1. Podstawowe kategorie ekonomiczne i relacje między nimi: Koszty produkcji w rachunku bezpośrednim dzielimy na: koszty bieżące - koszty zmienne, koszty stałe. Kiedy produkcja maleje - koszty maleją. Zc - zysk czysty I*r - koszt oprocentowania kapitału, jest to koszt stały, I - nakłady na środki trwałe r - stopa procentowa I*s - koszty amortyzacji, koszt stały s - stopa amortyzacji Kb - koszty bieżące, obejmują koszty materiałowe, robocizny, usług zewnętrznych. Kbr - koszty bieżące robocizny Kbm - koszty bieżące materiałowe (koszty zakupu materiałów) Kbu - koszty bieżące usług (nie zmieniają się w miarę wzrostu bądź spadku produkcji, wliczamy w to koszt kapitału) Kp - koszty produkcji - suma nakładów wyrażona w pieniądzu poniesiona w celu wytworzenia produktu lub usługi. Możemy je podzielić na koszty stałe i bieżące. Zb - zysk brutto Wp - wartość produkcji, Wp= Kp + Zc Zp - zużycie pośrednie - koszty zużytych materiałów (łącznie z paliwem), energii obcej, usług obcych (usług transportowych, remontowych, koszty usług bankowych bez płaconych przez jednostki odsetek bankowych, koszty ubezpieczeń majątkowych i osobowych). Wd - Wartość dodana - stanowi różnicę między wartością produkcji a wartością zużycia pośredniego. Obejmuje wynagrodzenia oraz nadwyżkę ekonomiczną (odpowiednio wraz z amortyzacją lub bez): Wdb - wartość dodana brutto - wraz z amortyzacją; Wartość dodana brutto - jest podstawą do obliczenia najważniejszej w skali kraju wielkości - produktu krajowego brutto (PKB - najważniejszy miernik rozwoju gospodarczego kraju). Produkt krajowy brutto PKB - stanowi sumę wartości dodanej brutto wszystkich działów gospodarki narodowej (1. rolnictwo, 2. przemysł, 3. budownictwo). Wartość dodaną brutto oblicza się jako różnicę między wartością globalną wyrobów i usług (materialnych i niematerialnych) pomniejszoną o wartości zużycia pośredniego. Wdn - wartość dodana netto - bez amortyzacji. Stopa procentowania oszczędności - jest z jednej strony ceną kapitału r=(1+q)(1+i)-1, gdzie: r - stopa procentowa, q - norma efektywności, i - stopa inflacji. 2. RACHUNKI EKONOMICZNE Przychody przedsiębiorstwa - koszty produkcji = Zysk brutto (Zb) - podatek dochodowy (CIT=18%) = zysk netto Środek trwały - zakup środka trwałego w przedsiębiorstwie nie jest kosztem przedsiębiorstwa, jest to wydatek przedsiębiorstwa. Zakup robimy tylko z zysku neto (zakup środka trwałego). Kosztem przedsiębiorstwa nie jest kredyt. Kredyt musimy zapłacić ratą kapitałową oraz opłatą dodatkową. Rata kapitałowa - wynika z funkcji ile kredytu wziąłem i na jak długo. Opłatę dodatkową wkalkulować można w Kp, a mianowicie Kbu. 3. Ocena względna wariantów techniczno-technologicznych w rachunku rocznym: Porównanie czegoś względem czegoś innego (jeden wariant względem innego), spośród tych wariantów wybieramy najlepszy, ale dla wariantu trzeba znać:- I (nakłady inwestycyjne bez zamrożenia),- n = 1/s (okres eksploatacji),- KB (koszty bieżące eksploatacji),- V ( efekt użytkowy, jaką wielkość produkcji maszyna w ciągu roku wypracuje, wydajność). Warianty techniczno - technologiczne to np. zakup koparki lub ładowarki, od momentu podjęcia decyzji do momentu jej realizacji pływa bardzo mało czasu. Przypadek A (najkorzystniejszy): I1 > I2, n1 = n2, Kb1 > Kb2, V1 = V2 Wybieramy wariant II. (podobne możliwości techniczne V, podobny okres eksploatacji, mniejsze nakłady inwestycyjne, mniejsze koszty bieżące). Przypadek B: I1 > I2, n1 = n2, Kb1 < Kb2, V1 = V2; Wariant 1 wymaga większych nakładów inwestycyjnych, ale mniejszych rocznych kosztów eksploatacji. I1 - I2 =ΔI - pozwala to na uzyskanie rocznej obniżki kosztów w porównaniu z wariantem 2. Kb2 - Kb1 = ΔK, Wariant 1 wybieramy jeśli: ΔK×n > ΔI, n > ΔI /ΔK, n = 1/s, s < ΔK/ΔI; Szukamy wariantu gdzie: I(r +s) ≥0; [I+J×r×n+Kb×n] /n → min - tak też możemy szukać wariantu korzystnego. Trzeba to porównać w rachunku rocznym. I/n + I×r + Kb → min, I(s+r)+Kb → min - z tego wybieramy wariant. Trzeba przeliczyć jakie będą pełne koszty w przeliczeniu na 1 szt.: [I(s+r)+Kb]/Vm → min, wskaźnik efektywności E=[I(s+r)+Kb]/Ve→ min - uzyskujemy koszt jednostkowy. Ve ≤ Vm 4.Ocena bezwzględna wariantu inwestycyjnego w rachunku rocznym: Istnieją konkretne kryteria, które musi spełniać dany wariant by brać go pod uwagę. I metoda - porównanie wskaźnika efektywności bezpośredniej z ceną. Jeżeli wielkość produkcji jest mniejsza od Pgr to koszt jednostkowy jest jest wyższy niż cena na ten wyrób na rynku, zatem ponosimy straty. Gdy natomiast przekracza się możliwości produkcyjne Pmax, to koszt jednostkowy się podniesie i zmaleje zysk (np. dlatego, że wzrośnie awaryjność maszyn i urządzeń). Do Pgr nie opłaca się produkować w ogóle; Pgr ≤ Pe ≤ Pmax; Pe - im bliżej Pmax, tym lepiej II metoda - znając wielkość produkcji i cenę rynkową, porównuje się warianty z ceną rynkową: Er - efektywność rynkowa, P*C = Wg- wartość globalna (WARTOŚĆ PRODUKCJI) gdzie P- wielkość produkcji, C - cena jednostkowa produktu III metoda-określenie wielkości rocznego zysku: Z = W - J(r+s)- Kb > 0 → max, Z=P*C-J(r+s)-Kb>0 Od wartości produkcji odejmuję pełne koszty produkcji =zysk. Na podstawie tego można określić Pgr, kiedy produkcja jest nieopłacalna. IV metoda - obliczenie granicznego wariantu wielkości produkcji: Pgr*C - J(r+s)-Kb = 0 Pgr*C - J(r+s)-Kbj*Pgr = 0 Pgr - wartość graniczna produkcji licznik - koszty stałe, mianownik - zysk jednostkowy. Kbj - koszty bieżące wytworzenia jednostki V metoda - określamy graniczne max koszty produkcji: W = J(r+s)+Kb - dla granicznego przypadku - wielkość produkcji C = J(r+s)+ Kb/P graniczny koszt produkcji to cena VI metoda - graniczne nakłady: W = I*(r+s) + Kb //:P k= Kb/J - współczynnik pomocniczy=> Kb=k * J W = J * (r+s+k) P*C= J*(r+s+k) Jeśli podzielę przez P, to mam wskaźnik kapitału 5. Metody I - Metoda NPV (net prezent value) - jest to metoda wartości aktualizowanej netto. Jest to suma nadwyżek netto, jakie da inwestycja przez cały okres eksploatacji po sprawdzeniu tych nadwyżek do porównywalności (z użyciem współczynników dyskontowych) NPV = Σat * St - Σat * It ; przy czym, NPV > 0, gdzie: Σat * St - zaktualizowana wartość netto It - nakłady inwestycyjne bez zamrożenia at - współczynnik dyskontowy St - efekt roku netto (t) = przepływy pieniężne netto znane też pod pojęciem Cash - flow (wolny pieniądz: zysk netto +amortyzacja: Zn + I *s). Inne oznaczenia tej metody, to: ENPV (economic net prezent value) - w tym wypadku uwzględniamy też czynniki społeczne, ekonomiczne. Np. Biorąc kredyt, bank użyje tej metody by sprawdzić, czy np.: pieniądze umiejscowione na lokacie, dadzą nam mniejszy dochód niż gdybyśmy te pieniądze gdzieś zainwestowali w funduszu. Jednocześnie bank żąda by efektywność przedsięwzięcia zbadać dwiema różnymi metodami. II - Metoda IRR (Internal rate of return) - jest to metoda wewnętrznej stopy zwrotu - jest to stopa procentowa równoważąca zaktualizowaną wartość netto przyszłych wpływów pieniężnych z nakładami inwestycyjnymi. Występuje też w wersji EJRR (Economic Internal rate of return). Σat * St = Σat * It ; przy czym, NPV = 0, gdzie: Za efektywną uważamy inwestycję, której IRR jest wyższa od rzeczywistego kosztu kapitału, bądź minimalnej stopy zwrotu IRR = r1 + [PV * (r2-r1)] / (PV +|NV|), gdzie r1 - stopa dyskontowa, przy której NPV > 0, r2 - stopa dyskontowa, przy której NPV <0, PV - wielkość NPV, dla r1, NV - wielkość NPV dla r2. Np.: r1=6%, r2 = 7% to, IRR = 6% + [100 * (7%-6%)] / (100+750) = 6% +0,118 = 6,118 % 100 / 6,118% = 16,345 - okres po jakim zwrócą się nakłady inwestycyjne. Wniosek: Nakłady zwrócą się po 16,345 roku. 6.Ocena względna wariantów technologiczno -technicznych w rachunku rocznym Ocena polega na ocenie jednego wariantu względem drugiego. Im więcej ich analizujemy tym lepszy możemy wybrać. Warianty rozwiązań mogą różnić się: Wielkością nakładów inwestycyjnych - I Okresem eksploatacji - n Wielkością rocznych bieżących kosztów eksploatacji - Kb Średnią stawką amortyzacji - S = 1/n Możliwościami produkcyjnymi urządzenia ( efekt użytkowy) -Vm A B C D I1>I2 I1>I2 I1>I2 I1>I2 n1= n2 n1= n2 n1> n2 n1> n2 Kb1>Kb2 Kb1<Kb2 Kb1<Kb2 Kb1<Kb2 Vm1=Vm2 Vm1=Vm2 Vm1=Vm2 Vm1>Vm2 Przypadek A (najkorzystniejszy) Wybieramy wariant II podobne możliwości technologiczne , podobny okres eksploatacji, mniejsze nakłady inwestycyjne, mniejsze koszty bieżące. Przypadek B Wariant I wymaga większych nakładów inwestycyjnych ale mniejszych rocznych kosztów eksploatacji I1 - I2= ∆I - pozwala to na uzyskanie rocznej obniżki kosztów w porównaniu z wariantem II Kb2-Kb1 = ∆K Wariant I wybieramy jeśli : ∆K ∙n>∆I ; n>∆I/∆K ; n = 1/s ; s< ∆K/∆I Szukamy wariantu gdzie : I(r+s )≥ 0 I + Ir∙n +Kb∙n → min Przypadek C Porównujemy w rachunku rocznym ; Przypadek D Przeliczamy pełne koszty w przeliczeniu na 1 szt: Vm-wielkość efektywna max Ve - wielkość efektywna postulowana Ve ≤ Vm - uzyskujemy koszt jednostkowy 7.Ocena bezwzględna inwestycyjna w rachunku rocznym im bliżej Pmax tym lepiej Porównanie wskaźnika efektywności z ceną jednostkową Do Pgr nie opłaca się produkować Określenie efektywności rynkowej P∙C=Wp P - wielkość produkcji ; C- cena ; Wp - wartość produkcji (przychody ze sprzedaży) Obliczenie zysku rocznego Z= W-J(r+s)-Kp>0→max Z- zysk Z= P∙C-J(r+s)-Kp>0 - Na podstawie tego można określić Pgr - kiedy produkcja jestnieopłacalna Określenie granicznej wartości produkcji W=J(r+s) +Kb Pgr∙C=J(r+s)+P∙KbjKbj-Koszty