu wskutek trudności gospodarczych firmy (skłonność wierzycieli do honorowania zobowiązań firmy spada).
Zmniejszenie płynności aktywów obrotowych, gdy kredyt faktycznie jest skierowany na inne cele niż finansowanie kapitału obrotowewgo firmy.
Tracenie przez firmę pieniędzy w operacjach bieżących i pokrywanie deficytu kredytem z linii
Finansowanie braków w kapitale obrotowym, gdy wierzyciele komercyjni wycofają swoje poparcie z powodu złej opinii o firmie
Inne metody to:
przyjmowanie cesji należności jako zabezpieczenia spłaty
okresowe wymaganie całkowitej spłaty linii kredytowej celem sprawdzenia zdolności do spłaty.
ZASADA 5:
Najlepszym zabezpieczeniem się banku jest spełnienie pięciu warunków:
Istnienie rynków na aktywa bieżące firmy (np. należność ściągana od firmy dzięki groźbie odcięcia odbiorcy od podstawowego surowca;
proces o zwrot należności).
Obowiązek prowadzenia przez bank rachunku bieżącego, który świadczy o stabilności przepływów gotówkowych i który bank może
skierować na swój rachunek.
Klauzula natychmiastowej wymagalności kredytu
Przekazywanie terminowe informacji - raportów miesięcznych o stanie należności , zapasów i zobowiązań - jest oznaką sprawnej księgowości i samokontroli firmy. Raporty muszą być sprawdzane przez bank.
Możliwość zakończenia kredytowania dzięki zabezpieczeniom - oprócz zabezpieczenia płynnymi aktywami, które mogą być sporządzone na rynku bądź ściągnięte sukcesywnie ze sprzedaży towarów, konieczne uprawnienia wymuszania zakończenia kredytowania poprzez klauzulę natychmiastowej wymagalności kretytu lub likwidację zabezpieczeń prawnych w każdym momencie we własnym zakresie.
Dlatego potrzebne są zestawienia danych: nazwa, lokalizacja, czas trwania stosunku wierzycielskiego.
ZASADA 6:
Etapy możliwości spłaty:
Upewnij się o trwałości zdolności firmy do istnienia:
właściwy poziom rentowności
właściwy poziom dźwigni finansowej; groźba postępowania sądowego
potwierdzenie skutecznego zarządzania aktywami bieżącymi (umiarkowany poziom złych wierzytelności, zbyt niskie stany zapasów)
właściwy poziom środków własnych w kapitale obrotowym: do sprawdzenia przez porównanie z firmami z sektora i stosowanie zasady 2.
Ustal limit kredytowania na ryzyko kredytowe. Maksymalna granica zaangażowania banku zależna od:
wewnętrznych limitów dotyczących pojedynczego kredytu, kredytów łącznie
możliwego do przyjęcia poziomu dźwigni finansowej przy pełnym wykorzystaniu linii kredytowej
oczekiwanego wsparcia kredytem kupieckim, brak wsparcia to wątpliwości o ukrytych kłopotach firmy.
Sprawdź jakość należności w celu upewnienia się o płynności tworzonej przez przepływy pieniężne. Do sprawdzenia należy:
termin płatności należności
jakość odbiorców.
Ustal formułę pokrycia kredytów aktywami bieżącymi, aby związać kredyt z potrzebami operacyjnymi firmy. Cel pokrycia to:
bufer strat , w przypadku likwidacji firmy
zmuszenie firmy do wykorzystania innych źródeł kredytu.
Ustal dostępność kredytu zależnie od określających go aktywów bieżących celem przestrzegania miesięcznych ograniczeń linii kredytowej.
Akceptuj wahania linii w granicach dostępności określonych płatności
Sprawdzaj obroty na rachunku bieżącym ze względu na cel kredytu.
ZASADA 7:
Pamiętaj o sprawdzaniu stabilności cyklu operacyjnego firmy.
ZASADY KREDYTÓW SAMOLIKWIDUJĄCYCH SIĘ:
koncentruj uwagę na jednym źródle spłaty związanym z transakcją
2. w monitoringu reaguj szybko na odchylenia
3. uzależnij zabezpieczenie od losu transakcji.
ZASADY SPECYFICZNE DLA KREDYTU SEZONOWEGO:
Zweryfikuj wielkość i istotę popytu:
wydarzenia z roku ubiegłego dotyczącego popytu
kto kupuje taki towar?
czy są analizy rynku?
czy marża firmy pozwoli firmie na ewentualną obniżkę cen?
