ROZDZIAŁ I

Pierwsze plany i doświadczenia w dziedzinie integracji walutowej.

WPROWADZENIE DO TEORII UNII WALUTOWEJ

Etapy rozwoju integracji regionalnej:

1. Strefa wolnego handlu

• Stopniowe eliminowanie barier i ograniczeń ilościowych w handlu pomiędzy krajami kreacja obrotów w ramach strefy i osiąganie przez podmioty gospodarcze korzyści skali produkcji.

• Kraje zachowują niezależność w prowadzeniu polityki handlowej wobec partnerów nienależących do tej strefy.

Unia celna- cechy strefy wolnego handlu i dodatkowo:

• Przyjęcie przez kraje członkowskie wspólnej, zewnętrznej taryfy celnej ograniczenia w prowadzeniu zewnętrznej polityki handlowej wzrost taryf celnych wobec niektórych produktów i producentów

• Korzyści: kreacja obrotów handlowych na terenie strefy, efekt przesunięcia handlu, miejsce dostawców spoza unii mogą zająć dostawcy z jej obszaru.

• Wspólny rynek

• Liberalizacja obejmuje towary, usługi, przepływ czynników produkcji.

• Bardziej efektywna alokacja zasobów.

• Prowadzi do rozszerzenia procesów integracyjnych poprzez wzrost znaczenia polityki realizowanej na szczeblu wspólnotowym.

• Unia gospodarcza

• Łączy zniesienie ograniczeń w wymianie towarów i przepływie czynników produkcji z eliminacją ograniczeń wynikających z różnic w polityce ekonomicznej realizowanej na szczeblu narodowym.

• Całkowita integracja gospodarcza

• Unifikacja polityki pieniężnej, fiskalne, społecznej, antykryzysowej, utworzenie władzy ponadnarodowej (decyzje wiążące dla wszystkich krajów członkowskich)

Warunki utworzenia unii walutowej:

• Pełna integracja rynku finansowego

• Pełna swoboda przepływu kapitału

• Całkowite i nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych

Warunki końcowego stadium integracji gospodarczej, czyli unii walutowej: (na podstawie traktatu z Maastricht 1992)

• Gwarancja całkowitej i nieodwracalnej wymienialności walut

• Pełna liberalizacja przepływów kapitałowych pomiędzy krajami członkowskimi

• Całkowita integracja rynków finansowych krajów członkowskich

• Nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych, bez marży wahań

• Jedna polityka pieniężna prowadzona przez jeden bank centralny

Jednak w praktyce mogą występować różne rodzaje unii walutowej, charakteryzujące się różnym poziomem integracji walutowej.4 formy unii walutowej:

1. wprowadzenie wspólnej waluty

• utworzenie jednego niezależnego banku centralnego odpowiadającego za podaż pieniądza, politykę pieniężną i kursową

1. powiązanie kursowe tzw. unia kursowa

• grupa krajów wprowadza stałe kursy walutowe

• zniesienie ograniczeń w przepływie kapitału na obszarze krajów członkowskich

• nie eliminuje ona ryzyka kursowego

1. charakteryzująca się dużą swobodą

• kursy walut nie muszą być usztywnione, mogą zachować płynność w ramach obszaru unii

1. wprowadzenie waluty paralelnej

• funkcjonuje ona obok walut narodowych

W planie Wernera zakładano:

• pełną i nieodwracalną wymienialność walut

• eliminację wahań kursów walutowych

• nieodwracalne usztywnienie relacji kursowych

• liberalizację przepływu kapitału

• ujednolicenie polityki pieniężnej

• harmonizację polityki ekonomicznej

Klasyczne kryteria teorii optymalnych obszarów walutowych:

1. obszar, którego granice wyznacza wewnętrzna mobilność czynników produkcji (kapitału i siły roboczej) i brak mobilności zewnętrznej.

• Zmiany w dziedzinie prawa mogą ułatwiać przepływ siły roboczej i powiększać zakres geograficzny optymalnego obszaru walutowego.

• Mobilność kapitału zależy od jego formy- finansowa może przepływać szybko, jeśli nie ma kontroli dewizowej, i kapitał w farmie rzeczowej, który nie jest tak mobilny.

2. kraje, których produkcja i eksport są zdywersyfikowane oraz maja podobną strukturę gospodarki.

• Dla gospodarek o podobnej strukturze gospodarczej lepsze SA zmienne kursy walutowe, a jeśli gospodarka narodowa i eksport są zróżnicowane to potrzeba zmian kursu walutowego jest mniejsza.

• Zróżnicowanie produkcji i eksportu spadek popytu zagranicznego nie wywołuje dużych zmian w zatrudnieniu i inwestycjach

Prawdopodobieństwo i częstotliwość szoków asymetrycznych:

• Głębokie zmiany popytu wywołane preferencjami konsumentów i nowymi produktami powstałymi w wyniku rozwoju nowych technologii, charakteryzujące się dużą asymetrią wśród krajów członkowskich

• Najbardziej zagrożone szokami są kraje o wąskiej specjalizacji produkcji

• Szeroki asortyment produktów zmiany popytu nie wywołują jednakowych skutków, załamanie popytu tylko na określone produkty

1. stopień otwartości handlowej krajów lub regionu wobec gospodarki światowej.

• Podniesienie efektywności polityki gospodarczej w realizacji takich celów, jak: pełne zatrudnienie, stabilność cen na rynku krajowym, równowaga zewnętrzna kraju.

• Duża otwartość gospodarcza kraju duży wpływ cen światowych na poziom cen wewnętrznych.

• W gospodarce o niskim stopniu otwartości skuteczniejszym instrumentem osiągania równowagi bilansu płatniczego są zmienne kursy walutowe, a w przypadku gospodarki otwartej stale kursy walutowe.

2. transfery fiskalne

• wzajemne kompensowanie skutków szoków

3. jednakowe preferencje

• Kaje w podobny sposób radzą sobie z szokami

4. solidaryzm kontra nacjonalizm

• poczucie wspólnoty przez mieszkańców unii

• akceptacja wspólnoty i przekonanie, że jedynym rozwiązaniem jest kompromis oraz eliminacja nacjonalistycznych postaw.

PIERWSZE INICJATYWY W DZIEDZINIE WSPÓŁPACY I INTEGRACJI WALUTOWEJ

Traktat Rzymski:

• Na jego podstawie utworzono EWG. Podpisany 25 marca 1957r. a EWG rozpoczęło swoją działalność od 1 stycznia 1958r.

• Członkowie: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Republika Federalna Niemiec, Włochy.

• Utworzenie wspólnego rynku charakteryzującego się swobodą przepływu kapitału, towarów, usług i osób. Utworzenie unii celnej, prowadzenie polityki konkurencji, wprowadzenie wspólnej polityki rolnej, handlowej i transportowej

• Współpraca w dziedzinie polityki pieniężnej:

• Zapewnienie równowagi bilansów płatniczych i wiarygodności swoich walut w warunkach stabilności cen i zatrudnienia.

• Pewien określony zakres w dziedzinie liberalizacji przepływów finansowych związanych z realizacją transakcji handlowych i przepływów na rynku kapitałowym

• Polityka kursu walutowego, dopuszczalna była jego zmiana, gdy było to uzasadnione brakiem równowagi w bilansie płatniczym, lub gdy zmiana kursu walutowego przez jeden kraj naruszała interesy pozostałych krajów i zakłócała warunki konkurencji.

• Udzielanie pomocy innym krajom członkowskim, które miały stałe problemy z utrzymaniem równowagi swoich bilansów płatniczych.

• Utworzono Komitet Walutowy- 18 marca 1958r., wspólnotowa instytucja do spraw koordynacji polityki walutowej. Organ doradczy Rady Ministrów i Komicji EWG.

• Komitet Gubernatorów Banków Centralnych- powołany w 1964r.

• Konferencja Szefów Państw i Rządów krajów Członkowskich, 1-2 grudnia 1969. oficjalne rozpoczęcie dyskusji na temat wprowadzenia wspólnej waluty. Francja była za wprowadzeniem Euro ale tylko dlatego, że marka RFN ulegała umocnieniu. Niemcy byli przeciwnikami. Spotkanie to zapoczątkowało długi proces, który doprowadził do Euro. Sukces Francji polegał na tym, że sprawa unii walutowej została włączona do planu integracji europejskiej.

Plan Wernera (przedłożony władzom EWG 8 października 1970, stanowił podstawę strategii rozwoju integracji europejskiej) miał być wprowadzony na okres 10 lat:

• unia gospodarcza i walutowa jest celem dekady

• wprowadzenie unii wiąże się z zasadniczymi zmianami w funkcjonowaniu Wspólnoty. Transfer uprawnień ze szczebla narodowego na szczebel wspólnotowy rozwój współpracy politycznej czyli otwarcie drogi do unii politycznej

• pełna i nieodwracalna wymienialność walut, eliminacja marż wahań kursów walutowych, usztywnienie relacji kursowych, całkowita liberalizacja przepływu kapitału

• utworzenie dwóch organów na szczeblu Wspólnoty: centrum decyzyjnego polityki ekonomicznej kontrolowanego przez parlament Europejski i system banków centralnych.

• Wprowadzenie instrumentów polityki na szczeblu Wspólnoty, ujednolicenie polityki pieniężnej, harmonizacja polityki ekonomicznej.

