KONSTYTUCJA

ISTOTA I POJĘCIE KONSTYTUCJI

• zasada konstytucjonalizmu - każde państwo demokratyczne powinno mieć konstytucje i zapewnione mechanizmy do jej obrony jej poprawnego przestrzegania i stosowania.

Rodzaje konstytucji

• pisane i niepisane

• sztywne (ma moc wyższą niż ustawa zwykła i trudniejszy tryb zmiany - kryterium wyodrębnienia formalne i/lub materialne) i elastyczne (tryb zmiany jak ustaw zwykłych - kryterium wyodrębnienia materialne - treści, a nie mocy prawnej.)

• jednolite i złożone stabilne (USA) - niestabilne (Francja)

• pełne i niepełne(reguluje na czas przejściowy podstawowe zasady ustrojowe)

Konstytucja -materialna-całoksztalt norm prawnych mających za przedmiot ustroj polit panstwa. Formalna-ustawa zasadnicza, uchwalona przez powolany do tego organ. Zawierajaca regulacje ustrojowe, nawyzsza moc prawna.

Nadrzędność -najwyzsze miejsce w hierarchii aktow normatywnych.

Zasadnicza ustawa- nadrzędność, podstawowe zasady aksjologii prawa, zbior praw kardynalnych stanowiących fundament polityczny i społeczny lad.

Prawo konstytucyjne-zespół norm prawnych zawartych w konstyt.i innych ustawach konstyt.. Largo- całokształt norm prawnych mających za przedmiot uregulowanie ustroju polity,spol-gospod. Materialne-okresla merytoryczna tresc stosunkow prawnych. Formalne—okresla tryb postepowania przed org panstwa

Przedmiot- podmiot władzy suwerennej w panstwie i sposoby jej sprawowania, podstawy ustroju spol-gosp, system organow państwowych, status obywatela w panstwie, podstawy systemu wyborczego

Źródła- stricte- konstytucja, Largo-ustawy, akty prawne o mocy ust normatywne uchwaly parlamentu

Nowelizacja-zmiana niektórych postanowien bez naruszenia istoty ustroju

Rewizja-zmiana zasad obowiązującej konstyt)

Systematyka-wewnetrzny układ jej tresci, odpowiednie uporządkowanie jej postanowien, według z gory przyjętych założeń klasyfikacji.Ogólna-podzial na:dzialy,czesci,rozdzialy), szczegółowa-wg kryterium ideologiczno-polity.,logiczny układ tresci

CECHY KONSTYTUCJI JAKO USTAWY ZASADNICZEJ

1. szczególna treść - polega na zakresie (szerokości) regulowanych przez nią materii i na sposobie (głębokości, szczegółowości) ich regulowania.

• Materia konstytucyjna to całokształt kwestii ustrojowych (triada), tzn.:

• ogólne zasady ustroju państwowego;

ustrój naczelnych organów państwa

• podstawowe prawa, wolności i obowiązków jednostki.

• szczególna forma - polega na jej :szczególnej nazwie trybie powstania .trybie zmiany -szczególnej systematyce ogólnej - podział na rozdziały → daje wyraz aksjologii ustrojodawcy; systematyka szczegółowa jest taka sama jak w innych ustawach.11111

• szczególna moc prawna - przyznanie konstytucji najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego (zbudowanego na zasadzie hierarchiczności.

Zmiana Konstytucji z 2 kwietnia 1997 roku - art. 235 K → technika inkorporacji.

Rozdział XII - ZMIANA KONSTYTUCJI; Art. 235.

1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.

3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.

4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

Cechy konstytucji:

-szczególna treść

-szczególna nazwa

-szczególny tryb powstania (uchwalenie przez parlament; przyjęcie przez konstytuantę; referendum)

-szczególny tryb zmiany(ustawa konstytucyjna może tylko zmienić)

Rewizja-taka zmiana konstytucji, która narusza jej zmiany naczelne np. likwidacja Senatu-naruszenie dwuizbowego parlamentu.