bieżące jednostki Graniczny koszt produkcji W=J(r+s) +Kb granicznym kosztem produkcji jest cena Graniczne nakłady inwestycyjne W=J(r+s) +Kb - współczynnik pomocniczy Wk - wskaźnik kapitałochłonności 8.Ocena względna wariantu inwestycyjnego w rachunku rocznym Wskaźnik efektywności przy wariantach prod- inwest. E- ocena względna (porównujemy dwa warianty) wariantu w rachunku rocznym ; w liczniku są pełne koszty roczne, w mianowniku produkcja; ile kosztuje wyprodukowanie jednostki - koszt jednostkowy ( jak najtaniej) I- nakłady inwestycyjne z uwzględnienie zamrożenia I= I∙z z- współczynnik zamrożenia z = 1+ gdzie b- okres realizacji inwestycji( w latach) r- stopa oprocentowania nakładów P - roczna wartość produkcji Kb - koszty bieżące produkcji S - średnia ważona stopa amortyzacji uzyskujemy koszt produkcji 1 szt , jest to ocena względna jednego wariantu względem drugiego Pe - potrzebna , postulowana produkcja Pe ≤ Pmax 9. Długookresowy rachunek dyskontowy i przykłady jego zastosowania: Odsetki - dochód, który przynosi fundusz. Odsetki od 100zł za rok nazywamy stopą procentową; r- jednostkowa stopa procentowa. Oprocentowanie proste - jeżeli dołączone odsetki do funduszu nie są oprocentowane w następnych latach. Oprocentowanie składane - odsetki są doliczane do funduszu podlegającego oprocentowaniu. Np. po roku J1=J+J*r=J(1+r), po 2 latach J2=J+J*r+(J+J*r)*r=J(1+r)^2,po t latach Jt=J(1+r)^t- procent składowy. Wartość początkowa funduszu J przy oprocentowaniu składowym w ciągu t lat = Jt. (1+r)^t- czynnik oprocentowujący. Dyskontowanie - ustalenie wartości początkowej funduszu na podstawie jego wartości końcowej. Dyskonto - to różnica między wartością końcową a początkową funduszu: D=Jt-J. Zdyskontowana wartość funduszu Jt wynosi Jt=J(1+r)^t. Określona wartość początkowa funduszu: J=Jt/(1+r)^t=Jt*1/(1+r)^t=Jt*at, at- współczynnik dyskontujący (zawsze >1). Długookresowy rachunek dyskontowy może być stosowany: a) dla oceny bezwzględnej efektywności danej inwestycji, b) dla oceny względnej wariantów technologicznych, c) dla oceny porównawczej wariantów inwestycyjno - produkcyjnych. Ocena względna: E=[∑at(Jt+Kt)]/[∑at*Pt] → min, gdzie: E - wskaźnik efektywności względnej w ujęciu wieloletnim, Jt- nakłady inwestycyjne poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego, Kt- koszty bieżące poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego, Pt - wielkości produkcji poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego. M=b+n, b - okres budowy w latach inwestycji, n- odwrotność średniej ważonej stawek amortyzacji n=1/s. Ocena bezwzględna: E=∑at(Wt-Jt-Kb)≥0 - formuła różnicowa, Wt - wartość produkcji, Jt- nakłady inwestycyjne, Kt- koszty bieżące, E=[∑at(Wt-Kt)]/[∑at*Jt]≥1 - formuła ilorazowa. . Długookresowe rachunki dyskontowe . Procent prosty- odsetki należne po jakimś okresie. Jednostkowa stopa procentowa r = P/100 ; P- kwota . Procent składany : 1) J -podstawowy fundusz ; 2) - procent składany; - procent składany . Wartość początkowa funduszu J po okresie t wynosi : ; DYSKONTEM -nazywamy znalezienie wartości początkowej na podstawie jego wartości końcowej - J-wartość początkowa , Jt - wartość końcowa ; ; - wspł. dyskontujący , . Wzory dla inwestycji produkcyjnych : 1) formuła rozwinięta w ujęciu ilorazowym ; 2)formuła rozwinięta w ujęciu różnicowym ; Wzory dla inwestycji nieprodukcyjnych : 3) m- okres obliczeniowy, m=b+n ; b-okres budowy inwestycji , n- okres eksploatacji n = 1/s ; Wt - wartość produkcji , Kt - koszty produkcji , Zt - nakłady inwestycyjne w kolejnych latach okresu obliczeniowego , t - kolejne lata okresu obliczeniowego , t=1 pierwszy rok inwestycji . Okres poprzedzający realizację = okres zerowy . Wybieramy wariant według maksymalizacji wspł. E ( dla wzorów 1 i 2 ) . Dla wzoru (3 ) według minimalizacji . Długookresowe rachunki dyskontowe . Procent prosty- odsetki należne po jakimś okresie. Jednostkowa stopa procentowa r = P/100 ; P- kwota . Procent składany : 1) J -podstawowy fundusz ; 2) - procent składany; - procent składany . Wartość początkowa funduszu J po okresie t wynosi : ; 10.Wzkaźniki ekonomiczne i mierniki oceny działalności przedsiębiorstwa. Podstawowe wskaźniki ekonomiczne nazywane są miernikami oceny. Wskaźnik - wszelkie czynniki wyrażone w formie liczbowej informujące o ekonomice przedsiębiorstwa. Dwa rodzaje wskaźników: - liczby względne - wyrażają relacje, tendencje, zależności pomiędzy poszczególnymi zjawiskami, - liczby bezwzględne - wyrażają konkretne wielkości albo przeciętne wielkości zjawiska, np. zysk, Ze względu na stopień szczegółowości: - wskaźniki ogólne ( tzw. syntetyczne, np. efektywności ) - przedstawiają nam podstawowe informacje liczbowe o ekonomice przedsiębiorstwa jako całości, - wskaźniki szczegółowe - zawierają informacje pochodne od zjawisk podstawowych, informacje o działalności poszczególnych elementów przedsiębiorstwa, Ze względu na charakter informacji, które dostarczają, wskaźniki dzielimy na: -wskaźniki określające zjawiska - ( wszystkie wskaźniki, które informują nas o stanie wielkości i zmianach danego zjawiska, np. wskaźnik wielkości produkcji ), - wskaźniki charakteryzujące - ( wskaźniki, które informują o sposobie realizacji zadań, np. wskaźnik rytmiczności produkcji, sezonowości produkcji ) - wskaźniki oceniające - zwane miernikami oceny ( wskaźniki, które pozwalają określić stopień realizacji celu, osiągnięte efekty, stopień poprawy lub pogorszenia stanu przedsiębiorstwa ) Podział ze względu na charakter przekazywanej informacji ( podział tematyczny ): 1.Wskaźniki efektu finansowego: - kwota zysku - rentowność produkcji - jest to relacja procentowa pomiędzy wynikiem finansowym działalności przedsiębiorstwa a kosztami produkcji, z = P - s zo - zysk operacyjny netto lub brutto P - wartość produkcji s - koszt zysk operacyjny - zysk z działalności podstawowej przedsiębiorstwa ( z działalności operacyjnej ), - rentowność pracy L - liczba zatrudnionych h - czas pracy - stopa zysku Mt + Mo - suma majątku trwałego i obrotowego ( aktywa przedsiębiorstwa ), - wskaźnik poziomu kosztów produkcji - relacja procentowa pomiędzy kosztami produkcji a wartością produkcji, s - koszt własny sprzedaży P - wartość produkcji - wskaźnik akumulatywności - wyraża relację procentową pomiędzy akumulacją finansową a wartością środków trwałych brutto, bądź pomiędzy akumulacją finansową a kosztami wynagrodzeń, akumulacja finansowa -nadwyżka między wartością produkcji a kosztami produkcji (w budownic. - zysk) 2.Wskaźniki działalności produkcyjnej - służą one do określenia i charakterystyki relacji zasadniczej działalności przedsiębiorstwa a mianowicie działalności produkcyjnej. - obrót globalny przedsiębiorstwa, -wartość produkcji budowlanej wykonanej siłami własnymi, - średni cykl budowy obiektu, - wartość usług produkcyjnych, - wartość robót w toku, - efekty rzeczowe produkcji budowlanej, 3.Wskaźniki efektywności wykorzystania czynników produkcji - pokazują relację pomiędzy wielkością bądź wartością produkcji a wielkością zużytych do nich czynników produkcji. - produktywność środków trwałych - jest to relacja pomiędzy wartością produkcji wykonanej za pomocą określonego zasobu środków trwałych do wartości tego zasobu środków trwałych, - wskaźniki kapitałochłonności wzrostu produkcji - jest to relacja pomiędzy wzrostem wartości środków trwałych a wzrostem wartości produkcji, - wskaźnik pracochłonności - relacja procentowa między nakładami pracy żywej a wielkością produkcji uzyskanej dzięki tym nakładom, odwrotnością pracochłonności jest wydajność, jeżeli nakłady pracy żywej wyrazimy w pieniądzu to uzyskamy wskażnik pracochłonności, - wskaźnik materiałochłonności - relacja między kosztami poniesionymi na zużyte materiały, surowce, półprefabrykaty itp. do wartości produkcji, 4.Wskaźniki charakteryzujące zakłócenia i nieprawidłowości: - suma kosztów i strat nieuzasadnionych, - koszty robót poprawkowych ( liczy się jako procent robót ogółem ), - straty czasu pracy, - zbędne zapasy materiałów, - przekroczenie umownych cykli budowy, - przeciętny stan przeterminowania kredytów obrotowych, - liczba wypadków przy pracy, - wskaźniki określające wszelkiego rodzaju przestoje, 11.Rachunek efektywności modernizacji. - rachunek roczny - rachunek dyskontowy gdzie: P- średnioroczna wartość produkcji, K- średnioroczne koszty bieżące eksploatacji, J- nakłady inwestycyjne z zamrożeniem, B- nakłady na majątek trwały w ilości niezbędnej do realizacji procesu produkcji w momencie osiągnięcia przez przedsiębiorstwo zdolności produkcyjnej, ⇒współczynnik dyskontujący, Wzory na wskaźnik efektywności inwestycji modernizacyjnej: gdzie: P- wartość produkcji średnioroczna po modernizacji układu, K- średnioroczne koszty bieżące eksploatacji po modernizacji, Uo- (U0 = P0 - K0 ) - nadwyżka pomiędzy wartością produkcji a kosztami bieżącymi produkcji układu niemodernizowanego. W przypadku gdy nie mamy nadwyżki w okresie poprzedzającym modernizację, wówczas Uo przyjmuje wartość równą zero, J- nakłady na modernizację z uwzględnieniem zamrożenia, Z- wartość majątku trwałego, który został wycofany z produkcji w wyniku modernizacji układu produkcyjnego. (określa się gdy majątek trwały zostaje sprzedany wg. cen rynkowych lub sprzedamy go wg. cen złomu), s- średnia stawka amortyzacji układu modernizowanego, B- środki obrotowe. - od t do m - kolejne lata okresu obliczeniowego, - m - okres obliczeniowy, - u - rok do którego będzie występować nadwyżka układu modernizacyjnego(u≤m). Efekty: 1. wzrost wielkości produkcji, 2. obniżka kosztu jednostkowego produkcji, 3. efekt restytucyjny - pozwala na przedłużenie okresu eksploatacji układu produkującego. 