Wykład 14

1. Leki działające jako antagoniści receptorów α1- adrenergicznych

• Prazosyna- Minipress, Polpressin

• Doksazosyna- Cardura, Loxon

• Terazosyna- Hytrin

• Urapidyl- gł. Wlew kroplowy, Ebrantil

• Mechanizm

• Selektywne blokowanie receptorów α1 i hamowanie fosfodiesterazy prowadzi do wzrostu ilości cGMP i silnego rozkurczu mięśni gładkich, głównie drobnych tętniczek- następuje obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

• Leki działające bezpośrednio rozkurczająco na mięśnie gładkie naczyń

• Mechanizm

• Rozszerzenie mięśni gładkich naczyń przedwłośniczkowych

• Hamowanie czynności ośrodka naczyniowego w OUN

• Dihydralazyna- Raudiazin (dihydralazyna+ rezerpina)

• Todralazyna- Binazin, Bipresin (todralazyna+ rezerpina)

3. Nitroprusydek sodu

• Pentacyjanonitrozylożelazian sodu

• Donor rodników NO; aktywacja cyklazy guanylowej w mięśniach gładkich, następuje nasilenie syntezy cGMP i przejście zależnej kinazy w postać aktywną. Ma miejsce defosforylacja lekkich łańcuchów miozyny i rozkurcz mięśni gładkich

• Zmniejszenie procesów agregacji płytek krwi

• Działanie tylko po podaniu i.v.

• Bardzo szybki spadek ciśnienia

• Zastosowanie

• Doraźne obniżenie ciśnienia krwi w przypadkach tętniaka rozwarstwiającego aorty

• Przełomy nadciśnieniowe

• Ciężkie postacie nadciśnienia tętniczego

• Naniprus amp. 30mg liofilizat+ rozpuszczalnik 5 ml

4. Leki aktywujące kanały potasowe

• Mechanizm

• Kanał potasowy bramkowany ligandem ATP- K_ATP występuje w komórkach mięśni gładkich naczyń krwionośnych i komórkach mięśni szkieletowych, neuronach, komórkach układu endokrynnego, sercu

• Otwarcie K_ATP zapobiega wnikaniu jonów wapnia do komórki w fazie plateau, następuje zmniejszenia gromadzenia się tych jonów w cytozolu. Zbyt niski poziom do skurczu, zapobieganie dalszej utracie ATP- rozkurcz.

• Minoksidil

• Diazoksyd

• Pinacidil

• Kromakalim

• Lemakalim

• Bimakalim

• Aprikalim

• Nicorandil

• Minoksidil po aktywacji kanałów K_ATP powoduje rozkurcz mięśni gładkich naczyń tętniczych, zmniejszenie oporu tętniczek, osłabienie działania katecholamin.

Zastosowanie: do produkcji preparatów do leczenia łysienia łojotokowego

Preparaty: Loxon, Loniten

5. Ketanseryna

• Działa na receptory 5-HT₂, antagonista

• Działa też na receptory α- adrenergiczne hamując je, na receptory dopaminergiczne i histaminowe powodując spadek ciśnienia

6. Leki stosowane w przełomach nadciśnieniowych

• Nifedypina

• Diltiazem

• Pochodne hydrazynoftalazyny

• Diuretyki

• Nitroprusydek sodu

7. Leki stosowane w guzie chromochłonnym nadnerczy

• Fentolamina

8. Dalsze poszukiwania

• Inhibitory reniny

• Antagoniści endotelin (polipeptydy śródbłonków naczyń krwionośnych)

• Antagoniści ośrodkowych receptorów imidazolowych

• Antagoniści receptorów ośrodkowych D- dopaminowych

• Aktywatory kanałów potasowych

NACZYNIA WIEŃCOWE

• Krew znajdująca się w jamach serca nie może być bezpośrednio dostarczona do mięśnia sercowego. Funkcję tę spełniają naczynia wieńcowe, które wychodzą z tętnicy wieńcowej w obrębie serca i dalej odchodzą jako tętnice wieńcowe przechodząc w tętniczki, kapilary żylne wieńcowe i żyły wieńcowe.

• Przyczyny chorób wieńcowych

• Światło naczyń wieńcowych ulega uszkodzeniu- ilość krwi dochodząca do serca jest niewystarczająca. Na skutek niedoboru tlenu występują: ból serca, pęknięcia drobnych naczyń, wylewy. Powstają obszary zakrzepowe, co prowadzi do martwicy części mięśnia sercowego. Gdy jest to duży obszar- zawał

• Zmiany miażdżycowe

• Zespół podkradania- nadmierny rozkurcz niezmienionych miażdżycowo naczyń w stosunku do naczyń zmienionych, która nie ulega rozkurczowi, stanowi duży opór dla przepływu

• Zakrzepy przyścienne

• Typy objawów

• Napady dusznicy bolesnej: ostry ból za mostkiem w lewej połowie klatki piersiowej

• Ból lewego barku, łopatki lub kończyny górnej, czasem brzucha. Nasilenie objawów w czasie wysiłku fizycznego lub zdenerwowania

• Przewlekłe pobolewanie, kłucie w okolicy serca, drętwienie kończyny lewej, także dolnej

• Choroba wieńcowa to stan niewydolności naczyń wieńcowych na skutek dysproporcji między zapotrzebowaniem na krew utlenowaną, a jej podażą. Gdy podaż tlenu jest mniejsza od jego zużycia mamy ujemny bilans tlenowy- niedokrwienie mięśnia sercowego- choroba niedokrwienna serca.

• Poprawa

• Zastosowanie leków zwiększających podaż tlenu (rozszerzające naczynia wieńcowe bez nadmiernego spadku ciśnienia i bez wzrostu działania i+)

• Działanie leków bezpośrednio rozszerzających naczynia wieńcowe- nitraty

• Zmniejszenia zapotrzebowania na tlen przez zwolnienie pracy mięśnia sercowego- środki i-, ch- (β- blokery)

• Leki ekonomizujące pracę serca- wpływające na przepływ hemodynamiczny, odciążenie serca, zmniejszenie powrotu żylnego (leki kanału wapniowego)

• Leki stosowane w ostrej niewydolności wieńcowej

• Nitraty

• Monoazotany

• Di azotany

Nitrogliceryna, Molsidomina

• Mechanizm

• Są donorem grupy NO- następuje aktywacja w komórkach mięśni gładkich naczyń cyklazy guanylowej, wzrost stężenia cGMP i aktywacja swoistych kinaz. Dochodzi do spadku procesów fosforylacji lekkich łańcuchów miozyny, rozerwania połączeń, rozkurczu mięśni gładkich naczyń i ich rozszerzenia, co prowadzi do spadku ciśnienia lub wzrostu ilości dopływu krwi.

• Najczęściej

• Nitrogliceryna- bardzo szybko przenika przez śluzówkę, tabletki podjęzykowe, początek działania 1-5 minut, czas działania 15-30 minut.

Sustonit, Trimonit, Nitracor, Nitrocard, Nitroderm, Eucardin

• Dwuazotan izosorbitolu, podjęzykowo, efekt po 5-10 minutach utrzymujący się 2-4h; doustnie działanie po 15-30 minutach, czas trwania 4-6h

• Cardiosorbid, Sorbonit, Isoket

• Działania niepożądane

• Nagły spadek ciśnienia (pierwsza dawka nitrogliceryny w życiu= ½ dawek następnych)

• Zaczerwienienie twarzy

• Bóle i zawroty głowy

• Methemoglobinemia

2. Leki stosowane w przewlekłej niewydolności wieńcowej i w profilaktyce przed napadem

• Zespół objawów:

• Duszność bolesna wysiłkowa lub samoistna

• Choroba wieńcowa z niemiarowością serca

• Choroba wieńcowa z niewydolnością krążenia

• Zawał

• Pierwotne zatrzymanie serca

• Leki działające ekonomizująco

• Β- adrenolityki ; selektywnie działające na receptory β1 głównie

• Zwolnienie czynności serca, zmniejszenie zapotrzebowania na tlen, zmniejszenie objętości minutowej, działanie hipotensyjne, znoszą wpływ endogennych katecholamin na serce- zmniejszenie zużycia tlenu, obniżenie glikolizy

• Nieselektywne β1 i β2

• Propranolol, sotalol, nadolol

• Selektywne

• Acebutolol, atenolol, metoprolol

• O wewnętrznej aktywności sympatykomimetycznej

• Indolol, Alprenolol, Oksprenolol, acebutol, tymolol, nadolol

• Zmniejszają czynność serca i mniej upośledzają kurczliwość

• Blokujące kanały wapniowe

• Zmniejszają kurczliwość serca, obniżają zużycie tlenu, hamują układ bodźcoprzewodzący serca, powodują rozkurcz naczyń wieńcowych serca, działają antyagregacyjnie, hipotensyjnie, antyarytmicznie i przeciwdusznicowo

