Wykład nr 1

Psychologia a. Procesy poznawcze b. Procesy emocjonalno-motywacyjne oba służą orientacji w otoczeniu ale mają różne zastosowanie. Ile trzeba procesów poznawczych aby wywołać emocje? - nierozstrzygnięte pytanie w psychologii

• Procesy poznawcze: procesy uwagi, percepcji(spostrzegania), pamięci, uczenia się myślenia i podejmowania decyzji.

• Przyjmuje się, że procesy poznawcze mają charakter deskryptywny (opisowy) procesy emocjonalno-motywacyjne należy zachować kierunek i dynamikę

• Regulowanie orientacji w otoczeniu może mieć charakter autonomiczny lub ośrodkowy. Otoczeniem może być środowisko fizyczne klimatyczne lub społeczne Gdy działamy w otoczeniu fizycznym (temp) działa układ autonomiczny niezależnie od nas ta sama sytuacja powoduje regulację ośrodkowego układu. To co spostrzegliśmy działamy świadomie za pomocą ośrodkowego układu pobieranie - przetwarzanie - działanie

Regulacja ze środowiskiem społecznym

• Prawo yerkesa - dodsona - w miarę wzrostu aktywacji organizmu nasza sprawność działania rośnie do pewnego momentu a później spada

• Orientacja w otoczeniu def. Podstawowa cecha kładów żywych polegająca na wykorzystaniu pewnych zmian w otoczeniu jako nośników informacji niezbędnych do normalnego funkcjonowaniu tych organizmów. Polega na czynnym przeszukiwaniu i wykorzystaniu niektórych zmian w otoczeniu jako nośników determinujących wybór sposobu uzyskania optymalnego poziomu samoregulacji.

• Jak powstała psychologia procesów poznawczych?

• 1956 Konferencja

• Chomsky: język jest związany z predyspozycją do uczenia się uniwersalnych reguł gramatycznych . istnieje wrodzony mechanizm uczenia się języka (stanowisko natywistyczne, w opozycji do behawiorystów 1956 sztuczna inteligencja - symulacja myślenia A. Simon Brunner Austin strategie tworzenia pojęć.

• Eksperyment; umysł ludzki nie jest przystosowany do rozwiązywania zagadek logicznych duże różnice przy rozwiązywaniu problemów poznawczych

• Urlich Neisser 1956 Psychologia poznawcza - książka;

PP to taka dziedzina psychologii, która zajmuje się nabywaniem strukturalizowaniem i wykorzystywaniem wiedzy. Umysł jako narzędzie rejestrujące i przetwarzające informacje, później umysł to widz i reżyser

• Neisser uważał, że istotą procesów poznawczych jest aktywne i twórcze obieranie rzeczywistości samo reagowanie na zmiany byłoby zbyt statyczne, organizm nie miałby szans, żeby się czegoś nauczyć

Lata 80-te

• Wiele badań dotyczących pamięci, ale były one weryfikowane ( to co się dzieje w laboratorium nie odzwierciedla rzeczywistości)

• Neuropsychologia - połączenie założeń psychologii poznawczej a zastosowaniem pojęć przypadków analizy neuropsychologicznej. Cel: 1) poznanie funkcjonowania mózgu 2) wnioskowanie czy dany obszar mózgu odpowiada za daną funkcję poznawczą

• Ludzki umysł ma budowę modułową, każdy działa na inną zasadę:

• system bezpośredniej percepcji i działania (tworzą sensoryczne obrazy środowiska)

• percepcja intersubiektywna - wrażliwość społeczna spostrzeganie interakcji społecznych i reakcje na bodźce społeczne

• system rozpoznawania i reprezentacji, funkcja: klasyfikacja tego co rozpoznawane

• Poziom plastyczności 1 - najmniej 3 - najbardziej

• Proces poznawczy Hazel Markus i Neisser

• Jeżeli chcemy rozumieć i przewidywać zachowania człowieka to trzeba pamiętać, że ludzie nie reagują na rzeczywiste cechy sytuacji ale na jej interpretacje.

• PRAWO ZNACZENIA SYTUACYJNEGO FRIDY różne emocje powstają w odpowiedzi na różne struktury znaczeniowe. Warunkiem pojawienia się emocji jest poza obecnością bodźca jego interpretacja. Ten sam bodziec może wywołać różną interpretację u różnych ludzi. Postulowano by wszelkie badania psychologii poznawczej były przeprowadzane w warunkach jak najbardziej naturalnych.

• Zgłoski bezsensowne

• Procesy poznawcze nie są prostym odbiciem

• Procesy poznawcze w wąskim ujęciu: człowiek interpretuje dane ale jest on skierowany przede wszystkim na porównywanie nowych informacji i dokonywanie selekcji istotnych dla nas informacji.

• Procesy poznawcze w szerokim ujęciu: człowiekowi nie wystarcza tylko .... informacji człowiek stawia sobie cele, realizuje pragnienia poszukuje ideałów a to nie jest proste przetwarzanie informacji. Wobec tego PP pełnią służebną rolę wobec podmiotu, są narzędziem a nie automatyczną odpowiedzią na bodźce czy pragnienia zewnętrzne.

1. Informacje napływające nie mogą być w pełni przetwarzane ponieważ umysł człowieka ma ograniczoną pojemność. Informacje poddane są selekcji należy pamiętać, że ze względu na plastyczność umysłu pojemność ta może ulegać zmianom

2. Wybór strategii przetwarzania informacji dokonywany jest ze względu na specyfikę zadania stojącego przed jednostką pod kontrolą świadomości (ale istnieją też procesy nieświadome).

3. Strategie poznawcze po wielokroć wykonywane mogą tworzyć bardziej stabilne struktury (np. tendencja do spostrzegania prawej górnej części strony)

4. Poszczególne części umysłu człowieka tworzące względnie spójny system - działa on w sposób zorganizowany istotne w nim są procesy kontroli do których należą procesy kontroli i meta procesy poznawcze

5. system pojęciowy ma charakter wielopoziomowy. Informacja może być rejestrowana obrazowo lub pojęciowo

6. przetwarzanie jest za każdym razem uzależnione od kontekstu - wpływa na spostrzeganie uwagę pamięć myślenie

7. przetwarzanie informacji na różnych poziomach ma charakter informacyjny. To co dzieje się na jednym poziomie warunkuje zmiany na innym (podkreślanie wypowiedzi przez dobór słownictwa jak i intonację)

8. PP mają zawsze charakter aktywny, tzn. nie są odzwierciedleniem rzeczy niezależnie od stany potrzeb podmiotu i woli jednostki przyjmuje się także założenie, że to , że
   PP pozostają pod wpływem świadomości nie oznacza że dzieję się tak warunkowo

Wykład nr 2 charakterystyka procesów percepcji

SPOSTRZEGANI E

• def procesu spostrzegania- jest to proces reprezentacji przedmiotów obiektów zdarzeń na podstawie informacji uzyskanych z narządów zmysłów oraz informacji zawartych w pamięci.(maruszewski)

• proces spostrzegania jest doświadczaniem złożonej charakterystyki bodźców np. konkretnych przedmiotów obiektów w otaczającym środowisku ten proces spostrzegania wyróżnia takie doświadczenia stymulacyjne jak wrażenia (falkowski) wrażenia to doświadczanie lub recepcja prostych właściwości bodźców takich jak jasność kolor głośność czy siła dotyku wrażenia są odzwierciedleniem elementarnej cechy zmysłowej, zarejestrowane w wyniku odbioru doświadczeń czy danych sensorycznych wrażenia są od siebie izolowane

różnica pomiędzy spostrzeżeniami a wrażeniami charakter głównie metodologiczny

zagadnienia związane z odbieraniem wrażeń to zagadnienia z zakresu psychofizjologii spostrzeganie to nie tylko analiza percepcyjna bodźca ale także odbieranie jego wrażenia spostrzeganie to nie tylko percepcja wzrokowa ale też słuch węch zapach dotyk temperatura

Subprocesy wchodzące wskład procesu percepcji

1 dół góra 2 góra dół

1. DOŁ GÓRA

Są procesami zapoczątkowanymi przez narządy zmysłów a następnie są analizowane na wyższych piętrach układu nerwowego łącznie z układem korowym, gdzie powstaje spostrzeżenie i jego świadomość

2. GÓRA DÓŁ

nie można mówić o takim samym procesie tylko istotną rolę odgrywają procesy pamięciowe i interpretacja zdarzeń. Są one wtedy szczególnie ważne i uruchamiane, kiedy doznania zmysłowe są niepełne.

• Charakterystycznym właściwościom dla procesu percepcji jest stałość spostrzeżeń. Spostrzeżenie nie ulega zmianom albo zmiany te są mniejsze niż zmiany związane ze zmieniającą się wartością bodźców. ( bez względu na to w jakim oświetleniu oglądamy określony znany nam obiekt to będziemy go widzieć w takim samym kolorze)

• Wrażenia są częścią spostrzeżeń które są złożone według określonych reguł

• Kiedy proces spostrzegania się rozpoczyna?

• Zgodnie z koncepcją arystotelejską proces spostrzegania rozpoczyna się wtedy kiedy mamy do czynienia z przedmiotem postrzegania i podmiotem spostrzegającym, ale w szerokim rozumieniu wychodzi się poza takie rozumienie procesu spostrzegania. Nigdy nie jest tak że zaczynamy spostrzegać jako czysta tablica ale nie zawsze tak musi być np. Gdy mamy do czynienia z przedmiotem nowym możemy go nie dostrzegać

• Spostrzegania musimy się nauczyć, mamy pewne predyspozycje do spostrzegania określonych zespołów właściwości i cech jak np. zdolność do spostrzegania twarzy (zespół elementów ułożonych w schematyczną twarz). Zdolność spostrzegania ludzkiej twarzy jest skoordynowana z tym że mamy zdolność skanowania ludzkiej twarzy. Innym zwierzętom jest to nie potrzebne. Niezdolność do skanowania twarzy to prozopagnozja.

Fazy spostrzegania

1. Rejestracja sensoryczna

Następuje zamiana bodźca zewnętrznego na impuls nerwowy. Kiedy mamy do czynienia z obiektem znanym impulsy zawierają info na temat specyficznych cech przedmiotu i dzieje się tak wtedy gdy pobudzone są detektory cech, czyli komórki lub zespoły komórek odpowiedzialne za wyodrębnienie cechy lub zespołu specyficznych cech przedmiotu, np. detektory wybranych cech są wrażliwe tylko na jedną z cech (detektory ruchu nie są wrażliwe na pojawienie się w polu widzenia linii poziomej czy pionowej) dane z tej fazy nie są dostępne świadomości. W procesie spostrzegania wzrokowego rozpatrywanego z punktu widzenia fizjologicznego: światło pada na siatkówkę, zmiany fotochemiczne w czopkach pręcikach, rozpad substancji światłoczułych i barwnoczułych, powstanie impulsu nerwowego, impuls nerwowy jest przekazywany przez komórki dwubiegunowe i zwojowe siatkówki, poprzez ciało kolankowate boczne i wzgórki czworacze do płatu potylicznego - proces pozostający poza kontrolą świadomości. Bodziec dystalny - bodziec działający z pewnej odległości dowolny bodziec poza organizmem oddziaływujący na nasze narządy zmysłowe; bodziec proksymalny-pojawiający się w bezpośrednim kontakcie bodźca dystalnego z narządem zmysłowym

2. Faza oceny emocjonalnej

Na tym etapie czy dany bodziec ma charaktery przyjemny czy nieprzyjemny korzystny czy niekorzystny. W tej fazie można zarejestrować tylko tę właściwość bodźca ale niekoniecznie musimy zorientować się czego dany bodziec dotyczy (badania Brunnera i Postmana ze słowami przyzwoitymi i nieprzyzwoitymi) zjawisko obronności percepcyjnej (W. Frank „Więźniowie szli na druty dlatego, że ich po prostu nie widzieli”) drogi nerwowe odpowiedzialne za kodowanie emocjonalne to są bocznice zwane kolaterami odgałęziające się od dróg czuciowych; kierują się one w stronę wzgórza, ciała migdałowatego a stamtąd bezpośrednio do kory i jeżeli bodziec ma duże znaczenie jest odpowiednio silny uruchamiane są behawioralne programy, które w skrócie są nazywane programami walki lub ucieczki fight or flight niektóre bodźce są na początku naznaczone emocjonalnie co ułatwia rozpoznanie tego bodźca i powodują bardzo szybką reakcje (widok węża w lesie) możemy mieć szczególną czujność wobec niektórych bodźców także wyuczonych kulturowo reakcje emocjonalne mogą powstawać w wyniku uczenia się i mogą być podczepione pod bodźce obojętne