Zbadaj scenariusz postępowania, gdy zapasy nie będą płynne:
zwrócić towar dostawcy ze zwrotem pieniędzy
odsprzedać towar innym firmom, lepiej sprzedającym
wyprzedaż posezonowa
utrzymać zapasy do przyszłego sezonu.
Określ krytyczną ścieżkę zdarzeń kluczowych dla pewności przewidywanego postępu transakcji
Uzgodnij działania awaryjne, jeśli kredyt jest nie spłacony:
zredukuj kredyt
żądaj dodatkowych udziałowców.
Zabezpiecz źródło spłaty.
ZASADY SPECYFICZNE DLA KREDYTU POMOSTOWEGO:
Potwierdzenie, że planowana transakcja zapewni źródło spłaty kredytu
Oszacowanie pewności różnych, niezależnych etapów transakcji i czasu trwania:
Czy odsetki między etapami mogą być obsługiwane?
Czy dużo jest niepewnych okoliczności dla sukcesu transakcji?
Czy jest harmonogram - podstawa weryfikacji zgodności przebiegu transakcji?
Jakie bodźce mamy, by przyspieszyć transakcje, które się opóźniają?
Czy naruszone przez te bodźce opóźnienia będą dotyczyć interesów stron trzecich zdolnych uniemożliwić zakończenie transakcji?
Określenie wszystkich krytycznych zdarzeń dla transakcji
Sformułowanie najgorszego scenariusza i znalezienie krytycznych kluczowych przeszkód sukcesu transakcji, czy jest alternatywne rozwiązanie?
Sprawdzenie, czy możliwe jest skonstruowanie umowy kredytowej w sposób neutralizujący ryzyko.
FUNKCJE ZABEZPIECZEŃ SPŁATY KREDYTU:
Ochrona przed nieprzewidywalną przyszłością
Ochrona przed nieprawidłową decyzją kredytową
Ochrona przed utratą przez kredytobiorcę motywacji do spłaty kredytu.
ROLA ZABEZPIECZEŃ:
Możliwość ich sprzedaży w przypadku niewypłacalności dłużnika
Dyscyplinowanie zachowań kredutobiorcy w stosunkach z bankiem.
ZASADA BANKOWA:
Im bardziej spłata nie zabezpieczonej wierzytelności banku zależy od postępowania upadłościowego, tym szybciej należy zamienić wierzytelność na udziały zadłużonego kredytobiorcy, bo szanse odzyskania pieniędzy w inny sposób maleją wraz ze zmniejszaniem się majątku dłużnika, jeśli zabezpieczeni wierzyciele odbierają swoje należności.
TYPOWE PROBLEMY W REALIZACJI ZABEZPIECZEŃ:
Wielokrotne udzielanie tych samych zabezpieczeń różnym bankom
Sprzedaż - bez wiedzy banku - przedmiotów będących zabezpieczeniem
Ukryte zobowiązania podatkowe, które później mają pierwszeństwo przed roszczeniami banku
Całkowita utrata lub obniżenie wartości zabezpieczeń, podczas długotrwałego postępowania sądowego
Opłaty komornicze stanowiące 25% długu - nieopłacalność długotrwałej windykacji
Obniżenie wartości zzabezpieczeń na skutek inflacji i wymuszonej sprzedaży.
WYCENA AKTYWÓW WG ICH KATEGORII
AKTYWA PŁYNNE
● obligacje długoterminowe - wahania wartości proporcjonalne do zmiany stóp procentowych
● akcje w obrocie publicznym - zmiany wartości odpowiednio do koniunktury gospodarczej i sytuacji emitenta (przyjąć nadwyżkę
zabezpieczeń0
ZASADA:
Jeśli wartość bezwzględna spada, żądaj zwiększenia zabezpieczenia lub sprzedawaj je.
NALEŻNOŚCI
ZASADA:
Wyceniaj uwzględniając:
Aktualność danych. Wartość należności przeterminowanych maleje wskutek innych płatności, zwrotów towarów lub sporów z odbiorcami. Wyceniając przyjmij niewielką część ich wartości.
Terminy płatności. Im więcej należności przeterminowanych, tym mniejsza szansa, że ściągnie się to, czego kredytobiorca nie zdołał spłacić. Sprawdź wskaźniki obrotu należnościami.