• Preparaty azotanów o przedłużonym działaniu

• Działają miolitycznie również na tętnice wieńcowe i naczynia żylne

• Dwuazotan izosrbidu

• Monoazotan izosorbidu

• Mononit, monocard, isomonit, effox

• Molsidomina

• Rozszerza naczynia krwionośne przez zmniejszanie napływu krwi do serca, zmniejszenie oporu obwodowego- zmniejsza zapotrzebowanie serca na tlen

• Działa antagonistycznie do leukotrienów kurczących serce

• Donor rodników NO

• Leki cytoprotekcyjne

• Trimetazydyna

• Pochodna piperazyny

• Niedotlenienie tkankowe, podtrzymuje procesy metaboliczne, zapobiega wyczerpywaniu się zapasów energii w postaci ATP, reguluje pompę jonową

• Preductal

Wykład 15

1. Leki stosowane w zaburzeniach krążenia obwodowego

• Naczynia kończyn i OUN

• Zwężenie naczyń- rozwijająca się choroba Wurgera w obrębie kończyn dolnych

• Schorzenia kończyn górnych- pęknięcia kruchych naczyń zmienionych miażdżycowo, stany zapalne naczyń, stany zakrzepowo- zatorowe

• Zarastanie tętnic, zmiany zgorzelinowe- amputacja

• Zmiany na tle cukrzycy

• Ostre stany niedokrwienia palców na skutek skurczu drobnych naczyń na skutek zimna/ stresu- zespół Raynauda- martwica z niedokrwieniem- amputacja

• OUN- miażdżyca

• Konsekwencje: utrata pamięci, demencje, konfabulacje, udary mózgu, zakrzepy naczyń mózgowych, śmierć

• Przebieg schorzeń na tle miażdżycy

• Chromanie przestankowe

• Pierwszy sygnał postępujących zmian naczyniowych i neurologicznych

• Przewlekły stan niedokrwienia kończyn- silny ból w czasie chodzenia

• Długość drogi, jaką może przejść pacjent to wyznacznik postępu leczenia i zaawansowania choroby

• Leczenie

• Rzucenie palenia

• Częsty ruch/ chodzenie

• Chirurgiczna interwencja (udrożnienie naczyń)

• Farmakologia

• Pochodne kwasu nikotynowego

• Analogi prostacykliny

• Metyloksantyny

• Inne

• Pochodne kwasu nikotynowego

• Wykazują działanie rozszerzające naczynia krwionośne, przeciwmiażdżycowe, obniżają poziom cholesterolu i trój glicerydów oraz fibrynogenu

• Nikotol, Sadamin, Pravasan, Wit. PP

• Analogi prostacykliny

• Iloprost- Ilomedin

• Epoprostenol- również w nadciśnieniu płucnym, stosowany podczas hemodializy, bardzo krótkie działanie

• Hamują agregację i rozpad trombocytów, rozszerzają żylne naczynia włosowate, pobudzają fibrynolizę

• Metyloksantyny

• Pentoksyfilina- Pentoheksal, Trental

• Zaburzenia krążenia obwodowego i chromanie przestankowe

• Rozszerza naczynia włosowate, zmniejsza lepkość krwi, zmniejsza agregację erytrocytów i trombocytów

• Inne

• Buflomedil- antagonista receptorów α- adrenergicznych, nieswoiście hamuje napływ wapnia do cytozolu powodując rozkurcz mięśni gładkich, wykazuje też działanie antyagregacyjne

Zastosowanie: zaburzenia tętnicze związane z ukrwieniem kończyn, mikroangiopatie, choroba Raynauda

Preparaty: Buflox

• Cyklandelat- hamuje syntezę cholesterolu i jego estryfikację, działa fibrynolitycznie, rozkurcza mięśnie gładkie naczyń

• Naczynia mózgowe

• Schorzenia na tle:

• Zmian miażdżycowych

• Udary mózgu

• Stany skurczowe naczyń mózgu

• Urazy mózgu

• Objawy

• Upośledzenie pamięci

• Upośledzenie postrzegania

• Trudności w koncentracji, uwagi

• Splątanie

• Skutki

• Wylewy krwi do mózgu

• Zawały mózgu

• Leki blokujące receptory α- adrenergiczne

• Poprawianie przepływu krwi w naczyniach

• Nicergolina

• Blokery serotoniny- bencyklan

• Blokery kanałów wapniowych blokujące nieswoiście o dużej komponencie naczyniowej: flunaryzyny i cynaryzyna

• Rozszerzające naczynia: winpocetyna

• Nicergolina

• Pochodna alkaloidów sporyszu

• Rozszerza naczynia mózgowe

• Działa antyagregacyjnie

• Stasowana w zaburzeniach krążenia obwodowego i ośrodkowego

• Nicergolin, Nicerin

• Leki zwiększające ukrwienie OUN przez hamowanie działania serotoniny

• Bencyklan- działa miolitycznie i hamuje działanie serotoniny

Stosowany głównie w początkowym okrsie

Halidor

• Pochodne piperazyny: flunaryzyny i cynaryzyna

• Hamują kanały wapniowe powodując rozszerzenie naczyń krwionośnych

• Wywierają wpływ na ciśnienie krwi i siłę skurczu mięśnia sercowego

• Poprawiają plastyczność erytrocytów- poprawa przepływu krwi przez naczynia włosowate

• Cynaryzyna- rozszerza mięśnie gładkie naczyń, działa nieswoiście, mały wpływ na ciśnienie krwi i pracę mięśnia sercowego, antagonista receptorów histaminowych H1

• Zwiększające ukrwienie OUN o działaniu miolitycznym na mięśnie gładkie naczyń

• Winpocetyna- Cavinton

• Naftidrofuryl- Dusodril

• Działanie miolityczne- rozszerza mięśnie gładkie naczyń, poprawia ukrwienie i odżywienie naczyń, zmniejsza opór obwodowy, nieznacznie działa znieczulająco

• Zastosowanie

• Schorzenia naczyń mózgowych na tle miażdżycy

• Zator

• Analogi prostaglandyn

• Alprostadil- analog prostaglandyny E1

Działanie miolityczne, antyagregacyjne

Zwiększa kurczliwość mięśni gładkich przewodu pokarmowego i macicy

Zastosowanie

• Leczenie przewlekłego niedokrwienia tętniczego, głównie u noworodków z wadami serca

Prostavasin, Alprostapint

• Bosentan- lek doustny, stosowany w nadciśnieniu płucnym; antagonista receptorów endotelinowych z grupy ETA i ETB w śródbłonku i mięśniach gładkich

Tracleer

Leki stosowane w zaburzeniach wzwodu prącia

• Przyczyny

• Neuro, psychogenne

• Naczyniowe

• Anatomiczne

• W wyniku stosowania leków

• Leki

• Syntetyczne analogi prostaglandyn: Alprostadil

• Sildenafil- Viagra- wrażliwa na światło

• Wardenafil

• Tadalafil- długotrwałe działanie

• Mechanizm

• Inhibitory PDE-5, analog rozkładającej cykliczny 3'-5'-GMP; następuje wzrost stężenia cGMP, aktywacja kinazy zależnej od cGMP, defosforylacja lekkich łańcuchów miozyny i rozkurcz mięśni gładkich naczyń krwionośnych prącia

• Przeciwwskazania

• Świeży udar mózgu

• Zawał mięśnia sercowego

• Niskie ciśnienie

• Choroba niedokrwienna serca

• Uszkodzenie wątroby

• Nie stosować łącznie z nitratami- nasilenie działania

Migrena

• Napadowe, jednostronne ataki bólu głowy, najczęściej poprzedzają je zwiastuny, tzw. Aura

• Na skutek zmian ciśnienia

• Zmiany ze strony AUN, doznania słuchowe i wzrokowe

• Przyczyny

• Zaburzenia naczynioruchowe

• Uwalnianie serotoniny, katecholamin, kinin, histaminy, prostaglandyn, neuropeptydów w wyniku stresu

• Przebieg

• Naczynia kurczą się i następuje rozkurcz naczyń i silny, tętniący ból

• Na skutek rozszerzenia i zwiotczenia naczyń powstaje obrzęk okołonaczyniowy, co powoduje ból

• Bóle Hortona- czerwona migrena- okresowo występujące serie bólów, „klasterowe bóle głowy”

• Mogą często występować w nocy

• Nadmierne uwalnianie histaminy i serotoniny

• Leczenie napadów

• ASA i inne NLPZ w połączeniu z kofeiną lub same

• Alkaloidy sporyszu

• Triptany: pobudzenie receptorów 5-HT1

• Hamowanie receptorów 5-HT3 i histaminowych H1 oraz muskarynowych

• Leki anksjolityczne (benzodiazepiny)