Jednak planu nie udało się wprowadzić, gdyż kryzys energetyczny, wysoka inflacja, koncentracja państw członkowskich na polityce wewnętrznej i pobudzaniu koniunktury uniemożliwiły jego kontynuację. Mimo to na początki lat 70-tych podjęto próbę wprowadzenia podstaw wspólnej polityki walutowej, chciano ograniczyć wahania kursów walutowych krajów członkowskich

Sytuację gospodarczą i walutową na świecie i w Europie do końca lat 70-tych kształtowały:

• Upadek systemu z Bretton Woods (1971)

• Upłynnienie kursów walutowych (1973)

• Kryzys energetyczny i gospodarczy (1974)

DYSKUSJE I KONCEPCJE INTEGRACJI WALUTOWEJ POPRZEDZAJĄCE WPROWADZENIE EUROPEJSKIEGO SYSTEMU WALUTOWEGO

Plan Fourcade plan reform monetarnych ministra finansów Francji

1. zwiększenie krótko- i średnioterminowego kredytowania w celu podtrzymania węża walutowego

2. zwiększenie interwencji na rynku walutowym związanych z wahaniami kursów walut krajów Wspólnoty względem siebie.

3. prowadzenie jednolitej polityki walutowej wobec dolara

4. zastosowanie w rozliczeniach Europejskiej Jednostki Rozliczeniowej EUA

plan nie został poparty.

Przyczyny trudności w realizacji planu unii gospodarczo-walutowej:

• Francja ni znalazła poparcia w Radzie Ecofin, ponieważ frank był jedną najsłabszych walut i dwukrotnie opuszczał węża walutowego

• Sytuacja gospodarcza Francji była gorsza od RFN

Komisja Wspólnot Europejskich w 1974 powołała grupę ekspertów. Raport grupy Marjolina:

• Stwierdzono brak postępu w realizacji unii gospodarczo-walutowej

• Pogłębienie różnic w polityce gospodarczej krajów członkowskich, do poziomu największego od 25 lat

• Podkreślono potrzebę większej woli politycznej w celu stworzenia instytucji i polityki monetarnej na szczeblu wspólnotowym, budżetu i systemu banków centralnych

Wprowadzono Europejską Jednostkę Rozrachunkową, zaczęła funkcjonować od 21 kwietnia 1975

• Wartość jednostki była określona na podstawie koszyka 9 walut krajów członkowskich

• Wprowadzenie własnej waluty było związane z:

• Kryzysem międzynarodowego systemu walutowego

• Zniesieniem przez USA złotego parytetu dolara

• Brakiem efektów w polityce stabilizacji kursów walutowych za pomocą węża walutowego

Argumenty Jenkinsa za stworzeniem strefy względnej stabilności walutowej w EWG ( pierwszy przewodniczący Komisji Wspólnot Europejskich)

1. unia walutowa przyniesie większe efekty niż unia celna

2. korzyści ze wspólnej waluty jako nowego filara światowego systemu walutowego wspierający słabnącego dolara

3. Stabilizujący wpływ unii walutowej na ceny i obniżenie poziomu inflacji

4. lepsze perspektywy zatrudnienia i obniżenie bezrobocia

5. podnoszenie efektywności alokacji czynników produkcji i dystrybucji dochodów pomiędzy regionami

6. unia walutowa wymaga zmian w procesie podejmowania decyzji oraz podziale uprawnień pomiędzy różnymi szczeblami na poziomie krajowym oraz centralizacji decyzji na poziomie wspólnoty

Projekt wprowadzenie Europejskiego Systemu Walutowego przedstawiony na posiedzeniu Rady Europejskiej 7-8 lipca 1978 w Bremen:

• celem projektu było utworzenie w europie strefy stabilności walutowej poprzez podjęcie przez kraje członkowskie współpracy w celu stabilizacji walut w ramach mechanizmu kursowego.

• Ustanowienie europejskiej jednostki walutowej ECU, jej wartość miała być określona na podstawie koszyka walut narodowych. Gwarancję stabilności waluty miało stanowić wniesienie do Funduszu Europejskiej Współpracy Walutowej 20% swoich rezerw w złocie i dolarach.

ROZDZIAŁ II

Europejski System Walutowy (1979-1998)

PRZYCZYNY UTWORZENIA I ZASADY EUROPEJSKIEGO SYSTEMU WALUTOWEGO

Czynniki, które wpłynęły na utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego w grudniu 1978 r.:

• Dyskusje i prace nad projektami unii gospodarczo-walutowej

• Wystąpienie R. Jenkinsa

• Od grudnia 1977 sprawa przyspieszenia integracji walutowej stale znajdowała się w porządku obrad Rady Europejskiej.

• Sytuacja lat 70-tych czyli: Wahania kursu walutowego, likwidacja złotego parytetu dolara i inflacja zmusiły przywódców krajów członkowskich EWG do podjęcia wspólnej polityki walutowej i wprowadzenia ECU.

• Brak akceptacji płynnych kursów walutowych po upadku systemu z BW

• Korzystny wpływ stałych kursów walutowych na transgraniczną działalność gospodarczą, eliminacja ryzyka kursowego realna kalkulacja kosztów oraz dochodów z eksportu w walucie narodowej

• Destabilizujące skutki wahań walut.

• Aprecjacja waluty pogarszała opłacalność eksportu i obniżała konkurencyjność na rynkach zagranicznych negatywny wpływ na aktywność gospodarczą i zatrudnienie

• Deprecjacja waluty inflacja

• Słabnący dolar wzrost popytu na markę RFN i jej aprecjację względna deprecjacja innych walut

Cztery elementy ESW:

1. ERM- mechanizm stabilizacji kursów walutowych, dopuszczalna marża wahań to ±2,25%

2. ECU- europejska jednostka walutowa, wartość ustalana na podstawie koszyka walut narodowych

3. utworzono system inwestycyjno-kredytowy w celu wspomagania walut słabszych

4. wspólna polityka zmian kursów walutowych (zasada jednomyślności prze rewaluacji i dewaluacji kursów)

Funkcje ECU w ESW:

1. miernik wartości w mechanizmie kursowym

2. podstawy określania odchyleń walut od kursów centralnych

3. denominator w rozliczeniach operacji przeprowadzonych w ramach systemu interwencji walutowych i mechanizmu kredytowego

4. środek rozliczeń między władzami monetarnymi

Mechanizm interwencyjno-kredytowy:

• celem była stabilizacja kursów walutowych

• obowiązek interwencji spoczywał na bankach centralnych kraju słabej i silnej waluty, tzw. zasada interwencji.

• kraj o słabej walucie: sprzedaż waluty mocnej swojego partnera ze swoich rezerw stworzenie popytu na własną walutę wzrost kursu słabej waluty

• równocześnie kraj o mocnej walucie: powinien za swoją walutę kupować słabą walutę swojego partnera

• drugi próg interwencji- inny dla każdego kraju, jego podstawą było odchylenie waluty kraju członkowskiego od jej kursu centralnego wobec ECU. Jeśli waluta osiągnęła 75% dozwolonego pasma odchyleń to władze monetarne danego kraju powinny podjąć działania stabilizujące kurs walutowy za pomocą:

• interwencji na rynku walutowym- zakup/sprzedaż walut

• zmiana prowadzonej polityki monetarnej

• zastosowanie innych środków polityki gospodarczej

• wystąpienie o zmianę poziomu kursu centralnego

Cele współpracy walutowej w ramach ESW:

• utrzymanie stabilności kursów walutowych, realizowała to poprzez:

• tworzenie rezerw walutowych

• udzielanie pomocy krajom o słabszych walutach

• pomoc kredytowa była udzielana ze środków Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej

ETAPY W FUNKCJONOWANIU EUROPEJSKIEGO SYSTEMU WALUTOWEGO

1. lata 1978-1983- etap formowania systemu częste zmiany kursów walutowych, duże różnice w polityce, które odzwierciedlała skala inflacji.

• Pierwsze dostosowanie kursowe polegało na rewaluacji marki RFN

• Zmiany kursów walutowych związane były ze wzrostem cen ropy naftowej w 1979

• Od marca 1981 do marca 1983 związane były z ekspansywną popytową polityką gospodarczą Francji

• Systematyczna dewaluacja korony duńskiej związana z polityką dostosowawczą, służącej podniesieniu konkurencyjności i ograniczeniu deficytu zewnętrznego kraju

2. lata 1983-1987- stabilizacja systemu rozpoczął się wraz ze zmianą francuskiej polityki gospodarczej.

• Rzadsze dostosowania kursowe

• Wyższy stopień koordynacji polityki pieniężnej, szczególnie w realizacji celu antyinflacyjnego

• ESW funkcjonował jako strefa marki- inne waluty systemu dostosowywały się do standardu określanego przez RFN i Bundesbank, a marka nie była dewaluowana w żadnym dostosowaniu kursowym

3. lata 1987-1992- nowy ESW

• za jego początek uznaje się porozumienie Bazylejsko-Nyborgskie z 12 września 1987. zawarte na spotkaniu Ministrów Finansów i Gubernatorów Banków Centralnych krajów członkowskich. Porozumienie wprowadziło następujące zmiany:

• rozszerzenie zakresu finansowania interwencji na rynku walutowym przez Europejski Fundusz Współpracy Walutowej

• wykorzystanie ECU do spłaty długów

• ograniczanie zmian kursów centralnych

• koordynację polityki stóp procentowych

• zmiany te miały wzmocnić ESW przed spekulacjami walutowymi i zmniejszyć asymetrię systemu, której przyczyną była dominująca pozycja marki siła gospodarcza RFN, stabilność marki, niska inflacja

• potrzeba dalszego rozwoju systemu była związana z przyspieszeniem integracji rynkowej poprzez podjęcie Projektu Jednolity Rynek Europejski 1992 (Biała Księga 1885).