Nowelizacja taka zmiana konstytucji, która nie narusza naczelnych zasad np. zmiana liczby posłów

-szczególna moc prawna(lex superior-przepis wyższy uchyla przepis niższy)

Materie Konstytucji:

-wskazanie suwerena,status prawny jednostki,organizacja aparatu państwowego,gospodarka,internacjonalizacja Konst.,-zmiana Konstytucji

UMOWA RATYFIKOWANA

Zawierana przez RM(zgoda wyrazaona w ustawie),ratyfikowana przez Prezydenta.publik.DzU

USTAWA

Uchwala Sejm przy współudziale Senatu i Prezydenta.DzU

ROZPORZĄDŹ. Z MOCĄ USTAWY

Prezydent na wniosek RM np. w czasie stanu wojennego.DzU

ROZPORZĄDZENIE

Powszechne,szczegółowe upoważnienie ustawowe, zakaz subdelegacji, np. KRRiTV

ZARZADZENIA

Wewnętrznie obowiązujące-adresaci jednostki podlegle, Monitor Polski, reguluja`admin rzadowa

ZASADY USTROJOWE

Państwo jako wspolne dobro obywateli, zasada panstwa demokr, panstwa prawnego(formalnie-organy działają na podstawie i w granicach prawa, materialnie-prawo winno być spr),pomocniczosc,3podzialu,repulikanska forma panstwa, (na czele stoi kadencyjny organ wybierany w wyborach powszec.),regionalizm,jednolitość,samorząd,pluralizm polit,zas społeczeństwa obywatelskiego,społecznej gospodarki wolnorynkowej(wolność, własność, wspolpraca)równość wobec prawa,wolności obywatelskich

OBYWATELSTWO-

Można się zrzec, nie można zabrac, nabycie-prawo krwii,ziemi, naturalizacja,repatriacja, reintegracja,opcja

ZGROMADZENIA-15osob, nadzor sadu rejonowego

ZWIĄZKI ZAWODOWE-dobrowolne i samorządowe, niezależne od pracodawcy organizacje pracownikow powolane do obrony ich praw,interesow zawodowych i socjalnych.nadzor sadu okregowego

STOWARZYSZENIE-Rejestrowe(15osob),zwykle-3osoby

STAN WOJENNY-zewnetrzne zagrozenie panstwa(terroryzm,zbrojna napaść),Prezydent na wniosek RM rozporządzeniem, na okres nieoznaczony, DzU, nie można zmienic:konstytucji,ordynacji wyb do sejmu,Senatu, ust o wyborze prezydenta i ust o stanach nadzwyczajnych,nie można ograniczyc praw i wolności(godność,ochrona zycia)

STAN WYJATKOWY-zagrozenie konstytucyjnego ustroju panstwa,bezpiczenstwa obywateli,porządku publi., nie dłużej niż 90 dni(jednorazowe przedłużenie za zgoda sejmu)

KLĘSKA ŻYWIOŁ.-zapobieganie skutkom katastrof naturalnych lub awarii tech.oraz usuwanie.RM rozporządzeniem na wniosek wojewody, na 30dni

DEMO BEZPOSR-sprawowanie władzy przez ogol wyborcow, bez pośrednictwa jakichkolwiek organow.Formy:ogolne zgromadzenie wyborcow, inicjatywa ludowa(uprawnienie grupy wyborcow do wniesienia projektu ustawy lub tez do poddania pod referendum),weto ludowe(uprawnienie wyborcow do pod referendum ustawy która budzi sprzeciw),referendum(głosowanie ogółu,przedmiotem którego jest odjecie decyzji w sprawie)

REFERENDUM-obligatoryjne(jedyny prawnie dopuszczalny sposób przyjecia konkretnego rozstrzygniecia). Konstytucyjne-przyjecie/odrzucenie ustawy o zmianie konstyt.,wynik wiążący niezależnie od frekwencji,na wniosek Prezydenta,92 posłów,Senatu zarzadza Marszałek Sejmu(w 60dni),post legem,fakultatywne. W sprawach o szczególnym znaczeniu-wiążące(50%frekw).Zarzadza prezydent za zgoda Senatu(bezwzgl większość).Zarzadza Sejm (b.w)na wniosek Senatu,RM,500tys obywateli. W sprawie wyrażenia zgody na ratyfikacje-ante legem,Zarzadza Sejm w uchwale b.w.g.