3. Faza rozpoznania treści bodźca

jest to faza oceny semantycznej, pojawia się rozpoznanie bodźca i przypisanie go do określonej kategorii, do której ten bodziec należy. Im więcej bodźców trzeba wziąć pod uwagę, tym więcej czasu potrzebuje ton proces ale to wtedy kiedy zakładamy, że ta faza oceny semantycznej miałaby charakter sekwencyjny, tymczasem dzisiaj już wiadomo, że ten proces oceny semantycznej może mieć charakter równoległy. Nie oceniamy najpierw znaczenia bodźca 1 2 3 itd. Tylko odbywać się to może w sposób równoległy

4. Faza oceny znaczenia merytorycznego

nie zawsze proces spostrzegania kończy się przypisaniem danego obiektu do jakiejś kategorii. Proces postrzegania nie kończy się tylko na przypisaniu do kategorii do której należy obiekt. Może on mieć także inne znaczenie, znaczenie metaforyczne (wł. charakterystyczna tylko dla człowieka) Spostrzegamy tyle ile wiemy, ale jeżeli nie mamy określonej kategorii, jeżeli dany zbiór cech bodźca nie pojawiał się wcześniej to możemy o nie dostrzec. Dostrzeżemy wtedy kiedy będziemy korzystać z naszej wiedzy o świecie. Gdybyśmy jednak spostrzegali tyle ile wiemy to nie spostrzegalibyśmy nowych obiektów . W procesach spostrzegania korzystamy z wiedzy schematów poznawczych ale te schematy są na tyle plastyczne że możemy je uzupełniać albo tworzyć nowe. W tym sensie proces spostrzegania jest procesem aktywnym bo człowiek nie tylko odbiera informacje ale przeszukuje otoczenie , w związku z tym mamy określone nastawienia związane z tym co możemy spostrzec

Co jest produktem procesu spostrzegania?

1. spostrzeżenie obiektu, obiektów i zakwalifikowanie go do określonej kategorii

31.03.2008

jak wiele czynników wpływa na proces spostrzegania

Spostrzeganie co i jak spostrzegamy

• Uwarunkowania filogenetyczne

• Bodźce (modalność siła natężenie)

• Właściwości podmiotowe czynniki związane z samym podmiotem Spostrzegającym

(możliwości narządów zmysłów( też aspekt różnic interpersonalnych);

• zmienna temperamentalna;

• właściwości układu nerwowego;

• wiek

• płeć

• doświadczenie

• zainteresowania potrzeby oczekiwania

*dwie ostatnie zmienne nie są tak stałe jak wcześniejsze

• kontekst sytuacyjny

• kontekst kulturowy

Ewolucyjne i kulturowe uwarunkowania możliwości poznawczych człowieka

Podstawowe założenia psychologii ewolucyjnej:

• Paradygmat ewolucyjny i podstawowe założenia: Obecne formy zachowań ludzi zostały ukształtowane w trakcie ewolucji na drodze doboru naturalnego poprzez adaptacje, które można definiować jako cechy dziedziczne i podlegające rozwojowi, będące wynikiem doboru naturalnego, ponieważ pomagały przetrwać lub sprzyjały reprodukcji

• Różnice pomiędzy etologią i socjobiologią:

• Etologia miała zajmować się zachowaniem człowieka w ogóle socjobiologia ....

• Etologia głownie na nurcie europejskim

• Psychologia ewolucyjna rodziła się w bólach (p. ewolucyjna - człowiek nie różni się od zwierzęcia i na podstawie badań zwierząt możemy wysnuwać wnioski o człowieku) w instytucie badania na temat długości nóg a sukces reprodukcyjny

• Wszystkie według psychologów ewolucyjnych także i procesy poznawcze działają poprzez przetwarzanie informacji

• Mózg człowieka został ukształtowany tak aby jego wykorzystanie mogło umożliwić wykorzystanie konkretnych problemów adaptacyjnych

• Badania na temat zgłosek bezsensownych są według nich nieprzydatne ewolucyjne bo te zgłoski nie występują w procesie komunikacji

• Umysł ludzki jest przystosowany do rozwiązywania zadań adaptacyjnych (przetrwanie, rozpoznawanie obiektów jadalnych czy trujących, ochrona przed zagrożeniem) a także na rozwiązywanie konkretnych problemów związanych z uspołecznieniem człowieka (patrz wcześniej jeżeli zadanie jest praktyczne to rozwiążemy je bez problemu a umysł człowieka jest nieprzystosowany do rozwiązywania zagadek logicznych)

• Ewolucyjna teoria procesów poznawczych zakłada że istnieje określone środowisko struktura środowiska a człowiek zaś by funkcjonować musi się dostosowywać do pewnych prawidłowości w nim występujących ( racjonalność środowiskowa)

• widok żmii budzi w nas lęk natomiast rzadko się zdarza żeby mieć fobie wobec np. gniazdka elektrycznego (dlatego ponieważ w naszym człowieczym środowisku gniazdka nie występowały)

• czy można powiedzieć że w związku z rozwojem filogenetycznym istnieją różnice w poznaniu w związku z płcią

Różnice między kobietami a mężczyznami:

• zdolności przestrzenne: przewaga mężczyzn w zdolności do wyobrażenia sobie rotacji brył, posługiwania się mapą i oznaczanie odległości i kierunku; kobiety tworząc mapy poznawcze zapamiętują więcej szczegółów z otoczenia i nazw (np. ulic

• odległości (przemierzając sawanny mężczyźni musieli mieć pojęcie o odległości) kobiety więcej szczegółów zapamiętują z otoczenia Doświadczenia z pasażu grunwaldzkiego: groza i przerażenie wykładowcy chęć poszukiwania wyjścia, poczucie niepewności trudności w odnalezieniu miejsc; drugie spostrzeżenie wykładowczyni potrafiła znaleźć schody jej mąż nie dlaczego kobiety radzą sobie w tym lepiej? Obecność kioseczków z błyskotkami i spineczkami kobieta zapamiętuje błyskotki mężczyzny to w ogóle nie interesuje, nie jest to punkt odniesienia dla mężczyzn

• Badacze: zapamiętywanie szczegółów jest bardziej charakterystyczne dla kobiet gdyż to one miały utrzymywać bezpieczeństwo wokół siedziby ze względu na myśliwską działalność odległości: mężczyźni

• Percepcja przewaga kobiet w odbieraniu bodźców dotykowych, słuchowych o wysokiej częstotliwości, wskazówki związane z odczytywaniem wyrazu twarzy, tonu głosu czy postawy ciała. (kobiety potrafią mówić do mężczyzny czy coś się stało? Masz inny ton głosu; kobiety rozróżniają intonacje i ton głosu)

• Zdolności werbalne: kobiety lepiej radzą sobie z nazywaniem kolorów (rozróżnianie dojrzałych owoców od już zepsutych lub jeszcze niedojrzałych), mają większą łatwość łączenia przedmiotów i ich nazwami (związek z budową mózgu właściwości związane z werbalizowaniem są bardziej rozproszone niż u mężczyzn jeżeli dochodzi do udaru rehabilitacja jest trudniejsza niż u kobiet), zapamiętują ciągi wyrazów grupując je, podczas gdy mężczyźni zapamiętują je według kolejności (mężczyźni zaczynają mówić później niż kobiety szybciej składają zdania)

• cień zmienia postrzeganie kule wypukłe i wklęsłe

• te doświadczenia, Ramachandran wyjaśnia ukrytymi założeniami jakie czyni mózg. Te ukryte założenia ukształtowane zostały w procesie ewolucji

• ponieważ jesteśmy (ziemianie) cywilizacją solarną i światło zawsze padało z góry poczynione zostały założenia przez mózg że światło zawsze pada z góry

• zasady związane z postrzeganiem cieni związane są ze spostrzeganiem głębi

kontekst kulturowy - czy to co spostrzegamy jest związane z tym w jakiej kulturze zostaliśmy wychowani?

• Nie jest tak, że wszyscy ludzie na całym świecie spostrzegają jednakowo obiekty

• 1905 rok złudzenie Mullera - Leyera Strzałki do wewnątrz i do zewnątrz strzałka - kultura euroatlantycka odwrotnie - papuasi

• Europejczycy i amerykanie spostrzegają drugi z tych odcinków jako dłuższy od pierwszego Papuasi rzadziej dają się zwieść

• Ci którzy dorastają głównie w otoczeniu linii prostych oraz przedmiotów o regularnych kształtach zakładają, że jeżeli dwa odcinki są jednakowej długości to ten który jest dalej jest rzeczywiście większy strzałki mają nam wskazywać że mamy wrażenie że patrzymy na dwie przecinające się powierzchnie podobnie jak w miejscu gdzie ściany stykają się z podłogą.

• Eksperyment z Pigmejczykiem który nie znał perspektywy nazwał kraj „czarodziejską krainą” dlaczego pigmej spostrzegał pasące się w oddali bawoły jako owady. Obraz padający na siatkówkę jest mały u nas następuje poprawka w momencie kiedy obraz jest mały mózg dokonuje korekty i widzie te zwierzęta jako zwierzęta duże (poprawka na filmie brak korekty u ludzi którzy nie mają dostępu do filmu „no dobrze ale nasze moskity są takie a wasze są taaaaakie”)

Wykład nr 4 07.04.2008

1. Bodźce i ich właściwości

Bodziec - każda zmiana w otoczeniu, która może wywoływać zmiany w receptorze; inaczej, takie zdarzenie w otoczeniu fizycznym organizmu na które organizmy potrafi w sposób specyficzny reagować jest on informacją o otoczeniu ale spełnia swoją rolę wówczas gdy wpływa na przebieg procesów regulacyjnych bezpośrednio lub pośrednio.

co bodziec może?

• może wywołać zmiany w receptorze i ulec wygaszaniu na jednej z synaps dróg aferentnych (wstępujących) nie powodując zmian w ośrodkowym układzie nerwowym

• może ulec wygaszaniu na jednej z synaps, ale poprzez dokonanie zmian w receptorze modyfikować w pewnym odcinku czasu recepcje innych bodźców

• może po dojściu drogami aferentnymi (wstępującymi) do ośrodkowego układu nerwowego może modyfikować przebiegające w mózgu procesy regulacyjne

• po dojściu do ośrodkowego układu nerwowego bodziec może wywoływać w nim względnie trwałe zmiany modyfikujące przebieg przyszłych procesów regulacyjnych

• badania na gruncie psychofizyki zainicjował Fechner i zaproponował metody pomiarów wrażliwości sensorycznej uwzględniające dwa rodzaje progów zmysłowych

• nie każdy receptor przejmuje każdy rodzaj energii fizycznej (fala świetlna odbierana jest w receptorach siatkówki)

• próg dolny - odpowiada najmniejszej dostrzegalnej wielkości bodźca zdolnej do wywołania reakcji receptora w postaci impulsu nerwowego

• próg górny - największa ilość energii bodźca na który receptor jeszcze reaguje specyficznie dla tej ilości energii bodźca

• próg różnicy - odnosi się do najmniejszej dostrzegalnej różnicy pomiędzy bodźcami

• czy wielkość progów bodźca dolnego i górnego są wielkościami stałymi dla człowieka? :

Tak, dla człowieka są charakterystyczne pewne wielkości bodźców odbierane przez gatunek ludzki dla różnych ludzi istnieją takie różnice wynikają z różnic międzyludzkich. Zawsze te progi wrażliwości dla danej osoby trzeba obliczać jako średnią statystyczną w kilku pomiarach, progi te mogą ulegać pewnym zmianą lecz są względnie stałe (nie absolutnie stałe)