• Projekt zakładał zniesienie kontroli przepływu kapitału

• Projekt dynamizujący integrację rynków krajów członkowskich pełna swoboda przepływu towarów, usług, kapitału i osób wzrost aktywności zwolenników bardziej zaawansowanej integracji walutowej

• Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Hanowerze 27-28 czerwca 1988 powołano Komitet ds. Unii Ekonomicznej i Walutowej pod przewodnictwem Delorsa. Raport został ogłoszony 17 kwietnia 1989

• Plan realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej

• Wprowadzenie unii było przewidziane w trzech etapach w ciągu 10 lat

• Całkowita niezależność polityki pieniężnej realizowanej przez Europejski System Banków Centralnych

• Częściowa centralizacja polityki fiskalnej polegająca na wprowadzeniu ograniczeń w dziedzinie deficytu budżetowego i zakazu finansowania deficytu przez bank centralny

• Datę rozpoczęcia pierwszego etapu wprowadzenia UGiW ustalono na 1 lipca 1990.

• Dugi etap miał rozpocząć się 1 stycznia 1994

• Wielka Brytania uzyskała klauzulę „opt-out” z której skorzystała również Dania, i te Kaje nie musiały wprowadzać wspólnej waluty.

• 7 lutego 1992 podpisano Traktat z Maastricht, ustanawiał on Unię Europejską, wszedł w życie 1 listopada 1993

• lata 1992-1993- kryzys walutowy

4. po 1993- wprowadzenie unii gospodarczej i walutowej przyczyny kryzysu:

• brak dostosowań kursowych od stycznia 1987 r. mimo zróżnicowanej inflacji

• podniesieni stóp procentowych przez RFN celu przeciwdziałania zjawiskom inflacyjnym po zjednoczeniu

• recesja gospodarcza w latach 1990-1993 konflikt interesów w ESW - RFN była zainteresowane zwalczaniem inflacji a inne kraje preferowały politykę ekspansywną w celu pobudzania koniunktury

• liberalizacja przepływu kapitału i wzrost spekulacji walutowych przekraczających możliwości obrony walut funkcjonujących w mechanizmie kursowym ESW

• ESW charakteryzowała zasada nieosiągalnej trójcy- stałe kursy walutowe, niezależność polityki pieniężnej, pełna swoboda przepływu kapitału

5. po roku 1993- wprowadzenie Unii Gospodarczej i Walutowej

• okres od zakończenia kryzysu walutowego do wprowadzenia euro do obiegu bezgotówkowego, czyli 1 stycznia 1999r.

• przygotowania do wprowadzenia unii walutowej wprowadzenie większej dyscypliny w polityce pieniężnej i budżetowej

• w grudniu 1995 na szczycie w Madrycie przyjęto plan realizacji trzeciego etapu UGiW prowadzenie bardziej konserwatywnej polityki przez kraje zainteresowane przystąpieniem do UGiW.

OGÓLNA OCENA EUROPEJSKIEGO SYSTEMU WALUTOWEGO

• strefa stabilności walutowej (osiągnięcie stabilności zewnętrznej) - główny cel, który był podstawą utworzenia ESW.

• Ocena pozytywna, mimo okresowej destabilizacji w latach 1992-1993

• obniżenie poziomu inflacji (osiągnięcie stabilności wewnętrznej) - cel służył stabilizacji walut i gospodarki krajów członkowskich.

• Inflacja stanowiła duży problem w latach 70-tych i utrzymała się do lat 80-tych. Politykę pieniężną dyktowało RFN poprzez wysokie stopy procentowe. Zmuszało to pozostałe kraje do dyscypliny monetarnej. Jej kosztem był wzrost bezrobocia i ograniczenie wzrostu gospodarczego.

• Cel został osiągnięty, inflacja została opanowana do połowy lat 80-tych

EUROPEJSKI SYSTEM WALUTOWY JAKO PODSTAWA UNII WALUTOWEJ

ECU miało być zastosowane w sferze oficjalnej w funkcjach:

• Waluty odniesienia w mechanizmie kursowym

• Podstawy określania progów odchyleń w systemie interwencyjno-kredytowym

• Instrumentu operacji pomiędzy bankami centralnymi oraz bankami centralnymi i Europejskim Funduszem Współpracy Walutowej

• Waluty budżetowej i funduszy wspólnotowych

• Waluty ewidencyjno-księgowej i sprawozdawczości

Zastosowanie ECU w sferze prywatnej:

• Na międzynarodowym rynku finansowym

• Instrument międzynarodowych operacji finansowych w USA, Japonii i Azji

• Najczęściej stosowana jako waluta:

• Publicznej emisji obligacji

• Kredytów i depozytów w operacjach bankowych

• Operacji przeprowadzanych na rynku międzybankowym

• Transakcji handlowych (fakturowania). Jedna z najważniejszych funkcji pełnionych przez walutę światową. Korporacje europejskie preferowały ECU ze względu na ryzyko kursowe jakie towarzyszyło stosowaniu walut narodowych oraz dolara

• Rachunków oszczędnościowych dla ludności

• Czeków podróżnych

• Szczególne duże znacznie na rynku kredytowym

Wpływ ESW na zasady nowej unii walutowej:

• Postępujące zacieśnienie więzi w ramach mechanizmu kursowego ERM było przestrzegane jako ścieżka do unii walutowej

• ERM był cennym doświadczeniem dla twórców unii walutowej i realizatorów polityki

• ERM spowodował, że bank centralny RFN stał się liderem europejskiej polityki pieniężnej

• Mechanizm kursowy to najważniejszy instrument integracji walutowej

PLAN WPROWADZENIA UGiW - RAPORT KOMITETU DELORSA

• Opublikowany 17 kwietnia 1989 roku

• Składał się z trzech rozdziałów i dwóch krótkich aneksów

• Rozdział I:

• Podsumowanie wcześniejszych projektów dotyczących unii gospodarczo-walutowej, jakie były przedstawione od czasu pierwszej dyskusji na ten temat w Hadzie w 1969r.

• Za ważne inicjatywy w procesie integracji uznano:

• Wprowadzenie węża walutowego (1972)

• Utworzenie Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej (1973)

• Decyzja Rady w sprawie osiągnięcia wyższego poziomu konwergencji we Wspólnocie i dyrektywa zobowiązująca do wzrostu, stabilności i pełnego zatrudnienia (1974)

• Powrót do integracji walutowej po kryzysie energetycznym i gospodarczym nastąpił dzięki utworzeniu ESW i ECU (Europejskiej Jednostki Walutowej)

• Sukces ESW polegał na prowadzeniu zewnętrznej i wewnętrznej polityki stabilności walutowej stworzenie solidniejszej podstawy integracji rynkowej

• W końcowej części przedstawiono argumenty za wyższą konwergencją gospodarczą, efektywniejszą koordynacją polityki we Wspólnocie

• Rozdział II

• Ogólne założenia unii walutowej i gospodarczej, przedstawia jej organizację, rolę Europejskiego Systemu Banków Centralnych , zasady polityki makroekonomicznej, znaczenie UGiW w umocnieniu międzynarodowej pozycji Wspólnoty.

• Założenia unii gospodarczej:

• Jednolity rynek wewnętrzny ze swobodą przepływu towarów, usług, kapitału i osób

• Politykę konkurencji i inne środki mające na celu umocnienie mechanizmów rynkowych

• Wspólnotowe polityki prowadzące do zmian strukturalnych i rozwoju regionalnego

• Koordynację polityki makroekonomicznej obejmującej wiążące reguły w sprawach budżetowych

• Dwie główne zasady w funkcjonowaniu unii gospodarczej

• Unia gospodarcza oparta na zasadach gospodarki rynkowej z dużym zakresem swobody jej podmiotów. Interwencjonizm dopuszczalny tylko w odniesieniu do określonych usług społecznych i dóbr publicznych.

• Utrzymanie równowagi pomiędzy po między dwiema częściami składowymi unii gospodarczej i walutowej ze względu na ścisłe zależności między nimi.

• Korzyści z utworzenie jednolitego obszaru walutowego:

• Wyeliminowanie niepewności i ryzyka związanego z brakiem stabilności walutowej

• Redukcja kosztów transakcyjnych

• Wyeliminowanie zróżnicowania kursów walutowych i ograniczenie podatności obszaru Wspólnoty na szoki zewnętrzne

• Wzmocnienie jednolitego rynku poprzez większą integrację w polityce konkurencji, wspólnych politykach sektorowych i horyzontalnych oraz polityce makroekonomicznej.

• Położono nacisk na właściwe zarządzanie i przygotowani organizacyjno-instytucjonalne jednolitego obszaru walutowego

• Europejski System Banków Centralnych- niezależna instytucja odpowiedzialna za politykę monetarną. Jej funkcje:

• Zapewniała stabilność cen

• Wspierała wspólnotowe założenia polityki ekonomicznej

• Odpowiadała za przygotowanie i realizację polityki pieniężnej, kursowej i zarządzanie rezerwami walutowymi

• Zapewniała sprawne funkcjonowanie systemu płatności

• Uczestniczyła w koordynacji polityki nadzoru bankowego

• Rozdział III - Przestawiono plan realizacji unii gospodarczej i walutowej

• Zasady charakteryzujące wprowadzenie UGiW:

• Etapowość- każdy kolejny etap powinien oznaczać wyższy postęp w stosunku do poprzedniego

• Paralelizm- równoczesny postęp w integracji gospodarczej i walutowej

• Przyjęcie harmonogramu, nie zbyt duża precyzja w formułowaniu zadań z wyprzedzeniem

• Zasada uczestnictwa- elastyczność w odniesieniu do daty i warunków uczestnictwa

• Rola ECU w procesie integracji gospodarczej i walutowej (zastanawiano się nad):

• Przekształcenie ECU we wspólną walutę

• Wprowadzenie waluty paralelnej (równoległej)- wyemitowanie ECU jako waluty konkurującej z walutami narodowymi

• Zastosowanie ECU jako instrumentu wspólnej polityki walutowej

• Brak barier w funkcjonowaniu ECU w sferze prywatnej

• Zadania dla etapu I UGiW

• Wzmocnienie polityki ekonomicznej i pieniężnej w ramach istniejącego systemu instytucjonalnego osiągnięcie wyższego poziomu konwergencji gospodarczej

• Zakończenie realizacji Jednolity Rynek Europejski 1992, wzmocnienie polityki konkurencji realizowanej na poziomie wspólnoty

• Reforma funduszy strukturalnych + podwojenie ich środków w celu wspomagania rozwoju regionalnego złagodzenie dysproporcji regionalnych

• Wprowadzenie procedury tworzącej nowe ramy istniejącej koordynacji polityki ekonomicznej i fiskalnej krajów członkowskich.