12.EWIDENCJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH Środek trwały - środki pracy uczestniczące w procesie wytwrzania dóbr i usług materialnych i niematerialnych i niektóre przedmioty długotrwałej konsumpcji. Cechy środków trwałych: - biorą udział w wielu procesach produkcji, - w toku produkcji nie zmieniają swojej materialnej postaci, - zużywają się stopniowo przenosząc część swojej wartości na nowo wytworzone dobra, - są odtwarzalne, po ich całkowitym zużyciu, a nie po każdym cyklu produkcji, - krążą nie w swojej postaci materialnej, lecz e postaci części wartości w nowo wytworzonych dobrach, - szybkość krążenia środków trwałych jest wolniejsza od krążenia środków obrotowych. Zadania ewidencji: - ustalenie ilości i wartości początkowej środków trwałych i wszelkie ich zmiany, - określenie ilości i wartości przychodów środków trwałych ze wskazaniem kierunku ich przychodu, - określenie ilości i wartości rozchodów środków trwałych ze wskazaniem kierunku ich rozchodu, - określenie wysokości umorzeń środków trwałych oraz podstaw ich prawidłowego wyliczenia, - ustalenie odpowiedzialnych za środki trwałe. Podstawowe dokumenty, które służą do ewidencji środków trwałych: - karta obiektu majątku trwałego, - dokumentacja pracy maszyny: (raporty obciążenia zmianowego maszyny , dokumentacja awarii . - księga inwentarzowa, - karta zawierająca wykaz obiektów wg placu budów, - tabele amortyzacyjne. 13.DRUKI Przyjęcie materiałów i urządzeń do magazynu działalności inwestycyjnej Pz - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie przychodów materiałów, maszyn i urządzeń zakupionych w ramach działalności inwestycyjnej - wystawia magazynier w 3 egz. i dokonuje odbioru ilościowego - odbioru jakościowego dokonuje komisja - okres przechowywania - 3 lata od skończenia budowy Pobranie materiałó, maszyn i urządzeń do działalności inwestycyjnej Rw - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie rozchodów materiałów, maszyn i urządzeń wydanych w ramach działalności inwestycyjnej - wystawia komórka inwestycyjna w 3 egz.:1 - magazynier ,1 - komórka księgowości , 1-komórka inwestycji Wydanie materiałów, maszyn i urządzeń z magazynu Wz - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie rozchodu materiałów wydanych celem sprzedaży - wystawia komórka inwestycji w 4 egz. : 1- magazynier , 1- odbiorca , 1 - komórka księgowości ,1- komórka inwestycji Przyjęcie środka trwałego OT - udokumentowanie przyjęcia do użytkowania nowych lub używanych środków trwałych pochodzących z inwestycji - wystawia komórka inwestycji w 3 egz. : 1- komórka księgowości , 1- komórka sprawująca pieczę nad środkiem trwałym , 1- komórka inwestycji Zmiana miejsca użytkowania środka trwałego MT - przemieszczenie środka trwałego wewnątrz przedsiębiorstwa - wystawia jednostka przekazująca w 3 egz. : 1- komórka księgowości 1- komórka przjejmująca ,1-jednostka przekazująca Protokół zdawczo-odbiorczy PT - udokumentowanie nieodpłatnego przekazanie środka trwałego z umorzeniem - sporządza jednostka przekazująca w 4 egz. :1- komórka księgowości 2- jednostka przekazująca , 1- komórka spełniająca pieczę nad środkiem trwałym Protokół zakwalifikowania środka trwałego jako zbędny lub na złom - sporządza go komisja w 3 egz. : 1- komórka księgowości , 2- komórka sprawująca pieczę nad środkiem trwałym Likwidacja środka trwałego LT - udokumentowanie rozchodu środka trwałego z tytułu sprzedaży lub likwidacji - sporządza komórka sprawująca pieczę w 2 egz. : 1- komórka księgowowści ,1- komórka sprawująca pieczę Faktura na sprzedaż środka trwałego - udokumentowanie przychodów środków finansowych ze sprzedaży środka trwałego, stanowi dokument do żądania zapłaty należności - 2 egz. 1- księgowowść 1- osbiorca Protokół fizycznej likwidacji środka trwałego Sporządza do komisja w 3 egz., powinien zawierać: - datę i miejsce fizycznej likwidacji , - nazwisko i stanowisko osób uczestniczących w procesie likwidacji , - wartość odzysku , - nr, datę dowodu przyjęcia dzysku do magazynu . Zwrot materiałów Zw - zaewidencjonowanie przychodów do magazynu materiałów niewykorzystanych w procesie produkcji, a wydanych uprzednio za dowodem Rw - sporządza komórka inwestycji w 3 egz.:1 - magazyn , 1- komórka inwestycji , 1- księgowowść 14.Środki obrotowe. Środki obrotowe uczestniczą w jednym procesie produkcyjnym . Dokonują one w ciągu jednego cyklu procesu produkcyjnego jednego pełnego obrotu. Do środków obrotowych zaliczamy : - przedmioty pracy czynnie zaangażowane w procesach produkcyjnych , - przedmioty pracy jeszcze nie zaangażowane w procesach produkcyjnych , ale stanowiące część zapasów niezbędnych , - zapasy wyrobów gotowych , - środki pieniężne i rozliczenia międzyokresowe , - przedmioty nietrwałe ( narzędzia , aparatura ,urządzenia o niskiej wartości lub krótkim okresie używalności ) , Środki obrotowe dzielimy na : a ) środki obrotowe strefy produkcji ( zapasy materiałowe , wyroby gotowe ) , b ) środki obrotowe strefy cyrkulacji ( gotówka , należności , rozliczenia międzyokresowe ). Wielkość środków obrotowych w przedsiębiorstwie zależy od : - wielkości produkcji przedsiębiorstwa , - rodzaju działalności przedsiębiorstwa , - warunków składowania i zaopatrzenia , - warunków zbytu . W przedsiębiorstwie występuje zjawisko krążenia środków obrotowych . Każdy ze środków obrotowych przechodzi przez kolejne fazy ruchu okrężnego . Faza I . Za gotówkę nabywamy towar ( przedmioty pracy ), gotówka wielkości - P0 . T0 - towar ( przedmioty pracy ) P0 = T0 Faza II . Nabieranie wartości . T0 + ΔW = T Faza III . Sprzedaż - sprzedajemy gotowy wyrób , zmiana formy towarowej na formę pieniężną . Faza IV . Rozliczenia międzyokresowe . Przy jednym obrocie wyzwala się jedno ΔW . Należy dążyć do jak najszybszej cyrkulacji środków obrotowych . Wskaźnik szybkości krążenia środka obrotowego : W = ( S ∗ T ) / P S - średni stan środków obrotowych w danym czasie ( rok , kwartał , miesiąc ) , T - czas trwania analizowanego okresu , P - koszt własny sprzedanej produkcji .

1. Podstawowe kategorie ekonomiczne i relacje między nimi: Koszty produkcji w rachunku bezpośrednim dzielimy na: koszty bieżące - koszty zmienne, koszty stałe. Kiedy produkcja maleje - koszty maleją. Zc - zysk czysty I*r - koszt oprocentowania kapitału, jest to koszt stały, I - nakłady na środki trwałe r - stopa procentowa I*s - koszty amortyzacji, koszt stały s - stopa amortyzacji Kb - koszty bieżące, obejmują koszty materiałowe, robocizny, usług zewnętrznych. Kbr - koszty bieżące robocizny Kbm - koszty bieżące materiałowe (koszty zakupu materiałów) Kbu - koszty bieżące usług (nie zmieniają się w miarę wzrostu bądź spadku produkcji, wliczamy w to koszt kapitału) Kp - koszty produkcji - suma nakładów wyrażona w pieniądzu poniesiona w celu wytworzenia produktu lub usługi. Możemy je podzielić na koszty stałe i bieżące. Zb - zysk brutto Wp - wartość produkcji, Wp= Kp + Zc Zp - zużycie pośrednie - koszty zużytych materiałów (łącznie z paliwem), energii obcej, usług obcych (usług transportowych, remontowych, koszty usług bankowych bez płaconych przez jednostki odsetek bankowych, koszty ubezpieczeń majątkowych i osobowych). Wd - Wartość dodana - stanowi różnicę między wartością produkcji a wartością zużycia pośredniego. Obejmuje wynagrodzenia oraz nadwyżkę ekonomiczną (odpowiednio wraz z amortyzacją lub bez): Wdb - wartość dodana brutto - wraz z amortyzacją; Wartość dodana brutto - jest podstawą do obliczenia najważniejszej w skali kraju wielkości - produktu krajowego brutto (PKB - najważniejszy miernik rozwoju gospodarczego kraju). Produkt krajowy brutto PKB - stanowi sumę wartości dodanej brutto wszystkich działów gospodarki narodowej (1. rolnictwo, 2. przemysł, 3. budownictwo). Wartość dodaną brutto oblicza się jako różnicę między wartością globalną wyrobów i usług (materialnych i niematerialnych) pomniejszoną o wartości zużycia pośredniego. Wdn - wartość dodana netto - bez amortyzacji. Stopa procentowania oszczędności - jest z jednej strony ceną kapitału r=(1+q)(1+i)-1, gdzie: r - stopa procentowa, q - norma efektywności, i - stopa inflacji. 