2. Receptorrr

def. która traktuje układ nerwowy jako układ cybernetyczny;

receptor to układ o jednym wejściu informacyjnym i jednym wyjściu informacyjnym i stanowi go wyspecjalizowane do odbioru określonego wymiaru sensorycznego zakończenie wypustki nerwowej, zwanej dalej neuronem obwodowym

• Klasyfikacja receptorów ze względu na ich lokalizację:

• Eksteroreceptory (receptory znajdujące się na powierzchni organizmu i odbierające bodźce z otoczenia)

• Ze wzgl. Na styczność spostrzeganego przedmiotu obiektu z organizmem

• Telereceptory (odbiór bodźca oddalonego od organizmu, wzrok słuch węch)

• kontaktoreceptory (odbiór bodźca w zetknięciu z receptoryczną powierzchnią organizmu smakowe i skórne)

• Interoreceptory (receptory znajdujące się wewnątrz organizmu i odbierające bodźce z jego wnętrza)

• Ze wzgl. Na lokalizację

• Proprioreceptory (znajdują się w narządach ruchu odbierające bodźce związane z położeniem poszczególnych części ciała i organizmu jako całości odbierają bodźce związane z ruchem znajdują się w ścięgnach mięśniach i stawach)

• Wisceroreceptory ( w narządach wewnętrznych i odbierające bodźce związane ze stanem tych narządów i stanowią je wyspecjalizowane zakończenia nerwowe, które znajdują się w narządach ciała, ściankach naczyń krwionośnych, płucach, jelitach)

Funkcjonowanie receptorów odbywa się bez naszej świadomości ( to co się dzieje na poziomie neurologicznym)

3. Problem drugi

spostrzeżenia to nie to samo co zdarzenia.... trudno tu o zgodę w jaki sposób te spostrzeżenia się tworzą, krótko mówiąc spór czy istnieje prymat całości nad częściami czy odwrotnie [Gestalt kontra Atomiści]

• Prymat części nad całością - Atomizm - Asocjacjonizm to stanowisko zostało wyraźnie zapoczątkowane przez Webera i Tichener. Koncepcja ta zakłada, że istnieją cztery sformułowane już przez Arystotelesa podstawowe prawa kojarzenia”

• prawo styczności w czasie przez styczność w czasie rozumie się że łączone są te elementy które albo współwystępują albo łączy je następstwo czasowe

• prawo styczności w przestrzeni kojarzymy te elementy, które występują obok siebie (sąsiadują ze sobą) ten rodzaj kojarzenia ma największe znaczenie przy spostrzeganiu wzrokowym

• prawo kontrastu

• prawo podobieństwa (kojarzymy elementy silnie kontrastujące albo do siebie podobne)

najważniejsze według asocjacjonistów są dwa pierwsze prawa

powtarzanie wielokrotnie elementów występujących po sobie w czasie lub współwystępujących prowadzi do trwałości tych skojarzeń i tworzenia tak zwanych sekwencji fazowych ( na poziomie neuronalnym) jeżeli pojawia się jeden element to uruchamia on aktywacje drugiej komórki odpowiadającej

• Zasady psychologii GESTLAT prymat - przewaga całości nad częściami, prymat spostrzegania nad wrażeniami (najpierw jest całość i to ona składa się ewentualnie z części ale je organizuje) przykład pani Basi z sekretariatu na plaży w Darłowie

Przedstawiciele: Wertheimer, Koffka, Kohler

Wertheimer zasady wyodrębniania całości:

1. bliskość przestrzenna lub sąsiedztwo w polu widzenia (kropki obok siebie - jednolita grupa)

2. jednolity wygląd lub podobieństwo (łączymy elementy o tym samym kształcie lub kolorze; problem: różnica kolor kształt)

3. wspólna droga (elementy poruszające się w tym samym kierunku widzimy jako odrębną grupę

4. dobra kontynuacja lub dobra figura grupa elementów jest zbudowana według jednolitej zasady to łatwiej ją wyodrębnić gdy zasady są różne

5. niewielkie rozmiary łatwiej wyodrębniamy te elementy które mają niewielkie rozmiary

6. łatwiej wyróżnić te figury które są symetryczne niż niesymetryczne

7. zgodność z chwilowym nastawieniem

8. ubiegłe doświadczenia i przyzwyczajenia - one też organizują nasze spostrzeganie

nasze nastawienie można wywołać określoną instrukcją (przykład (śmieszy p.Dębek kabaret mumio opisując sztukę abstrakcyjną a także omówienia krytyków sztuki „wyobraźcie sobie muzeum sztuki nowoczesnej... artysta na postumencie wysypał worek śrubek i wepchnął w środek pręt, krytycy sztuki mówią: no, coś w tym jest, sytuacja się zmienia kiedy autor zatytułował swoje dzieło np. „trud istnienia” nie jest to już takie śmieszne) w ten sposób poprzez instrukcje możemy stworzyć spostrzeżenie, dostrzec to czego nie dostrzegaliśmy wcześniej

ubiegłe doświadczenia i przyzwyczajenia - mamy tendencje do łączenia określonych obiektów jeżeli

pojęcie figury i tła:

1. figura ma kształt, tło jest bezkształtne

2. tło wygląda jakby rozprzestrzeniało się za figurą w sposób ciągły a nie jakby było przerwane przez figurę

3. figura wydaje się być wysunięta do przodu tło jakby było z tyłu

4. figura wydaje się narzucać, jest łatwiej zapamiętywana i wydaję się być bardziej sensowna

5. figura zdaje się być jaśniejsza od tła

porównanie atomistów z gestaltystami

1. asocjacjonizm część nad całością, gestalt całość nad częściami

2. A wrażenia są pierwotne spostrzeżenia wtórne G spostrzeżenia pierwotne a wrażenia poznane dopiero po analizie spostrzeżenia

3. A łączenie wrażeń następuję na podstawie praw kojarzenia (4) G wyodrębnianie całości następuje na podstawie tych mechanizmów które wyróżnia Wertheimer które według Gestaltu mają charakter wrodzony

4. A wszystkie części w polu percepcyjnym są jednakowo ważne G części ważniejsze (figura) i mniej ważne (tło)

5. u A nie są znane fizjologiczne podstawy wrażeń a u G nie są znane fizjologiczne podstawy spostrzeżeń

6. główny problem u A jakie wrażenia stanowią konstytutywną cześć spostrzeżeń a u G powstawanie obrazów nerwowych w mózgu

2008-04-14, nr 5

1. spostrzeganie wzrokowe

• pomimo tego iż bardzo wiele wiadomo na temat budowy, fizjologii, funkcjonowania neuronów w korze nauka wie dziś dosyć dużo ale jednak scalanie całego procesu spostrzegania wzrokowego jest do dziś nie wyjaśnione (ani atomiści ani gestaltyści)

• Frans Krick- biolog poszukiwał miejsca gdzie mieści się świadomość wzrokowa

• Za pomocą soczewki uzyskujemy obraz na siatkówce a następnie my (ludzie) scalamy te obrazy docierające do mózgu

• Krick: (zasady)

1. nasz układ wzrokowy może nas wprowadzić w błąd (złudzenia wzrokowe); różne rysunki mogą być interpretowane w różny sposób (pomimo tego, że jest kilka możliwości interpretacji mózg decyduje się na wybór jednej wersji w danej chwili; np. kobieta stara i młoda)

2. informacja, która dostarczana jest przez nasze narządy wzroku może nie być jednoznaczna

3. proces widzenia jest procesem twórczym (mózg nie jest wiernym rejestratorem napływających informacji i wszelkie braki w inf. docierających zostają wypełnione przez nas zgodnie z tym czego się spodziewamy lub co jest najbardziej prawdopodobne; stąd problem: co jest obiektywnym obrazem świata)

redukcjonizm Kricka - wszystko zapachy... to nic innego jak sposób w jaki zachowuje się nasz układ nerwowy, podkreśla on że ewolucje cechuje oportunizm (jeżeli jakieś działanie zachowanie rozwiązanie działało to bez względu na to jak ono jest dziwaczne ewolucja będzie starała się je upowszechnić przykład Kricka - sposób w jaki są połączone receptory w siatkówce (pętelka))

sygnału nerwowe z siatkówki (części receptorycznej) podążają przez skrzyżowanie dróg wzrokowych (prawe oko lewa strona i odwrotnie) następnie biegną do ciała kolankowatego bocznego (stacja przekaźnikowa, ponoć bardzo ważna ale tak naprawdę nikt nie wie dlaczego, struktura składa się z 6 warstw komórek off i on i najprawdopodobniej dokonuje się tam wstępna analiza bodźców wzrokowych i najprawdopodobniej rozpoznawanie kształtów) druga struktura także istotna to wzgórki czworacze, mają dwie podstawowe funkcje 1. lokalizacja bodźców; 2. ruchy gałek ocznych (konwegrencyjne sakkady(skokowe) i mikrosakkady) po przejściu tych ośrodków (ważnych ale nie do końca rozpoznanych) impuls dochodzi do części właściwej czyli do kory w płatach potylicznych i kora dzieli się przede wszystkim na korę projekcyjną (składa się z typowych komórek prostych) i korę paraprojekcyjną (komórki złożone) komórki proste reagują na pojawienie się w polu recepcyjnym pasków o określonym nachyleniu m.in. a kolejne komórki złożone reagują m.in. na linie o określonym nachyleniu i narożniki zarówno te i te reagują na barwę tu dochodzi do obróbki bodźców i rozkładanie na poszczególne bodźce poszczególne pola kory wzrokowej segregują różne składniki widzenia kształt kontrast odległość głębia ruch inne dokonują porównywania analizy barw kontrastów czy też położenia przedmiotów, obiektów

operacje jakich dokonać musi mózg muszą być wskazówki tymi wskazówkami będą te zgodne z gestalt prawo bliskości podobieństwa kontynuacji i zasada zamknięcia ale nie są to jedyne wskazówki Krick mówi że są to reguły heurystyczne niż żelazne zasady

obowiązuje zasada prostoty analiza tego co było na siatkówce w korze ustalane jest w sposób najprostszy i najbardziej sensowny jak mózg to ustala?

1. to co wymaga najmniejszej ilości informacji

2. mózg zawsze woli rozsądną interpretacje od interpretacji niestabilnej (obiekty nie mogą ulegać zmianą dlatego, że są np. w ruchu np. kotka rozszalała jest nadal kotką, słonie w oddali są dla nas nadal duże mamy pojęcie o przestrzeni)

wskazówki widzenia przestrzennego:

1. nakładanie się obrazu (obiekt znajdujący się bliżej częściowo zasłania położony dalej, mózg żeby wykorzystać tę wskazówkę musi wydedukować wg zasad gestalt np. wyodrębnianie tła i figury w przypadku gdy jest to niejednoznaczne mózg o tym decyduje

2. gradient struktury powierzchni widok trawnika na obrazku źdźbła położone wyżej wydają nam się mniejsze

3. pozorna wielkość obiekt wytwarza na siatkówce mniejszy obraz gdy jest oddalony mózg wnioskuje tak wtedy kiedy obiekt jest znany (pigmej o samochodach czy zwierzętach)

4. odległe krajobrazy są niebieskie

5. perspektywa

WSKAZÓWKI RUCHU zależą od dwóch procesów - systemu krótkiego zasięgu i systemu długiego zasięgu

• Krótki - wcześniejszy etap przetwarzania inf. wzrokowej, nie rozpoznaje obiektów tylko różnice w rozkładzie światła wykrywane przez siatkówkę i ten system wykrywa, że coś się rusza, ale nie wie co, proces ten dzieje się niezależnie od uwagi (druga hipoteza: być może system ten jest bardziej skomplikowany i oddziela figurę od tła i powoduje efekt wodospadu, ten układ jest najprawdopodobniej bardzo ważny pierwszą informacją jest rejestracja ruchu wśród organizmów żywych pozbawiony zdolności widzenia kolorów (dzieje się poza naszą uwagą świadomą)

• System długiego zasięgu - rejestruje ruchy obiektów, ale już co się przemieszcza - system w którym bierze udział proces uwagi

Te dwa systemy są podstawą widzenia ruchu!