ZASADY WYBORCZE:wolność,powszechność,tajność, większość/proporcjonalne, bezpośrednie(bezpośrednio na kandydata nie zas na podmiot(organ), oddanie glosu nastepuje samodzielnie,osobiście),równość(formalna-każdy wyborca ma taka sama ilość glosow, materialna-waga każdego glosu jest taka sama).

Inicjatywa ustawodawcza-posłom: komisji sejmowej lub co najmniej 15 posłom,Radzie Ministrów,Senatowi,prezydentowi,grupie 100 tys. Obywateli mających prawo wybierania do Sejmu

PREZYDENT- wybory zarzadza Marszałek,15osobowy komitet wyb.+1000podpisow,wyniki w DzU. Zwoluje Rade Gabinetowa.prowadzi polityke obronna. Jako glowa panstwa- najwyższy przedstawiciel RP, reprezentuje RP, uosabia autorytet władzy, symbol jedności i trwałości Państwa

IMMUNITETformalny =osobisty, np. sedziowski wyróżnia 2 aspekty:

* procesowy- warunkiem pociągnięcia do odpowiedzialności karnej jest zgoda parlamentu właściwej jego Izby

* nietykalność- zakaz ograniczania wolności parlamentarnej

Immunitet formalny ma charakter:

* względny- może być ograniczony w toku procedury określanej w regulaminie Sejmu i Senatu

* nietrwały- tylko w trakcie kadencji parlamentu

* indywidualno-konkretny - dot. konkretnej osoby i zarzucanego czynu

* ostateczny - uchwałę Sejmu lub Senatu kończy postępowanie w sprawie wyrażenia zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej

Immunitet materialny członek parlamentu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działanie wchodzące w zakres sprawowania mandatu przedstawicielskiego, zakaz ten dotyczy zarówno okresu trwania mandatu, jak i po jego zakończeniu; można pociągnąć do odpowiedzialności tylko za zgodą Sejmu lub Senatu.

MANDAT przedstawicielski-wolny(nie ponosi odp przed wyborcami,reprezentuje caly narod,nie związany instrukcjami,nieodwołalny)/imperatywny/semiimper.

SEJM

Skrocenie kadencji większością 2/3(307),prezydent po opinii marszalka

Powoluje prezesa NBP na wniosek prezydenta,wybor składu TK,TS,RM. Wraz z Senatem-RPO,prezesa NIK,RPD,IPN

Sekretarze(wiceministrowie) powoływani przez premiera na wniosek ministra

Budżet to roczny plan finansowy dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów uchwalany w formie ustawy budżetowej na okres roku kalendarzowego w danym roku budżetowym

SENAT

Zgromadzenie narodowe czyli Sejm i Senat pod przewodnictwem Marszałka Sejmu lub w jego zastępstwie Marszalka Senatu obradują wspólnie w przypadkach:

-odebranie przysięgi od nowego prezydenta

-postawienie w stan oskarżenia prezydenta przed TS - większością 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN na wniosek co najmniej 140 członków ZN

-uznanie prezydenta jako trwale niezdolnego do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia

System kanclerski Niemcy, kanclerz ponosi odpowiedzialność polityczną przed parlamentem, ma pełnię władzy wykonawczej, tworzy rząd i dobiera ministrów

System parlamentarno-gabinetowy Anglia, Włochy, władza wykonawcza jest podzielona między głowę państwa i rząd

System parlamentarny Polska, władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, wykonawczą prezydent i RM, sądowniczą sądy i trybunały art. 10 ust. 2 Konstytucji

System prezydencjalny =półprezydencki Rosja, Ukraina, Francja, Serbia, władza wykonawcza to prezydent, przewodniczy też Radzie Ministrów