2. RACHUNKI EKONOMICZNE Przychody przedsiębiorstwa - koszty produkcji = Zysk brutto (Zb) - podatek dochodowy (CIT=18%) = zysk netto Środek trwały - zakup środka trwałego w przedsiębiorstwie nie jest kosztem przedsiębiorstwa, jest to wydatek przedsiębiorstwa. Zakup robimy tylko z zysku neto (zakup środka trwałego). Kosztem przedsiębiorstwa nie jest kredyt. Kredyt musimy zapłacić ratą kapitałową oraz opłatą dodatkową. Rata kapitałowa - wynika z funkcji ile kredytu wziąłem i na jak długo. Opłatę dodatkową wkalkulować można w Kp, a mianowicie Kbu. 3. Ocena względna wariantów techniczno-technologicznych w rachunku rocznym: Porównanie czegoś względem czegoś innego (jeden wariant względem innego), spośród tych wariantów wybieramy najlepszy, ale dla wariantu trzeba znać:- I (nakłady inwestycyjne bez zamrożenia),- n = 1/s (okres eksploatacji),- KB (koszty bieżące eksploatacji),- V ( efekt użytkowy, jaką wielkość produkcji maszyna w ciągu roku wypracuje, wydajność). Warianty techniczno - technologiczne to np. zakup koparki lub ładowarki, od momentu podjęcia decyzji do momentu jej realizacji pływa bardzo mało czasu. Przypadek A (najkorzystniejszy): I1 > I2, n1 = n2, Kb1 > Kb2, V1 = V2 Wybieramy wariant II. (podobne możliwości techniczne V, podobny okres eksploatacji, mniejsze nakłady inwestycyjne, mniejsze koszty bieżące). Przypadek B: I1 > I2, n1 = n2, Kb1 < Kb2, V1 = V2; Wariant 1 wymaga większych nakładów inwestycyjnych, ale mniejszych rocznych kosztów eksploatacji. I1 - I2 =ΔI - pozwala to na uzyskanie rocznej obniżki kosztów w porównaniu z wariantem 2. Kb2 - Kb1 = ΔK, Wariant 1 wybieramy jeśli: ΔK×n > ΔI, n > ΔI /ΔK, n = 1/s, s < ΔK/ΔI; Szukamy wariantu gdzie: I(r +s) ≥0; [I+J×r×n+Kb×n] /n → min - tak też możemy szukać wariantu korzystnego. Trzeba to porównać w rachunku rocznym. I/n + I×r + Kb → min, I(s+r)+Kb → min - z tego wybieramy wariant. Trzeba przeliczyć jakie będą pełne koszty w przeliczeniu na 1 szt.: [I(s+r)+Kb]/Vm → min, wskaźnik efektywności E=[I(s+r)+Kb]/Ve→ min - uzyskujemy koszt jednostkowy. Ve ≤ Vm 4.Ocena bezwzględna wariantu inwestycyjnego w rachunku rocznym: Istnieją konkretne kryteria, które musi spełniać dany wariant by brać go pod uwagę. I metoda - porównanie wskaźnika efektywności bezpośredniej z ceną. Jeżeli wielkość produkcji jest mniejsza od Pgr to koszt jednostkowy jest jest wyższy niż cena na ten wyrób na rynku, zatem ponosimy straty. Gdy natomiast przekracza się możliwości produkcyjne Pmax, to koszt jednostkowy się podniesie i zmaleje zysk (np. dlatego, że wzrośnie awaryjność maszyn i urządzeń). Do Pgr nie opłaca się produkować w ogóle; Pgr ≤ Pe ≤ Pmax; Pe - im bliżej Pmax, tym lepiej II metoda - znając wielkość produkcji i cenę rynkową, porównuje się warianty z ceną rynkową: Er - efektywność rynkowa, P*C = Wg- wartość globalna (WARTOŚĆ PRODUKCJI) gdzie P- wielkość produkcji, C - cena jednostkowa produktu III metoda-określenie wielkości rocznego zysku: Z = W - J(r+s)- Kb > 0 → max, Z=P*C-J(r+s)-Kb>0 Od wartości produkcji odejmuję pełne koszty produkcji =zysk. Na podstawie tego można określić Pgr, kiedy produkcja jest nieopłacalna. IV metoda - obliczenie granicznego wariantu wielkości produkcji: Pgr*C - J(r+s)-Kb = 0 Pgr*C - J(r+s)-Kbj*Pgr = 0 Pgr - wartość graniczna produkcji licznik - koszty stałe, mianownik - zysk jednostkowy. Kbj - koszty bieżące wytworzenia jednostki V metoda - określamy graniczne max koszty produkcji: W = J(r+s)+Kb - dla granicznego przypadku - wielkość produkcji C = J(r+s)+ Kb/P graniczny koszt produkcji to cena VI metoda - graniczne nakłady: W = I*(r+s) + Kb //:P k= Kb/J - współczynnik pomocniczy=> Kb=k * J W = J * (r+s+k) P*C= J*(r+s+k) Jeśli podzielę przez P, to mam wskaźnik kapitału 5. Metody I - Metoda NPV (net prezent value) - jest to metoda wartości aktualizowanej netto. Jest to suma nadwyżek netto, jakie da inwestycja przez cały okres eksploatacji po sprawdzeniu tych nadwyżek do porównywalności (z użyciem współczynników dyskontowych) NPV = Σat * St - Σat * It ; przy czym, NPV > 0, gdzie: Σat * St - zaktualizowana wartość netto It - nakłady inwestycyjne bez zamrożenia at - współczynnik dyskontowy St - efekt roku netto (t) = przepływy pieniężne netto znane też pod pojęciem Cash - flow (wolny pieniądz: zysk netto +amortyzacja: Zn + I *s). Inne oznaczenia tej metody, to: ENPV (economic net prezent value) - w tym wypadku uwzględniamy też czynniki społeczne, ekonomiczne. Np. Biorąc kredyt, bank użyje tej metody by sprawdzić, czy np.: pieniądze umiejscowione na lokacie, dadzą nam mniejszy dochód niż gdybyśmy te pieniądze gdzieś zainwestowali w funduszu. Jednocześnie bank żąda by efektywność przedsięwzięcia zbadać dwiema różnymi metodami. II - Metoda IRR (Internal rate of return) - jest to metoda wewnętrznej stopy zwrotu - jest to stopa procentowa równoważąca zaktualizowaną wartość netto przyszłych wpływów pieniężnych z nakładami inwestycyjnymi. Występuje też w wersji EJRR (Economic Internal rate of return). Σat * St = Σat * It ; przy czym, NPV = 0, gdzie: Za efektywną uważamy inwestycję, której IRR jest wyższa od rzeczywistego kosztu kapitału, bądź minimalnej stopy zwrotu IRR = r1 + [PV * (r2-r1)] / (PV +|NV|), gdzie r1 - stopa dyskontowa, przy której NPV > 0, r2 - stopa dyskontowa, przy której NPV <0, PV - wielkość NPV, dla r1, NV - wielkość NPV dla r2. Np.: r1=6%, r2 = 7% to, IRR = 6% + [100 * (7%-6%)] / (100+750) = 6% +0,118 = 6,118 % 100 / 6,118% = 16,345 - okres po jakim zwrócą się nakłady inwestycyjne. Wniosek: Nakłady zwrócą się po 16,345 roku. 6.Ocena względna wariantów technologiczno -technicznych w rachunku rocznym Ocena polega na ocenie jednego wariantu względem drugiego. Im więcej ich analizujemy tym lepszy możemy wybrać. Warianty rozwiązań mogą różnić się: Wielkością nakładów inwestycyjnych - I Okresem eksploatacji - n Wielkością rocznych bieżących kosztów eksploatacji - Kb Średnią stawką amortyzacji - S = 1/n Możliwościami produkcyjnymi urządzenia ( efekt użytkowy) -Vm A B C D I1>I2 I1>I2 I1>I2 I1>I2 n1= n2 n1= n2 n1> n2 n1> n2 Kb1>Kb2 Kb1<Kb2 Kb1<Kb2 Kb1<Kb2 Vm1=Vm2 Vm1=Vm2 Vm1=Vm2 Vm1>Vm2 Przypadek A (najkorzystniejszy) Wybieramy wariant II podobne możliwości technologiczne , podobny okres eksploatacji, mniejsze nakłady inwestycyjne, mniejsze koszty bieżące. Przypadek B Wariant I wymaga większych nakładów inwestycyjnych ale mniejszych rocznych kosztów eksploatacji I1 - I2= ∆I - pozwala to na uzyskanie rocznej obniżki kosztów w porównaniu z wariantem II Kb2-Kb1 = ∆K Wariant I wybieramy jeśli : ∆K ∙n>∆I ; n>∆I/∆K ; n = 1/s ; s< ∆K/∆I Szukamy wariantu gdzie : I(r+s )≥ 0 I + Ir∙n +Kb∙n → min Przypadek C Porównujemy w rachunku rocznym ; Przypadek D Przeliczamy pełne koszty w przeliczeniu na 1 szt: Vm-wielkość efektywna max Ve - wielkość efektywna postulowana Ve ≤ Vm - uzyskujemy koszt jednostkowy 7.Ocena bezwzględna inwestycyjna w rachunku rocznym im bliżej Pmax tym lepiej Porównanie wskaźnika efektywności z ceną jednostkową Do Pgr nie opłaca się produkować Określenie efektywności rynkowej P∙C=Wp P - wielkość produkcji ; C- cena ; Wp - wartość produkcji (przychody ze sprzedaży) Obliczenie zysku rocznego Z= W-J(r+s)-Kp>0→max Z- zysk Z= P∙C-J(r+s)-Kp>0 - Na podstawie tego można określić Pgr - kiedy produkcja jestnieopłacalna Określenie granicznej wartości produkcji W=J(r+s) +Kb Pgr∙C=J(r+s)+P∙KbjKbj-Koszty bieżące jednostki Graniczny koszt produkcji W=J(r+s) +Kb granicznym kosztem produkcji jest cena Graniczne nakłady inwestycyjne W=J(r+s) +Kb - współczynnik pomocniczy Wk - wskaźnik kapitałochłonności 8.Ocena względna wariantu inwestycyjnego w rachunku rocznym Wskaźnik efektywności przy wariantach prod- inwest. E- ocena względna (porównujemy dwa warianty) wariantu w rachunku rocznym ; w liczniku są pełne koszty roczne, w mianowniku produkcja; ile kosztuje wyprodukowanie jednostki - koszt jednostkowy ( jak najtaniej) I- nakłady inwestycyjne z uwzględnienie zamrożenia I= I∙z z- współczynnik zamrożenia z = 1+ gdzie b- okres realizacji inwestycji( w latach) r- stopa oprocentowania nakładów P - roczna wartość produkcji Kb - koszty bieżące produkcji S - średnia ważona stopa amortyzacji uzyskujemy koszt produkcji 1 szt , jest to ocena względna jednego wariantu względem drugiego Pe - potrzebna , postulowana produkcja Pe ≤ Pmax 9. Długookresowy rachunek dyskontowy i przykłady jego zastosowania: Odsetki - dochód, który przynosi fundusz. Odsetki od 100zł za rok nazywamy stopą procentową; r- jednostkowa stopa procentowa. Oprocentowanie proste - jeżeli dołączone odsetki do funduszu nie są oprocentowane w następnych latach. Oprocentowanie składane - odsetki są doliczane do funduszu podlegającego oprocentowaniu. Np. po roku J1=J+J*r=J(1+r), po 2 latach J2=J+J*r+(J+J*r)*r=J(1+r)^2,po t latach Jt=J(1+r)^t- procent składowy. Wartość początkowa funduszu J przy oprocentowaniu składowym w ciągu t lat = Jt. (1+r)^t- czynnik oprocentowujący. Dyskontowanie - ustalenie wartości początkowej funduszu na podstawie jego wartości końcowej. Dyskonto - to różnica między wartością końcową a początkową funduszu: D=Jt-J. Zdyskontowana wartość funduszu Jt wynosi Jt=J(1+r)^t. Określona wartość początkowa funduszu: J=Jt/(1+r)^t=Jt*1/(1+r)^t=Jt*at, at- współczynnik dyskontujący (zawsze >1). Długookresowy rachunek dyskontowy może być stosowany: a) dla oceny bezwzględnej efektywności danej inwestycji, b) dla oceny względnej wariantów technologicznych, c) dla oceny porównawczej wariantów inwestycyjno - produkcyjnych. Ocena względna: E=[∑at(Jt+Kt)]/[∑at*Pt] → min, gdzie: E - wskaźnik efektywności względnej w ujęciu wieloletnim, Jt- nakłady inwestycyjne poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego, Kt- koszty bieżące poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego, Pt - wielkości produkcji poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego. M=b+n, b - okres budowy w latach inwestycji, n- odwrotność średniej ważonej stawek amortyzacji n=1/s. Ocena bezwzględna: E=∑at(Wt-Jt-Kb)≥0 - formuła różnicowa, Wt - wartość produkcji, Jt- nakłady inwestycyjne, Kt- koszty bieżące, E=[∑at(Wt-Kt)]/[∑at*Jt]≥1 - formuła ilorazowa. . Długookresowe rachunki dyskontowe . Procent prosty- odsetki należne po jakimś okresie. Jednostkowa stopa procentowa r = P/100 ; P- kwota . Procent składany : 1) J -podstawowy fundusz ; 2) - procent składany; - procent składany . Wartość początkowa funduszu J po okresie t wynosi : ; DYSKONTEM -nazywamy znalezienie wartości początkowej na podstawie