Wskazówka

Padający obraz staje się coraz większy - zjawisko rozszerzania się obrazu, gdy idziemy do przodu to to co widzimy przesuwa się do tyłu (inf. o tym, że się poruszamy)

• Spostrzeganie kolorów

• Zjawisko Strofa (niezgodność pomiędzy pojęciem a kolorem np. zielony )

• Świadomość widzenia (Krick Damazio)

• W jaki sposób powstaje świadomość widzenia od strony neuronalnej:

• Istnieje coś takiego jak jednostka gnostyczna (twórca Jerzy Konorski)

• Istnieje główna komórka - Grandmather Cell uruchomienie tejże komórki miałoby powodować uruchomienie kolejnych komórek które tworzyłyby określony obraz dot. To obiektu który miałby być postrzegany tylko wzrokowo może jednak być tak, że dany obiekt składa się z kilku spostrzeżeń zmysłowych i scalanie informacji polega na scalaniu informacji z różnych części kory

• Pierwszym sposobem/możliwością scalania informacji jest określony przez geny schemat/model łączenia określonych właściwości

• Drugi sposób to scalanie informacji płynących z różnych kanałów poprzez powtarzanie czyli wyuczenie

• Co się dzieje gdy mamy do czynienia z nowym obiektem? Nie ma silnego połączenia pomiędzy poszczególnymi neuronami i wtedy właśnie mózg dokonując pewnych wstępnych założeń dopuszcza wersję najbardziej prawdopodobną (oto pojawia się kosmita - nasze założenia o kosmicie)

• rodzaj aktywności odpowiadający scalaniu - określony rodzaj komórek piramidowych i działanie we wzgórzu (krick uważał wzgórze za coś bardzo ważnego, że jest odpowiedzialne za świadomość wzrokową)

• Kwestia świadomości-- badania o świadomości badania szympansa szympans miał dotknąć nie czerwonej kropki która odbijała się w lustrze tylko miejsca w którym była ona narysowana na jego czole. Bardzo trudno nam określić od którego momentu istnieje czy od którego gatunku istnieje świadomość (świadomość dał nam Pan Bóg i tyle? - nie ma takiej dziury ewolucyjnej i najprawdopodobniej inne zwierzęta ją też mają )

• Świadomość to zjawisko jak najbardziej osobiste Damazio dzieli świadomość na kilka typów:

• Świadomość rdzenna - proste zjawisko biologiczne, zapewnia organizmowi poczucie samego sienie w tej chwili w danym miejscu dla tego rodzaju świadomości nie ma gdzie indziej, przedtem czy potem ona jest tu i teraz. Ten rodzaj świadomości jest stabilny w całym okresie życia nie zależy od pamięci rozumowania i języka, ten rodzaj świadomości nie jest właściwy tylko człowiekowi ale też innym organizmom (nie powiedziane którym) jest to swoista reprezentacja organizmu w mózgu którą możnaby nazwać proto-ja

• Świadomość rozszerzona - zapewnia organizmowi poczucie własnej osoby, miejsca jakie zajmuje, swojej indywidualnej historii, antycypowaniu przyszłości ja-autobiograficzne wyrastające z ja-rdzennego

• Zaburzenia związane z spostrzeganiem wzrokowym

• Urojenie autoskokowe - są wynikiem zaburzeń powstające na pograniczu kory ciemieniowej i czuciowej są zaburzeniami nieprzyjemnymi wizualnymi, pojawianie się swojego sobowtóra

• Doświadczanie obecności istoty boskiej (nie zawsze wzrokowe) na stan dzisiejszej wiedzy wiąże się ono z wyładowaniami jakie istnieją w padaczce jakiejś tam (skroniowej), dla jednych to dowód na istnienie Boga a dla sceptyków nie

• Urojenia Fregoliego - przykre zaburzenie, pacjent bierze osoby obce za znane pomimo tego, że dostrzega, że one nie są podobne do osób znanych ale ten pacjent uważa nawet że osoby znane przebrały się za nieznane, chorzy nie przyznają się do błędów

• Nadmierna stymulacja w części wzrokowej kory mózgowej odpowiadającej za widzenie kształtów wtedy pojawiają się zjawy (upiorne hahahaha)

2008-04-21 nr 6

• zapamiętać: system Pandemonium to nie jest system zbudowany z demonów

• Proces identyfikacji obiektu może przebiegać w następujący sposób: obraz percepcyjny porównywany jest z umysłowym wzorem. W tym podejściu jednak zakłada się że jest to jeden ze sposobów. Tak jest ale nie musi tak być zawsze.

• Wzorce mają charakter holistyczny i nie podlegają rozbiciu na elementy składowe

• Proces porównywania zmierza do maksymalnej zgodności obrazu z tym zakodowanym w pamięci trwałej. Obiekt rozpoznaje się jako zgodny ze wzorcem kiedy jest pełna zgodność (porównanie Nęckiego karta i bankomat, czyli zakodowane informacje i pamięć)

• Kategoryzacja sensoryczna poprzez detektory cech (detektory cech są wyspecjalizowane do odbioru cech, są to zespoły komórek nerwowych, które mogą być zlokalizowane już w narządach zmysłowych bądź na wyższych piętrach Układu nerwowego z korą włącznie.

• System PANDEMONIUM (Solfridge'a)

• System metaforyczny dotyczący rozpoznawania konkretnych kształtów, dotyczący rozpoznawania liter składa się z demonów

• Najpierw istnieje obiekt; litera A; działają demony obrazu rejestrują pierwotny sygnał obrazu zewnętrznego (obraz rozbijany na poszczególne cechy) po tym pojawiają się demony cech każdy z nich poszukuje w obrazie charakterystycznych cech albo linii albo kątów albo cech i kolejno mogą to być demony linii pionowych, poziomych ukośnych; kątów prostych i ostrych i krzywych ciągłych i nieciągłych. Po analizie cech pojawiają się demony poznawcze śledzą reakcje demonów cech, każdy demon poznawczy odpowiada za rozpoznanie cech jeden demon poznawczy= jedna litera. Demon poznawczy reaguje kiedy największa liczba cech jest pasująca w końcu pojawia się demon decyzji decyduje on który z demonów poznawczych najgłośniej krzyczy.

• System ten dotyczy najprostszych kształtów jest to metafora, dokonuje się analiza cech dopiero później są one ??kategoryzowane?? (Być może podobny mechanizm działa przy rozpoznawaniu twarzy model ten nie pasuje do absolutnie wszystkich)

• KATEGORYZACJA Brunner-

• wszelkie spostrzeganie ma charakter procesu kategoryzacyjnego zaliczanie obiektów do kategorii ma charakter decyzyjny.

• Jest takim samym procesem jak myślenie, tworzenie pojęć, w większości ma charakter nieświadomy, nie zawsze świadomie decydujemy do jakiej kategorii zaliczyć dany obiekt. Ostatecznym wynikiem kategoryzacji jest tożsamość kategorii z danym obiektem... obiektu

• Akt kategoryzacji-

1. organizm stymulowany bodźcami reaguje odniesieniem informacji o tych bodźcach tak by zaklasyfikować obiekt do pewnej klasy zdarzeń lub obiektów. Dzieje się tak na podstawie cech definicyjnych lub kryterialnych obiektu zawartych na wejściu.

2. proces polegający na posługiwaniu się wskazówkami tak by zaliczyć dany obiekt do pewnej kategorii a tymi wskazówkami są cechy definicyjne lub kryterialne

• reguły kategoryzacji

1. okreslają właściwości lub wartości cech jakie musi posiadać by zaliczyć go do danej klasy.

2. określają sposób łączenia cech

3. wagę jaką się przypisuje poszczególnym właściwością obiektu

4. reguła ta określa jakie są granice akceptacji w jakich muszą się mieścić cechy by mogły być uznane za cechy kryterialne

ETAPY kategoryzacji:

1. I etap prymitywnej kategoryzacji: obiekt zostaje wyodrębniony oraz wyodrębnione zostają właściwości modalne (dźwięk itp.,...) Brunner: może być tak, że na tym etapie się zakończy lecz w większości przechodzi się do następnego

2. II etap poszukujemy wskazówek (organizmy maksymalnie podatny na stymulację)

3. III etap próbnej kategoryzacji (spada podatność na stymulację )

4. IV etap zakończenie, potwierdzenie mogę obiektowi nadać tożsamość kategorialną ;zaprzestajemy szukania wskazówek - blokada na wskazówki

Efekt: Tożsamość kategorialna obiektu

• Część kategorii ma charakter wrodzony, większość jednak jest tworzona w procesie doświadczania; poza wskazówkami ważne jest czy owa kategoria jest prawdopodobna w danych warunkach

• Cechy kategorii: dostępność (mniejsza lub większa); im większa dostępność danej kategorii tym mniejsza temat informacji na wejściu konieczna do zaliczenia obiektu do danej kategorii. Im większa dostępność do kategorii tym większą liczbę cech na wejściu uznamy za wskazujące na przynależność do danej kategorii; im bardziej dostępne tym większe prawdopodobieństwo, że inne kategorie równie dobre lub nawet lepiej nadające się do otrzymania informacji ulegną zamaskowaniu.

• Zależy to od : Nastawienia, Od potrzeb, Zainteresowania, Kontekstu

• Gotowość percepcyjna - łatwość wykonywania danej kategorii do określonego materiału percepcyjnego większą gotowość będą miały te kategorie, które są wykorzystywane przez innych. Tak możemy wyjaśniać zjawisko stereotypizacji i konformizmu

• Zjawisko MONOPOLU: liczba kategorii wykorzystywanych przez człowieka; im większa tym monopol mniejszy i odwrotnie

• Im silniejsze powiązanie między kategorią a osobą tym większa gotowość

• Zjawisko obniżania gotowości percepcyjnej związane z obronnością percepcyjną

2008-05-05 , nr 8

SYNESTEZJA

• błąd natury czy niezbędna predyspozycja?

• 1883 Galton napisał artykuł i uważał że zjawisko to obiektywnie istnieje i ma charakter wrodzony

• zjawisko synestezji opisywało wiele osób ze zjawisk kultury i sztuki jako zjawisko które przeżywali

• (świeżutka koncepcja z roku 2000) dwaj badacze badali to zjawisko synestezji i badając je wysnuwali dosyć dalece idące hipotezy jak mógł wykształcić się język i operacjonalizacja pojęciami

• przykład z biografii Nabokowa różnica między angielskim A a A francuskim opisuje je w kolorach

• Wagner List Goethe (przykłady osób dotkniętych synestezją)

• Istnieje dosyć sporo odmian synestezji

• SYNESTEZJA (gr. Oznacza współczucie) spostrzeganie co można tłumaczyć podobnie jak czyni to Cytowic (1995) „joined sensation” połączone spostrzeganie,, połączenie zmysłów.

• Fenomen synestezji polega na łączeniu wrażeń odbieranych różnymi zmysłami. Jest zjawiskiem stosunkowo rzadkim: Cytowic - 1.20tys Galton 1/20 osób Ramachandran i Hubberd 1/200 osób jest synestetykiem (np. imię na stałe połączone z kolorem)

• Synestezja niezależne od woli połączenie informacji rzeczywistej , danej w jednej modalności zmysłowej z percepcją w innej modalności zmysłowej, której źródła nie tkwią w rzeczywiście pojawiających się bodźcach (R. Cytowic)

Kryteria Synestezji

• Są to doznania mimowolne, wywoływane natychmiastowo, nie można ich kontrolować (chociaż koncentracja uwagi może mieć wpływ na ich siłę)

• Wrażenia synestetyczne są spostrzegane jako zewnętrzne występujące poza umysłem, ale też nie odbierane za pomocą zmysłów

• Doświadczenia synestetytyczne są trwałe i niezmienne w czasie konkretny bodziec wywołuje zawsze te same wrażenia zmysłowe

• Pozostają w pamięci nawet jeżeli bodziec, który je uruchomił zostanie zapomniany, są one żywe i łatwo przypomniane

• Synestetycy mają silne przekonanie o realności ich wrażeń co często jest połączone z pozytywnymi emocjami.