• Leki rozszerzające naczynia: klonidyna

• Alkaloidy sporyszu stosowane w leczeniu migreny

• Ergotamina, dihydroergotamina

• Mogą przerywać napady i zapobiegać ich występowaniu

• Hamują receptory serotoninowe 5-HT2

• Pobudzają receptory 5-HT1

• Hamują pulsację mózgowych naczyń tętniczych

• Coffecorn, Neomigra

• Triptany

• Sumatriptan- imigrant, sumamigren

• Eletriptan- Relpax

• Almotriptan- axen

• Rizatriptan- Maxalt

• Naratriptan-

• Zolmitriptan- Tomic

• Ostre napady migrenowe z aurą lub bez

• Ulegają metabolizmowi z udziałem Cyp1A2 do aktywnych metabolitów

• Interakcje z agonistami receptorów 5-HT1, ergotaminą i pochodnymi

• Leki prewencyjne

• Blokujące receptory histaminowe H1, receptory serotoninowe i muskarynowe: Pizotifen

• Hamujące działanie serotoniny przez blokowanie receptorów serotoninowych: iprazochrom- łagodzenie napadów migreny, mocz barwi się na kolor czerwono- brązowy

Leki stosowane w niewydolności żylnej kończyn dolnych

• Zespół pozakrzepowy

• Żylaki

• Niewydolność zastawek żył głębokich

• Przewlekła niewydolność żylna

• Przyczyny

• Zwiększona przepuszczalność- obrzęki- zaburzenia krążenia krwi i limfy

• Objawy

• Ociężałość kończyn

• Bóle obrzęki

• Leczenie

• Kasztanowiec: flawonoidy, saponiny

• Es cyna, kumaryna, es kulina i eskuletyna

• Działanie przeciwwysiękowe i przeciwobrzękowe

• Pochodne rutozydu

• Trokserutyna, diosmina, hesperydyna

• Mechanizm działania flawonoidów

• Hamowanie zwiększonej przepuszczalności naczyń włosowatych

• Działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne

• Hamowanie agregacji trombocytów

• Zastosowanie

• Leczenie przewlekłej niewydolności żylnej

• Żylaki

• Stany pozakrzepowe

• Hemoroidy

• Es cyna

• Escin, Esceven, Aescin, Venogel

• Diosmina

• Detralex, Otrex

• Rutyna: Anavenol

• Rutozyd

• Rutinoscorbin, Cerutin, Rutovit C

• Trokserutyna

• Venoruton, Trokserutin, Sapoven

Miażdżyca

• Stwardnienie i kruchość naczyń spowodowana odkładaniem się jonów wapnia, cholesterolu i trój glicerydów- agregacja płytek na złogach miażdżycowych- wykrzepianie- zwężenie światła naczyń- w wyniku kruchości następuje ich pęknięcie, wylewy, stany zapalne i zatory

• Etiopatogeneza

• Zwyrodnieniowe zmiany ścian tętnic

• Penetracja lipoprotein i cholesterolu do ścian

• Ogniska ateromatyczne

• Przyczyny

• Czynniki genetyczne

• Czynniki zewnętrzne wtórne

• Zatrucia przewlekłe

• Tytoń

• Dieta

• Zaburzenia endokrynologiczne

• Kontrola poziomu cholesterolu (nie więcej niż 200mg/dl)

• Hipoproteinemia

• Zwiększone stężenie cholesterolu lub lipoprotein przenoszących trój glicerydy

• Apolipoproteiny: połączenia z białkami, synteza w wątrobie i nabłonkach jelit

• Frakcje

• Chylomikrony- synteza w jelicie, duża średnica cząstek

• VLDL- synteza w wątrobie, bardzo niska gęstość

• LDL- mała gęstość, synteza w wątrobie

• HDL- synteza w jelicie i watrobie

• VLDL i LDL- miażdżycorodne

• HDL- antymiażdżycowa

• Klasyfikacja hipoproteinemii wg Frdricsona

• Typ I- dużo chylomikronów

• Typ IIa- dużo LDL

• Typ IIb- dużo LDL i VLDL

• Typ III- dużo VLDL i cholesterolu

• Typ IV- dużo VLDL

• Typ V- dużo VLDL i chylomikronów

• Hiperlipoproteinemia prowadzi do

• Miażdżycy

• Zawału mięśnia sercowego

• Uszkodzenia trzustki

Wykład 16

1. Leczenie zależy od typu hiperlipoproteinemi

• Przyśpieszenie katabolizmu cholesterolu we frakcji LDL- obniżenie LDL- statyny

• Hamowanie syntezy kwasów tłuszczowych w wątrobie i cholesterolu- fibraty

• Zmniejszenie stężenia we krwi triglicerydów i cholesterolu przez hamowanie jego estryfikacji- kwas nikotynowy

• Wiązanie w przewodzie pokarmowym kwasów żółciowych i ich pochodnych- zmniejszenie wchłaniania, hamowanie krążenia jelitowo- wątrobowego, zwiększenie syntezy kwasów żółciowych z cholesterolem- obniżenie poziomu cholesterolu we frakcji LDL- żywice kationowe (cholestyramina)

• Hamowanie wchłaniania cholesterolu i kwasów żółciowych w przewodzie pokarmowym- obniżenie syntezy cholesterolu i zmniejszenie jego stężenia we krwi- probukol, NNKT, omega-3, β- sitosterol

• Hamowanie agregacji płytek- ASA (do 0,3 mg/dzień), inhibitor biosyntezy tromboksanu

• Inne: preparaty jodu, czosnek, fosfolipidy

2. Podział leków

• Statyny- inhibitory reduktazy HMG- CoA

• Simwastatyna- Simredin, Zocor, Vasilip

• Ceriwastatyna

• Fluwastatyna- Lescol

• Lowastatyna- Lovastin, Anlostin, Mevocor

• Prawastatyna - Lipostat

• Atorwastatyna- Sortis

• Fibraty- pochodne kwasu fibrynowego

• Bezafibrat- Bezamidin, Bezalip

• Etofibrat- Lipo- Merz

• Fenofibrat- Grofibrat, Lipanthyl, Fenoratio

• Gemfibrozil- Gevilon, Lipozil, Gemfibral

• Kwas nikotynowy i pochodne

• Żywice wiążące kwasy żółciowe

• Kolestipol- Colestid

• Cholestyramina- Cholestyramine, Vasosan

• Inne leki

• Probukol

• Dekstrotyroksyna

• antyagregacyjne

3. Statyny

• Hamują w wątrobie przemianę kwasu β- hydroksy-βmetylohydroksylowego do kwasu malonowego, co powoduje zmniejszenie syntezy cholesterolu, a tym samym zmniejszenie jego ilości i zwiększenie się ilości receptorów dla frakcji LDL. Następuje przyśpieszenie katabolizmu cholesterolu frakcji LDL

• Słabo działają addycyjnie z żywicami

4. Fibraty

• Hamują syntezę kwasów tłuszczowych w wątrobie, hamują też syntezę cholesterolu, co powoduje zmniejszenie stężenia kwasów tłuszczowych we krwi. Mają związek z uwalnianiem heparyny, co zwiększa stężenie lipazy lipoproteinowej, następuje zwiększenie katabolizmu LDL i VLDL- zmniejszenie stężenia tych frakcji

• Mają wpływ na zmniejszenie ilości trój glicerydów i zwiększenie stężenia HDL

• Zastosowanie: grupa IIb, IV, V

• Etofibrat- zmniejsza lepkość krwi, zwiększa stężenie fibrynogenu, zmniejsza wytwarzanie TXA2

• Inne- zwiększają katabolizm VLDL, LDL i zwiększają stężenie frakcji HDL

5. Kwas nikotynowy i pochodne

• Niacyna wykazuje działanie rozkurczające na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, obniża stężenie trój glicerydów, cholesterolu przez hamowanie estryfikacji

Zastosowanie: IIa, IIb, III, IV, V

• Kwas nikotynowy- Niacyn

• Acipimoks- Olbetam

6. Żywice kationowe

• Wiążą kwasy żółciowe

• Cholestyramina- w przewodzie pokarmowym wiąże kwasy żółciowe, zmniejsza ich wchłanianie i hamuje krążenie jelitowo- wątrobowe. Zwiększa syntezę kwasów żółciowych z cholesterolu obniżając jego stężenie we krwi oraz zawartość cholesterolu we frakcji LDL

• Mogą być kojarzone ze wszystkimi lekami hipolopemicznymi

7. Inne

• Probukol- hamuje wchłanianie cholesterolu i kwasów żółciowych w przewodzie pokarmowym, zmniejsza syntezę cholesterolu

