Roz. 1

Demografia od gr. demos-lud grapheia-opis

Nauka o prawidłowościach rozwoju ludności występujących w określonych warunkach społ.-ekonom. i terytorialnych;

Zajmuje się badaniem stanu liczebnego ludności, jej rozmieszczenia przestrzennego, struktury pod wzgl. określonych cech oraz procesów ruchu naturalnego (ur., zgony, małżeństwa, rozwody) i ruchu wędrówkowego.

Subdyscypliny demografii:

dem. opisowa - tylko opis;

dem. analityczna - bada zjawiska w konkret. populacjach, ilościowe metody analizy;

dem. teoretyczna - bada popul. z punktu widzenia ogólnych prawidłowości rozwojowych;

dem. porównawcza - różnice na przestrzeni czasu;

dem. potencjalna - różnice na przestrzeni czasu

doktryny demograficzne - formułowanie teorii ludności

polityka ludnościowa - wypracowuje działania prowadzące do zamierzonych efektów w zakr. rozwoju polityki ludnościowej.

Dem. ilościowa : relacje osoby/zbiory (małżeństwa, rodziny, gosp.domowe) a wydarzenia demograficzne (ur., zgony, migracje)

Dem. jakościowa: rozmieszczenie w populacji cech jakościowych (cechy intelektualne, społeczne)

Związki demografii z naukami społecznymi:

• Demografia historyczna: szczeg. przydatna w badaniu okresów, dla których brak pełnych danych statystycznych.

• Demografia ekonomiczna: powiązania procesów gospodarczych i ludnościowych

• Demografia społeczna: analiza społ. uwarunkowań i konsekwencji procesów ludnościowych oraz bada wpływ zjawisk ludnościowych na procesy społ.

Inne: polityka społ.; nauki prawne

Nauki humanistyczne

• Psychologia ludności: bada wpływ zachowań i postaw na procesy dem. i odwrotnie

• Etyka ludnościowa

Problemy badawcze łączą d. także z takimi dziedzinami jak:

• Antropologia

• Paleodemografia (na pograniczu antropologii i demografii): bada procesy ludnościowe w czasach bez źródeł pisanych

• Genetyka / genetyka populacyjna - skład genetyczny populacji, gęstość cech/

• Eugenika

Roz.2

Związki demografii z socjologią

Ten sam obiekt badawczy ale analizowany z innej strony socjologia: zbiorowość ludzka jako tworząca system całość (społ); demografia: zbiorowość (ludność) jako podsystem w systemie „społeczeństwie”.

Powiązania metodologiczne

1) statystyka w socjologii

• szkoła chicagowska - Rober Park (1864-1944)

badania nad ekologiczną organizacją społ. i procesami np. ruchliwością, centralizacją, koncentracją; korzystają z metod statystycznych.

• MAPY IZOMETRYCZNE: char.dla szkoły chicagowskiej; przedstawiają

współwystępowanie zjawisk socjologiczno-demograficzno-ekonomicznych

• metoda modelowania matematycznego - konstruowanie modeli społeczeństwa.

2) metody socjologiczna sondaż-ankieta-panel w demografii

badania sondażowe „survey studies”

techniki: ankieta - metoda pośrednia

wywiad - metoda bezpośrednia - wywiad indywidualny/zbiorowy, jawny/ukryty, skategoryzowany(wg określonego planu, z wystandaryzowanym kwestionariuszem) /nieskategoryzowany.

panel ta sama grupa, co najmniej 2-krotne badania na dany temat; cel: uchwycenie zmian postaw w czasie.

metoda monograficzna (zast. F. le Play) badanie powiązań między wszystkimi zjawiskami występującymi w środowisku.

Roz. 4

analiza demograficzna

bada powiązania pomiędzy a) poszczególnymi zjawiskami demograficznymi

b) zjawiskami demograficznymi i pozademograficznymi.

ważne: korelacja nie zawsze implikuje przyczynowość!

4 fazy badań:

1) sprecyzowanie problemu badawczego

2) zebranie materiałów

3) oprac.danych ilościowych ilościowych fazy 2

4) badanie przyczyn, skutków, zależności

Badania te mają charakter interdyscyplinarny.

analiza poprzeczna - oparta na danych ludnościowych odnoszących się do danego momentu (np. okresu kalendarzowego)

kohorta - zbiorowość ludzi, którzy przeżyli to samo wydarzenie w tym samym czasie.

generacja - kohorta osób urodzonych w tym samym czasie.

analiza wzdłużna - dot.wydarzeń zachodzących w poszczególnych kohortach od momentu przeżycia tego samego wydarzenia do momentu badań

w przypadku generacji jest to statystyczna historia generacji

Podstawowe mierniki

1. mierniki częstotliwości/natężenia - występowanie danego zjawiska w (sub)populacji

2. mierniki prawdopodobieństwa - zajście danego zjawiska przy założonych warunkach; tablice przebiegu danego procesu

3. mierniki struktur demograficznych - podział na subpopulacje ze względu n cechy; badanie danej struktury np. małżeństw w danym momencie.

Współczynnik ogólny (surowy) - dot. całej populacji.

A - dana populacja

N_t - liczba wydarzeń demograficznych w populacji A w czasie t

P_t - średnia liczba ludności w populacji A, t (lub w połowie t)

t_wn - współczynnik mierzący częstotliwość występowania w t danego wydarzenia w populacji A

C=100 lub 1000

Współczynnik cząstkowy - dot. subpopulacji.

STANDARYZACJA danych - zabieg ujednolicania danych demograficznych, przydatna przy porównywaniu dwóch populacji lub jednej po upływie czasu.

Czarkowska, Kluzowa, Slany „Elementy demografii” Roz.1,2,4

---