Roz. 1
Demografia od gr. demos-lud grapheia-opis
Nauka o prawid艂owo艣ciach rozwoju ludno艣ci wyst臋puj膮cych w okre艣lonych warunkach spo艂.-ekonom. i terytorialnych;
Zajmuje si臋 badaniem stanu liczebnego ludno艣ci, jej rozmieszczenia przestrzennego, struktury pod wzgl. okre艣lonych cech oraz proces贸w ruchu naturalnego (ur., zgony, ma艂偶e艅stwa, rozwody) i ruchu w臋dr贸wkowego.
Subdyscypliny demografii:
dem. opisowa - tylko opis;
dem. analityczna - bada zjawiska w konkret. populacjach, ilo艣ciowe metody analizy;
dem. teoretyczna - bada popul. z punktu widzenia og贸lnych prawid艂owo艣ci rozwojowych;
dem. por贸wnawcza - r贸偶nice na przestrzeni czasu;
dem. potencjalna - r贸偶nice na przestrzeni czasu
doktryny demograficzne - formu艂owanie teorii ludno艣ci
polityka ludno艣ciowa - wypracowuje dzia艂ania prowadz膮ce do zamierzonych efekt贸w w zakr. rozwoju polityki ludno艣ciowej.
Dem. ilo艣ciowa : relacje osoby/zbiory (ma艂偶e艅stwa, rodziny, gosp.domowe) a wydarzenia demograficzne (ur., zgony, migracje)
Dem. jako艣ciowa: rozmieszczenie w populacji cech jako艣ciowych (cechy intelektualne, spo艂eczne)
Zwi膮zki demografii z naukami spo艂ecznymi:
Demografia historyczna: szczeg. przydatna w badaniu okres贸w, dla kt贸rych brak pe艂nych danych statystycznych.
Demografia ekonomiczna: powi膮zania proces贸w gospodarczych i ludno艣ciowych
Demografia spo艂eczna: analiza spo艂. uwarunkowa艅 i konsekwencji proces贸w ludno艣ciowych oraz bada wp艂yw zjawisk ludno艣ciowych na procesy spo艂.
Inne: polityka spo艂.; nauki prawne
Nauki humanistyczne
Psychologia ludno艣ci: bada wp艂yw zachowa艅 i postaw na procesy dem. i odwrotnie
Etyka ludno艣ciowa
Problemy badawcze 艂膮cz膮 d. tak偶e z takimi dziedzinami jak:
Antropologia
Paleodemografia (na pograniczu antropologii i demografii): bada procesy ludno艣ciowe w czasach bez 藕r贸de艂 pisanych
Genetyka / genetyka populacyjna - sk艂ad genetyczny populacji, g臋sto艣膰 cech/
Eugenika
Roz.2
Zwi膮zki demografii z socjologi膮
Ten sam obiekt badawczy ale analizowany z innej strony socjologia: zbiorowo艣膰 ludzka jako tworz膮ca system ca艂o艣膰 (spo艂); demografia: zbiorowo艣膰 (ludno艣膰) jako podsystem w systemie „spo艂ecze艅stwie”.
Powi膮zania metodologiczne
1) statystyka w socjologii
szko艂a chicagowska - Rober Park (1864-1944)
badania nad ekologiczn膮 organizacj膮 spo艂. i procesami np. ruchliwo艣ci膮, centralizacj膮, koncentracj膮; korzystaj膮 z metod statystycznych.
MAPY IZOMETRYCZNE: char.dla szko艂y chicagowskiej; przedstawiaj膮
wsp贸艂wyst臋powanie zjawisk socjologiczno-demograficzno-ekonomicznych
metoda modelowania matematycznego - konstruowanie modeli spo艂ecze艅stwa.
2) metody socjologiczna sonda偶-ankieta-panel w demografii
badania sonda偶owe „survey studies”
techniki: ankieta - metoda po艣rednia
wywiad - metoda bezpo艣rednia - wywiad indywidualny/zbiorowy, jawny/ukryty, skategoryzowany(wg okre艣lonego planu, z wystandaryzowanym kwestionariuszem) /nieskategoryzowany.
panel ta sama grupa, co najmniej 2-krotne badania na dany temat; cel: uchwycenie zmian postaw w czasie.
metoda monograficzna (zast. F. le Play) badanie powi膮za艅 mi臋dzy wszystkimi zjawiskami wyst臋puj膮cymi w 艣rodowisku.
Roz. 4
analiza demograficzna
bada powi膮zania pomi臋dzy a) poszczeg贸lnymi zjawiskami demograficznymi
b) zjawiskami demograficznymi i pozademograficznymi.
wa偶ne: korelacja nie zawsze implikuje przyczynowo艣膰!
4 fazy bada艅:
1) sprecyzowanie problemu badawczego
2) zebranie materia艂贸w
3) oprac.danych ilo艣ciowych ilo艣ciowych fazy 2
4) badanie przyczyn, skutk贸w, zale偶no艣ci
Badania te maj膮 charakter interdyscyplinarny.
analiza poprzeczna - oparta na danych ludno艣ciowych odnosz膮cych si臋 do danego momentu (np. okresu kalendarzowego)
kohorta - zbiorowo艣膰 ludzi, kt贸rzy prze偶yli to samo wydarzenie w tym samym czasie.
generacja - kohorta os贸b urodzonych w tym samym czasie.
analiza wzd艂u偶na - dot.wydarze艅 zachodz膮cych w poszczeg贸lnych kohortach od momentu prze偶ycia tego samego wydarzenia do momentu bada艅
w przypadku generacji jest to statystyczna historia generacji
Podstawowe mierniki
mierniki cz臋stotliwo艣ci/nat臋偶enia - wyst臋powanie danego zjawiska w (sub)populacji
mierniki prawdopodobie艅stwa - zaj艣cie danego zjawiska przy za艂o偶onych warunkach; tablice przebiegu danego procesu
mierniki struktur demograficznych - podzia艂 na subpopulacje ze wzgl臋du n cechy; badanie danej struktury np. ma艂偶e艅stw w danym momencie.
Wsp贸艂czynnik og贸lny (surowy) - dot. ca艂ej populacji.
A - dana populacja
Nt - liczba wydarze艅 demograficznych w populacji A w czasie t
Pt - 艣rednia liczba ludno艣ci w populacji A, t (lub w po艂owie t)
twn - wsp贸艂czynnik mierz膮cy cz臋stotliwo艣膰 wyst臋powania w t danego wydarzenia w populacji A
C=100 lub 1000
Wsp贸艂czynnik cz膮stkowy - dot. subpopulacji.
STANDARYZACJA danych - zabieg ujednolicania danych demograficznych, przydatna przy por贸wnywaniu dw贸ch populacji lub jednej po up艂ywie czasu.
Czarkowska, Kluzowa, Slany „Elementy demografii” Roz.1,2,4