jego wartości końcowej - J-wartość początkowa , Jt - wartość końcowa ; ; - wspł. dyskontujący , . Wzory dla inwestycji produkcyjnych : 1) formuła rozwinięta w ujęciu ilorazowym ; 2)formuła rozwinięta w ujęciu różnicowym ; Wzory dla inwestycji nieprodukcyjnych : 3) m- okres obliczeniowy, m=b+n ; b-okres budowy inwestycji , n- okres eksploatacji n = 1/s ; Wt - wartość produkcji , Kt - koszty produkcji , Zt - nakłady inwestycyjne w kolejnych latach okresu obliczeniowego , t - kolejne lata okresu obliczeniowego , t=1 pierwszy rok inwestycji . Okres poprzedzający realizację = okres zerowy . Wybieramy wariant według maksymalizacji wspł. E ( dla wzorów 1 i 2 ) . Dla wzoru (3 ) według minimalizacji . Długookresowe rachunki dyskontowe . Procent prosty- odsetki należne po jakimś okresie. Jednostkowa stopa procentowa r = P/100 ; P- kwota . Procent składany : 1) J -podstawowy fundusz ; 2) - procent składany; - procent składany . Wartość początkowa funduszu J po okresie t wynosi : ; 10.Wzkaźniki ekonomiczne i mierniki oceny działalności przedsiębiorstwa. Podstawowe wskaźniki ekonomiczne nazywane są miernikami oceny. Wskaźnik - wszelkie czynniki wyrażone w formie liczbowej informujące o ekonomice przedsiębiorstwa. Dwa rodzaje wskaźników: - liczby względne - wyrażają relacje, tendencje, zależności pomiędzy poszczególnymi zjawiskami, - liczby bezwzględne - wyrażają konkretne wielkości albo przeciętne wielkości zjawiska, np. zysk, Ze względu na stopień szczegółowości: - wskaźniki ogólne ( tzw. syntetyczne, np. efektywności ) - przedstawiają nam podstawowe informacje liczbowe o ekonomice przedsiębiorstwa jako całości, - wskaźniki szczegółowe - zawierają informacje pochodne od zjawisk podstawowych, informacje o działalności poszczególnych elementów przedsiębiorstwa, Ze względu na charakter informacji, które dostarczają, wskaźniki dzielimy na: -wskaźniki określające zjawiska - ( wszystkie wskaźniki, które informują nas o stanie wielkości i zmianach danego zjawiska, np. wskaźnik wielkości produkcji ), - wskaźniki charakteryzujące - ( wskaźniki, które informują o sposobie realizacji zadań, np. wskaźnik rytmiczności produkcji, sezonowości produkcji ) - wskaźniki oceniające - zwane miernikami oceny ( wskaźniki, które pozwalają określić stopień realizacji celu, osiągnięte efekty, stopień poprawy lub pogorszenia stanu przedsiębiorstwa ) Podział ze względu na charakter przekazywanej informacji ( podział tematyczny ): 1.Wskaźniki efektu finansowego: - kwota zysku - rentowność produkcji - jest to relacja procentowa pomiędzy wynikiem finansowym działalności przedsiębiorstwa a kosztami produkcji, z = P - s zo - zysk operacyjny netto lub brutto P - wartość produkcji s - koszt zysk operacyjny - zysk z działalności podstawowej przedsiębiorstwa ( z działalności operacyjnej ), - rentowność pracy L - liczba zatrudnionych h - czas pracy - stopa zysku Mt + Mo - suma majątku trwałego i obrotowego ( aktywa przedsiębiorstwa ), - wskaźnik poziomu kosztów produkcji - relacja procentowa pomiędzy kosztami produkcji a wartością produkcji, s - koszt własny sprzedaży P - wartość produkcji - wskaźnik akumulatywności - wyraża relację procentową pomiędzy akumulacją finansową a wartością środków trwałych brutto, bądź pomiędzy akumulacją finansową a kosztami wynagrodzeń, akumulacja finansowa -nadwyżka między wartością produkcji a kosztami produkcji (w budownic. - zysk) 2.Wskaźniki działalności produkcyjnej - służą one do określenia i charakterystyki relacji zasadniczej działalności przedsiębiorstwa a mianowicie działalności produkcyjnej. - obrót globalny przedsiębiorstwa, -wartość produkcji budowlanej wykonanej siłami własnymi, - średni cykl budowy obiektu, - wartość usług produkcyjnych, - wartość robót w toku, - efekty rzeczowe produkcji budowlanej, 3.Wskaźniki efektywności wykorzystania czynników produkcji - pokazują relację pomiędzy wielkością bądź wartością produkcji a wielkością zużytych do nich czynników produkcji. - produktywność środków trwałych - jest to relacja pomiędzy wartością produkcji wykonanej za pomocą określonego zasobu środków trwałych do wartości tego zasobu środków trwałych, - wskaźniki kapitałochłonności wzrostu produkcji - jest to relacja pomiędzy wzrostem wartości środków trwałych a wzrostem wartości produkcji, - wskaźnik pracochłonności - relacja procentowa między nakładami pracy żywej a wielkością produkcji uzyskanej dzięki tym nakładom, odwrotnością pracochłonności jest wydajność, jeżeli nakłady pracy żywej wyrazimy w pieniądzu to uzyskamy wskażnik pracochłonności, - wskaźnik materiałochłonności - relacja między kosztami poniesionymi na zużyte materiały, surowce, półprefabrykaty itp. do wartości produkcji, 4.Wskaźniki charakteryzujące zakłócenia i nieprawidłowości: - suma kosztów i strat nieuzasadnionych, - koszty robót poprawkowych ( liczy się jako procent robót ogółem ), - straty czasu pracy, - zbędne zapasy materiałów, - przekroczenie umownych cykli budowy, - przeciętny stan przeterminowania kredytów obrotowych, - liczba wypadków przy pracy, - wskaźniki określające wszelkiego rodzaju przestoje, 11.Rachunek efektywności modernizacji. - rachunek roczny - rachunek dyskontowy gdzie: P- średnioroczna wartość produkcji, K- średnioroczne koszty bieżące eksploatacji, J- nakłady inwestycyjne z zamrożeniem, B- nakłady na majątek trwały w ilości niezbędnej do realizacji procesu produkcji w momencie osiągnięcia przez przedsiębiorstwo zdolności produkcyjnej, ⇒współczynnik dyskontujący, Wzory na wskaźnik efektywności inwestycji modernizacyjnej: gdzie: P- wartość produkcji średnioroczna po modernizacji układu, K- średnioroczne koszty bieżące eksploatacji po modernizacji, Uo- (U0 = P0 - K0 ) - nadwyżka pomiędzy wartością produkcji a kosztami bieżącymi produkcji układu niemodernizowanego. W przypadku gdy nie mamy nadwyżki w okresie poprzedzającym modernizację, wówczas Uo przyjmuje wartość równą zero, J- nakłady na modernizację z uwzględnieniem zamrożenia, Z- wartość majątku trwałego, który został wycofany z produkcji w wyniku modernizacji układu produkcyjnego. (określa się gdy majątek trwały zostaje sprzedany wg. cen rynkowych lub sprzedamy go wg. cen złomu), s- średnia stawka amortyzacji układu modernizowanego, B- środki obrotowe. - od t do m - kolejne lata okresu obliczeniowego, - m - okres obliczeniowy, - u - rok do którego będzie występować nadwyżka układu modernizacyjnego(u≤m). Efekty: 1. wzrost wielkości produkcji, 2. obniżka kosztu jednostkowego produkcji, 3. efekt restytucyjny - pozwala na przedłużenie okresu eksploatacji układu produkującego. 12.EWIDENCJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH Środek trwały - środki pracy uczestniczące w procesie wytwrzania dóbr i usług materialnych i niematerialnych i niektóre przedmioty długotrwałej konsumpcji. Cechy środków trwałych: - biorą udział w wielu procesach produkcji, - w toku produkcji nie zmieniają swojej materialnej postaci, - zużywają się stopniowo przenosząc część swojej wartości na nowo wytworzone dobra, - są odtwarzalne, po ich całkowitym zużyciu, a nie po każdym cyklu produkcji, - krążą nie w swojej postaci materialnej, lecz e postaci części wartości w nowo wytworzonych dobrach, - szybkość krążenia środków trwałych jest wolniejsza od krążenia środków obrotowych. Zadania ewidencji: - ustalenie ilości i wartości początkowej środków trwałych i wszelkie ich zmiany, - określenie ilości i wartości przychodów środków trwałych ze wskazaniem kierunku ich przychodu, - określenie ilości i wartości rozchodów środków trwałych ze wskazaniem kierunku ich rozchodu, - określenie wysokości umorzeń środków trwałych oraz podstaw ich prawidłowego wyliczenia, - ustalenie odpowiedzialnych za środki trwałe. Podstawowe dokumenty, które służą do ewidencji środków trwałych: - karta obiektu majątku trwałego, - dokumentacja pracy maszyny: (raporty obciążenia zmianowego maszyny , dokumentacja awarii . - księga inwentarzowa, - karta zawierająca wykaz obiektów wg placu budów, - tabele amortyzacyjne. 13.DRUKI Przyjęcie materiałów i urządzeń do magazynu działalności inwestycyjnej Pz - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie przychodów materiałów, maszyn i urządzeń zakupionych w ramach działalności inwestycyjnej - wystawia magazynier w 3 egz. i dokonuje odbioru ilościowego - odbioru jakościowego dokonuje komisja - okres przechowywania - 3 lata od skończenia budowy Pobranie materiałó, maszyn i urządzeń do działalności inwestycyjnej Rw - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie rozchodów materiałów, maszyn i urządzeń wydanych w ramach działalności inwestycyjnej - wystawia komórka inwestycyjna w 3 egz.:1 - magazynier ,1 - komórka księgowości , 1-komórka inwestycji Wydanie materiałów, maszyn i urządzeń z magazynu Wz - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie rozchodu materiałów wydanych celem sprzedaży - wystawia komórka inwestycji w 4 egz. : 1- magazynier , 1- odbiorca , 1 - komórka księgowości ,1- komórka inwestycji Przyjęcie środka trwałego OT - udokumentowanie przyjęcia do użytkowania nowych lub używanych środków trwałych pochodzących z inwestycji - wystawia komórka inwestycji w 3 egz. : 1- komórka księgowości , 1- komórka sprawująca pieczę nad środkiem trwałym , 1- komórka inwestycji Zmiana miejsca użytkowania środka trwałego MT - przemieszczenie środka trwałego wewnątrz przedsiębiorstwa - wystawia jednostka przekazująca w 3 egz. : 1- komórka