Kryterium podziału

Rodzaje synestezji

Kierunek wywoływania współwrażeń Źródła wrażeń Rodzaje modalności Nasilenie wrażeń Poziom kodowania

Jednokierunkowa, czyli jedno wrażenie np., dźwięk wywołuje wrażenie koloru ale już nie odwrotnie Dwukierunkowa, czyli np. dźwięk wywołuje wrażenie koloru i odwrotnie kolor wywołuje wrażenie dźwięku Percepcyjna (wywoływana przez rzeczywisty bodziec) Konceptualna (wywołana przez wyobrażenie bodźca) możemy coś wypowiedzieć lub pomyśleć Synestezja leksykalna synestezja muzyczna (kolorowe słyszenie) Kolorowe wąchanie (trzeba odróżniać wyuczone elementy kulturotwórcze od synestezji) Silna - występuje rzadziej, jeden bodziec wywołuje wrażenie Słaba - naturalna zdolność do tworzenia międzymodalnych wrażeń Synestezja wysoka wywoływana przez abstrakcyjne pojęcie litery cyfry czy słowa Niska przez graficzną

Charakterystyka osób doświadczających synestezji

• charakter dziedziczny

• kobiety

• osoby leworęczne

• z reguły osoby o wysokim poziomie inteligencji

• Zdolnościami specjalnymi (uzdolnienia muzyczne, plastyczne, dobra pamięć)

• Częściej niż inni przeżywają sny prekognicyjne (sny o przeszłości lub przyszłości) poczucia dziwaczności, stany podobne do dejavu, objawy charakterystyczne dla padaczki skroniowej( przejawia się poczuciem aury dziwaczności)

Dwa podejścia wyjaśniające przyczyny synestezji:

• synestezja traktowana jako zaburzenie procesów poznawczych (dysfunkcja)

• Synestezja traktowana jako normalna działalność umysłu, która jest u różnych ludzi zróżnicowana

Synestezja jako zaburzenie percepcyjne

• Hipoteza skrzyżowanych wrażeń synestezja jest w tum przypadku rozumiana jako zaburzenie percepcyjne polegające na nieumiejętności różnicowania wrażeń ta hipoteza zakłada, że u snestetyków istnieją nietypowe połączenia, które powodują przepływ informacji ze zmysłu stymulowane do tego, który nie jest stymulowany realnym bodźcem. Może trak się dziać na skutek działania substancji neurochemicznych lub opóźnieniem mielinizacji w procesie rozwoju

• Hipoteza równoczesnego wyładowania (nadal dysfunkcja) zakłada że synestezja powstaje w wyniku jednoczesnego pobudzenia zespołów komórek, ale to jest wynikiem uszkodzenia połączeń synaptycznych. Według tej hipotezy synestezja jako zjawisko jest podobna do zaburzeń pojawiających się w halucynacjach wzrokowych (np. zjawisko autoskopowe). Ta jak i poprzednia hipoteza zakłada że synestezja jest związana z zaburzeniem procesów poznawczych

Hipotezy synest jako coś normalnego

• Hipoteza sprzężenia zwrotnego

stan normalny zdarzający się u wszystkich (może się zdarzyć u wszystkich) wtedy kiedy nie dochodzi do wyhamowania sprzężonego zwrotnego pomiędzy pobudzeniem spowodowanym przez bodźce zmysłowe, a pobudzeniem pamięci myślenia i emocjonalnego nastroju

• Hipoteza skrzyżowanych pobudzeń (V Ramachandrana i Hubberda)

Wg tej hipotezy zjawisko synestezji jest spowodowane skojarzeniu barw z graficznymi postaciami liter liczby powstaje w skutek skrzyżowania połączeń pomiędzy odpowiadającym za analizę barw polem V4 a ośrodkiem analizy graficznego kształtu liter . Oba te ośrodki są położone blisko siebie, Informacje wzrokowe są z pola 17 ( w którym są rozpoznawane proste właściwości bodźca takie jak kolor ruch kształt głębia ) są przesyłane do wyspecjalizowanych ośrodków położonych w płatach skroniowym i ciemieniowym. W przypadku barw informacja trafia do ośrodka V4 (zakręt wrzecionowaty w płacie skroniowym) jeżeli są dodatkowe połączenia (mogą występować rodzinnie) wówczas mamy do czynienia ze zjawiskiem synestezji

• Skrzyżowanie w ośrodku TPO

Kolejna hipoteza ma wyjaśniać proces powstawania tzw. wyższe synestezji. Blisko obok ośrodka TPO (odpowiada za zaawansowaną analizę kolorów a także jest ośrodkiem integracji międzymodalnej - następuje tam wyszukiwanie wspólnego mianownika w zbiorze pozornie niepodobnych do siebie bodźców) leży zakręt kątowy ( odpowiada między innymi za takie aspekty liczb jak ich kolejność ilość odejmowanie dodawanie dzielenia ale już nie za tabliczkę mnożenia - bo ona jest związana z pamięcią) i to skojarzenie kolorów z dźwiękiem liczby, powoduje zjawisko synestezji związane z liczbami i kolorami. ( te koncepcje nie są nie do obalenia)

Rola ośrodka TPO w tworzeniu metafor

• Ramachandran i Hubberd sądzą że w rozwoju filogenetycznym ośrodek TPO i mieszczący się tuż obok zakręt kątowy początkowo odpowiedzialny za integrację międzymodalną przekształcił się w bardzo elementarny typ abstrakcyjnego myślenia - wyszukiwanie wspólnego mianownika w zbiorze całkiem niepodobnych bodźców i z czasem został przystosowany do pełnienia kolejnej funkcji -tworzenia metafor.

• w przypadku tych plam w przyporządkowaniu do nich odpowiednich słów pomaga ośrodek TPO z zakrętem kątowym. Łagodne kontury plamy atramentowej w sposób metaforycznym imitują reprezentowane z kolei w ośrodkach korowych słuchu miękkie brzmienie słowa buba a ostre kształty z podobnie ostro słyszanym słowem kiki tym samym zdolność ta mogła się przyczynić do tworzenia h pojęć, do języka (Ramachandran, Hubberd)

• pacjenci z uszkodzonym ośrodkiem TPO nie dopasowują prawidłowo kształtów i słów jak to czyni 98% normalnych badanych (oni uważają że ten ośrodek jest odpowiedzialny za wykształcenie się języka)

Prawdopodobne przyczyny nadmiarowych połączeń

• koncepcja Barona-Coehna u podstaw tej hipotezy leży założenie, że u dzieci kora mózgowa jest niedojrzała i początkowo występuje nadmiar połączeń neuronalnych. W trakcie dojrzewania ulegają one specjalizacji, by zapobiec dezorientacji percepcyjnej. Nadmiarowe połączenia ulegają wygaszaniu jeżeli wskutek mutacji tak się nie dzieje może powstawać zjawisko synestezji

Konkluzje

• nie stwierdzono dzisiaj by zdolność do synestezji była wyraźnym zaburzeniem neurologicznym utrudniającym właściwą percepcje. Jest dodatkową zdolnością percepcyjną

• U podstaw synestezji leży najprawdopodobniej neurologiczna predyspozycja do tworzenia między modalnych połączeń charakterystyczna dla wszystkich ludzi

• Z wiekiem następuje specjalizacja połączeń neuronalnych w celu lepszego wyodrębniania cech bodźców

• Specjalizacja ta (normalnie dokonująca się z wiekiem ) może zostać zaburzona wskutek mutacji i manifestować się w postaci doświadczeń synestetycznych

• Richard Cytowic zgadza się , że zdolność do połączeń między modalnych jest filogenetyczną podstawą do umiejętności tworzenia metafor

PROCESY UWAGI nr 9

UWAGA

• Uwaga jest systemem odpowiedzialnym za selekcje informacji i zapobieganie skutkom przeładowania poznawczego przez nadmiar bodźców ( danych)

• Istotą procesów uwagi jest przede wszystkim selekcja - czyli wybór spośród wielu opcji jednego obiektu percepcji, jednego źródła informacji lub jednego tematu myślenia ( w którym się znajdujemy)

• Selekcja dotyczy zarówno percepcji jak i wyższych procesów poznawczych czyli myślenia zatem dzięki selekcji informacji możemy skupić się na jednym bodźcu lub źródle informacji lub też możemy dzięki selekcji kontrolować przebieg procesów intelektualnych

• Uwaga wiąże się ze świadomością, czyli ze zdawaniem sobie sprawy z tego co spostrzegamy i myślimy ale świadomość nie zawsze jest tożsama z uwagą ale zawsze stanowi wynik działania uwagi

Funkcje uwagi

• Selekcjonująca,

• ukierunkowująca procesy poznawcze

• kreślająca wielkości zasobów poświęcanych na realizację różnych zadań

Fizjologiczne mechanizmy uwagi

• Układ siatkowaty - neurologiczny korelat uwagi zawiera włókna pobudzające i hamujące które docierają do pól sensorycznych i asocjacyjnych w korze cześć wstępująca tego układu umiejscowiona jest w okolicach wzgórza (dosyć późno dojrzewa - na początku dzieci odbierają bodźce jako pewną wiązkę energii nie są w stanie ich różnicować; skupiają uwagę tylko na kilka minut zajęcia w przedszkolu 10 min zajęć gimnastyka i na zmianę. Tak naprawdę dojrzewa on w 14 15 roku życia)

• Odruch orientacyjny polega na skierowaniu receptorów na źródło stymulacji towarzyszy temu aktywność motoryczna ułatwiająca odbieranie bodźców. Odruch ten szybko wygasa w przypadku bodźców prostych

• Reakcja orientacyjna - rodzaj otwarcia poznawczego, przygotowania na przyjęcie bodźców (nie ma mowy o reakcji motorycznej wyżej tak)

• Indukcja ujemna - pobudzenie pojawiające się w pewnych okolicach kory powoduje zahamowanie w innych. Pobudzenie w korze ma początkowo charakter rozlany później ogniskowy (badania Pawłowa)

• Odruch orientacyjny jest charakterystyczny dla uwagi niespecyficznej a indukcja ujemna uruchamia uwagę specyficzną lub zogniskowaną

TRÓJKĄT AKTYWNOŚĆI UWAGOWEJ

Trzy okolice mózgu odpowiadają za trzy aspekty uwagi

• Ekspresja uwagi - aktywacja sieci neuronalnych w przednich i tylnych częściach kory, neurony te są odpowiedzialne za spostrzeganie przedmiotów i ich właściwości (dzięki temu kontaktujemy się ze światem )

• Mechanizmy wzmacniania - obejmuje neurony wzgórza odpowiedzialne za wybiórcze aktywizowanie różnych okolic kory (przykład Finiasa Gage'a dostał prętem w płat czołowy i zaczął bić żonę)

• Mechanizm kontroli pobudzane są neurony w płatach czołowych

Trójkąt uwagowy może być aktywizowany przez bodźce wewnętrzne (pobudzają one cześć układu zlokalizowanego w płatach czołowych ) i zewnętrzne pobudzane okolice sensoryczne kory. Dopiero gdy pobudzenie płatów czołowych lub/i okolic sensorycznych osiągną wystarczającą siłę wówczas uruchamiany jest mechanizmy ekspresji uwagi za pośrednictwem wzgórza

Selekcja i jej aspekty

• Selekcja źródła informacji czyli skąd ważniejsza informacja dopływa czy kanał ignorowany czy preferowany

• Przeszukiwanie pola percepcyjnego (wyszukiwanie słów zaczynających się na m a już nie na n; eksperymenty przeszukiwanie proste - jedna cecha i koniunkcyjne - dwie cechy)

• Przedłużona koncentracja na określonym typie obiektów ( ważny tu jest czas w jakim trzeba utrzymać uwagę koncentrować ją)

• Podzielność uwagi - możliwość koncentracji na dwóch lub większej liczbie źródeł informacji

• Przerzutność uwagi zdolność do przełączania się między dwoma zadaniami obsługiwanymi przez niezależne procesy przetwarzania informacji ( z jaką modalnością mamy do czynienia np. słuch kontra wzrok jak szybko umiemy przełączyć się na poszczególne kanały)

Selekcyjna funkcja uwagi poziomy selekcji

• Selekcja pierwotna - selekcja bodźców odbieranych przez narządy zmysłowe ten poziom selekcji jest warunkowany przez możliwości anatomiczne fizjologiczne naszych zmysłów ale też ta selekcja będzie związana z siła natężeniem bodźca