Zastosowanie: II a, II b

• Dekstrotyroksyna- przyśpiesza katabolizm LDL we krwi, zwiększa wydalanie cholesterolu z żółcią i wydalanie cholesterolu i kwasów żółciowych z kałem. Brak wpływu na HDL

Zastosowanie: IIa

• NKT- linolowy, linolenowy, arachidonowy; zmniejszają stężenie cholesterolu

Zastosowanie- IIa

8. Podział kliniczny

• Hipercholesterolemia- zwiększone stężenie cholesterolu LDL

• Hiperliporoteinemia mieszana- zwiększone stężenie LDL, TG, VLDL

• Hipertrójglicerydemia- zwiększona ilość TG i VLDL

9. Leczenie

• Typ I- statyny, fibra ty, żywice, kwas nikotynowy i pochodne, probukol

Terapia skojarzona: statyny+ żywice; fibra ty+ żywice, żywic+ kwas nikotynowy, żywice+ probukol

• Typ II- fibra ty, kwas nikotynowy i pochodne, statyny

• Typ III- fibra ty, statyny, kwas nikotynowy

Terapia skojarzona: f+ kw. nik, f+ oleje rybne

• DIETA, WYSIŁEK FIZYCZNY, ELIMINACJA ALKOHOLU I TYTONIU, chol. Całk<200mg%

DIURETYKI

1. Funkcje nerek

• Wydzielnicza: filtracja, resorpcja zwrotna, wydalanie

• Regulacja

• objętości krwi i zawartości wody w ustroju

• pH

• składu krwi

• płynów ustrojowych

• produkcyjna: kwas moczowy, mocznik, kreatynina

2. Nefron

• Cewka Malphigiego (torebka Bowmana)

• Kanaliki I rzędu (proksymalne; zstępujące)

• Pętla Henlego

• Kanaliki II rzędu (dystalne, wstępujące)

• Kanalik zbiorczy

3. Regulacja

• Anhydroza węglanowa

• Wazopresyna

• Układ RAA

• Układ AA

• Prostaglandyny

4. Diuretyki

• To leki i związki, które powodują zwiększenie ilości wydalanego moczu

5. Wielkość diurezy zależy od

• Sprawności układu moczowego

• Sprawności układu krążenia

• Składu krwi

• Hormonów

6. Zastosowanie diuretyków

• Stany chorobowe z zaburzeniami zatrzymania wody i sodu w ustroju (przesięki, wysięki- obrzęki)

• Nadciśnienie tętnicze

• Puchlina brzuszna

• Marskość wątroby

• Zespół nerczycowy

• Napięcie miesiączkowe

• Obrzęki po glikokortykoterapii

• Skąpomocz

• Odruchowy

• Powstrząsowy

• Z odwodnienia (wymioty, biegunki)

• Zatrucia egzo i endogenne

7. Podział leków

• Działające na kanalik I rzędu

• Sulfonamidy heterocykliczne- hamują anhydrozę węglanową

• Acetazolamid- Diuramid

• Pętlowe

• Furosemid- Lasix, Furosemidum

• Torasemid- Toren

• Kwas etakrynowy- Edecrin, Uregyt

• Działające na korowy odcinek kanalika dalszego

• Tiazydy

• Hydrochlorotiazyd- Hyzaar, Tialorid, Disalunil

• Tiazydy heterocykliczne

• Klopamid- Brinaldix

• Indapamid- Tertensif, Noliprel

• Chlortalidon- Hygroton, Urandil

• Kwas tienylowy- Diflurex

• Oszczędzające potas, działające w końcowej części kanalika II rzędu i kanalika zbiorczego

• Zwiększające filtrację w klębkach nerkowych

• Ksantyny

• Roślinne

• O działaniu osmotycznym

• Działające antagonistycznie do hormonu antydiuretycznego

8. Acetazolamid

• Inhibitor anhydrozy węglanowej

• Może prowadzić do kwasicy metabolicznej- stąd zastosowanie w leczeniu padaczki (zakwaszenie zwiększa próg pobudliwości)

• Pobudza wydalanie potasu, zatrzymuje jony amonowe- obniża ciśnienie śródgałkowe (leczenie jaskry)

9. Diuretyki pętlowe

• Hamują resorpcję zwrotną sodu, potasu, chloru w grubościennym ramieniu wstępującym pętli Henlego

• Najsilniejsze działanie moczopędne

10. Tiazydy

• Hamują wchłanianie zwrotne NaCl w korowym odcinku kanalika dalszego

• Hamują anhydrozę węglanową w kanalikach bliższych

• Obniżają ciśnienie, zmniejszają pojemność wyrzutową serca, zmniejszają opory naczyniowe przez rozkurczające działanie na mięśnie gładkie naczyń

Wykład 17

1. Tiazydy heterocykliczne

• Do tej grupy leków zalicza się chlortalidon, klopamid i indapamid. Leki te mają podobny mechanizm działania, wskazania, przeciw­wskazania, działania niepożądane, jak tiazydowe leki moczopędne. Wykazują dłuższy czas działania, są stosowane raz na dobę.

• Preparaty:

• Chlortalidonum

• Hygroton — tabletki 50 mg. Urandil - tabletki 50 mg.

• Clopamidum Clopamid - tabletki 20 mg.

• Preparaty złożone Brinerdin - drażetki (Clopamidum 5 mg + Dihy-droergocristini mesilas 0,58 mg + Reserpinum 0,1 mg). Normatens - drażetki (Clopamidum 5 mg + Dihydrocrgocristinum 0,5 mg + Reser­pinum 0,1 mg).

• Indapamidum

• Apo-Indap - tabletki powlekane 2,5 mg. Arifon-tabletki powlekane 2,5 mg. Diurcsin SR - tabletki powlekane o przedłużonym uwalnianiu 1,5 mg. Indapamid SR Anpharm - tabletki powlekane o przedłużonym uwalnianiu 1,5 mg. Indapen -tabletki powlekane 2,5 mg. Indapres - tabletki powlekane 1,25 mg i 2,5 mg. Indapsan - tabletki powlekane 2,5 mg. Tertensif SR - tabletki powle­kane o powolnym uwalnianiu 1,5 mg.

• Preparaty złożone:

• Holiprel - tabletki (Indapamidum 0,625 mg + Perindoprilum 2 mg). Prestarium Plus - tabletki (Indapamidum 1,25 mg + Perindoprilum 4 mg).

• Kwas tienylowy

• Mechanizm moczopędnego działania kwasu tienylowego polega na hamowaniu wchłania­nia zwrotnego Na+, K+, CV i wody w kanaliku dalszym. Lek ten zwiększa także wydalanie kwasu moczowego, a mechanizm tego działa­nia zależy od działania saluretycznego i zwią­zany jest z hamowaniem wchłaniania zwrotne­go moczanów w kanalikach bliższych. Wyka­zuje słabe działanie hipotensyjne. Jest stoso­wany w leczeniu nadciśnienia oraz obrzęków na tle marskości wątroby.

• Preparat: Diflunex

3. Leki oszczędzające potas

• Punkt uchwytu: kanaliki zbiorcze

• W obrębie leków tej grupy można wyróżnić leki działające pośrednio, przez hamowanie działa­nia aldosteronu, oraz leki działające bezpośrednio na proces wchłaniania w kanalikach.

• Do leków działających pośrednio zalicza się antagonistów aldosteronu (spironolaktony), natomiast działanie bezpośrednie na wchłanianie Na+ i wydalanie K* do moczu wykazują aminopterydyny (triamtpran i amilo­rid). Leki oszczędzające potas wykazują słabe działanie moczopędne, powodują hierkaliemię oraz kwasice metaboliczną.

• Spironolakton jest syntetycznym steroidem, który ulega biotransformacji do czynnego me­tabolitu - kanrenonu. Działanie antagonistycz-ne do aldosteronu pojawia się po 2-4 h od po­dania i osiąga szczyt po 2-3 dobach.

• Wskazania: hiperaldosteronizm pierwotny i wtórny, a także obrzęki w przewlekłej niewy­dolności krążenia i marskości wątroby przy nieskuteczności innych leków.

• Działania niepożądane: mężczyźni: zaburzenia żołądkowo-jelitowe, ginekomastia, zaburzenia erekcji; kobiety: przerost i bolesność gruczołu sutkowego, zaburzenia miesiączkowania.

• Spironolactonum Polspiron - tabletki 25 mg. Spironol - tabletki 25 mg. Spironol 100 - tabletki powlekane 0,1 g. Spironolacton 25 - tabletki 25 mg. Spirono­lacton 50 Stada - kapsułki 50 mg. Spironolacton 100 Stada - kapsułki 0,1 g. Verospiron - tabletki 25 mg.

