Czarkowska, Kluzowa, Slany: Elementy demografii roz. 5

- struktura ludności wg wieku i płci jest podstawowa, analizę wszelkich procesów demograficznych zaczyna się od poznania tej struktury w danej społeczności. Wpływa ona na przebieg wszystkich procesów demograficznych

- wpływa także na tempo wzrostu gospodarczego, struktury spożycia, sytuacji na rynku pracy, kształtowanie się życia rodzinnego, obyczajowość, świadomość polityczną, uczestnictwo w kulturze.

- łatwiej bada się podział na płeć; jest dychotomiczny i niezmienny, wiek ludzi się zmienia, dlatego w badaniach dzieli się ich na grupy wiekowe, dla ułatwienia.

1. Struktura wg płci co się bada:

a) jak przedstawia się struktura płci w danej populacji

b) jakie czynnik wpływają na jej kształtowanie

c) jakie skutki wywołują przemiany tej struktury

- tu następuje charakterystyka współczynników feminizacji i maskulinizacji

2. Czynniki mające wpływ na strukturę wg płci

1. rodzi się więcej chłopców (ok 515 na 1000 urodzeń), szczególnie w latach powojennych ta liczba wzrasta niewiadomo dlaczego.

2. umieralność mężczyzn wyższa niż umieralność kobiet (tylko w społ. gdzie pozycja kobiety jest bardzo niska ta prawidłowość się nie sprawdza)

3. Liczba kobiet wzrasta w wyższych grupach wiekowych. Dlatego populacje mÅ‚ode, o szerokiej „podstawie” piramidy wieku majÄ… stosunkowo mniejszy udziaÅ‚ kobiet w populacji.

4. Migracje zagraniczne (z reguły migruje za granicę więcej mężczyzn) powodują, że na obszarach imigracji rośnie % mężczyzn, a emigracji rośnie % kobiet. Kobiety dominują w migracjach typu miasto-wieś, co powoduje często defeminizację wsi.

5. Wojny przynoszÄ… straty przede wszystkim w grupie mężczyzn. Powoduje to sfeminizowanie rynku pracy (zatrudnianie kobiet w „ mÄ™skich” zawodach) oraz rynku matrymonialnego (mÅ‚odzi mężczyźni + starsze kobiety), roÅ›nie autonomiczność kobiet.

- W miastach przewaga kobiet występuje w grupie wiekowej 20-24, na wsiach 45-49, w skali kraju ok. 40 lat. (dane z 1986!). Młodzi mężczyźni na wsi mają problemy ze znalezieniem żony w swoim wieku.

- socjologowie badają głównie status płci i podział ról społecznych wg płci, podział obowiązków w rodzinie, określonych typem kultury. Mead pisze, że to nie natura a kultura kształtuje ten podział ról.

- koncepcja Kingsleya Davisa - 3 typy rozwoju rodziny i gospodarstwa domowego:

1. wczesny rozwój, społ. zbierackie, łowieckie, rolnicza, podział pracy w zależności od wieku i płci. Wszyscy uczestniczą w zbieraniu pożywienia.

2. rewolucja przemysłowa, tzw. breadwinner system, kiedy mężczyzna pracuje poza domem, a kobieta prowadzi gospodarstwo domowe i wychowuje dzieci. 3 obowiązki kobiety: dzieci, kuchnia, kościół. Mężczyzna w tym okresie zarabiał na rodzinę, uczestniczył w życiu publicznym jako pełnoprawny obywatel, jest jednostką samorealizującą się.

3. zmiana statusu kobiet, staje się ona tak samo uprawniona jak mężczyzna, typ egalitarnego małżeństwa. Choć wg A. Schegel jeszcze nam do tego typu brakuje. Mężczyźni dalej nadal zarabiają więcej od kobiet, częściej obejmują ważne stanowiska etc. Kobiety nadal wykonują więcej prac związanych z domem.

- emancypacja kobiet ma wpływ na kształtowanie się rodziny - syndrom opóźniania małżeństwa i posiadania dzieci, tworzenie się związków nieformalnych, zmienia się struktura wg wykształcenia ze względu na powszechną edukację kobiet. Przyspiesza to proces modernizacji społeczno - kulturowej.

2. Struktura wg wieku

- wiek wyznacza siÄ™ od momentu urodzenia

- podział na wiek kalendarzowy i biologiczny i problemy z tego wynikające (wiek kalendarzowy, który określa podejmowanie określonych ról społecznych, nie zawsze pokrywa się z biologicznym rozwojem jednostki, np. zwalnianie z pracy osoby w pełni sprawnej, bo wkroczyła w wiek emerytalny)

- wiek społeczny

- podziaÅ‚y ludnoÅ›ci wg wieku: podstawowy (1,2,3,…), wg 5-cio letnich grup wiekowych,

- podział biologiczny (stopień dojrzałości wg kategorii: 1. dzieci i młodzież 2. dorośli 3. ludność stara. Klasyczny schemat stworzył Sundbarg, do grupy 1 należą osoby w wieku 0-14, 2. 15-49, 3. 50+, stosuje się jednak też inne podziały)

- podział ekonomiczny (przedprodukcyjny, prod. i poprod.) każdy kraj ma swój podział wg wieku na poszczególne grupy, w Polsce są 3 warianty.

- podział urbanistyczny, wg potrzeb społecznych (np. gdzie trzeba budować żłobki i szkoły, bo jest dużo dzieci w tym wieku. Wiek żłobkowy 0-2, przedszkolny 3-6, szkolny 7-15.

- analiza ludności wg wieku pozwala na analizę istotnych elementów życia społecznego, np. zakres praw i obowiązków, wzorce działania w sferze polityki, kultury etc. Wszystkie te cechy są historycznie zmienne.

- Współczynniki i indeksy: młodości, starości, udział ludności dorosłej w społ., obciążenia ekonomicznego I(dzieci÷dorośli), II(starzy÷dorośli) i III(dzieci i starzy podzielone przez dorosłych) typu. Mediana wieku ludności (wartość środkowa)

- Piramidy wieku wg Sundbarga (dokładnie to, co mówiła na wykładzie)

- piramidy dla Polski z roku 1985 dla miasta i wsi (miasta liczniejsze, nadwyżka kobiet w wieku20+)

- piramidy kształtują: rodność, płodność, umieralność i migracje.

-wzajemna zależność: procesy demograficzne wpływają na kształt piramidy i odwrotnie, jej kształt wpływa na procesy.

- wpływ zjawisk społecznych: wojny, fala urodzeń po wojnach, poprawa warunków sanitarnych i medycyny.

- postępuje proces starzenia się ludności

- przez migracje najstarsze są województwa ściany wschodniej

- tworzy się skale starości demograficznej na podstawie współczynników starości ( skala Rosseta, skala ONZ, skala Beaujeu - Garnier)

- konsekwencje starzenia siÄ™ ludnoÅ›ci (też byÅ‚o na wykÅ‚adzie, nic nowego, głównie fakt, że nie bÄ™dzie komu pracować na nasze emerytury i spadnie akceptacja dla ludzi starszych jako „pasożytów”) Teoria Maddoxa, wg niej ludzie starzy powinni w peÅ‚ni uczestniczyć w życiu spoÅ‚ecznym.

1

---