Koncentracja. Łatwiejsze inkaso dużych wierzytelności u niewielu dłużników (powtarzanie czynności tylko kilkakrotnie). Wartość należności silnie spada przy słabej ich sytuacji finansowej. Natychmiast proś o referencje bankowe.
Rozproszenie. Inkaso za pośrednictwem kosztownych agentów jest nieekonomiczne, gdy kwestionowane są salda dłużników.
Produkt. Należności za dobra materialne lub niektóre dobra konsumpcyjne są trudniejsze do ściągnięcia w stosunku do towarów, które można znaleźć, zidentyfikować i wejść w ponowne posiadanie. Produkty objęte gwarancją mogą sprawić kłopot, gdy dłużnicy wstrzymają zapłatę, bo możliwe niewłaściwe wykonanie świadczenia (dentysta).
ZAPASY
ZASADA 1:
Pracuj na zestawieniach zapasów: produkty wyodrębnione wg ich cech, w tym rotacji. Punkt wyjścia to wartość księgowa zapasów na magazynie pomniejszona o wartość towarów przestarzałych. Zwróć uwagę na:
fizyczne istnienie zapasów
● uważaj na mobilność zapasów w połączeniu ze zwiększoną możliwością ich sprzedaży po obniżonych cenach
● uzyskaj potwierdzenie, że towary wciąż znajdują się w firmie, miejsce prowadzenia działalności, niezależne badania
firmy rewizyjnej
stan przetworzenia produktu
● surowce można czasami odsprzedać
● produkcja w taki sposób jest bliska
marka produktu
● popularne marki łatwiej znajdują zbyt wśród konsumentów lub zostają odkupione przez dostawców niechętnie po
zaniżonych cenach
produkty wyspecjalizowane
● wartość likwidacyjna produktu
produkty przestarzałe
● znaczna przecena towarów celem ich sprzedaży
● dotyczy to towarów przestarzałych technologicznie, niemodnych, w złym stanie
● nawet część martwych zapasów, która powinna być uważana rachunkowo jako strata, może być w zestawieniu zapasów
sposób składowania
● obniż wartość towarów wymagających danych metod składowania, ubezpieczenia lub specjalnej opieki
towary nietrwałe
● nie powinny być przedmiotem zabezpieczeń.
ZASADA 2:
Zapasy nie powinny być jedyną formą zabezpieczenia i jednocześnie muszą spełniać dwa kryteria:
a). towary trwałe, na które popyt jest u wielu dostawców i konsumentów, gotowych do kupna w momencie obniżenia cen
b). markowe towary nieuszkodzone pozwolą korzystać z alternatywnych kanałów i dystrybucji bez potrzeby udzielania znacznych rabatów.
ŚRODKI TRWAŁE
ZASADA:
Jako zabezpieczenie może byc każdy wyodrębniony i precyzyjnie określony składnik wyposażenia.
Należy uwzględnić:
specjalizację (wartość specjalistycznego aktywa)
przenośność (obniżkę wartości powodują koszty montażu i transportu na duże odległości)
technologię (znaczna obniżka wyceny dotycząca aktywanarażonego na szybkie starzenie się moralne)
konserwacja (kredytobiorca w trudnej sytuacji finansowej może oszczędzać na kosztownej konserwacji, koniecznej dla utrzymania użyteczności i wartości zabezpieczenia)
zdolność produkcyjna sektora (do sprawdzenia relacje popytu i podaży).
NIERUCHOMOŚCI
Wartość nieruchomości - łatwa do wyceny; ryzyko maleje.
Wartość ta zależy od:
przewidywalnych rabatów
trudno przewidywalnych wahań koniunktury.
Wyceniając tę wartość należy uwzględnić:
lokalizację (główny wyznacznik ceny)
infrastruktura
● ważne wyposażenie
● zaplecze nieruchomości przemysowej
● usługi komunalne
● położenie
● bliskość szlaków komunikacyjnych
różnorodność zastosowań
warunki rynkowe
ochrona środowiska.
6. GWARANCJE
ZASADA:
Oceń ryzyko kredytowe i uwzględnij czynniki niematerialne wpływające na wartość gwarancji:
Wspólny interes. Gwarancja musi pochodzić od osoby bezpośrednio zainteresowanej i zaangażowanej, a nie od obojętnego dobroczyńcy.
Listy gwarancyjne. Jako nieformalne zapewnienia sprzyjają wymówkom realizacji gwarancji przez gwaranta typu: polityka finansowa, wygląd bilansu, sugerowanie nieporozumienia, obwinianie zaniedbania przez bank.
1
10