• Główny cel w polityce pieniężnej: zintensyfikowanie współpracy i koordynacji oraz usunięcie przeszkód w integracji finansowej krajów członkowskich

• Podstawowe zmiany podczas I etapu:

• Utworzenie jednolitego obszaru finansowego (bankowego, papierów wartościowych itp.)

• Włączenie wszystkich walut ESW do mechanizmu kursowego i stosowanie tych samych zasad wobec wszystkich walut

• Usunięcie barier dla ECU w sferze prywatnej

• II etap UGiW

• Rozpoczęcie po wejściu w życie nowego traktatu, okres zasadniczych zmian przygotowujących do etapu ostatniego

• Transformacja systemu instytucjonalnego

• Obowiązki dla Parlamentu Europejskiego, Rady Ministrów, Komitetu Walutowego i Komisji:

• Ocena korzyści z wprowadzenia Projektu Jednolity Rynek Europejski

• Ocena efektów polityki strukturalnej i regionalnej

• Najważniejsze cele w polityce makroekonomicznej:

• Osiągnięcie stabilnego wzrostu

• Wprowadzenie precyzyjnych reguł dotyczących deficytu budżetowego i źródeł jego finansowania

• Bardziej aktywna polityka międzynarodowa z pozycji Wspólnoty w sprawach gospodarczych i walutowych

• Najważniejsze zadanie: utworzenie Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), obejmującego wszystkie wcześniej powołane instytucje i ich funkcje, oraz Europejski Fundusz Współpracy Walutowej (zadanie: przygotowanie zasad i wprowadzenie wspólnej polityki pieniężnej)

• Podstawowy problem etapu II: stopniowy transfer uprawnień ze szczebla narodowego do instytucji Wspólnoty.

• III etap UGiW:

• Nieodwracalne usztywnienie kursów walutowych, następnie zastąpienie walut narodowych jedną wspólną walutą

• Zadania w dziedzinie gospodarczej:

• Dalszy wzrost znaczenia polityki regionalnej i strukturalnej

• Zasady polityki budżetowej i makroekonomicznej powinny stać się wiążące

• Nowe formy reprezentowania interesów Wspólnoty na forum współpracy międzynarodowej

• Zalecenia w dziedzinie polityki pieniężnej:

• Nieodwołalne usztywnienie kursów walutowych

• Przejęcie polityki pieniężnej przez ESBC

• Przejęcie przez ESBC zarządzania oficjalnymi rezerwami walutowymi

• Przygotowanie pod względem techniczno-organizacyjnym przejścia do wspólnej waluty

ROZDZIAŁ III

WPROWADZENIE UGiW

ETAP I UGiW (1990-1993)

• Planowane do realizacji zadania:

• Zniesienie barier w przepływie kapitału

• Wzmocnienie współpracy państw członkowskich w dziedzinie polityki pieniężnej

• Zakończenie Projektu Jednolity Rynek Europejski

• Osiągnięcie wyższego poziomu konwergencji gospodarczej

• Budowa jednolitego rynku:

• Zakończenie ogłoszono 31 grudnia 1992

• Wprowadzanie dyrektyw w wielu krajach było znacznie opóźnione

• Najmniej dostosowane do funkcjonowania wewnątrz tego rynku były: sektor użyteczności publicznej, lotnictwo cywilne, telekomunikacja. Powodem była pomoc stosowana przez państwa członkowskie dla podmiotów gospodarczych, niezgodna z zasadą równych szans na jednolitym rynku

• Różnice w systemach podatkowych, w podatkach pośrednich, bezpośrednich, redystrybucji dochodów

• Kryteria konwergencji:

1. kryterium poziomu inflacji: kraj kandydujące do UGiW nie może przekroczyć średniego wskaźnika inflacji dla 3 krajów UE o najniższym poziomie inflacji o więcej niż 1.5 pkt procentowego

2. długookresowa stopa procentowa kraju kandydującego do UGiW nie może przewyższać średniej długookresowej stopy procentowej, dla trzech krajów UE o najniższej stopie inflacji o więcej niż 2 pkt procentowe

3. deficyt budżetowy kraju kandydującego do UGiW nie może przekraczać 3% PKB

4. dług publiczny kraju kandydującego do UGiW (wewnętrzny i zewnętrzny) nie powinien przekraczać 60% PKB

5. kraj kandydujący do UGiW powinien spełniać warunki funkcjonowania w mechanizmie kursowym ESW, w tym warunek stabilności waluty przez okres co najmniej dwóch lat

• spełnienie warunków konwergencji, badane na początku II etapu:

• wszystkie warunki spełnione przez Niemcy i Luksemburg

• nie spełniony żaden: Włochy, Portugalia, Grecja

• pozostałe kraje spełniły 2-3 warunki

• największy problem spełniło spełnienie kryteriów z dziedziny finansów publicznych

ETAP II UGiW (1994-1998)

• 2 zasadnicze cele:

• Osiągnięcie przez kraje członkowskie konwergencji gospodarczej, co było warunkiem przystąpienia do UGiW

• Przygotowanie UGiW pod względem organizacyjno-technicznym, instytucjonalnym, określenie zasad wspólnej polityki pieniężnej

• Powołanie do życia Europejskiego Instytutu Walutowego

• Utworzona w celu podjęcia prac aby ostatni etap prac mógł rozpocząć się zgodnie z założeniami traktatu

• Cele, zadania, funkcje:

• Wzmocnienie współpracy między bankami centralnymi koordynacja polityki pieniężnej, podniesienie poziomu konwergencji gospodarczej, zapewnienie stabilności cen

• Podjęcie prac w celu przygotowania Europejskiego Systemu Banków Centralnych, wprowadzenie jednolitej polityki pieniężnej i wspólnej waluty w III etapie

Funkcje operacyjne i doradcze:

• Tworzenie dogodniejszych warunków funkcjonowania ECU rozszerzenie zakresu jego funkcjonowania w rozliczeniach

• Nadzorowanie ESW

• Prowadzenie konsultacji dotyczących pełnienia przez banki centralne funkcji stabilizacji instytucji finansowych i rynków

• Funkcja konsultacyjne dla Rady UE i władz narodowych w zakresie uzyskanych kompetencji

• Składanie rocznych raportów do Rady w sprawie postępu w wypełnianiu przez państwa członkowskie warunków UGiW

• Gromadzenie i zarządzanie rezerwami walutowymi, a także na prośbę narodowych banków centralnych

• Współpraca z Komisją i Komitetem Walutowym dotyczyła:

• Przygotowania scenariusza przejścia na wspólną walutę

• Opracowanie nowych zasad mechanizmu rynkowego ERM II

• Współpraca z instytucjami stanowiącymi prawo Wspólnotowe, które stworzyły formalnoprawne podstawy przejścia do ostatniego etapu UGiW

• Uczestniczenie w pracach mających na celu rozwój struktur i procedur integracji rynku finansowego w strefie euro

• Rada Europejska w Madrycie 1995

• Uzgodniono datę przejścia do trzeciego etapu: 1 stycznia 1999

• Nazwa wspólnej waluty - euro

• Zielona Księga- przedstawiona przez komisję Europejską, zawierała wszystkie zasadnicze zadania do realizacji w III etapie

• Posiedzenie Rady Europejskiej w Dublinie 1996

• Utworzenie mechanizmu kursowego ERM II w III etapie

• Przyjęcie Paktu Stabilności i Wzrostu zapewnienie stabilności budżetowej w strefie euro

• Dostosowanie w dziedzinie prawa polegało na wprowadzeniu niezbędnych zmian w narodowym prawie i statutach banków centralnych bu mogły funkcjonować w ESBC

• Raport Komisji z 25 marca 1998

• Wysoki poziom konwergencji osiągnęły: Austria, Belgia, Hiszpania, Finlandia, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, RFN, Włochy

• Dania i Wielka Brytania nie podlegały ocenie

• Szwecja- nie wprowadziła swojej waluty do ERM II i nie dostosowała prawa bankowego do wymogów Traktatu

• Grecja nie spełniła żadnego z kryteriów

• Większość z zakwalifikowanych krajów nie spełniła kryterium długu publicznego, jednak komisja uznała, że nastąpiła pod tym względem istotna poprawa

• Z końcem maja 1998 zakończył swoją działalność Europejski instytut Walutowy, a z dniem 1 czerwca 1998 rozpoczął działalność Europejski Bank Centralny

ETAP III UGiW (1999-2002)

• Obejmował okres przejściowy od 1 stycznia 1999 do 31 grudnia 2001

• Do końca 2001 euro występowało tylko w obrocie bezgotówkowym i funkcjonowało równolegle z walutami narodowymi

• Przewidywano, że wycofanie walut narodowych potrwa pół roku (1 lipca 2002) jednak w praktyce trwało 2 miesiące

• Z początkiem III etapu nastąpiła likwidacja ECU, wszystkie należności i zobowiązania zostały automatycznie przeliczone na euro,

• Rozporządzenie Rady zapewniało równorzędność walut narodowych do euro w okresie przejściowym

• Od 1 stycznia 1999 usztywniono kursy walutowe pomiędzy walutami krajów członkowskich

• Grecja uzyskała członkowstwo 1 stycznia 2001 po zrealizowaniu specjalnego programu dostosowawczego

• Stworzono ERM II w celu określenia relacji walutowych pomiędzy krajami UGiW i pozostałymi krajami UE.