• Selekcja wtórna zachodzi w procesach pamięci pomiędzy STM (short term memory) i LTM (long term memory) ograniczeniem jest szybkość kodowania informacji w pamięci długotrwałej przeżycia traumatyczne są dłużej zachowywane niż neutralne mimo to są słabiej zapisane w pamięci krótkotrwałej

• Trzeciego rzędu pojawia się gdy posługujemy się wiedzą zapisaną w pamięci trwałej przygotowuje plan działania proces selekcji nie dotyczy selekcji bodźców tak jak w pierwotnej selekcjonujemy to co jest zachowane w pamięci

MODEL DONALDA BROADBENTA (litery Y)

• Uwaga działa na zasadzie „ zwrotnicy” przepuszczając informacje z lewego lub prawego kanału informacyjnego a ramiona tych kanałów zbiegają się w jeden kanał semantyczny w którzy możliwa jest semantyczna obróbka bodźców

• O tym decydują fizyczne właściwości bodźca fizyczność kolejność w szeregu bądź też współistnienie innych bodźców

• Nieprzetwarzany bodziec pozostaje w kanale sensorycznym zamknięty jeżeli nie podlega dalszej semantycznej obróbce zostaje zapomniany(możemy zapamiętać płeć speakera ale już nie treść wypowiedzi)

MODEL ANN TREISSMAN (wg niej wcześniejszy model nie jest słuszny bo ten filtr uwagowy jest zdolny do sklejania informacji nawet jeżeli pochodzą z dwóch kanałów ale na zasadzie semantycznej)

• Uwaga działa tak, że przełącza się automatycznie z kanału „ ważnego” na „ignorowany” jeżeli to co jest śledzone łączy się w jakiś sposób z informacjami zamieszczonymi w kanale dotąd ignorowanym

• Filtr Uwagowy jest zdolny do sklejania informacji z dwóch kanałów pochodzących z różnych źródeł jeżeli w wyniku takiego zabiegu powstaje coś co ma sens wg Treismann nie chodzi o to co idzie do np. prawego i lewego ucha tylko jaką ma zawartość semantyczną

• Wg niej filtr uwagowy jest otwierany od wewnątrz a nie od zewnątrz jak u Broadbenta

Uwaga jako proces ukierunkowujący

• Jest to poszukiwanie informacji które w danym momencie mogą być przydatne

• Ta funkcja uwagi wiąże się z eksploracją percepcyjną (przeszukiwaniem pola percepcyjnego) i poznawczą

• Uwaga ekstensywna zakres informacji jest szeroki ale przetwarzanie jest płytkie

• Uwaga intensywna zakres informacji wąski ale przetwarzanie głębokie

Alokacja zasobów uwagi

• Teoria alokacji zasobów (Daniela Khanemana) - też Neisser tak uważa jest to teoria podzielności uwagi czyli każdy system poznaczy dysponuje odpowiednią ilością energii mentalnej (zasobem poznawczym) (one wszystkie razem tworzą całość; każdy z nas posiada określony zasób poznawczy). Jest to podejście holistyczne gdy wymagania zasobów ze strony różnych procesów dziejących się równocześnie przekraczają możliwości systemu, wówczas mamy do czynienia z zakłóceniami (interferencją)

• Parcjaliści - G. Allport - sądzą że uwaga jest systemem modułowym są to niezależne struktury związane z poszczególnymi funkcjami poznawczymi.

(czynności zautomatyzowane da się ze sobą połączyć; o ile możemy rozmawiać przez telefon i zapisywać adres ale jeśli w czasie jazdy samochodem będziemy tworzyć wyobrażenia podczas jazdy samochodem to przez ułamki sekund nie panujemy nad tym obrazem który powinien nas interesować

• podział zasobów

• Trudność zadania - łatwe - niewiele zasobów trudne - więcej jak łatwe to możemy poświęcić się jeszcze jednej czynności

• Poziom pobudzenia - prawo Yorkesa - Dodsona (im wyższe pobudzenie tym lepiej istotny też jest stopień trudności zadania)

• Polityka inwestycyjna systemu poznawczego człowiek wybiera to w co będzie zaangażowany to co będzie jego przedmiotem zainteresowania zależy od chwilowych intencji i stanów motywacyjnych może być tak, że niezrealizowana potrzeba przez długi okres czasu wytwarza określone nastawienie

• Ocena zapotrzebowania - czy dane zadanie będzie wymagało tego wysiłku czy też nie

• Nie było o czujności i detekcji sygnałów - zwrócić uwagę!!!

Dystraktory

• Są to bodźce odwracające uwagę:

• Bodźce zewnętrzne takie jak dźwięki barwy natężenie światła

• Bodźce wewnętrzne takie jak myśli intruzywne które przybierają postać obrazów czy myśli natrętnych, najczęściej mają charakter nieprzyjemny i z nimi wiąże się

• Efekt rykoszetu

Ruminacje - wielokrotne „przeżuwanie” tych samych myśli (pojawiają się kiedy stymulacja zewnętrzna jest niewielka najczęściej przed snem, wtedy jest już coraz mniej bodźców z otoczenia i wielu ludzi po to żeby pozbyć się tych stanów cały czas poszukuje nowych bodźców i stymulacji .W.Frank o tym pisał o nerwicy egzystencjalnej ludzie pracują przez cały tydzień są w ruchu i przychodzi niedziela a z niedzielą poczucie pustki deprecha i takie tam także można przywoływać koncepcje Zuckermana - brak bodźców powoduje zmaganie się człowieka z pseudorecepcjami)

Procesy automatyczne i kontrolowane:

• Automatyczne nie angażują świadomości i potrzebują mało uwagi; kontrolowane z udziałem świadomości i wymaga sporo uwagi; a - mogą przebywać równolegle, zadania są dobrze znane i łatwe zadania są wykonywane szybko i jest możliwość pracy w trybie równoległym natomiast zadania złożone, te które są słabo opanowane lub też muszą być wykonywane w sposób sekwencyjny są pod kontrolą świadomości

• Zaburzenia wynikające z działania automatycznego Polegają na tym że, rozpoczęcie czynności rutynowej powoduje ześlizg i kontrole nad nim przejmują czynności automatyczne:

• Ominięcia - Przerwanie czynności rutynowej powoduje ominięcie pozostałych faz

• Perseweracje - powtarzanie części lub całości procedury

• Błąd opisu - wewnętrzny opis planowanych czynności wykonujemy na złym obiekcie (pakowanie chleba do lodówki;)

• Błędy zależne od danych w tym wypadku informacje sensoryczne przejmują kontrolę nad przebiegiem planowanego działania (podając nr telefonu słyszymy jakąś liczbę i dodajemy ją do tego numeru)

• Błędy asocjacyjne - silne skojarzenia wywołujące reakcję rutynową (chłopczyk jaś=dziecko ludzkie a nie praca magisterska)\

• Brak aktywacji po zakończeniu czynności (idziemy do sklepu po coś i zapominamy po co przyszliśmy)

• Uruchomienie jednej czynności powoduje uruchomienie kolejnej, działamy wedle określonych skryptów i nie ma miejsca na refleksję.

PAMIĘĆ:

Refleksja: większość kojarzy pamięć z przeszłością doświadczeniami pozytywnymi i negatywnymi z punktu widzenia ewolucji można powiedzieć tak: nasza pamięć nie została stworzona po to byśmy mieli kopię własnego życia, pamięć w rzeczywistości jest stworzona po to by umożliwiała nam przetrwanie uczenie się bo tak naprawdę nie jest nam potrzebna kopia własnego życia z punktu widzenia ewolucyjnego potrzebna jest tylko po to by umożliwić przetrwanie

Podstawowy podział to rozumienie pamięci jako zdolność i jako proces

• Pamięć rozumiana jako zdolność (Strenberg) zbiór środków za pomocą których sięgamy do naszych przeszłych doświadczeń, dzięki czemu możemy wykorzystywać te informacje w chwili obecnej

• Pamięć rozumiana jako proces w tym rozumieniu analizujemy pamięć jako dynamiczne mechanizmy związane z zachowaniem i odtwarzaniem informacji o naszych przeszłych doświadczeniach

• W pamięci (jako procesie)wyróżniamy trzy podstawowe operacje:

1. Kodowania, czyli operacje polegające na zamianie bodźców jakie do nas docierają na ślady pamięciowe

2. Przechowywania są częściowo wyznaczone przez sposoby kodowania informacji info przechowywane krótko w niewielkim stopniu zmieniają swoją treść dokładność postać natomiast info przechowywane długo ulegają licznym przekształceniom, prawie nigdy nie są identyczne ponieważ nakładają się na nie kolejne informacje które odbieramy później

3. Odtwarzania wiążą się z możliwością dostępu do zawartości naszej pamięci

• Rozumienie pamięci jako zdolności i procesu aspekty jednego i drugiego

Pamięć jako zdolność to właściwości jednostki będące warunkiem pojawienia się procesu to element ludzkiego wyposażenia, który wskazuje na duże różnice indywidualne, pamięć jest składnikiem inteligencji a więc tego elementu naszego wyposażenia który jest w dużym stopniu zdeterminowany genetycznie, składa się ze specyficznych zdolności, które mogą się donosić do różnych dziedzin np. pamięć melodii dat cyfr pamięć twarzy ale niekoniecznie pamięci twarzy razem z nazwiskiem, istnieją możliwości ćwiczenia, doskonalenia pamięci.

Pamięć jako proces konsekwencje tego procesu ujawniają się w zachowaniu, proces ten składa się u wszystkich ludzi z faz identycznych czyli zapamiętywania, przechowywania i odtwarzania (patrz wyżej), pamięć jako proces jest fazą przetwarzania informacji i istnieją specyficzne procesy przetwarzania informacji charakterystyczne dla różnych form pamięci np. semantycznej czy autobiograficznej

Tulving mówi że pamięć nie jest procesem autonomicznym czyli oddzielonym tylko wypadkową takich procesów jak spostrzeganie podejmowanie decyzji i programowanie działania. Pierwszym etapem procesów pamięci jest spostrzeganie, drugi kodowanie, czyli zamiana spostrzeżeń na ślad pamięciowy, rekodowanie zamiana informacji już zawartych poprzez te które napływają później, przechowywanie ślad zrekodowany jest przechowywany, procesy wydobywania z pamięci, ostatni który jest procesem decyzyjnym, co ma być wydobyte co ma zostać ujawnione

Neurologiczne korelaty pamięci które są istotne:

Dla pamięci długotrwałej istotne będą trzy podstawowe struktury: kora skroniowa (amnezja), struktura hipokampa (komórki nerwowe w tej strukturze mają możliwość odradzania się a nawet jeśli nie są w stanie to inne komórki wytwarzają wtedy więcej połączeń; struktura ta jest takim ośrodkiem gdzie informacje po przejściu przez korę zostają poddane kolejnej obróbce, to w tym miejscu tworzą się złożone już reprezentacje o tej strukturze mówi się że jest to mapa kognitywna, tu tworzy się cały kontekst i konstruuje nasze wspomnienie; struktura hipokampa jest bardzo wrażliwa na czynniki mające charakter bodźców traumatycznych - przy niektórych zapaleniach mózgu może ona ulec zniszczeniu wtedy pamięć długotrwała może być zaburzona struktura ta pod wpływem stresu się kurczy, wysusza i tak pozostaje jeżeli stres jest długotrwały, ciało migdałowate (jądro migdałowate) ośrodek który jest przystosowany do wyzwalania szybkich reakcji zapewniających przeżycie (fight or flight) jego zadaniem jest nadawanie etykiety emocjonalnej zdarzeniu bądź obiektowi i uruchamianiu reakcji behawioralnej, jądro działa w sposób zgrubny, ma ono działać natychmiastowo choćby nawet się myliło jeżeli widzimy coś cos może być zagrażające ono zareaguje, jądro ma bardzo wiele połączeń z korą kiedy dokonuje się ocena jednocześnie jest wysyłany sygnał do kory by ona zweryfikowała ocenę zgrubną, w drugą stronę od kory do jądra migdałowatego połączeń jest już mało i jest to rzeczywisty problem alarmujące jądro nie otrzymuje komunikatów które mogłyby je „uspokoić” terapia nie martw się będzie dobrze ma niską skuteczność; jądro migdałowate nie „tworzy” obrazów reprezentacji, to będzie się działo dopiero w korze, jeżeli zdarzy się tak że nie wytworzy się obraz, to go nie będzie (nie ma przebłysków o molestowaniu z przeszłości czyt. Amerykańskie filmy - jeśli obrazu nie było to go nie ma) jądro migdałowate zapamiętuje bodźce i reakcje ciała. To co się zdarzyło we wczesnym dzieciństwie zostało zapamiętane ale nieświadomie i w przyszłości w podobnej konfiguracji bodźców może zostać ujawnione będziemy się bali konfiguracji bodźców nie wiedząc czemu, i tu Freud ma racje, że nasze ciało pamięta określone reakcje na zestaw bodźców, zdecydowanie łatwiej jest wytworzyć nowy odruch iż walczyć ze starymi (nazwisko Ledoux)