• Kalii canrenoas Aldactone - ampułki z roztworem do wstrzyki-wapń 20 mg/ml.

4. Antagoniści receptora aldosteronu

• Elperenon jest nowym antagonistą recep­tora aldosteronu, bardziej selektywnym niż spironolakton. Lek nie wykazuje wpływu na receptory androgenowe. Jest stosowany w leczeniu nadciśnienia w dawkach od 50-100 mg/ /dobę

• Preparat: Elperenonum Inspra

5. Pseudoantagoniści aldosteronu

• Triamteren, amilorid

• Mechanizm działania: hamowanie resorpcji zwrotnej jonów sodu, hamowanie utraty jonów potasu; mogą być kojarzone z tiazydami.

• Triamterenum: Triamteren - tabletki 50 mg.

• Amiloridum: Preparaty złożone Tialorid mite - tabletki (Amiloridum 2,5 mg + Hydrochlorothiazidum 25 mg). Tialorid -tabletki (Amiloridum 5 mg + Hydrochlorothia­zidum 50 mg).

6. Pochodne ksantynowe i leki roślinne

• Ksantynowe leki moczopędne

• Trimetyloksantyna - kofeina, dimetyloksantyna - teofilina oraz teobromina w wyniku nasi­lenia przesączania w kłębuszkach nerkowych oraz zwiększenia ukrwienia rdzenia nerki osła­biają mechanizm „zwielokrotnienia przeciwprądowego" i zwiększają wydalanie moczu.

• Spośród metyloksantyn w lecznictwie jest stosowana aminofilina, natomiast teofilina i teobromina są stosowane jako substancje re­cepturowe.

• Aminophyllinum: Aminophyllinum — ampułki z roztworem do wstrzykiwań dożylnych 0,25 g/10 ml, 0,5 g/2 ml; krople doustne 4,8 g/20 ml. Aminophyllinum prolongatum - tabletki o przedłużonym uwalnia­niu 0,35 g. Aminofilina czopki pediatryczne -czopki doodbytnicze 50 mg, 0,1 g.

• Preparat złożony: Eucardin - tabletki (Aminophyllinum 0,1 g + Glyceroli tetranitras 0,5 mg + Papaverini hydro-chloridum 30 mg + Phenobarbitalum 20 mg).

• Leki roślinne - słabe działanie moczopędne

• Liść brzozy (Folium Betuhe), ziele skrzypu (Heibci Equiseti), kłącze perzu (Rhizo-ma Agropyri), ziele połonicznika (Herba Her-niaiiae), liść mącznicy (Folium Uvae-ursi), ko­rzeń lubczyka (Radix Levistici), liść pokrzywy (Folium Urticae).

7. Osmotyczne leki moczopędne

• Zastosowanie: stosowanie w skąpomoczu bez obrzęku: wstrząsy urazowe.

• Mannitol, mocznik, sorbitol.

• Mechanizm działania: osmotyczne roztwory hipertoniczne podawane dożylnie, zwiększają ciśnienie osmotyczne krwi i w kanalikach proksymalnych - powodują przechodzenie wody z przestrzeni zewnątrznaczyniowej do przestrzeni śródnaczyniowej, co wywołuje hydremię. Hydremia przy zdrowych nerkach po­woduje zwiększoną filtrację pierwotnego mo­czu i zwiększoną ilość wydalanego moczu. Osmoterapię stosuje się przy sprawnych czyn­nościowo nerkach.

• Mannitol - roztwory 5-10%. Jest polisacharydem, który nie jest metabolizowany, nie wchłania się zwrot­nie w kanalikach, w całości wydalany z moczem.

• Mannitolum Mannitol 10% — roztwór do wlewu dożylnego 10 g/100 ml, 25 g/250 ml, 50 g/500 ml, 100 g/ /1000 ml. Mannitol 20% - roztwór do wlewu

• dożylnego 20 g/100 ml, 50 g/250 /500 ml.

• Preparaty złożone Mannitol 0,54% + Sorbitol 2,7% - r-r do przepłukiwania (Mannitolum 5,4 mg lum 27 mg)/ml, opakowania 3 l i 5 l. Purisole SM diluted - płyn do płukania pęcherza moczowego (Mannitolum 5,4 mg + Sorbitolum)

• Mocznik-30% roztwór mocznika w 10% roztworze cukru inwertowanego , stosowany w osmoterapii. Hipertoniczny roztwór powoduje wzrost ciśnienia osmotycznego, utrzymujący się przez 10-12 h, i hydremię z następową diurezą. Mocznik nie przenika przez barierę krew-mózg i zmniejsza obrzęk mózgu. Roztwory mocznika są nietrwałe. Stosowany w stężeniach większych niż 30% działała keratolitycznie.

• Urea: Mocznik - 30% roztwór we wlewie kroplowym z szybkością 60 kropli/min.

• Sorbitol. W osmoterapii są stosowane 40% roztwory sorbitolu. Wzrost ciśnienia osmotycznego jest krótkotrwały. Sorbitol przecho­dzi przez barierę krew-mózg.

• Sorbitolum: Preparaty złożone Purisole SM diluted - płyn do płukania pęcherza moczowego (Mannitolum 5,4 mg + Sorbitolum 27 mg)/ml, opakowania 3 1, 5 1. Rektiolax - płyn doodbytniczy (Natrii citras 90 mg + Natrii lauri-sulfas 9 mg + Sorbitolum 0,6 g)/ml.

8. Antagoniści ADH

• Hormon antydiuretyczny (ADH, wazopresyna) jest peptydem syntetyzowanym w podwzgórzu i transportowanym w połączeniu z neurofizyną II do tylnego płata przysadki, gdzie jest magazynowany.

• ADH kurczy naczynia krwionośne przez pobudzenie receptorów V, oraz zwiększa wchłanianie zwrotne wody w kanalikach zbiorczych nerek przez pobudzenie receptorów V2.

• Wśród receptorów V1 wyróżnia się recepto­ry V1a i V1b, których pobudzenie jest związane z białkiem G, układem fosfolipazy C i 1,4,5--trifosforanem fosfatydyloinozytolu (IP3).

• Receptory V2 występują w komórkach głów­nych nabłonka kanalików zbiorczych nerek. Pobudzenie tych receptorów przez ADH po­woduje zwiększenie wchłaniania wody w ko­mórkach głównych nabłonka kanalików zbior­czych nerek przez kanały wodne nazywane akwaporynami (AQP). Kanał wodny jest białkiem zbudowanym z 271 ami­nokwasów. Wyróżnia się kanały wodne AQP1, AQP2, AQP3 i AQP4. Kanały wodne AQP, występują w kanaliku bliższym i w ramieniu zstępującym pętli Henlego. Kanały wodne AQP2, AQP3 i AQP4 występują w komórkach głównych nabłonka kanalików zbiorczych ne­rek. Kanały AQP3 i AQP4 są wbudowane w błonę komórkową i nie wymagają regulacji hormonalnej, natomiast do regulacji kanału wodnego AQP2 niezbędna jest wazopresyna.

• Pobudzenie receptorów V2 polega na akty­wacji białka G związanego z cyklazą adenylanową i zwiększeniu wytwarzania cyklicznego cAMP. Wytworzony cAMP pobudza aktyw­ność kinazy proteinowej A, która przez fosforylację swoistych białek powoduje przemiesz­czenie się z cytoplazmy w kierunku błony komórkowej - wakuoli zwierających kanały wodne AQP2 i wbudowanie tych wakuoli do błony komórkowej, co znacznie przyspiesza proces wchłaniania wody w zbiorczych kanali­kach nerkowych.

• Pobudzenie receptorów V2 powoduje dzia­łanie antydiuretyczne i jest wykorzystywane w leczeniu moczówki prostej (desmopresyna).

• Środki blokujące receptory V2 nazywane są akwaretykami, ponieważ zapobiegają ekspo­zycji kanałów wodnych AQP2 w komórkach głównych kanalików zbiorczych nerek i ha­mują wchłanianie wody w tych kanalikach. Trwają badania nad otrzymaniem skutecznie działających akwaretyków, ze względu na możliwość zastosowania tych leków w lecze­niu zespołu nieadekwatnego wydzielania hor­monu antydiuretycznego (zespół SIADH) w którym występują objawy spowodo­wane nadmiernym wydzielaniem wazopresy-ny. W celu uzyskania leków blokujących re­ceptory wazopresyny, zmodyfikowano budo­wę chemiczną wazopresyny argininowej (AVP). Pierwszy lek z tej grupy otrzymano przez dołączenie do AVP pierścienia pentametylenowego d(CH2)5 w pozycji 1 oraz etyloty-rozyny Tyr(ET) w pozycji 2 i zastąpienie glu­taminy przez walinę w pozycji 4. Otrzymany związek d(CH2)5Tyr(ET)VAVP wykazywał właściwość blokowania receptorów V1 i V2. Większą selektywność blokowania recepto­rów V2 uzyskano przez dalszą modyfikację związku d(CH2)5Tyr(ET)VAVP, polegającą na zastąpieniu grupy Tyr(ET) przez D-izoleucynę, D-leucynę lub D-walinę.