księgowości 1- komórka przjejmująca ,1-jednostka przekazująca Protokół zdawczo-odbiorczy PT - udokumentowanie nieodpłatnego przekazanie środka trwałego z umorzeniem - sporządza jednostka przekazująca w 4 egz. :1- komórka księgowości 2- jednostka przekazująca , 1- komórka spełniająca pieczę nad środkiem trwałym Protokół zakwalifikowania środka trwałego jako zbędny lub na złom - sporządza go komisja w 3 egz. : 1- komórka księgowości , 2- komórka sprawująca pieczę nad środkiem trwałym Likwidacja środka trwałego LT - udokumentowanie rozchodu środka trwałego z tytułu sprzedaży lub likwidacji - sporządza komórka sprawująca pieczę w 2 egz. : 1- komórka księgowowści ,1- komórka sprawująca pieczę Faktura na sprzedaż środka trwałego - udokumentowanie przychodów środków finansowych ze sprzedaży środka trwałego, stanowi dokument do żądania zapłaty należności - 2 egz. 1- księgowowść 1- osbiorca Protokół fizycznej likwidacji środka trwałego Sporządza do komisja w 3 egz., powinien zawierać: - datę i miejsce fizycznej likwidacji , - nazwisko i stanowisko osób uczestniczących w procesie likwidacji , - wartość odzysku , - nr, datę dowodu przyjęcia dzysku do magazynu . Zwrot materiałów Zw - zaewidencjonowanie przychodów do magazynu materiałów niewykorzystanych w procesie produkcji, a wydanych uprzednio za dowodem Rw - sporządza komórka inwestycji w 3 egz.:1 - magazyn , 1- komórka inwestycji , 1- księgowowść 14.Środki obrotowe. Środki obrotowe uczestniczą w jednym procesie produkcyjnym . Dokonują one w ciągu jednego cyklu procesu produkcyjnego jednego pełnego obrotu. Do środków obrotowych zaliczamy : - przedmioty pracy czynnie zaangażowane w procesach produkcyjnych , - przedmioty pracy jeszcze nie zaangażowane w procesach produkcyjnych , ale stanowiące część zapasów niezbędnych , - zapasy wyrobów gotowych , - środki pieniężne i rozliczenia międzyokresowe , - przedmioty nietrwałe ( narzędzia , aparatura ,urządzenia o niskiej wartości lub krótkim okresie używalności ) , Środki obrotowe dzielimy na : a ) środki obrotowe strefy produkcji ( zapasy materiałowe , wyroby gotowe ) , b ) środki obrotowe strefy cyrkulacji ( gotówka , należności , rozliczenia międzyokresowe ). Wielkość środków obrotowych w przedsiębiorstwie zależy od : - wielkości produkcji przedsiębiorstwa , - rodzaju działalności przedsiębiorstwa , - warunków składowania i zaopatrzenia , - warunków zbytu . W przedsiębiorstwie występuje zjawisko krążenia środków obrotowych . Każdy ze środków obrotowych przechodzi przez kolejne fazy ruchu okrężnego . Faza I . Za gotówkę nabywamy towar ( przedmioty pracy ), gotówka wielkości - P0 . T0 - towar ( przedmioty pracy ) P0 = T0 Faza II . Nabieranie wartości . T0 + ΔW = T Faza III . Sprzedaż - sprzedajemy gotowy wyrób , zmiana formy towarowej na formę pieniężną . Faza IV . Rozliczenia międzyokresowe . Przy jednym obrocie wyzwala się jedno ΔW . Należy dążyć do jak najszybszej cyrkulacji środków obrotowych . Wskaźnik szybkości krążenia środka obrotowego : W = ( S ∗ T ) / P S - średni stan środków obrotowych w danym czasie ( rok , kwartał , miesiąc ) , T - czas trwania analizowanego okresu , P - koszt własny sprzedanej produkcji .

1. Podstawowe kategorie ekonomiczne i relacje między nimi: Koszty produkcji w rachunku bezpośrednim dzielimy na: koszty bieżące - koszty zmienne, koszty stałe. Kiedy produkcja maleje - koszty maleją. Zc - zysk czysty I*r - koszt oprocentowania kapitału, jest to koszt stały, I - nakłady na środki trwałe r - stopa procentowa I*s - koszty amortyzacji, koszt stały s - stopa amortyzacji Kb - koszty bieżące, obejmują koszty materiałowe, robocizny, usług zewnętrznych. Kbr - koszty bieżące robocizny Kbm - koszty bieżące materiałowe (koszty zakupu materiałów) Kbu - koszty bieżące usług (nie zmieniają się w miarę wzrostu bądź spadku produkcji, wliczamy w to koszt kapitału) Kp - koszty produkcji - suma nakładów wyrażona w pieniądzu poniesiona w celu wytworzenia produktu lub usługi. Możemy je podzielić na koszty stałe i bieżące. Zb - zysk brutto Wp - wartość produkcji, Wp= Kp + Zc Zp - zużycie pośrednie - koszty zużytych materiałów (łącznie z paliwem), energii obcej, usług obcych (usług transportowych, remontowych, koszty usług bankowych bez płaconych przez jednostki odsetek bankowych, koszty ubezpieczeń majątkowych i osobowych). Wd - Wartość dodana - stanowi różnicę między wartością produkcji a wartością zużycia pośredniego. Obejmuje wynagrodzenia oraz nadwyżkę ekonomiczną (odpowiednio wraz z amortyzacją lub bez): Wdb - wartość dodana brutto - wraz z amortyzacją; Wartość dodana brutto - jest podstawą do obliczenia najważniejszej w skali kraju wielkości - produktu krajowego brutto (PKB - najważniejszy miernik rozwoju gospodarczego kraju). Produkt krajowy brutto PKB - stanowi sumę wartości dodanej brutto wszystkich działów gospodarki narodowej (1. rolnictwo, 2. przemysł, 3. budownictwo). Wartość dodaną brutto oblicza się jako różnicę między wartością globalną wyrobów i usług (materialnych i niematerialnych) pomniejszoną o wartości zużycia pośredniego. Wdn - wartość dodana netto - bez amortyzacji. Stopa procentowania oszczędności - jest z jednej strony ceną kapitału r=(1+q)(1+i)-1, gdzie: r - stopa procentowa, q - norma efektywności, i - stopa inflacji. 2. RACHUNKI EKONOMICZNE Przychody przedsiębiorstwa - koszty produkcji = Zysk brutto (Zb) - podatek dochodowy (CIT=18%) = zysk netto Środek trwały - zakup środka trwałego w przedsiębiorstwie nie jest kosztem przedsiębiorstwa, jest to wydatek przedsiębiorstwa. Zakup robimy tylko z zysku neto (zakup środka trwałego). Kosztem przedsiębiorstwa nie jest kredyt. Kredyt musimy zapłacić ratą kapitałową oraz opłatą dodatkową. Rata kapitałowa - wynika z funkcji ile kredytu wziąłem i na jak długo. Opłatę dodatkową wkalkulować można w Kp, a mianowicie Kbu. 3. Ocena względna wariantów techniczno-technologicznych w rachunku rocznym: Porównanie czegoś względem czegoś innego (jeden wariant względem innego), spośród tych wariantów wybieramy najlepszy, ale dla wariantu trzeba znać:- I (nakłady inwestycyjne bez zamrożenia),- n = 1/s (okres eksploatacji),- KB (koszty bieżące eksploatacji),- V ( efekt użytkowy, jaką wielkość produkcji maszyna w ciągu roku wypracuje, wydajność). Warianty techniczno - technologiczne to np. zakup koparki lub ładowarki, od momentu podjęcia decyzji do momentu jej realizacji pływa bardzo mało czasu. Przypadek A (najkorzystniejszy): I1 > I2, n1 = n2, Kb1 > Kb2, V1 = V2 Wybieramy wariant II. (podobne możliwości techniczne V, podobny okres eksploatacji, mniejsze nakłady inwestycyjne, mniejsze koszty bieżące). Przypadek B: I1 > I2, n1 = n2, Kb1 < Kb2, V1 = V2; Wariant 1 wymaga większych nakładów inwestycyjnych, ale mniejszych rocznych kosztów eksploatacji. I1 - I2 =ΔI - pozwala to na uzyskanie rocznej obniżki kosztów w porównaniu z wariantem 2. Kb2 - Kb1 = ΔK, Wariant 1 wybieramy jeśli: ΔK×n > ΔI, n > ΔI /ΔK, n = 1/s, s < ΔK/ΔI; Szukamy wariantu gdzie: I(r +s) ≥0; [I+J×r×n+Kb×n] /n → min - tak też możemy szukać wariantu korzystnego. Trzeba to porównać w rachunku rocznym. I/n + I×r + Kb → min, I(s+r)+Kb → min - z tego wybieramy wariant. Trzeba przeliczyć jakie będą pełne koszty w przeliczeniu na 1 szt.: [I(s+r)+Kb]/Vm → min, wskaźnik efektywności E=[I(s+r)+Kb]/Ve→ min - uzyskujemy koszt jednostkowy. Ve ≤ Vm 4.Ocena bezwzględna wariantu inwestycyjnego w rachunku rocznym: Istnieją konkretne kryteria, które musi spełniać dany wariant by brać go pod uwagę. I metoda - porównanie wskaźnika efektywności bezpośredniej z ceną. Jeżeli wielkość produkcji jest mniejsza od Pgr to koszt jednostkowy jest jest wyższy niż cena na ten wyrób na rynku, zatem ponosimy straty. Gdy natomiast przekracza się możliwości produkcyjne Pmax, to koszt jednostkowy się podniesie i zmaleje zysk (np. dlatego, że wzrośnie awaryjność maszyn i urządzeń). Do Pgr nie opłaca się produkować w ogóle; Pgr ≤ Pe ≤ Pmax; Pe - im bliżej Pmax, tym lepiej II metoda - znając wielkość produkcji i cenę rynkową, porównuje się warianty z ceną rynkową: Er - efektywność rynkowa, P*C = Wg- wartość globalna (WARTOŚĆ PRODUKCJI) gdzie P- wielkość produkcji, C - cena jednostkowa produktu III metoda-określenie wielkości rocznego zysku: Z = W - J(r+s)- Kb > 0 → max, Z=P*C-J(r+s)-Kb>0 Od wartości produkcji odejmuję pełne koszty produkcji =zysk. Na podstawie tego można określić Pgr, kiedy produkcja jest nieopłacalna. IV metoda - obliczenie granicznego wariantu wielkości produkcji: Pgr*C - J(r+s)-Kb = 0 Pgr*C - J(r+s)-Kbj*Pgr = 0 Pgr - wartość graniczna produkcji licznik - koszty stałe, mianownik - zysk jednostkowy. Kbj - koszty bieżące wytworzenia jednostki V metoda - określamy graniczne max koszty produkcji: W = J(r+s)+Kb - dla granicznego przypadku - wielkość produkcji C = J(r+s)+ Kb/P graniczny koszt produkcji to cena VI metoda - graniczne nakłady: W = I*(r+s) + Kb //:P k= Kb/J - współczynnik pomocniczy=> Kb=k * J W = J * (r+s+k) P*C= J*(r+s+k) Jeśli podzielę przez P, to mam wskaźnik kapitału 5. Metody I - Metoda NPV (net prezent value) - jest to metoda wartości aktualizowanej netto. Jest to suma nadwyżek netto, jakie da inwestycja przez cały okres eksploatacji po sprawdzeniu tych nadwyżek do porównywalności (z użyciem współczynników dyskontowych) NPV = Σat * St - Σat * It ; przy czym, NPV > 0, gdzie: Σat * St - zaktualizowana wartość netto It - nakłady inwestycyjne bez zamrożenia at - współczynnik dyskontowy St - efekt