• Wtedy kiedy pojawiają się emocje negatywne zapamiętywanie jest trwalsze ( powinno być ale tak nie jest że procesy pamięci są związane z emocjami negatywnymi)

• Jest tak że emocje negatywne i zarówno pozytywne wspomagają zapamiętywanie w ogóle istotny jest poziom emocji

Taki stan emocjonalny jak lęk zawęża pole zakres uwagi uwaga jest wtedy ukierunkowana na bodźce sygnalizujące niebezpieczeństwo

1. zdarzenie powinno być wyraziste spostrzegane jako silne emocjonalnie w czasie swojego wystąpienia i musi być przetworzone wkrótce po zdarzeniu

2. późniejszy bieg wydarzeń musi uczynić to zdarzenie zdarzeniem centralnym bądź też musi być to początek sekwencji kolejnych zdarzeń lub ma istotne znaczenie dla późniejszych czynności

3. zdarzenie powinno być stosunkowo niezwykłe tak aby nie zostało zatarte przez późniejsze podobne zdarzenie

• zasady związane z łączeniem wydarzeń pozytywnych bądź negatywnych emocjonalnie może mieć zastosowanie w reklamie (twórcy reklam mogą wyjść z założenia że trzeba robić straszne reklamy żebyśmy dłużej zapamiętali dany produkt) taka reklama została by zapamiętana ale kojarzenie z produktem byłoby negatywne

podział pamięci ze względu na kryterium czasowe

Atkinson Shriffien'a) traktują procesy pamięci jako niezależne magazyny pamięciowe i każdy z tych rodzajów pamięci wedle tego kryterium ma inne sposoby kodowania i inne sposoby odtwarzania, nie wszystkie informacje są przesyłane to long term memory ma to znaczenie adaptacyjne to po pierwsze a po drugie szybkość przenoszenia z short term memory do longo term memory jest ograniczona ponieważ te informacje które są przenoszone do pamięci długotrwałej musza zostać do włączone do istniejących już struktur

1. pamięć ultrakrótkotrwała sensoryczna

jest to pamięć której czas przechowywania informacji jest mniej więcej kilka sekund i bardzo trudno oddzielić ją od procesu spostrzegania ona rejestruje fizyczne właściwości bodźców ale nie rejestruje ich znaczenia jest to pamięć charakterystyczna dla poszczególnych modalności zmysłowych, pojemność najprawdopodobniej jest większa niż pamięci krótkotrwałej ale jest to przedmiotem dyskusyjnym oszacowanie tej pamięci jest trudne gdyż chodzi tutaj o modalności zmysłowe (bodźce wzrokowe słuchowe węchowe itd.) informacje z tej pamięci są przenoszone do

2. pamięci krótkotrwałej

w której o czas przechowywania jest dłuższy ale istnieje ograniczenie związane z pojemnością pamięci krótkotrwałej pojemność 7+- dwa elementy czas przechowywania może być dłuższy niż kilka sekund czasami kilka minut zgłoski bezsensowne pamiętamy gorzej ma ona swoje specyficzne właściwości zakres pamięci zwiększa się z wiekiem małe dziecko może zapamiętać około 2 elementów pamięć ta też się zmniejsza gdy „wapnieją obwody” pamięć krótkotrwała jest bardzo wrażliwa na tzw przeładowanie poznawcze może ona wtedy ulegać zaburzeniom

3. pamięć długotrwała trwała w ch... i ciut ciut informacji zakres nieograniczony zdecydowanie większe niż „jakieś tam gigabajty:D”

co zapamiętujemy i jak są zapisywane muszą spełniać następujące warunki materiał musi być wielokrotnie powtarzany sposób kodowania powinien być ekonomiczny bo ciągle dostarczane są nowe porcje materiału powinien być tak zorganizowany żeby był do niego łatwy dostęp zjawisko amnezji dziecięcej - sięgając pamięcią wstecz (dzieci do 3 roku życia nie mają dobrze rozwiniętych struktur związanych z mową i dlatego zapamiętują ale nie mogą tego odtworzyć, wydobyć z pamięci)

pamięć podzielona ze względu na formę przechowywania informacji

• pamięć epizodyczna dotyczy doznań zmysłowych z którymi mieliśmy osobiście do czynienia; informacje porządkowane są na osi czasu dotyczy naszego życia osobistej przeszłości jest ona bardzo zależna od kontekstu; informacje wydobywane mogą być mocno zniekształcane; w zależności od audytorium różnie opowiadamy (co innego matce, babce czy koleżance) aktualizacje mają charakter dowolny, wymagają pewnego wysiłku; nie ma znaczenia dla wykształcenia ogólnego, może być to tak zwana mądrość życiowa; uporządkowanie na linii na osi czasu, relacje są przyczynowo skutkowe; mają także poniekąd uporządkowanie hierarchiczne

• pamięć semantyczna rejestrujemy informacje na podstawie danych pośrednich wyrażanych za pomocą komunikatów językowych, pojęć; inf. porządkowane są w sposób hierarchiczny za pomocą pojęć; wiedza dotyczy świata; wiedza nie jest zniekształcona; nie zależna od kontekstu; niezależnie od audytorium; aktualizacja ma charakter automatyczny; wymaga języka, traktuje się tą wiedze jako sieć hierarchiczną o dobrym uporządkowaniu, sieci te są tak zbudowane by zapewniać nam pewną ekonomię poznaczą

• pytanie która pierwsza się pojawia czy semantyczna czy epizodyczna Tulving uważa że najpierw musi się pojawić pamięć semantyczna a przeciwnicy (Maruszewski żywcem !!!) odwrotnie

podział pamięci ze względu na mechanizmy wydobywania podział na pamięć

• deklaratywną (pamięć typu wiem, że) informacje przechowywane w postaci abstrakcyjnej angażującej język mogą być łatwo wydobywane z pamięci mają charakter świadomy

neurologiczny deklarant - hipokamp płaty skroniowe i płaty czołowe

• niedeklaratywną czyli proceduralną (wiem, jak) dotyczy przede wszystkim nawyków ma charakter nieświadomy wydobywanie z tej pamięci jest automatyczne angażujemy oprócz hipokampa także korę motoryczną i móżdżek odporna na amnezje w przeciwieństwie do pamięci deklaratywnej

podział nowy

pamięć autobiograficzna = pamięć epizodyczna+ deklaratywna odnosi się do mojej wiedzy z przeszłości

• wspomnienia są uporządkowane sekwencyjnie, zdarzenia są datowane, mają lokalizacje czasową może być tak że ona ma charakter sekwencyjny (daty w sensie było to parę dni po tym jak cos tam cos tam bla bla bla) jesteśmy w stanie wytworzyć obraz w momencie gdy nasza pamięć nas zawodzi (książka plus koleżanka x dr Dębek) mają dla jednostki sens, zdarzenia odnoszą się do własnego ja chociaż my nie musimy w tych wydarzeniach pełnić centralnej funkcji, w pamięci autobiograficznej dane semantyczne plus dane epizodyczne dane kodowane na poziomie obrazowym werbalnym i dane te faktograficzne związane z własną osoba są bardzo odporne na zmiany (maruszewski strona 213-214) bardzo ważny związek z emocjami, ma charakter najczęściej świadomy aczkolwiek jak twierdzi prof. Maruszewski nie zawsze tak musi być, pojawia się wtedy kiedy jest ukształtowane własne ja poczucie odrębności, tożsamości, wcześniej mamy do czynienia z protopamięcia tak zwaną jednostka tworzy wspomnienia ale nie musi ich wiązać z własną osobą;

• formy:

1. narracja werbalna, (kształtowanie własnej historii na ile jest aprobowana społecznie),

2. formy obrazowe (prawdziwe lub nieprawdziwe, emocje wszystko jest nimi zabarwione)

3. trwałość przechowywania:

1. czas im więcej czasu tym gorzej przechowywane

2. pojemność schematów pojęciowych (pojemność można zapisać w ramach jednego schematu)

3. wyrazistość wyrażenia

4. znak emocji (nie jest to pewne); istotą jest fakt znaczenia emocjonalnego.

Dejavu - już widziane rozpoznanie bez przypominania poczucie znaności; nigdy nie widziane dejavu poczucie alienacji w sytuacja doskonaleń znanych

Specyficzne wyładowanie w neuronach w płatach skroniowych?

Zjawisko lampy błyskowej - w określonym czasie zapisu w pamięci z foto dokładnością (zjawisko nowe, emocjonalnie nacechowane)motywowanie z dość dużą dokładnością, każde dawniejsze wspomnienia nigdy nie są takie same

Kryteria pamięci:

1. trwałość pamięci (przechowywanie)

2. Szybkość (zapamiętywanie łatwość uczenia się)

3. dokładność wierność pamięci ( relacja odtwarzanie treść fazy zapamiętywania)

4. Gotowość ( odtwarzanie bez zakłóceń łatwo bez oporów potrzebne aktywizujące bodźce?)

5. zakres (ile różnorodnego materiału zapamiętujemy podczas 1 próby ekspozycji materiału

zapominanie:

• ślady pamięciowe mogą być całkowicie wymazane, ślad znanośći

• INTERFERENCJA - hamowanie nakładania się materiałów:

1. Retroaktywna - obniżanie przechowywania zadania A (wcześniejszego) pod wpływem zadania B które interferuje na odtwarzanie zadania A

2. Proaktywna - obniżanie przechowywania zadania B w wyniku uprzedniego uczenia się zadania A

Jedna z hipotez czemu nie pamiętamy

D. Schachter pogrupował te przyczyny: ewolucjoniści - to cywilizacja nam przeszkadza, natura a rozwinięta pamięć autobiograficzna; postęp wymaga rozwoju p. semantyczne (oparte na pojęciach „młoda” pamięć)

- nietrwałość pamięci - utrata informacji z pamięci operacyjnej (konstrukt teoretyczny umiejętność wykorzystywania w realizacji danego zadania informacja z pamięci)

I problem z pętlą fonologiczną ( A. Baddeley) podsystem wspomagający pamięć roboczą, regulacja przepływu do i z pamięci długotrwałej; istotna rola w zapamiętywaniu języka, łączenia dźwięków, jeżeli nie działa prawidłowo nie utrzymamy dźwięku tak długo by powstał ślad pamięciowy, może być to mowa wewnętrzna, powód zaburzeń gdy przy kodowaniu wykonujemy wiele podobnych czynności - Interferencja; wspomnienia nie są wzmacniane - tendencja do zanikania (nawet całkowicie) w trakcie marzeń sennych by sen zapamiętać trzeba go sobie opowiedzieć.

• roztargnienie -zaburzenie podzielności uwagi: gdy brak staranności przy zapamiętywaniu, brak kodowania przywoływanie pamięci kinestetycznej ( mnemotechniki - tak ale dużo aktywności i świadomości

• perspektywa pamięci oceniamy ludzi ze względu na te możliwości

1. oparte na zdarzeniach - wykonanie zadania gdy nastąpi określone zdarzenie (zobaczysz x-> powiedz...)