• Trwają również badania nad otrzymaniem niepeptydowych selektywnych antagonistów receptorów V2 (SR121463A, VPA 985).

ŚRODKI STOSOWANE W SKĄPOMOCZU BEZ OBRZĘKÓW

• WSKAZANIA

• odwodnienie (wymioty, biegunki)

• wstrząs hipowolemiczny na tle krwotoków

• wstrząs urazowy i toksyczny skąpomocz odruchowy

• nieprzyjmowanie płynów - utrata przytomności

• Woda i roztwory hipo- i izotoniczne

• - zwiększenie uwodnienia krwi obniżenie ciśnienia osmotycznego i koloidalnego torebki Bowmana wzrost przesączania kłębuszkowego

• - r-ry hipotoniczne obniżają ciśnienie spadek wydzielania wazopresyny

• 0,9% NaCl

• ROZTWÒR RINGERA

• 5% GLUKOZA

• WODA

• WODY MINERALNE

2. środki osmotyczne

• - zw.egzogenne ktòre szybko ulegają wydalaniu tworząc środowisko hiperosmotyczne w kanalikach krętych, hamują resorbcję zwrotną

• MANNITOL 5-20%, MOCZNIK 30%, GLUKOZA 20-40%

• WSKAZANIA

• skąpomocz odruchowy, wstrząs hipowolemiczny, obrzęk mòzgu, toksyczny obrzęk płuc

• sole sodowe

• 10% NaCl

• WSKAZANIA - UTRATA SOLI (BIEGUNKI, WYMIOTY)

ŚRODKI STOSOWANE W ZATRUCIACH EGZO- i ENDOGENNYCH

• Wskazania :mocznica, kwasica cukrzycowa, uszkodzenie nerek, obniżone wydalanie moczu, usuwają toksyny

• ZATRUCIA EGZOGENNE

• po stosowaniu lekòw (barbiturany, salicylany) w ostrych stanach - utrata przytomności - brak możliwości przyjmowania płynòw - obniżenie diurezy

• PŁYNY IZOTONICZNE - pozajelitowo

• DIURETYKI - HYDROCHLOROTIAZYD, FUROSEMID

ŚRODKI DZIAŁAJĄCE NA UKŁAD ODDECHOWY

1. Oddychania zewnętrzne

2. Transport przy udziale krwi

3. 3. Oddychanie wewnętrze (tkankowe i komórkowe)

• Ad.1. Jama nosowa - krtań - tchawica (układ pierścieniowo-chrząstkowy) - oskrzela - drzewo oskrzelowe - oskrzeliki - woreczki powietrzne - ściany woreczków - pęcherzyki płucne - na powierzchni gęsta sieć naczyń kapilarnych.

• Powierzchna pęcherzyków 80-100 m2.

• Liczba oddechów 15-19/minutę. 1 oddech 500 m 3 powietrza.

• Ośrodki oddechowe znajdują się w rdzeniu przedłużonym - ośrodek pneumotaksyczny w rdzeniu przedłużonym w okolicy mostu Warda (centrum wdechu i wydechu). Poniżej mostu są skupiska receptorów wrażliwych na stężenie CO2. W przypadku zmniejszenia lub zwiększenia stężenia CO2 receptory wysyłają sygnały (zwłaszcza przy niskim stężeniu CO2) do mięśni żeber i przepony - spłycenie /pogłębienie oddechu - sprzężenie zwrotne.

1. Kaszel

• Środki pobudzające ośrodek oddechowy - np. kofeina, wodorotlenek amonu, woda amoniakalna 10%

• Kaszel to odruch obronny ustroju, wywołany podrażnieniem krtani/tchawicy w skutek uszkodzenia miąższu płuc lub opłucnej - odruch kaszlowy. Odruch kaszlowy może być szkodliwy twz. Nieproduktywny - bóle mięśni, klatki piersiowej, niewydolność krążenia.

• Leki przeciwkaszlowe stosuje się w napadowym lub uporczywym tzw. suchym kaszlu.

• Kaszel spowodowany zaleganiem wydzieliny - wskazane są leki wykrztuśne. Kaszel towarzyszący astmie oskrzelowej - leczenie polega na zastosowaniu leków przeciwastmatycznych.

• Aby zredukować kaszel stosuje się środki hamujące ośrodki kaszlu w rdzeniu przedłużonym: pochodne opioidowe i środki działające obwodowo - hamowanie czynności zakończeń nerwowych w drogach oddechowych.

2. Leki przeciwkaszlowe

• Wśród leków przeciwkaszlowych wyróżnia się:

• Leki przeciwkaszlowe działające ośrodkowo (hamujące czynność ośrodka oddechowego i ośrodka kaszlu):

• opioidowe o silnym działaniu narkotycznym i uzależniającym, takie jak: morfina, metadon, oksykodon, hydromorfon o słabych właściwościach narko­tycznych i uzależniających, takie jak: ko­deina, hydrokodon, dihydrokodeina nie powodujące uzależnienia, ta­kie jak: dekstrometorfan, noskapina,

• nieopioidowe, takie jak: pentoksyweryna, okseladyna, butamirat, butopipryna, dimetoksanat, pipazetat, benproperyna, bibenzonium, eprazinon, kloperastyna, zipeprol, klofedanol, klobutinol.

• Leki przeciwkaszlowe działające obwodowo (hamujące czynność zakończeń nerwowych w drogach oddechowych): benzonatat, prenoksdiazyna, oksolamina, śluzy roślinne.

• Kaszel jest odruchem mającym na celu udrożnie­nie dróg oddechowych. Najczęściej występuje przy dostaniu się ciał obcych do dróg oddechowych. W chorobach oskrzeli, płuc, opłucnej i krtani na sku­tek stanów zapalnych dochodzi do drażnienia zakoń­czeń nerwowych wywołujących kaszel. Długotrwale utrzymujący się kaszel powoduje hiperwentylację płuc i doprowadza do alkalozy oddechowej.

• Leki przeciwkaszlowe stosuje się w na­padowym, uporczywym, suchym kaszlu. W kaszlu spowodowanym zaleganiem wy­dzieliny w drogach oddechowych wskazane są leki wykrztuśne.

3. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym

• Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodkowym hamują odruch kaszlowy w wyniku depresyjne­go działania na ośrodek kaszlu oraz mogą zwal­niać rytm oddychania przez hamowanie ośrod­ka oddechowego w rdzeniu przedłużonym. Leki przeciwkaszlowe o działaniu ośrodko­wym mogą również wpływać depresyjnie na inne struktury mózgu i powodować senność, niepokój, nudności, a niekiedy drgawki.

• Leki opioidowe o silnym działaniu narkotycznym i uzależniającym

• Zastosowanie ze względu na możliwość wywołania uzależnie­nia jest bardzo ograniczone, a uzasadnione tyl­ko w tych przypadkach, w których obok ko­niecznego znoszenia bólu istnieją wskazania do łagodzenia napadów kaszlu.

• Morfina wywiera działanie przeciwkaszlo­we w dawkach wykazujących działanie prze­ciwbólowe i w dawkach mniejszych, zwykle w dawce 10 mg.

• Metadon, oksykodon, hydromorfon działają przeciwkaszlowo i przeciwbólowo podob­nie jak morfina.

• Leki opioidowe o słabych właściwościach narkotycznych i uzależniających

• Kodeina. Wykazuje ośrodkowe działanie przeciwkaszlowe słabsze od działania morfi­ny, zwalnia rytm oddychania i działa przeciw­bólowo.

• Kodeina jako środek przeciwkaszlowy może być stosowana tylko krótkotrwale, gdyż może powodować uzależnienie psychiczne i fizyczne. Po odstawieniu leku objawy absty­nencji są słabo wyrażone.

• Przy przedawkowaniu kodeiny wy­stępują: euforia, niepokój, senność, wymioty, zwężenie źrenic i zaburzenie widzenia, swę­dzenie skóry, sinica, zaparcia, a w stanach ciężkich - obrzęk płuc zagrażający życiu. Jako antidotum stosuje się nalokson.

• Jako środek przeciwkaszlowy kodeinę stosuje się w dawce 20-60 mg. Prze­ciwwskazana jest u wcześniaków i nowo­rodków oraz u chorych na dychawicę oskrze­lową. Podczas leczenia kodeiną nie należy prowadzić pojazdów mechanicznych. Kode­ina wchodzi w skład preparatów złożonych o działaniu przeciwbólowym oraz stosowanych w schorze­niach dróg oddechowych.