ROZDZIAŁ IV

Polityka pieniężna Eurosystemu

EUROSYSTEM I JEGO KOMPETENCJE W PROWADZENIU WSPÓLNEJ POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• Wzorcem do powstanie EBC był Bundesbank

• Narodowe banki centralne stały się właścicielami EBC

• Niezależność banków i stabilność cen jako główny cel polityki pieniężnej

• Państwa członkowskie zostały zobowiązane do zmian własnego prawa bankowego na wzór prawa niemieckiego

• EBC jest instytucją grupy rządów, nie ma oficjalnego obowiązku kontaktów i prowadzenie rozmów w sprawie koordynacji polityki budżetowej

• Traktat z Maastricht określił 4 rodzaje niezależności EBC i ESBC:

• Funkcjonalną- samodzielne opracowywanie i realizacja polityki monetarnej oraz wykonywanie innych zadań statutowych, osiąganie celów bez podlegania oddziaływaniu ze strony innych podmiotów.

• Instytucjonalną- przy wykonywaniu uprawnień oraz założeń nałożonych Traktatem i Statutem ESBC ani ENC, ani narodowe baki centralne, ani członek któregokolwiek z organów decyzyjnych nie mogą ubiegać się i przyjmować instrukcji od innych podmiotów Wspólnoty, państw członkowskich, lub innych urzędów

• Personalną- dotyczy procedury powoływania członków organów decyzyjnych i bezpieczeństwa ich kadencji.

• Finansową - banki centralne powinny posiadać takie zasoby finansowe, które zapewnią prawidłowe i bezpieczne wykonywanie zadań związanych z uczestnictwem w ESBC

• EBC ponosi odpowiedzialność za jednolitą politykę pieniężną w Eurosystemie

• Organy decyzyjne EBC i ich obowiązki:

• Rada Zarządzająca

• Przyjmowanie wytycznych i podejmowanie decyzji zapewniających realizację zadań Eurosystemu

• Przygotowanie założeń polityki pieniężnej w strefie euro poprzez podjęcie tzw. decyzji pośrednich ( określenie wysokości podstawowych stóp procentowych i wysokości rezerw w Eurosystemie). Przygotowanie wytycznych w celu realizacji tych decyzji

• Zarząd

• Przygotowywanie posiedzeń Rady Zarządzającej

• Bieżąca realizacja polityki pieniężnej na podstawie wytycznych i decyzji Rady Zarządzającej, przekazywanie niezbędnych informacji bankom centralnym strefy euro

• Prowadzenie bieżącej działalności EBC

• Realizacja uprawnień delegowanych przez Radę Zarządzającą, które mogą obejmować także wydawanie aktów prawnych

• Rada Ogólna

• Stanowią ją prezes i wiceprezes EBC oraz prezesi narodowych banków centralnych, jednak jej uczestnictwo w procesie decyzyjnym jest raczej symboliczne

• Pełni rolę forum ułatwiającego współpracę i więzi między strefą euro i krajami UE

• Funkcjonowanie Eurosystemu charakteryzuje centralizacja decyzji w dziedzinie wspólnej polityki pieniężnej w EBC, a jej realizacja odbywa się na poziomie krajów.

CELE I STRATEGIA POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• Główny cel EBC- utrzymanie stabilności cen, Rada Zarządzające EBC wyznaczyła próg wzrostu cen w skali roku mierzony za pomocą zharmonizowanego wskaźnika cen dóbr konsumpcyjnych w wysokości 2%

• EBC został również zobowiązany do wspierania polityki gospodarczej Wspólnoty wysoki poziom zatrudnienia oraz zrównoważony wzrost.

• Cechą polityki pieniężnej w strefie euro jest założenie, że realizacja jej priorytetowego celu przyczynia się w długim okresie do stabilizacji wzrostu gospodarczego, ponieważ niska inflacja pozwala na utrzymanie poziomu zatrudnienia i tempa wzrostu poprzez:

• Ułatwianie przedsiębiorcom i konsumentom podejmowania decyzji o inwestycjach i konsumpcji efektywniejsza alokacja zasobów na rynku i zwiększenie produkcyjnego potencjału gospodarki

• Ograniczenie pobierania premii od ryzyka związanego z inflacją na rynku kapitałowym lepsza efektywność alokacyjna tego rynku, większe bodźce do inwestycji, zwiększenie popytu gospodarczego

• Powstrzymanie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw od zmiany przeznaczenia swoich zasobów z zastosowania produkcyjnego na zabezpieczające przed ryzykiem inflacyjnym

• Eliminowanie realnych kosztów gospodarczych powstających w wyniku podważania przez inflację dyskrecjonalnego wpływu na podatków i systemów zabezpieczenia społecznego

• Redystrybucja dóbr i dochodów mająca miejsce w warunkach inflacji lub deflacji i pomoc w utrzymaniu spójności społecznej i stabilności politycznej

• 2 cele pomocnicze przy realizacji celu głównego:

• Monetarny- określony w formie wartości odniesienia, mierzonej roszczonym agregatem pieniężnym M3. w jej ustaleniu uwzględnia się: wzrost poziomu cen, zakładany wzrost realnego PKB, zmiany w szybkości obiegu pieniądza

• Inflacyjny

• Zasady w działalności operacyjnej EBC

• Operacyjna efektywność, która polega na wysokiej skuteczności polityki pieniężnej w regulowaniu krótkoterminowych stóp procentowych na rynku pieniężnym

• Równe traktowanie instytucji finansowych

• Wykonywanie operacji polityki pieniężnej w sposób zdecentralizowany

• Ciągłość, bezpieczeństwo, optymalność kosztów, proste i przejrzyste zasady

INSTRUMENTY POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• Podstawowe instrumenty:

• Operacje otwartego rynku

• realizowane przez narodowe banki centralne z inicjatywy EBC,

• dotyczą rynku pieniężnego na którym termin zapadalności jest krótszy niż jeden rok

• umożliwiają wpływanie na stopy procentowe, zarządzanie płynnością na rynku, sygnalizują nastawienie EBC w polityce pieniężnej

• wyróżniamy różne kategorie otwartego rynku Eurosystemu:

• podstawowe operacje refinansujące- regularne transakcje odwracalne, zwiększające płynność systemu bankowego, z jednotygodniowym terminem zapadalności. Zapewniają większość środków dla sektora finansowego.

• operacje refinansujące na dłuższe terminy- transakcje odwracalne podnoszące płynność, przeprowadzane co miesiąc, z trzy miesięcznym terminem zapadalności. Dostarczenie systemowi bankowemu dodatkowych środków refinansujących. Dokonywane przez przetargi standardowe.

• operacje dostrajające- przeprowadzane doraźnie w celu kontrolowania płynności na rynku i regulowania stóp procentowych. Mają charakter nieregularny, mogą zwiększać lub zmniejszać płynność na rynku pieniężnym.

• operacje strukturalne- maja korygować strukturalną pozycje płynnościową Eurosystemu wobec sektora finansowego. Charakter regularny lub nieregularny, brak sprecyzowanego terminu zapadalności.

• Instrumenty stosowane w operacjach otwartego rynku:

• Transakcje odwracalne- fundusze dla sektora finansowego na ograniczony i ściśle określony czas.

• Transakcje bezwarunkowe (outright)- Eurosystem kupuje lub sprzedaje aktywa bezpośrednio na rynku. Pełne przeniesienie własności.

• Emisja certyfikatów dłużnych

• Swapy walutowe

• Przyjmowanie depozytów terminowych

• Operacje banku centralnego na koniec dnia- zwiększenie płynności systemu finansowego. (operacje kredytowe) lub absorpcja bieżącej płynności (operacje depozytowe)

• Rezerwy obowiązkowe- stabilizacja stóp procentowych łagodzenie skutków przejściowych wahań płynności. Kreacja bądź pogłębianie strukturalnego niedoboru płynności systemu bankowego poprawa skuteczności działania EBC w zakresie zasilania płynności. Drugą funkcją jest kreacja bądź pogłębienie niedoboru płynności systemu bankowego poprawa skuteczności działania EBC w zakresie zasilania w płynność.

REALIZACJA POLITYKI PIENIĘŻNEJ

• Polityka EBC jest:

• Bardziej zachowawcza niż FED (zdecydowana)

• Nastawiona na utrzymanie stabilności cen

• Mniejsze znaczenie maja cele makroekonomiczne (wzrost PKB i zatrudnienia)

• Decyzje FED reakcja EBC co odnosi się głównie do kształtowania stóp procentowych

Charakterystyka polityki pieniężnej na podstawie zmian w koniunkturze gospodarczej

1. lata dobrej koniunktury 1999-2000

• od połowy 1999 rosła aktywność gospodarcza, kredyty dla sektora prywatnego i ceny stopa inflacji zbliżyła się do 2% 4 listopada podniesienie stóp procentowych

• 2000: Presa inflacyjna utrzymała się, EBC sześciokrotnie podnosił stopy procentowe

• Przyczyny wzrostu inflacji od połowy 1999:

• Wzrost cen ropy naftowej

• Wzrost cen nieprzetworzonych produktów żywnościowych

• Spadek wartości euro do innych walut

• lata recesji 2001-2003- przedłużająca się słaba koniunktura

• coraz wolniejsze tempo wzrostu PKB

• FED obniżał stopę procentowa 13-krotnie o 550 punktów bazowych a EBC 7-krotnie o 275 punktów bazowych

• Polityka EBC uważana za zbyt pasywną

• EBC koncentrował się na opanowaniu tendencji inflacyjnej (nasilenie 2001). Przyczyny wzrostu cen takie same jak w latach poprzednich + wprowadzenie euro

• Polityka banku krytykowana za brak zdecydowanych reakcji w celu s powstrzymania spadku aktywności jednak władze banku dążyły do tego aby w pierwszej kolejności uzyskać spadek stopy inflacji i dopiero wtedy realizować politykę stymulowania wzrostu gospodarczego.