roku netto (t) = przepływy pieniężne netto znane też pod pojęciem Cash - flow (wolny pieniądz: zysk netto +amortyzacja: Zn + I *s). Inne oznaczenia tej metody, to: ENPV (economic net prezent value) - w tym wypadku uwzględniamy też czynniki społeczne, ekonomiczne. Np. Biorąc kredyt, bank użyje tej metody by sprawdzić, czy np.: pieniądze umiejscowione na lokacie, dadzą nam mniejszy dochód niż gdybyśmy te pieniądze gdzieś zainwestowali w funduszu. Jednocześnie bank żąda by efektywność przedsięwzięcia zbadać dwiema różnymi metodami. II - Metoda IRR (Internal rate of return) - jest to metoda wewnętrznej stopy zwrotu - jest to stopa procentowa równoważąca zaktualizowaną wartość netto przyszłych wpływów pieniężnych z nakładami inwestycyjnymi. Występuje też w wersji EJRR (Economic Internal rate of return). Σat * St = Σat * It ; przy czym, NPV = 0, gdzie: Za efektywną uważamy inwestycję, której IRR jest wyższa od rzeczywistego kosztu kapitału, bądź minimalnej stopy zwrotu IRR = r1 + [PV * (r2-r1)] / (PV +|NV|), gdzie r1 - stopa dyskontowa, przy której NPV > 0, r2 - stopa dyskontowa, przy której NPV <0, PV - wielkość NPV, dla r1, NV - wielkość NPV dla r2. Np.: r1=6%, r2 = 7% to, IRR = 6% + [100 * (7%-6%)] / (100+750) = 6% +0,118 = 6,118 % 100 / 6,118% = 16,345 - okres po jakim zwrócą się nakłady inwestycyjne. Wniosek: Nakłady zwrócą się po 16,345 roku. 6.Ocena względna wariantów technologiczno -technicznych w rachunku rocznym Ocena polega na ocenie jednego wariantu względem drugiego. Im więcej ich analizujemy tym lepszy możemy wybrać. Warianty rozwiązań mogą różnić się: Wielkością nakładów inwestycyjnych - I Okresem eksploatacji - n Wielkością rocznych bieżących kosztów eksploatacji - Kb Średnią stawką amortyzacji - S = 1/n Możliwościami produkcyjnymi urządzenia ( efekt użytkowy) -Vm A B C D I1>I2 I1>I2 I1>I2 I1>I2 n1= n2 n1= n2 n1> n2 n1> n2 Kb1>Kb2 Kb1<Kb2 Kb1<Kb2 Kb1<Kb2 Vm1=Vm2 Vm1=Vm2 Vm1=Vm2 Vm1>Vm2 Przypadek A (najkorzystniejszy) Wybieramy wariant II podobne możliwości technologiczne , podobny okres eksploatacji, mniejsze nakłady inwestycyjne, mniejsze koszty bieżące. Przypadek B Wariant I wymaga większych nakładów inwestycyjnych ale mniejszych rocznych kosztów eksploatacji I1 - I2= ∆I - pozwala to na uzyskanie rocznej obniżki kosztów w porównaniu z wariantem II Kb2-Kb1 = ∆K Wariant I wybieramy jeśli : ∆K ∙n>∆I ; n>∆I/∆K ; n = 1/s ; s< ∆K/∆I Szukamy wariantu gdzie : I(r+s )≥ 0 I + Ir∙n +Kb∙n → min Przypadek C Porównujemy w rachunku rocznym ; Przypadek D Przeliczamy pełne koszty w przeliczeniu na 1 szt: Vm-wielkość efektywna max Ve - wielkość efektywna postulowana Ve ≤ Vm - uzyskujemy koszt jednostkowy 7.Ocena bezwzględna inwestycyjna w rachunku rocznym im bliżej Pmax tym lepiej Porównanie wskaźnika efektywności z ceną jednostkową Do Pgr nie opłaca się produkować Określenie efektywności rynkowej P∙C=Wp P - wielkość produkcji ; C- cena ; Wp - wartość produkcji (przychody ze sprzedaży) Obliczenie zysku rocznego Z= W-J(r+s)-Kp>0→max Z- zysk Z= P∙C-J(r+s)-Kp>0 - Na podstawie tego można określić Pgr - kiedy produkcja jestnieopłacalna Określenie granicznej wartości produkcji W=J(r+s) +Kb Pgr∙C=J(r+s)+P∙KbjKbj-Koszty bieżące jednostki Graniczny koszt produkcji W=J(r+s) +Kb granicznym kosztem produkcji jest cena Graniczne nakłady inwestycyjne W=J(r+s) +Kb - współczynnik pomocniczy Wk - wskaźnik kapitałochłonności 8.Ocena względna wariantu inwestycyjnego w rachunku rocznym Wskaźnik efektywności przy wariantach prod- inwest. E- ocena względna (porównujemy dwa warianty) wariantu w rachunku rocznym ; w liczniku są pełne koszty roczne, w mianowniku produkcja; ile kosztuje wyprodukowanie jednostki - koszt jednostkowy ( jak najtaniej) I- nakłady inwestycyjne z uwzględnienie zamrożenia I= I∙z z- współczynnik zamrożenia z = 1+ gdzie b- okres realizacji inwestycji( w latach) r- stopa oprocentowania nakładów P - roczna wartość produkcji Kb - koszty bieżące produkcji S - średnia ważona stopa amortyzacji uzyskujemy koszt produkcji 1 szt , jest to ocena względna jednego wariantu względem drugiego Pe - potrzebna , postulowana produkcja Pe ≤ Pmax 9. Długookresowy rachunek dyskontowy i przykłady jego zastosowania: Odsetki - dochód, który przynosi fundusz. Odsetki od 100zł za rok nazywamy stopą procentową; r- jednostkowa stopa procentowa. Oprocentowanie proste - jeżeli dołączone odsetki do funduszu nie są oprocentowane w następnych latach. Oprocentowanie składane - odsetki są doliczane do funduszu podlegającego oprocentowaniu. Np. po roku J1=J+J*r=J(1+r), po 2 latach J2=J+J*r+(J+J*r)*r=J(1+r)^2,po t latach Jt=J(1+r)^t- procent składowy. Wartość początkowa funduszu J przy oprocentowaniu składowym w ciągu t lat = Jt. (1+r)^t- czynnik oprocentowujący. Dyskontowanie - ustalenie wartości początkowej funduszu na podstawie jego wartości końcowej. Dyskonto - to różnica między wartością końcową a początkową funduszu: D=Jt-J. Zdyskontowana wartość funduszu Jt wynosi Jt=J(1+r)^t. Określona wartość początkowa funduszu: J=Jt/(1+r)^t=Jt*1/(1+r)^t=Jt*at, at- współczynnik dyskontujący (zawsze >1). Długookresowy rachunek dyskontowy może być stosowany: a) dla oceny bezwzględnej efektywności danej inwestycji, b) dla oceny względnej wariantów technologicznych, c) dla oceny porównawczej wariantów inwestycyjno - produkcyjnych. Ocena względna: E=[∑at(Jt+Kt)]/[∑at*Pt] → min, gdzie: E - wskaźnik efektywności względnej w ujęciu wieloletnim, Jt- nakłady inwestycyjne poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego, Kt- koszty bieżące poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego, Pt - wielkości produkcji poniesione w kolejnych latach okresu obliczeniowego. M=b+n, b - okres budowy w latach inwestycji, n- odwrotność średniej ważonej stawek amortyzacji n=1/s. Ocena bezwzględna: E=∑at(Wt-Jt-Kb)≥0 - formuła różnicowa, Wt - wartość produkcji, Jt- nakłady inwestycyjne, Kt- koszty bieżące, E=[∑at(Wt-Kt)]/[∑at*Jt]≥1 - formuła ilorazowa. . Długookresowe rachunki dyskontowe . Procent prosty- odsetki należne po jakimś okresie. Jednostkowa stopa procentowa r = P/100 ; P- kwota . Procent składany : 1) J -podstawowy fundusz ; 2) - procent składany; - procent składany . Wartość początkowa funduszu J po okresie t wynosi : ; DYSKONTEM -nazywamy znalezienie wartości początkowej na podstawie jego wartości końcowej - J-wartość początkowa , Jt - wartość końcowa ; ; - wspł. dyskontujący , . Wzory dla inwestycji produkcyjnych : 1) formuła rozwinięta w ujęciu ilorazowym ; 2)formuła rozwinięta w ujęciu różnicowym ; Wzory dla inwestycji nieprodukcyjnych : 3) m- okres obliczeniowy, m=b+n ; b-okres budowy inwestycji , n- okres eksploatacji n = 1/s ; Wt - wartość produkcji , Kt - koszty produkcji , Zt - nakłady inwestycyjne w kolejnych latach okresu obliczeniowego , t - kolejne lata okresu obliczeniowego , t=1 pierwszy rok inwestycji . Okres poprzedzający realizację = okres zerowy . Wybieramy wariant według maksymalizacji wspł. E ( dla wzorów 1 i 2 ) . Dla wzoru (3 ) według minimalizacji . Długookresowe rachunki dyskontowe . Procent prosty- odsetki należne po jakimś okresie. Jednostkowa stopa procentowa r = P/100 ; P- kwota . Procent składany : 1) J -podstawowy fundusz ; 2) - procent składany; - procent składany . Wartość początkowa funduszu J po okresie t wynosi : ; 10.Wzkaźniki ekonomiczne i mierniki oceny działalności przedsiębiorstwa. Podstawowe wskaźniki ekonomiczne nazywane są miernikami oceny. Wskaźnik - wszelkie czynniki wyrażone w formie liczbowej informujące o ekonomice przedsiębiorstwa. Dwa rodzaje wskaźników: - liczby względne - wyrażają relacje, tendencje, zależności pomiędzy poszczególnymi zjawiskami, - liczby bezwzględne - wyrażają konkretne wielkości albo przeciętne wielkości zjawiska, np. zysk, Ze względu na stopień szczegółowości: - wskaźniki ogólne ( tzw. syntetyczne, np. efektywności ) - przedstawiają nam podstawowe informacje liczbowe o ekonomice przedsiębiorstwa jako całości, - wskaźniki szczegółowe - zawierają informacje pochodne od zjawisk podstawowych, informacje o działalności poszczególnych elementów przedsiębiorstwa, Ze względu na charakter informacji, które dostarczają, wskaźniki dzielimy na: -wskaźniki określające zjawiska - ( wszystkie wskaźniki, które informują nas o stanie wielkości i zmianach danego zjawiska, np. wskaźnik wielkości produkcji ), - wskaźniki charakteryzujące - ( wskaźniki, które informują o sposobie realizacji zadań, np. wskaźnik rytmiczności produkcji, sezonowości produkcji ) - wskaźniki oceniające - zwane miernikami oceny ( wskaźniki, które pozwalają określić stopień realizacji celu, osiągnięte efekty, stopień poprawy lub pogorszenia stanu przedsiębiorstwa ) Podział ze względu na charakter przekazywanej informacji ( podział tematyczny ): 1.Wskaźniki efektu finansowego: - kwota zysku - rentowność produkcji - jest to relacja procentowa pomiędzy wynikiem finansowym działalności przedsiębiorstwa a kosztami produkcji, z = P - s zo - zysk operacyjny netto lub brutto P - wartość produkcji s - koszt zysk operacyjny - zysk z działalności podstawowej przedsiębiorstwa ( z działalności operacyjnej ), - rentowność pracy L - liczba zatrudnionych h - czas pracy - stopa zysku Mt + Mo - suma majątku trwałego i obrotowego ( aktywa przedsiębiorstwa ), - wskaźnik poziomu kosztów produkcji - relacja procentowa pomiędzy kosztami produkcji a wartością produkcji, s - koszt własny sprzedaży P - wartość produkcji - wskaźnik