• Hydrokodon działa przeciwkaszlowo po­dobnie jak kodeina.

• Dihydrokodeina. Przeciwkaszlowo działa podobnie jak kodeina, ale silniej przeciwbólo­wo i uspokajająco.

• Preparaty:

• Codeinum: Codeinum phosphoricum — substancja do recep­tury; tabletki 20 mg.

• Preparaty złożone: Azarina - tabletki (zawierają m.in. Codeini pho-sphas 10 mg). Sirupus Pini compositus - syrop (zawiera m.in. Codeini phosphas 50 mg w 100 g).Thiocodin - tabletki (Codeini phosphas 15 mg + Sulfogaiacolum 0,3 g). Sirupus Tussipini -syrop (zawiera m.in. Codeini phosphas 50 mg w 100 g).

• Leki opioidowe nie wywołujące uzależnienia

• Dekstrometorfan. Wykazuje ośrodkowe działanie przeciwkaszlowe (zbliżone do dzia­łania kodeiny lub słabsze). Nie wykazuje dzia­łania przeciwbólowego, działa przeciwdrgawkowo. Objawy niepożądane po leku występują rzadko i wynikają z działania uspokajającego.

• Dextmmethorphanum: Acodin - tabletki 15 mg. Akindex - syrop 20 mg/ /15 ml. Argotussin - tabletki 5 mg i 15 mg. Dexa-tussin - syrop 1 mg/ml i 10 mg/5 ml. Rubitussin Antitussicum - syrop 7,5 mg/5 ml. Rubitussin Ju­nior- syrop 3,75 mg/5 ml. Tussidrill - syrop 5 mg/5 ml. Wiek Formuła 44 Plus S - syrop 20 mg/15 ml.

• Preparaty złożone: Acodin 150 - syrop (Dexpanthenolum 50 mg + + Dextromethorphanum 7,5 mg)/5 ml. Acodin 300 - syrop (Dexpanthenolum 50 mg + Dextro-methorphanum 15 mg)/5 ml. Actifed - syrop (Dex-tromethorphanum 10 mg + Pseudoephedrinum 30 mg + Triprolidinum 1,25 mg)/5 ml. Coldrex Nite - syrop (Paracetamolum 1 g + Promethazi-num 20 mg + Dextromethorphanum 15 mg)/ /20 ml. Contril - syrop (Guaifenesinum 0,1 g + Dextromethorphanum 10 mg)/5 ml. Gripex - ta­bletki powlekane (Dextromethorphanum 10 mg + + Paracetamolum 0,325 g + Pseudoephedrinum 30 mg), Tabcin impast.

Wykład 18

1. Leki przeciwkaszlowe

• Nieopioidowe działające ośrodkowo

• Hamują ośrodek kaszlu

• Niektóre działają także obwodowo przez hamowanie kurczliwości oskrzeli

• Pentoksyweryna

• Okseladyna- w dużych dawkach wykazuje działanie depresyjne na ośrodek oddechowy, słabo działa wykrztuśnie

• Estry kwasu fenylooctowego

• Butamirat- działanie 3 razy silniejsze od kodeiny; Sinecod

• Fedrilat

• Pochodne fenotiazyny

• Pipazetat

• Dimetoksanat

• Estry z podstawnikiem fenylowym

• Zipeprol

• Bibenzonium

• Eprazinon

• Benzopiryna

• Pochodne aminobenzhydrolu

• klofedanol

• Działające obwodowo

• Wykazują wpływ znieczulający przez hamowanie włókien nerwu błędnego zstępującego, umiejscowionych w oskrzelach, płucach i opłucnej

• Hamują odruch kaszlowy w rdzeniu przedłużonym

• Hamują nieproduktywny, męczący kaszel spowodowany podrażnieniem zakończeń nerwowych w drzewie oskrzelowym przez np. procesy zapalne

• Zastosowanie: w gruźlicy, rozedmie, dychawicy oskrzelowej, nowotworach

• Benzonatat

• Oksolamina

• Śluzy roślinne

• Działają osłaniająco na błonę śluzową dróg oddechowych

• Korzeń i liść prawoślazu

• Liść podbiału

• Kwiat dziewanny

• Liść babki lancetowatej

• Leki wykrztuśne

• Mechanizm

• Ułatwienie wydzielania wydzieliny zalegającej w oskrzelach

• zastosowanie

• W suchym kaszlu

• Stany zapalne

• Kaszel z gęstą i lepką wydzieliną

• W postaci inhalacji- działanie miejscowe na nabłonek oskrzeli

• Droga doustna, pozajelitowa- z krwią trafiają do nabłonka oskrzeli

• Surfaktant

• Kompleks fosfolipidów i białek typu ABC

• Zmniejszają napięcie powierzchniowe w ścianach pęcherzyków płucnych

• Niezbędny do utrzymywania właściwego napięcia powierzchniowego warunkującego wymianę gazową w płucach

• Leki- surfaktanty z płuc zwierząt

• Podział leków

• Działające drażniąco- wyzwalanie odruchu wykrztuśnego, działanie bezpośrednie

• Olejki eteryczne

• Pochodne gwajakolu

• Działające drażniąco na błonę śluzową przewodu pokarmowego- działanie pośrednie

• Wymiotnica

• Benzoesan sodu

• Saponiny

• Solne środki wykrztuśne

• Działające bezpośrednio- KI

• Działające pośrednio- zmienianie pH wydzieliny oskrzelowej- NH₄Cl, NaHCO₃

• Mukolityczne

• Acetylocysteina

• Karbocysteina

• Bromheksyna

• Ambroksol

• Tyloksapol

• Olejki eteryczne

• Drażnią błonę śluzową oskrzeli powodując zwiększone wydzielanie śluzu

• Wykazują słabe działanie odkażające

• Olejek sosnowy, miętowy, tymiankowy, macierzanki, anyżowy, eukaliptusowy, z kopru włoskiego

• Pochodne gwajakolu

• Po podaniu doustnym działają drażniąco na tkanki, wykazują właściwości bakteriobójcze i antyseptyczne

• Drażniąc błonę śluzową pobudzają wydzielanie gruczołów śluzowych oskrzeli

• Drażnią błonę śluzową żołądka i odruchowo zwiększają wydzielanie gruczołów dróg oddechowych- zmniejszają lepkość i gęstość wydzieliny

• Gwajakosulfonian potasu- działanie łagodniejsze od gwajakolu; Thiocodin

• Gwajafenazyna- Contril; Robitusin expectorans; Baladex

• Gwajfenazyna- pobudza oddychanie, działa wykrztuśnie

• Wymiotnica

• Zawiera emetynę

• W większych dawkach działa wymiotnie

• Silnie drażni błonę śluzową żołądka i zakończenia nerwu błędnego, co powoduje odruchowe pobudzenie nerwu błędnego w płucach i zwiększenie wydzielania gruczołów surowiczych w tchawicy i gruczołów ślinowych w jamie ustnej

• Benzoesan sodu

• Drażni błonę śluzową żołądka i odruchowo przez pobudzenie nerwu błędnego

• Działanie bakteriobójcze

• Konserwant

• Saponiny

• Drażnią błonę śluzową żołądka- pobudzenie eferentne zakończeń nerwu błędnego powoduje zwiększenie wydzielania gruczołów w obrębie oskrzeli

• Zwiększenie dawki- wymioty

• Korzeń Seneki, lukrecji, pierwiosnka, mydlnicy, liść bluszczu

• KI

• Przenika do gruczołów śluzowych i surowiczych oskrzeli pobudzając ich wydzielanie

• Może również powodować zwiększone wydzielanie ślinianek i ich obrzęk

• Chlorek amonu

• Doprowadza do zakwaszenia wydzieliny gruczołów śluzowych- inicjacja odruchu wykrztuśnego

• NaHCO₃

• Zmiana pH- zwiększenie wydzieliny oskrzeli

• Po zobojętnieniu HCl w żołądku powoduje alkalizację płynów ustrojowych

• Przenika też do dróg oddechowych- alkalizuje wydzielinę, powodując jej wzrost i ułatwienie odkrztuszania

• Mukolityki

• Upłynniają śluz przez rozrywanie mostków siarkowych mukoprotein, co powoduje zmniejszenie lepkości śluzu i ułatwianie odkrztuszania

• Acetylocysteina- może wywołać odruchowy skurcz oskrzeli; ACC

• Karbocysteina- Cimolan

• Bromheksyna- działa mukolitycznie, zwiększa wydzielanie surfaktantu, u astmatyków może wywołać skurcz oskrzeli; Flegamina, Flegatussin