• lata ożywienia gospodarczego 2004-2006

• inflacja nieznacznie przekraczała ustalony poziom. Na wysokość stopy inflacji wpływały:

• wzrost cen ropy naftowej

• wzrost podatków

• wzrost cen kontrolowanych (produktów farmaceutycznych i związanych z ochroną zdrowia, usług medycznych)

• łagodząco na poziom inflacji oddziaływały:

• słaby wzrost płac

• stosunkowo stabilne ceny żywności

• aprecjacja euro

• od grudnia 2005 EBC zapoczątkował politykę systematycznego podnoszenia stóp procentowych. Pozwalało to na łagodne przeciwdziałanie presji inflacyjnej wynikającej z dużej płynności.

• celem polityki makroekonomicznej w strefie euro jest nie tylko utrzymanie stabilności cen, ale także produkcji na poziomie zbliżonym do potencjalnego. Polityka monetarna jest ważnym instrumentem oddziaływania na koniunkturę.

• Niskie stopy procentowe w latach 2001-2005 wzrost kredytów dla gospodarstw domowych i niebankowych instytucji finansowych.

OCENA POLITYKI PIENIĘŻNEJ EUROSYSTEMU

• Warunki gospodarcze w jakich jest prowadzona polityka każdego banku centralnego kształtują wskaźniki takie jak: wzrost PKB, stopa zatrudnienia, stopa bezrobocia, tempo wzrostu cen i stopa inflacji itp.

• Oddziaływanie banku centralnego na gospodarkę odbywa się poprzez: regulowanie podaży pieniądza, stóp procentowych i kursów walutowych.

• Reakcje banków polegają na dostosowywaniu poziomu nominalnych stóp procentowych do realnego PKB i stopy inflacji.

• Model Brayanta, Hoopera, Manna. Badano wpływ zmiennych:

• Odchylenia podaży pieniądza od wielkości uznanej za właściwą

• Odchylenia kursu pieniądza uznanego za właściwy

• Odchylenia stopy inflacji od celu inflacyjnego

• Odchylenia realnego PKB od potencjalnego

• Reguła Taylora. Brał pod uwagę tylko dwa czynniki:

• Produkt krajowy brutto

• inflacja

• metoda Taylora znalazła zastosowanie w ocenie polityki pieniężnej banków centralnych. Pozwala lepiej zrozumieć zasady i mechanizm polityki pieniężnej.

• czynniki utrudniające realizację polityki pieniężnej:

• Stopa procentowa w strefie euro jest jedna dla wszystkich krajów. Państwa o wyższym poziomie inflacji uzyskały dostęp do tańszego pieniądza.

• Kraje które poniosły koszty zbyt wysokiej stopy procentowej (Francja, Niemcy) ratowały się od gasnącego wzrostu gospodarczego wydatkami budżetowymi.

• Brak pełnej konwergencji w przebiegu cyklu koniunkturalnego pomiędzy państwami członkowskimi. Realne stopy procentowe przesuwały się w odwrotną stronę niż ta, która byłaby odpowiednia do stopy inflacji każdego kraju.

• Analiza polityki pieniężnej FED, EBC i banku centralnego Japonii:

• Polityka pieniężna EBC skoncentrowana na realizacji celu inflacyjnego, zasada T. spełniona

• Reakcję na realny wzrost PKB wykazywał tylko FED

• Bank Japonii przez długi okres prowadził politykę zerowej stopy procentowej

• W polityce monetarnej nie było zasadniczych różnic

• Polityka pieniężna EBC jest bardziej skuteczna jeśli jest dostosowana do zmiennych makroekonomicznych ale także do przyczyn wywołujących wstrząsy gospodarcze

• Istotne znaczenie dla jej efektów mają także

• cechy struktury gospodarki: Stopień elastyczności cen i płac wpływa na mechanizm transmisyjny polityki pieniężnej i skutki oddziaływania na inflację, produkcję i zatrudnienie

• dostosowanie do rodzaju wstrząsów makroekonomicznych

warunki makroekonomiczne SE w latach 1999-2006 charakteryzowały się:

• niskim wzrostem gospodarczym

• różnymi źródłami pochodzenia wstrząsów gospodarczych, występującymi głównie po stronie podaży

• niską elastycznością rynków towarów, usług, pracy.

Główne źródła zmian

• po tronie podaży spadające tempo wzrostu wydajności pracy wynikające z niższych niż w USA nakładów kapitału w przeliczeniu na jednego pracownika

• spadek wartości akcji na giełdach negatywny wpływ na inwestycje i popyt wewnętrzny

• wzrost cen ropy naftowej

• podsumowanie: wstrząsy makroekonomiczne pochodziły ze strony podaży i były wynikały ze spadającego tempa wzrostu wydajności pracy i całkowitej produktywności czynników wytwórczych. Przyczyną tego zjawiska były znacznie niższe niż w USA nakłady kapitału na jednego pracownika. Pozytywny wpływ na warunki makroekonomiczne miał umiarkowany wzrost płac stabilizujący poziom kosztów pracy.

ROZDZIAŁ V

Polityka budżetowa w strefie euro

POLITYKA BUDZETOWA JAKO ELEMENT POLITYKI MAKROEKONOMICZNEJ

• polityka budżetowa jest ważnym elementem polityki makroekonomicznej ponieważ:

• równowaga finansów publicznych to podstawowy warunek funkcjonowania UGiW, stabilności gospodarki i wspólnej waluty

• wydatki budżetowe stanowią ważny wskaźnik globalnego popytu, przeznaczane głównie na publiczne zakupy towarów i usług, finansowanie systemów ubezpieczeniowych, wydatki na cele społeczne

• polityka budżetowa wpływa na realizację polityki pieniężnej. Oddziaływanie na koniunkturę przy pomocy stopy procentowej i automatycznych stabilizatorów koniunktury (elementy systemu budżetowego, działają samoczynnie na wzrost lub spadek popytu wraz ze zmianami koniunktury, zgodnie z zasadami opodatkowania i wydatkowania środków budżetowych)

• nie została scentralizowana i jest prowadzona przez kraje członkowskie. Służy ona do regulowania dochodów ludzi i przedsiębiorstw, kreowania bądź osłabiania wzrostu popytu.

• W latach 1992-1998 zastał znacznie ograniczony poziom deficytu budżetowego i w 1998 wynosił niewiele ponad 2%

• Średni poziom zadłużenia publicznego wynosił wtedy ponad 70% i był bardzo zróżnicowany w zależności od kraju.

• Poprawa stanu finansów publicznych następuje wraz ze wzrostem gospodarczym, ponieważ rośnie podstawa opodatkowania dochodów i zmniejsza się dług w relacji do PKB.

PODSTAWY PRAWNE I ZASADY POLITYKI BUDŻETOWEJ

Pakt Stabilności i Wzrostu

• Stworzony na posiedzeniu Rady w Dublinie w grudniu 1996, w celu bardziej skutecznego egzekwowania od państw członkowskich przestrzegania przepisów traktatowych.

• Reguluje zasady postępowania w przypadku nieprzestrzegania przez kraje członkowskie dyscyplinie budżetowej.

• Pakt Stabilności i Wzrostu składa się z dwóch części:

• Prewencyjnej- dwa rozporządzenia, pierwsze z 1997 w sprawie wzmacniania nadzoru nad sytuacją budżetową oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych, drugie rozporządzenie Rady WE zmieniające to pierwsze ;p które było efektem reformy Paktu Stabilności i Wzrostu przeprowadzonej w 2005.

• Celem jest zapobieganie nadmiernym deficytom w krajach członkowskich poprzez systematyczne monitorowanie ich sytuacji budżetowej. Państwa strefy euro mają obowiązek przedkładania Komisji i Radzie UE programów stabilizacyjnych a pozostałe kraje unii programów konwergencji. Podjęcia natychmiastowych działań korygujących w przypadku przekroczenia wartości referencyjnej deficytu budżetowego i przewidują nałożenie sankcji dla krajów, które nie zrobią tego w odpowiednim terminie.

• Podstawa prawna nakłada na państwa członkowskie obowiązek

• Represyjnej

• Każdy kraj definiując średniookresowy cel dotyczący pozycji budżetowej musi określić swoje indywidualne cele budżetowe.

• Obowiązek dostarczania dodatkowych informacji w programach stabilizacyjnych obejmuje np.: analizę kosztów i korzyści reform strukturalnych. Natomiast dostarczanie dodatkowych informacji w programach dotyczących konwergencji, przez państwa nie należące do UGiW, dotyczy np.: bardziej szczegółowej oceny środków polityki gospodarczej podejmowanych dla realizacji celów programu, analizy przeprowadzonych reform strukturalnych i przyczyn w braku postępów w procesie osiągania równowagi budżetowej.

• Rada UE w ocenie programów jest zobowiązana do uwzględniania warunku realności przyjmowanych założeń. Przedmiotem szczególnej uwagi jest sprawdzenie czy państwa członkowskie poprawiają swoją sytuację budżetową i dokonują korekty salda w ujęciu uwzględniającym zmiany cykliczne o co najmniej 0,5%PKB rocznie. Rada UE ocenia realizowaną przez kraje politykę budżetową z punktu widzenia podejmowanych działań dostosowawczych podejmowanych w okresie dobrej koniunktury. Czas w jakim Rada UE ma ocenić programy wynosi 3 miesiące.

• ważnym celem nadzoru jest zapobieganie nadmiernym deficytom w krajach UGiW. Procedura nadmiernego deficytu jest mechanizmem ograniczającym swobodę krajów strefy euro w prowadzeniu ekspansywnej polityki budżetowej.