akumulatywności - wyraża relację procentową pomiędzy akumulacją finansową a wartością środków trwałych brutto, bądź pomiędzy akumulacją finansową a kosztami wynagrodzeń, akumulacja finansowa -nadwyżka między wartością produkcji a kosztami produkcji (w budownic. - zysk) 2.Wskaźniki działalności produkcyjnej - służą one do określenia i charakterystyki relacji zasadniczej działalności przedsiębiorstwa a mianowicie działalności produkcyjnej. - obrót globalny przedsiębiorstwa, -wartość produkcji budowlanej wykonanej siłami własnymi, - średni cykl budowy obiektu, - wartość usług produkcyjnych, - wartość robót w toku, - efekty rzeczowe produkcji budowlanej, 3.Wskaźniki efektywności wykorzystania czynników produkcji - pokazują relację pomiędzy wielkością bądź wartością produkcji a wielkością zużytych do nich czynników produkcji. - produktywność środków trwałych - jest to relacja pomiędzy wartością produkcji wykonanej za pomocą określonego zasobu środków trwałych do wartości tego zasobu środków trwałych, - wskaźniki kapitałochłonności wzrostu produkcji - jest to relacja pomiędzy wzrostem wartości środków trwałych a wzrostem wartości produkcji, - wskaźnik pracochłonności - relacja procentowa między nakładami pracy żywej a wielkością produkcji uzyskanej dzięki tym nakładom, odwrotnością pracochłonności jest wydajność, jeżeli nakłady pracy żywej wyrazimy w pieniądzu to uzyskamy wskażnik pracochłonności, - wskaźnik materiałochłonności - relacja między kosztami poniesionymi na zużyte materiały, surowce, półprefabrykaty itp. do wartości produkcji, 4.Wskaźniki charakteryzujące zakłócenia i nieprawidłowości: - suma kosztów i strat nieuzasadnionych, - koszty robót poprawkowych ( liczy się jako procent robót ogółem ), - straty czasu pracy, - zbędne zapasy materiałów, - przekroczenie umownych cykli budowy, - przeciętny stan przeterminowania kredytów obrotowych, - liczba wypadków przy pracy, - wskaźniki określające wszelkiego rodzaju przestoje, 11.Rachunek efektywności modernizacji. - rachunek roczny - rachunek dyskontowy gdzie: P- średnioroczna wartość produkcji, K- średnioroczne koszty bieżące eksploatacji, J- nakłady inwestycyjne z zamrożeniem, B- nakłady na majątek trwały w ilości niezbędnej do realizacji procesu produkcji w momencie osiągnięcia przez przedsiębiorstwo zdolności produkcyjnej, ⇒współczynnik dyskontujący, Wzory na wskaźnik efektywności inwestycji modernizacyjnej: gdzie: P- wartość produkcji średnioroczna po modernizacji układu, K- średnioroczne koszty bieżące eksploatacji po modernizacji, Uo- (U0 = P0 - K0 ) - nadwyżka pomiędzy wartością produkcji a kosztami bieżącymi produkcji układu niemodernizowanego. W przypadku gdy nie mamy nadwyżki w okresie poprzedzającym modernizację, wówczas Uo przyjmuje wartość równą zero, J- nakłady na modernizację z uwzględnieniem zamrożenia, Z- wartość majątku trwałego, który został wycofany z produkcji w wyniku modernizacji układu produkcyjnego. (określa się gdy majątek trwały zostaje sprzedany wg. cen rynkowych lub sprzedamy go wg. cen złomu), s- średnia stawka amortyzacji układu modernizowanego, B- środki obrotowe. - od t do m - kolejne lata okresu obliczeniowego, - m - okres obliczeniowy, - u - rok do którego będzie występować nadwyżka układu modernizacyjnego(u≤m). Efekty: 1. wzrost wielkości produkcji, 2. obniżka kosztu jednostkowego produkcji, 3. efekt restytucyjny - pozwala na przedłużenie okresu eksploatacji układu produkującego. 12.EWIDENCJA ŚRODKÓW TRWAŁYCH Środek trwały - środki pracy uczestniczące w procesie wytwrzania dóbr i usług materialnych i niematerialnych i niektóre przedmioty długotrwałej konsumpcji. Cechy środków trwałych: - biorą udział w wielu procesach produkcji, - w toku produkcji nie zmieniają swojej materialnej postaci, - zużywają się stopniowo przenosząc część swojej wartości na nowo wytworzone dobra, - są odtwarzalne, po ich całkowitym zużyciu, a nie po każdym cyklu produkcji, - krążą nie w swojej postaci materialnej, lecz e postaci części wartości w nowo wytworzonych dobrach, - szybkość krążenia środków trwałych jest wolniejsza od krążenia środków obrotowych. Zadania ewidencji: - ustalenie ilości i wartości początkowej środków trwałych i wszelkie ich zmiany, - określenie ilości i wartości przychodów środków trwałych ze wskazaniem kierunku ich przychodu, - określenie ilości i wartości rozchodów środków trwałych ze wskazaniem kierunku ich rozchodu, - określenie wysokości umorzeń środków trwałych oraz podstaw ich prawidłowego wyliczenia, - ustalenie odpowiedzialnych za środki trwałe. Podstawowe dokumenty, które służą do ewidencji środków trwałych: - karta obiektu majątku trwałego, - dokumentacja pracy maszyny: (raporty obciążenia zmianowego maszyny , dokumentacja awarii . - księga inwentarzowa, - karta zawierająca wykaz obiektów wg placu budów, - tabele amortyzacyjne. 13.DRUKI Przyjęcie materiałów i urządzeń do magazynu działalności inwestycyjnej Pz - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie przychodów materiałów, maszyn i urządzeń zakupionych w ramach działalności inwestycyjnej - wystawia magazynier w 3 egz. i dokonuje odbioru ilościowego - odbioru jakościowego dokonuje komisja - okres przechowywania - 3 lata od skończenia budowy Pobranie materiałó, maszyn i urządzeń do działalności inwestycyjnej Rw - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie rozchodów materiałów, maszyn i urządzeń wydanych w ramach działalności inwestycyjnej - wystawia komórka inwestycyjna w 3 egz.:1 - magazynier ,1 - komórka księgowości , 1-komórka inwestycji Wydanie materiałów, maszyn i urządzeń z magazynu Wz - ilościowe i jakościowe zaewidencjonowanie rozchodu materiałów wydanych celem sprzedaży - wystawia komórka inwestycji w 4 egz. : 1- magazynier , 1- odbiorca , 1 - komórka księgowości ,1- komórka inwestycji Przyjęcie środka trwałego OT - udokumentowanie przyjęcia do użytkowania nowych lub używanych środków trwałych pochodzących z inwestycji - wystawia komórka inwestycji w 3 egz. : 1- komórka księgowości , 1- komórka sprawująca pieczę nad środkiem trwałym , 1- komórka inwestycji Zmiana miejsca użytkowania środka trwałego MT - przemieszczenie środka trwałego wewnątrz przedsiębiorstwa - wystawia jednostka przekazująca w 3 egz. : 1- komórka księgowości 1- komórka przjejmująca ,1-jednostka przekazująca Protokół zdawczo-odbiorczy PT - udokumentowanie nieodpłatnego przekazanie środka trwałego z umorzeniem - sporządza jednostka przekazująca w 4 egz. :1- komórka księgowości 2- jednostka przekazująca , 1- komórka spełniająca pieczę nad środkiem trwałym Protokół zakwalifikowania środka trwałego jako zbędny lub na złom - sporządza go komisja w 3 egz. : 1- komórka księgowości , 2- komórka sprawująca pieczę nad środkiem trwałym Likwidacja środka trwałego LT - udokumentowanie rozchodu środka trwałego z tytułu sprzedaży lub likwidacji - sporządza komórka sprawująca pieczę w 2 egz. : 1- komórka księgowowści ,1- komórka sprawująca pieczę Faktura na sprzedaż środka trwałego - udokumentowanie przychodów środków finansowych ze sprzedaży środka trwałego, stanowi dokument do żądania zapłaty należności - 2 egz. 1- księgowowść 1- osbiorca Protokół fizycznej likwidacji środka trwałego Sporządza do komisja w 3 egz., powinien zawierać: - datę i miejsce fizycznej likwidacji , - nazwisko i stanowisko osób uczestniczących w procesie likwidacji , - wartość odzysku , - nr, datę dowodu przyjęcia dzysku do magazynu . Zwrot materiałów Zw - zaewidencjonowanie przychodów do magazynu materiałów niewykorzystanych w procesie produkcji, a wydanych uprzednio za dowodem Rw - sporządza komórka inwestycji w 3 egz.:1 - magazyn , 1- komórka inwestycji , 1- księgowowść 14.Środki obrotowe. Środki obrotowe uczestniczą w jednym procesie produkcyjnym . Dokonują one w ciągu jednego cyklu procesu produkcyjnego jednego pełnego obrotu. Do środków obrotowych zaliczamy : - przedmioty pracy czynnie zaangażowane w procesach produkcyjnych , - przedmioty pracy jeszcze nie zaangażowane w procesach produkcyjnych , ale stanowiące część zapasów niezbędnych , - zapasy wyrobów gotowych , - środki pieniężne i rozliczenia międzyokresowe , - przedmioty nietrwałe ( narzędzia , aparatura ,urządzenia o niskiej wartości lub krótkim okresie używalności ) , Środki obrotowe dzielimy na : a ) środki obrotowe strefy produkcji ( zapasy materiałowe , wyroby gotowe ) , b ) środki obrotowe strefy cyrkulacji ( gotówka , należności , rozliczenia międzyokresowe ). Wielkość środków obrotowych w przedsiębiorstwie zależy od : - wielkości produkcji przedsiębiorstwa , - rodzaju działalności przedsiębiorstwa , - warunków składowania i zaopatrzenia , - warunków zbytu . W przedsiębiorstwie występuje zjawisko krążenia środków obrotowych . Każdy ze środków obrotowych przechodzi przez kolejne fazy ruchu okrężnego . Faza I . Za gotówkę nabywamy towar ( przedmioty pracy ), gotówka wielkości - P0 . T0 - towar ( przedmioty pracy ) P0 = T0 Faza II . Nabieranie wartości . T0 + ΔW = T Faza III . Sprzedaż - sprzedajemy gotowy wyrób , zmiana formy towarowej na formę pieniężną . Faza IV . Rozliczenia międzyokresowe . Przy jednym obrocie wyzwala się jedno ΔW . Należy dążyć do jak najszybszej cyrkulacji środków obrotowych . Wskaźnik szybkości krążenia środka obrotowego : W = ( S ∗ T ) / P S - średni stan środków obrotowych w danym czasie ( rok , kwartał , miesiąc ) , T - czas trwania analizowanego okresu , P - koszt własny sprzedanej produkcji .

---