System prezydencki USA, władza wykonawcza - prezydent, nie ma rządu z premierem, sekretarze nie mają własnych kompetencji, są nieodpowiedzialni politycznie, odpowiadają konstytucyjnie

Trybunał Stanu:

-przewodniczący (Pierwszy Prezes SN), 2 zastępców i 16 członków (są niezawiśli) wybieranych przez Sejm, na 4lata. Sśdzi:prezydenta, RM,ministrow z teką,premiera,KRRiTv,prezesow-NBP,NIK, Naczelnego dowódzce Sił Zbrojnych,posłów i senatorow

KRRiT:

-9 członków, kadencja 6 lat co 2 lata wymieniana jest 1/3 składu, powołanie ponowne jest niedopuszczalne

-stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji, organ ochrony prawa, odp przed TS

-wydaje rozporządzenia, podejmuje uchwały

-członkowie powoływani przez Sejm(4), Senat(2) i prezydenta(3)

Krajowa Rada Sądownictwa: na 4 lata, 25 czlonkow

-stoi na straży niezależności sądów i nie zawisłości sędziów

-może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych

-skład: Pierwszy Prezes SN. Minister Sprawiedliwości, Prezes NSA, osoba powołana przez prezydenta

-wyraża opinie co do propozycji zmian ustroju sądów, przedstawia Prezydentowi kandydatury na stanowiska sedziow

Niezależność sądów:

-tylko sądy mogą wymierzać sprawiedliwość

-ingerencje władzy ustawodawczej w treść prawomocnych orzeczeń sądowych w sprawach karnych nie powinny być częstą praktyką (prawo łaski, amnestia, abolicja)

Niezawisłość sędziów:

-podlegają Konstytucji i ustawom

-orzekają na podstawie ustawy i zgodnie z własnym sumieniem

-powoływani przez prezydenta na wniosek KRS

-powoływani na czas nieoznaczony

-nieusuwalni poza przypadkami określonymi w ustawie

-immunitet sędziowski

-niepołączalność i apolityczność

-wynagrodzenie odpowiadające godności pełnionego urzędu

Sąd Najwyższy:

-naczelny organ sądowy

-sprawuje nadzór w zakresie orzekania nad wszystkimi sądami

-zapewnienie prawidłowości wykładni prawa

-nie może samodzielnie orzekać o konstytucyjności ustaw

-dzieli się na: Izbę Cywilną, Izbę Karną, Izbę Wojskową, Izbę Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych

NSA:

-skład: Prezes, wiceprezesi Sadu, prezesi izb, prezesi ośrodków zamiejscowych, sędziowie

-Prezesa i wiceprezesa powołuje i odwołuje prezydent

-orzeka w sprawach skarg na decyzje administracyjne, postępowanie administracyjno egzekucyjne

-rozpatruje skargi na uchwały organów samorządu terytorialnego

-rozstrzyga sprawy wyrokiem lub postanowieniem

-Izby: Finansowa, Gospodarcza, Ogólnoadministracyjna

NIK:

-naczelny organ kontroli państwowej

-podlega Sejmowi

-działa na zasadach kolegialności

Rzecznik Praw Obyw.: 5lat

-samodzielny organ państwowy ustanowiony w Konstytucji

-funkcja kontrolna, powołany przez parlament

-rozpatruje skargi na działanie administracji czasem sądów

-bada legalność i sprawność administracji

-nie rozstrzyga spraw, tylko je bada

-może udzielać zaleceń innym organom

-powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów

-organ niezależny i niezawisły, immunitet formalny

-ochrona praw i wolności wymienionych w Konstytucji

*postepowanie mogą zainicjowac-obywatele(również cudzoziemcy i bezpanstwowowcy),organy samorządowe, Rzecznik Praw Dziecka, z własnej inicjatywy

NBP

Na 6 lat,bank centralny Polski,Kreuje system pieniężny,wyłączne prawo emisji pieniądza,ustala i realizuje polityke pieniezna,niezależny od parlamentu i rzadu. Prezes NBP=przewodniczący RPP

---