Etapy procedury nadmiernego deficytu budżetowego

1. określenie występowania nadmiernego deficytu budżetowego

• postępowanie rozpoczyna się gdy deficyt przekracza 3% PKB

• Komisja opracowuje szczegółowe sprawozdanie na temat sytuacji gospodarczej i budżetowej tego kraju przedstawia sprawozdanie Komitetowi Ekonomiczni-Finansowemu Komitet wydaje opinię Komisja uwzględnia opinię, jeśli uzna, że występuje nadmierny deficyt to informuje Radę UE Rada podejmuje decyzję stwierdzającą istnienie nadmiernego deficytu

2. skorygowanie nadmiernego deficytu

• Rada kieruje do danego państwa zalecenie. Określa w nim dwa terminy:

• Na podjęcie skutecznych działań naprawczych

• Drugi dotyczący czasu skorygowania deficytu

• postępowanie w ramach pierwszego i drugiego etapu procedury nadmiernego deficytu budżetowego odnosi się do wszystkich państw członkowskich. Jeżeli państwo nie realizuje zalecenia Rady to może ona wezwać do wprowadzenia niezbędnych środków w celu zmniejszenia deficytu, państwo powinno podjąć środki niezbędne do ograniczenia deficytu w czasie nie dłuższym niż 2 miesiące od otrzymania zalecenia

• jeżeli państwo nie zastosuje się do zaleceń, Rada może nałożyć na nie sankcje, jednak nie później niż w ciągu 2 miesięcy od wydania zalecenia. W przypadku wykonania zalecenia Rada wydaje decyzję uchylającą wcześniejsze decyzje a procedura zostaje uchylona.

• Powyższa procedura obowiązywała od 1999 do 2005, jednak wprowadzono w niej kilka zmian:

• Komisja i Rada UE maja prawo uznać deficyt za wyjątkowy jeśli jest on rezultatem pogorszenia koniunktury gospodarczej, teraz uznaje się go za wyjątkowy jeśli mamy do czynienia z ujemną roczną stopą wzrostu realnego PKB, skumulowanego spodku produkcji w przedłużającym się okresie, bardzo niskich stóp wzrostu w przedłużającym się okresie

• Komisja przy sporządzaniu stwierdzaniu występowania nadmiernego deficytu i sporządzaniu sprawozdania powinna brać pod uwagę wszystkie czynniki, jakie mogły mieć wpływ na stan budżetu:

• Warunki gospodarcze wynikające z przebiegu cyklu koniunkturalnego

• Politykę gospodarczą kraju

• Potencjalny wzrost gospodarczy

• Średnioterminowa pozycja budżetowa (realizacja zadań prowadzących do konsolidacji fiskalnej w okresie dobrej koniunktury, poziom utrzymanego długu publicznego, stan finansów publicznych)

• Uwzględnienie reformy emerytalnej przeprowadzonej przez kraj, który wprowadził wielofilarowy system.

• Rada podejmuje decyzję o istnieniu nadmiernego deficytu budżetowego w terminie czterech (a nie trzech jak do tej pory) miesięcy od przedstawienia przez państwa członkowskie sprawozdań dotyczących poziomu planowanego deficytu n a najbliższe lata.

Reguły budżetowe

• Stanowią stale ograniczenia w realizacji polityki budżetowej w formie określonych wielkości, które determinują sytuację budżetową

• Reguły budżetowe mające moc prawną mogą ograniczać pole manewru na poziomie krajowym, jeżeli odnoszą się do:

• Ustalania i realizacji rocznych budżetów oraz ściśle określają uprawnienia podmiotów w tym uczestniczących

• Celów polityki budżetowej i wielkości fiskalnych ograniczających wielkość wydatków budżetowych

• Niezależni eksperci tworzący rady polityki budżetowej na różnych szczeblach

• Reguły budżetowe określane przez prawo ułatwiają kontrolę polityki i ograniczają możliwość prowadzenia przez władze na różnych szczeblach polityki dyskrecjonalnej

CENA POLITYKI I SYTUACJI BUDŻETOWEJ W STREFIE EURO

Lata 1997-2008

1. Średni poziom deficytu budżetowego

• Spadek deficytu w latach 1997-2000 - oba czynniki wpłynęły na dobrą sytuację

• Wzrost deficytu 201-2003 -

• niska stopa wzrostu PKB i ekspansywna polityka budżetowa spowodowały gwałtowne pogorszenie,

• z perspektywy lat prowadzona polityka oceniana negatywnie,

• znaczące obniżki podatków i mała skuteczność w zmniejszaniu wydatków spowodowały że saldo budżetowe 6 krajów znacznie się pogorszyło (Niemcy, Francja, Grecja, Włochy, Portugalia, Holandia),

• w pozostałych krajach była prowadzona polityka utrzymania deficytu poniżej wartości referencyjnej

• rozluźnienie reguł określonych w Pakcie Stabilności i Wzrostu co istotnie wpłynęło na rozluźnienie dyscypliny w 6 z 12 krajów

• średni poziom dochodów budżetowych w stosunku do PKB zaczął się zmniejszać

• Poprawa równowagi od 2004

• Relacja dochodów budżetowych do PKB zaczęła się poprawiać, 2005-2006 nawet zaczęły rosnąć szybciej niż PKB. Przyczyniły się do tego:

• Elastyczność systemu podatkowego i wzrost dochodów z tytułu podatków

• Wzrost zatrudnienia

• Spadek bezrobocia

• Wzrost cen i zysków związany z ożywieniem gospodarczym

• Pozytywne tendencje w utrzymaniu równowagi budżetowej wyraźnie umocniły się dopiero w 2006, już tylko dwa kraje doświadczały problemów z równowagą budżetową

Czynniki wpływające na sytuacje budżetową:

• Tempo wzrostu gospodarczego

• Dyscyplina budżetowa

• średni poziom długu publicznego

• Średnie zadłużenie przekroczyło 60% PKB w okresie przygotowań

• Słaba tendencja spadkowa w latach 2000-2002 do niecałych 70% PKB

• 2003-2005 wzrost średniego zadłużenia do 70,6% PKB, później niewielka poprawa

• Wysoki poziom zadłużenia krajów UGiW jest spowodowany dużym jego zróżnicowaniem pomiędzy krajami które dzielą się na trzy grupy:

• Wyższe zadłużenie niż wartość referencyjna: Włochy, Grecja, Belgia

• Wyższym od wartości referowanej i niższe niż średnia UGiW: Austria, Francja, Portugalia, Niemcy

• Poniżej wartości referowanej: Holandia, Hiszpania, Irlandia, Finlandia, Luksemburg

3. dywergencja w krajach UGiW pod względem poziomu deficytu budżetowego i zadłużenia publicznego

• Niemcy- zwiększenie dochodów za pomocą podatków pośrednich i ograniczenie wydatków

• Włochy- poprawa ściągalności podatków

• Duże znaczenie w obniżaniu wydatków budżetowych ma wyraźna poprawa na rynku pracy, która przyczynia się do spadku bezrobocia.

• Poprawa sytuacji budżetowej od 2005, przyczyniły się do tego:

• Wyższy wzrost gospodarczy, szczególnie od 2006

• Zobowiązanie krajów członkowskich do realizacji średniookresowych celów budżetowych

• Postępowanie w ramach procedury nadmiernego deficytu

• Zalety automatycznych stabilizatorów w porównaniu z polityką dyskrecjonalną:

• Działają od razu ponieważ mechanizm uruchamia się wraz ze zmianami wydatków i dochodów

• Ich działanie jest bardziej przewidywalne

• Efekty symetryczne w całym przebiegu cyklu koniunkturalnego

• Stopień zmian w wydatkach i dochodach proporcjonalny do wahań cyklu koniunkturalnego

• Zmniejszają potrzebą częstych zmian stawek podatkowych

ROZDZIAŁ VII

Gospodarka strefy euro

DŁUGOOKRESOWA ANALIZA WZROSTU GOSPODARCZEGO KRAJÓW UE-15

(1950-2000)

Jeśli za kryterium określające długoterminowe tendencje wzrostu gospodarczego przyjmiemy tempo wzrostu PKB, wówczas wyróżniamy dwa etapy:

• Lata 50. i 60. - wysoki i stabilny wzrost gospodarczy

Analiza według tempa wzrostu PKB

• W latach 50. Średnioroczne tempo wzrostu PKB to 4%. I było lepsze niż w USA

• Lata 60. to wyrównanie

• W całym okresie tempo wzrostu w UE było wysokie

• Podstawą wysokiej dynamiki gospodarczej w Europie Zachodniej był rozwój produkcji przemysłowej (udział w światowej produkcji przemysłowej w roku 1970 to około 50%)

Analiza według wielkości PKB per capita

• Wysokie tempo wzrostu PKB oraz niska stopa przyrostu ludności w Europie Zachodniej spowodowały szybki wzrost PKD pc. , pod koniec tego okresu osiągnął 76% poziomu USA

• Od lat 70. - średnie długookresowe tempo wzrostu PKB zaczęło spadać

Analiza według tempa wzrostu PKB

• Przyczyną pogorszenia tempa wzrostu był kryzys energetyczny z 1974

• Wskaźniki wzrostu PKB pokazują przewagę USA nad strefą euro, a także tendencję spadkową w strefie

• Tendencje regresyjne w całym badanym okresie miały miejsce w: Niemczech, Francji, Włoszech, Hiszpanii, Portugalii, Finlandii i Austrii

• Największy wpływ na obniżenie tempa wzrostu gospodarczego miały Niemcy, Francja, Włochy

• Wzrost PKB wyższy od średniego dla UE osiągnęły tylko: Irlandia, Finlandia, Hiszpania, Portugalia

• Wzrost PKB niższy od średniego w Niemczech i Szwecji

• Wzrost gospodarczy we wszystkich trzech dekadach był wyższy w USA

Analiza według wielkości PKB per capita

• Z powodu pogarszającego się tempa wzrostu PKB, PKB pc w stosunku do USA także zaczęło tracić.