2. oparte na czasie wykonanie w określonym czasie, brak wskazówek

• blokowanie - paradoks baker-Baker, baker-Baker więcej informacji, połączenie różnych modalności, zaburzenie spoidła wielkiego, żeby pamiętać osobę plus nazwisko:

1. poziom reprezentacji wzrokowej

2. poziom reprezentacji pojęciowej

3. info o funkcjach bądź charakterystycznych właściwościach obiektu

4. poziom reprezentacji fonologicznej (składający się na dane słowo; uruchamia się po wzrokowej i pojęciowej)

• słaba pamięć o źródle informacji - działanie natury

• tendencyjność - to co zgodne ze schematami - stereotypy - są jednocześnie dużą oszczędnością

• zanik - zanika z czasem

UCZENIE SIĘ

• programy ściśle przestrzegane ale też modyfikowane imprinting skoro tak - dlaczego tak trudne bo w szkole widza pojęciowa wymagająca powtarzania, w przyrodzie nie uczymy się na zapas ( być może kiedyś ta wiedza się przyda); zbiór informacji=wiedza; trzeba ją uporządkować, szkoła powinna uczyć kategoryzowania ( nie tylko według jej schematów; sami uczniowie mają tworzyć własne sposoby kategoryzacji

• Hipotezy dlaczego proces uczenia chociaż jest tak powszechny i tak łatwy to jednak w szkołach i uniwersytetach nie jest on taki prosty dla uczniów i studentów i w związku z tym trzeba stosować procesy aktywizujące

• Nie ma procesu uczenia się bez procesów pamięci

Transfer w niektórych przypadkach jest tym czym interferencja

Uczenie się proces prowadzący do względnie trwałej modyfikacji zachowana i jednostki, w wyniku jej uprzednich doświadczeń i uczenie się jest możliwe tylko przy prawidłowo działających funkcjonujących procesach pamięci czyli przy zdolności do tworzenia magazynowania i odtwarzania doświadczeń,

wg Altmana mówimy o trzech poziomach zachowań

1. zachowania które nie ulegają zmianom pod wpływem nowych doświadczeń ( przede wszystkim chodzi o czynności fizjologiczne takie jak np., praca serca oddychanie; przy czy m altman dosyć kategorycznie takie czynności zaklasyfikował jako nie podlegające modyfikacji przez doświadczenie dr Dębek: są osoby które mogą wpłynąć na czynności fizjologiczne i to w dosyć znacznym stopniu np. poprzez medytacje; generalnie czynności są kierowane przez autonomiczny układ nerwowy i nie podlegają wpływowi doświadczenia

2. dają się modyfikować w programie epigenetycznym zawierającym wrodzone elementy do których niezbędny jest udział doświadczenia; różne postaci zalotów ptaków obrona terytorium reakcje związane z imprintingiem to są wrodzone schematy zachowań ale one sa uruchamiane poprzez pojawienie się bodźców wyzwalających szereg takich doświadczeń przeprowadzał Konrad Lorenz, mógł on uczynić się matką kaczuszek bo był pierwszym obiektem który się pojawił po wykluciu:D, przykład wrodzonych zachowań który dr Dębek miała okazję obserwować i nieco zmodyfikować; przyniesiono bociana który wypadł z gniazda i próbował lotów, wylądował w bagnistym jeziorze, dr Dębek miała kłopoty z bocianem; bo nie otwierał przed nią dzioba chociaż serwowała najlepszą wołowinkę, a bocian powinien mieć flaczki, pytanie: Jak nakarmić bociana? Trzeba się przebrać w biała koszulkę i kamizelkę i podawać am z góry bo tak mu mama i tata daje; bocian później poleciał po uprzednim lądowaniu w pokrzywach odruch otwierania dzioba jest odruchem wrodzonym ale ta czynność może być modyfikowana doświadczeniem

3. programowane przez uczenie się w kontakcie ze środowiskiem, tu już bez gotowych schematów są to zmiany kształtujące się w wyniku indywidualnych doświadczeń, różne rodzaje uczenia:

1. warunkowanie klasyczne: Pawłow, punktem wyjścia jest odruch warunkowy i na tym opiera się te badania, bodziec który wyzwala reakcję fizjologiczną to bodziec bezwarunkowy i po nim występuje reakcja bezwarunkowa Pawłow chciał połączyć bodziec bezwarunkowy z bodźcem neutralnym obojętnym, stosował czerwoną lampkę lub brzęczyk które poprzedzały bodziec bezwarunkowy ślinienie się jest bezwarunkowe w wyniku uczenia się pies ślinił się już tylko na lampkę podstawowa zasada: bodziec neutralny ma poprzedzać bodziec biologicznie nieobojętny; możemy powiązać bodźce które nie mają żadnego znaczenia dla człowieka czy zwierzęcia które muszą poprzedzać bodźce nieobojętne bo inaczej nie byłoby sensu, w latach 80 badania nad znaczeniem kontekstu w uczeniu się klasycznym: te same dawki narkotyku w zależności od środowiska mogą być znoszone przez organizm albo źle przyjmowane, organizm uczy się przygotowywać na narkotyk, zwiększanie narkotyku w odpowiednim środowisku może nie wywoływać tak drastycznych skutków w starym otoczeniu nie tak źle a w nowym komplikacje lub nawet śmierć, Pawłow: bodźcem neutralnym może być każdy bodziec, później badacze: zwierzęta i ludzie są wyposażeni w biologiczną gotowość do nauczenia się pewnych czynności np. u ludzi lęk przed psami owadami wywołujemy prościej a dużo trudniej na widok stołu na przykład podstawowe pojęcia: wygaszanie - odruch może zostać wygaszony jeżeli nie jest powtarzany ale jeżeli pojawi się podobny zestaw bodźców, neutralnego z biologicznie obojętnym to odruch pojawi się i stosunkowo szybko zostanie wyuczony na nowo samoistne odnowienie odruchu, generalizacji rozszerzenie reagowania tą samą reakcją na bodźce podobne (odruch lęku działający na psy łaciate może działać na inne zwierzęta łaciate) różnicowanie - uczenie się różnych reakcji na bodźce podobne

2. warunkowanie sprawcze inaczej warunkowanie instrumentalne badanie thorndike'a uczenie się określonych reakcji za pomocą wzmocnienia (koty i dźwignia) prawa efektu - nieskuteczne próby zostają stopniowo wyeliminowane a skuteczne podtrzymywane częstość występowania danego zachowania zależy do efektu jaki to zachowanie wywołuje, wzmocnienia mogą być pozytywne lub negatywne pozytywne po każdej odpowiedniej porcji czasu otrzymuje się nagrodę, czas ten jest regularny (zwierzęta nas podsłuchują) reguła stałych proporcji po każdej n-tej liczbie operacji następuje naggroda kontrastowe reguły zmienne odstępy czasowe i zmienne proporcje (kasyno) zwierzęta organizm nie jest przystosowany do tego że np. polowania udawały się w piątki albo że po piątym skoku szósty jest udany zasada premack'a rodzice stosują intuicyjnie najpierw odrób lekcje a później będziesz oglądał telewizje (najpierw zrób coś gorszego a później będzie coś lepszego) jeżeli dostaniemy taką szanse że wykonujemy czynność mniej atrakcyjną po której występuje czynność atrakcyjna to jest szansa na utrzymanie tej mniej atrakcyjnej wzmocnienia negatywne mają charakter bodźców awersyjnych których organizm unika, skuteczność nagradzania i karania z karami wiążą się negatywne skutki np. unikanie źródeł kary (np. osoby karzącej) zjawisko wyuczonej bezradności (Seligman) jeśli ludzie dostrzegają że nie mają wpływu na jakieś zjawisko popadają w stan apatii przygnębienia i przestają w ogóle działać społeczeństwo dobrobytu ludzie dostają nagrody wzmocnienia bez względu na to czy coś zrobili czy nie

3. uczenie się utajone koncepcja Tolmana badania na szczurach, kształtowanie map poznawczych, uczenie szczurów odszukiwania pokarmu bez specjalnego warunkowania, szczury uczyły się jak dojść do jedzenia uczenie się wg niego nie jest wynikiem warunkowania ale jest przejawem złożonej aktywności poznawczej, lynch: badania nad tworzeniem map poznawczych także u ludzi np. w centrach handlowych mapy poznawcze są umysłowymi reprezentacjami poznawczymi, uczenie się może mieć charakter utajony, uczenie się niekoniecznie ma charakter liniowy ten przyrost doświadczenia czy wiedzy przebiega w sposób liniowy, uczeń uczący się musi znaleźć pewien klucz jakąś zasadę która powoduje że można ten materiał ze sobą integrować, w szkole powinni uczyć się jak uczyć, trzeba sobie zasad pytanie o czym ja przeczytałem i zrobić mini notatkę i linki do poszukiwania wiedzy, uczenie się może mieć charakter skokowy a przyrost wiedzy może nastąpić po zgromadzeniu materiału

uczenie się a wiek:

• krzywa uczenia się w związku z wiekiem dzieci mają zdolność uczenia się coraz wyższą a ona związana jest także z pamięcią zakres pamięci bezpośredniej u małych dzieci to tylko dwa elementy więc pamięć wzrasta na początku około 10-12 roku życia ten zakres pamięci się stabilizuje nie ulega wyraźnym zmianom a potem (do pierwszych 20 lat życia ta szybkość uczenia się wzrasta) a potem stabilizuje się w wielu przypadkach osoby młode są bardzo elastyczne i szybko się uczą zakres pamięci nie zmniejsza się w sposób wyraźny do 45 roku życia starzy się uczą szybko nie tyle że nie potrafią się szybko nauczyć tylko mają szereg nawyków które im to utrudniają

różnice płci nie ma!

• Więcej geniuszy męskich czy nie? Pawłowski rozpiętość: więcej może i jest geniuszy ale tez jest więcej kretynów duża rozpiętość mniejsza u kobiet, kobiety zwykle mają większe trudności z mapami ale orientacja w terenie lepsza bo mają większe kompetencje społeczne facet się nigdy nie zapyta o drogę poz

poziom inteligencji kontra uczenie się ma znaczenie?

• Tak przede wszystkim chodzi o uczenie się bardziej złożonego materiału u osób z upośledzeniem nie ma albo zaburzone są procesy abstrakcyjne itd... cała działalność mózgu skupia się na jednej czynności a na inne nie starcza już miejsca ludzie dokonują ogromnych obliczeń mat a są bezradni geniusze

nastawienie kontra uczenie tak!

• wytwarzanie gotowości do przyswojenia sobie odpowiednich treści podejmowania czynności czy spostrzegania odpowiednich bodźców i dlatego na początku wykładów mówiła Dr Dębek nastawienie: pokochajcie procesy poznawcze i w każdym z tematów znaleźć coś absolutnie fantastycznego

powtórzenia mają też znaczenie -

• krzywe uczenia się zwrócić uwagę ba początku przyrosty związane z efektami uczenia się są bardzo małe a potem zwiększają się a potem z kolei plateau im więcej się uczymy tym nic z tego nie wynika

efekt pierwszeństwa - lepsze z zapamiętywanie efektów początkowych

efekt świeżości - lepsze zapamiętywanie końcowego materiału jako efekt działania STM (wystąpienia: powiedz o czym chcesz powiedzieć, etos patos itd. A na końcu powiedzieć co chcieliśmy uzyskać)

TRANSFER - doświadczenie zdobyte przez jednostkę wpływa na przebieg gromadzenia nowych danych jeżeli wpływ da się zarejestrować, zauważyć to mówimy o transferze czyli o przenoszeniu wprawy i jeżeli możemy mówić o transferze negatywnym - interferencja ten którego się uczyliśmy wcześniej wpływa na to czego się uczymy teraz.

Rodzaje transferów:

1. specyficzny wyst gdy w materiałach występują podobne elementy, może być też niespecyficzny transfer zasad, przenoszenie ogólnych sposobów uczenia się postępowania,

2. transfer w sferze sensoryczno motorycznej przenoszenie wprawy z jednej strony ciała na druga m.in. w sferze poznawczej związany z rozwiązywaniem zadań z tworzeniem modeli i posługiwaniu się nimi, eksperymentowanie, zdolność do formowania celu działań, formułowania przebiegu procesu hipotez, weryfikacji hipotez, jeżeli nauczyliśmy się modelu eksperymentalnego to możemy go wykorzystać nie tylko na jedna zadanie w sferze strategii pamięciowych w sferze emocjonalno-motywacyjnej nabywanie wprawy w kompetencjach społecznych

Nie należy się uczyć obszernego materiału w sposób skomasowany

Im dłuższy i im trudniejszy materiał tym więcej seansów uczenia się rozłożonych w czasie

---