• Za spadek PKB pc odpowiadają przede wszystkim kraje, w których tendencje regresyjne były najbardziej zdecydowane (Niemcy, Francja, Holandia, Dania, Szwecja)

• Wysoki wzrost PKB pc osiągnęły Irlandia i Luksemburg

• Niezwykle wysoką dynamikę gospodarczą w latach 1994-2000 można zaobserwować w Irlandii. Było to efektem:

• Lata 90. były okresem boomu globalizacyjnego i dobrej koniunktury, do 2001 udział w handlu zagranicznym z 50% wzrósł do 90%PKB, napłynęło wiele inwestycji zagranicznych, od połowy lat 90. duży wpływ na podaż siły roboczej ma imigracja pozwalająca stabilizować płace

• Wprowadzono Jednolity Rynek Europejski od 1 stycznia 1993

• Polityka ekonomiczna rządu podnosiła atrakcyjność kraju dla inwestorów zagranicznych dzięki niskim podatkom i rozwojowi infrastruktury transportowej

• ZIB w technologiach zaawansowanych

• Dobre miejsce lokalizacji inwestycji dla korporacji z USA

Jednak Irlandia jest zbyt małą gospodarką by jej sukces gospodarczy miał większy wpływ na ogólną sytuację ugrupowania.

• USA zwiększyły swoją przewagę nad UE dzięki wyższemu wzrostowi zatrudnienia i wydajności pracy.

• USA osiągnęły dużą przewagę technologiczną dzięki rozwojowi produkcji komputerów, półprzewodników i oprogramowania.

WZROST GOSPODARCZY KRAJÓW STREFY EURO W LATACH 1999-2006

• 1999-2000- wzrost gospodarczy tylko w tym okresie utrzymywał się na dość dobrym poziomie około 3%. Dość dobra dynamika była w części rezultatem refom gospodarczych podejmowanych przez kraje w celu spełnienia warunków członkowstwa w UGiW.

• Obniżenie poziomu inflacji spadek stóp procentowych obniżenie kosztów pozyskania kapitału/wzrost inwestycji

• Postępujący proces liberalizacji rynków wzrost aktywności gospodarczej i tworzenie nowych miejsc pracy wzrost zatrudnienia kreował popyt konsumpcyjny

• Popyt zewnętrzny, konkurencyjność eksportu krajów UGiW wspierał niski kurs euro

• Podstawą dobrej koniunktury strefy były inwestycje

• 2001-2003- pogorszenie, kryzys trwał dłużej niż w USA. Na pogorszenie koniunktury miały wpływ:

• Czynniki zewnętrzne:

• Wzrost cen ropy naftowej

• Spadek aktywności gospodarczej w USA

• Spadek koniunktury gospodarczej w całej gospodarce światowej

• Stagnacja obrotów w handlu światowym

• Czynniki wewnętrzne, spadek:

• Inwestycji uzasadniany skłonnością do oszczędzania, reform systemów emerytalnych i ochrony zdrowia.

• Zapasów

• Eksportu (gasnący popyt w gospodarce światowej i wzrost kursu euro wobec dolara) i importu

• Niskie tempo wzrostu konsumpcji indywidualnej

• Czynnikiem podtrzymującym wzrost gospodarczy były usługi

• 2004-2006-

• Przyczyny zróżnicowanego wzrostu gospodarczego to:

• Wewnętrzne: warunki naturalne, rozwój demograficzny, poziom zatrudnienia, produktywność czynników wytwórczych, preferencje konsumentów, krajowa polityka gospodarcza, konkurencyjność eksportu, problemy strukturalne (rynek pracy, sytuacja budżetowa)

• Zewnętrzne: zmiany cen ropy naftowej, kursów walutowych, ogólnej sytuacji w gospodarce światowej.

PROBLEM SPADAJĄCEGO TEMPA WZROSTU WYDAJNOŚCI PRACY

• Tempo wydajności pracy spadało w krajach SE od połowy lat 90. podczas gdy w USA następował dalszy wzrost. Przyczyny takiej sytuacji to:

• Niższe nakłady kapitałowe na jednego mieszkańca w SE

• Niższy wzrost całkowitej produktywności czynników wytwórczych

• Zwolnienie tępa postępu technologicznego w SE

• Struktura przemysłu

• Duży wpływ na ogólną wydajność pracy sektora usług

• Mniejszy udział w gospodarce sektorów innowacyjnych

• Polityka zatrudnienia której celem jest tworzenie nowych miejsc pracy

• Niższe niż w USA wydatki na działalność badawczo rozwojową

• Koncentracja produkcji w dziedzinach średnio bądź mniej niż średnio zaawansowanych technologicznie

• Głównym sektorem gospodarki są usługi, ich udział w zatrudnieniu to 70%. Wydajność pacy w usługach jest niższa w porównaniu z produkcją przemysłową:

• Niższe tempo postępu technologicznego

• Niższe bądź brak korzyści ze skali produkcji

• Niższy poziom konkurencji, mniejsza otwartość na rynki zagraniczne

• Mniejszy poziom substytucji pracy przez kapitał

• Mniejsze znaczenie w gospodarce SE dziedzin opartych na wiedzy i kreujących postęp technologiczny oraz niski poziom innowacyjności (jego duże zróżnicowanie pomiędzy 12)

• Duży wpływ na obniżenie wzrostu wydajności pracy ma polityka wobec rynku pracy. Tworzy się nowe miejsca pracy kosztem ich wyposażenia. Duże znaczenie ma także struktura zatrudnienia (usługi/przemysł)

• Lata 1981-1990- średnie tempo wzrostu PKB w USA było o 0,2% wyższe niż w SE.

• Lepsze wykorzystanie zasobów pracy

• W SE spadek liczby godzin pracy na jednego zatrudnionego i spadek stopy aktywności zawodowej

• Lata 1991-1995- średnie tempo wzrostu PKB spadło w USA i SE, powodem była słaba koniunktura lat 1991-1993 . podobne czynniki jak w poprzednim podpunkcie, dodatkowo wzrost bezrobocia

• 1996-2000- średnioroczne tempo wzrostu PKB pc wzrosło z okresem poprzednim o 2,5% w SE i o 2,9% w USA

• W SE poprawiły się wskaźniki wykorzystywania zasobów pracy i ich wkład do wzrostu gospodarczego

• Lata 2001-2005- średnie roczne tempo wzrostu PKB pc spadło w USA i UGiW z powodu kolejnej recesji gospodarczej. W USA trwała krócej

ANALIZA PRZYCZYN SPADKU TEMPA WZROSTU WYDAJNOŚCI PRACY I PRODUKTYWNOŚCI CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH W STREFIE EURO

• Najwyższa dynamika wzrostu wydajności pracy w krajach SE występowała w latach 50. i 60. (6%)

• W latach 70. spadła do 4% i tendencja utrzymała się w kolejnych dekadach

• Wydajność pracy to podstawowy czynnik wzrostu gospodarczego i poziomu stopy życiowej ludności w długim okresie. W średnim okresie wpływa na cykl koniunkturalny, kursy walutowe, inflację,

• Miarą wydajności pracy jest realny produkt w przeliczeniu na jednostkę wkładu pracy (godzina lub zatrudniony)

• Poziom wydajności pracy zależy od nakładów kapitałowych i ogólnej produktywności czynników wytwórczych

• Od połowy lat 90. w SE utrzymywała się negatywna tendencja dotycząca wzrostu wydajności pracy, spadało ono systematycznie, podczas gdy w USA rosło.

• Wydajność pracy w sektorze usług-

• Ich znaczenie ocenia się na odstawie ich udziału w tworzeniu PKB i w zatrudnieniu ogółem

• Ich dynamiczny rozwój rozpoczął się w latach 80., udział w zatrudnieniu osiągnął 70%

• Udział usług w tworzeniu PKB w ciągu ostatnich trzech dekad wzrósł z około 12 pkt %, a w zatrudnieniu ogółem o około 16 pkt %

• Wzrost udziału w wartości dodanej był rezultatem rozwoju usług rynkowych

• Największy wpływ na wzrost znaczenia sektora usług w gospodarce UE miały usługi finansowe i bankowe

• Skoro wzrosło znaczenie usług w tworzeniu wartości dodanej i w zatrudnieniu to tym samym zmalało znaczenie przemysłu przetwórczego w tych dziedzinach

• Usługi są bardziej wiązane z rynkiem wewnętrznym

• Rozwój usług może się przyczyniać do wzrostu inflacji, bo są one bardziej podatne na zmiany cen niż towary

• Sektor dający największe możliwości tworzenia miejsc pracy,

• Rozwój usług sprzyja wzrostowi zatrudnienia, oraz spadkowi wzrostu wydajności pracy

• Przewaga SE pod względem wzrostu tempa wydajności pracy w sektorze usług komunikacyjnych i tylko w nim

• Największe znaczenie w gospodarce SE mają usługi finansowe, biznesowe i handlowe, właśnie te usługi miały także największy wpływ na spowolnienie tempa wzrostu wydajności pracy

• Wydajność pracy w sektorze produkującym ICT

• Pozytywy wpływ na SE niewielki ze względu na jego niewielki udział w gospodarce UE w porównaniu z USA

• Wydajność pracy w sektorze wykorzystującym ICT

• Duże znaczenie w podnoszeniu wydajności w USA, zastosowanie technologii informacyjno-komunikacyjnej w handlu i usługach finansowych

• Wydajność pracy w sektorze pozostającym poza oddziaływaniem ICT

• Obejmował produkcję przemysłową i inne rodzaje działalności

• Również negatywny wpływ na tempo wydajności





6

17

---