• Ambroksol- aktywny metabolit bromheksyny; Ambrosan, Ambroksol, Mukosolvan

• Detergenty- Tyloksapol: zmniejsza napięcie powierzchniowe wydzieliny śluzowej

• Mesna- działa mukolitycznie, uroprotekcyjnie w leczeniu cyklofasfamidem

• Leki stosowane w schorzeniach układu oddechowego= surfaktanty

• Stosowane w celu zapobiegania występowaniu u noworodków zaburzeń ze strony układu oddechowego

• Exosurf neonatal

4. Leki stosowane w dychawicy oskrzelowej

• Napady

• Związane z nagłym napadem duszności wydechowej połączonej z kaszlem w wyniku skurczu mięśni gładkich oskrzeli,

• Obrzęk błony śluzowej, nadmierne wydzielanie śluzu

• Wdech możliwy, wydech coraz trudniejszy

• Duszność napadowa lub przewlekła

• Kaszel z odpluwaniem, charczenie i świst przy oddechu

• Przyczyny

• Genetyczne

• Immunologiczne

• Wysiłek

• Hiperwentylacja

• Klimatyczne (wilgoć, temperatura)

• Lęk, stres, niepokój

• Skażenie dróg oddechowych (dym, kurz, wirusy, opary chemiczne)

• Biochemiczne (ACh, histamina, prostacykliny)

• Atopowa

• Reakcja alergiczna, która toczy się w obrębie oskrzeli prowadzi do powstania odczyny alergicznego wczesnego- pyłki, białko kurze

• Pobudzenie limfocytów B do wytwarzania IGE, IG4, następuje rozpad komórek tucznych w oskrzelach, uwalnia się czynnik chemotoksyczny dla granulocytów kwaso i obojętnochłonnych, następuje ich aktywacja i miejscowy stan zapalny w oskrzelach, powstaje odczyn późny

• Następuje uwalnianie cytokin, głównie IL4

• Skurcz oskrzeli, pośrednie lub bezpośrednie aktywowanie fosfolipazy 2 i prostaglandyny PGD2

• Nadreaktywność oskrzeli i uszkodzenie błony śluzowej prowadzi do skurczu oskrzeli

• Nieatopowa

• Zimno, wysiłek, leki, infekcja

• Następuje rozpad komórek tucznych

• Leczenie

• Przerywanie napadów

• Zapobieganie powstaniu napadów

• Podział leków

• Leki rozszerzające oskrzela

• β- adrenomimetyki

• cholinolityki

• metyloksantyny

• leki przeciwzapalne i zapobiegające reakcjom alergicznym

• glikokortykosteroidy

• inhibitory rozpadu komórek tucznych

• inhibitory/ antagoniści leukotrienów (Lukasty)

• β- adrenomimetyki

• działające krótko- efekt po 30- 60 minutach trwający 2-6 godzin

• działające długo- działanie trwa 8-12 godzin

• stosowane w postaci inhalacji- brak objawów ogólnoustrojowych

• hamują uwalnianie z komórek tucznych TNFα

• pobudzają receptory β

• zwiększają wydzielanie śluzu w drogach oddechowych

• Fenoterol- Berotec, Berodual

• Orcyprenalina- Astmopent

• Salbutamol- Ventolin

• Formoterol- Zafiron

• Salmeterol- Serevent

• Bambuterol- Bambec

Wykład 19

1. Leki cholinolityczne

• Ipratropium

• Hamuje skurcz oskrzeli w wyniku blokowania receptorów M1, M2, M3, szczególnie w oskrzelach

• Leczenie napadów duszności, przede wszystkim przy pobudzeniu układu PS na skutek wysiłku, stresu

• Średniodługie działanie rozkurczające, początek po 15-30 minutach, czas trwania 6-8 godzin

• Atrovent

• Bero dual

• Itrop

• Metyloksantyny

• Teofilina

• Działa rozkurczająco na mięśnie gładkie oskrzeli i naczynia krwionośne w płucach

• Mechanizm powiązany z aktywacją fosfodiesterazy

• Leczenie stanów duszności w schorzeniach przewlekłych (dychawica, POChP, nieżyt oskrzeli, rozedma płuc) oraz profilaktyka tych schorzeń

• Euphyllin Retard

• Teotard

• Theospirex

• Theovent

• Aminofilina

• Etylenodiamina+ teofilina

• Aminofilina- czopki pediatryczne

• Aminophyllinum- roztwór do iniekcji

• Eucardin

• Diprofilina

• Diprophyllinum- tabletki

• Glikokortykosteroidy

• Wziewne

• Budesonid

• Silnie działa przeciwzapalnie, stosowany miejscowo powoduje rozkurcz oskrzeli

• Działanie ogólne w bardzo małym stopniu- małe ryzyko działań niepożądanych

• Zapobiega napadom dychawicy oskrzelowej

• Czas działania 8-10 godzin

• Pełne działanie farmakologiczne po 8 dniach

• Budesonid

• Symbicort Turbohaler

• Beklometazon

• Czas działania do 12 godzin

• Aldecin

• Becodisk

• Becotide

• Flutykazon

• Wykazuje silne działanie miejscowe przeciwzapalne

• Działa powyżej 20 godzin

• W astmie przewlekłej, POChP

• Flixonase

• Flixotide

• Seretide (flutykazon+ salmeterol)

• Cyklezonid

• Działa jak prolek

• Wymaga aktywacji metabolicznej

• Działa miejscowo w płucach

• Brak objawów ubocznych

• Efekt szybki, działa do 24 godzin

• Pobudzają syntezę lipo kortyny, która hamuje aktywność fosfolipazy A hamując wytwarzanie leukotrienów grupy LTC4 i LTD4, co skutkuje zahamowaniem prostaglandyny PGD2 o właściwościach kurczących oskrzela. Zmniejszanie uwalniania histaminy, pobudzenie receptorów β2 adrenergicznych

• Ogólne

• Hydrokortyzon- krótki czas działania, w przerywaniu ciężkich stanów astmatycznych

• Prednizon- średni czas działania, w przerywaniu i zapobieganiu napadom astmatycznym

• Deksametazon- długi czas działania, zapobieganie napadów astmatycznych

• Octan Metyloprednizolony

• Stosowane gdy zawodzą inne metody leczenia

• Inhibitory rozpadu komórek tucznych

• Kromoglikany

• Disodowy- Cropoz, Cromosol, Opticrom

• Nedokromil- Tilade, Tilarin, Tilavist

• Zapobiegają rozpadowi komórek tucznych, granulocytów kwasochłonnych, zasadochłonnych i obojętnochłonnych

• Hamują uwalnianie cytokin i histaminy (biorą udział w występowaniu dychawicy)

• Nie przerywają napadu

• Są lekami nietoksycznymi

• Wykazują największą skuteczność u ludzi młodych

• Ketotifen- działanie zbliżone do kromoglikanów, blokuje także receptory H1, może ograniczać sprawność (do stosowania na noc)

5. Lukasty

• Antagoniści receptora leukotrienowego CysLT1

• Zafirlukast- nie stosować poniżej 10 roku życia, zapobiega dychawicy oskrzelowej także spowodowanej przez ASA

• Pranlukast

• Cinalukast

• Tomelukast

• Montelukast- może być stosowany u dzieci od 6 roku życia; Singulair

• Inhibitory syntezy leukotrienów (aktywatora 5'- lipooksygenaz)

Wytwarzane z kwasu arachidonowego, przy udziale 5-LOX pobudzają proces zapalny w leukocytach, zwiększają migrację granulocytów

• Zileuton- daje dużo działań niepożądanych, brak skuteczności w przerywaniu napadów

• Inne

• Fenspiryd

• Antagonista receptorów H1

• Działa przeciwzapalnie, przeciwalergicznie, rozkurczająco na oskrzela

• Eurespal

• Fenspiryd

• Almintryna

• Zwięsza wentylację płuc

• Zwiększa częstość oddechów przez pobudzenie chemoreceptorów kłębka szyjnego i łuku aorty

• Armanor

PRZEWÓD POKARMOWY

1. Zadania układu pokarmowego:

• przetwarzanie pokarmu

• wchłanianie

• wydalanie

2. Narządy przewodu pokarmowego zbudowane są z mięśni gładkich i mięśni poprzecznie prążkowanych

3. Droga pokarmu:

• Jama ustna: ślina, ślinianki

• żołądek - funkcja wydzielnicza: sok żołądkowy - HCl, gastryna, sekretyna

• Dwunastnica - dochodzą przewody z wątroby i trzustki: żółć i sok trzustkowy

• Jelito cienkie - wchłanianie

• Jelito grube

4. Schorzenia:

• dysfunkcja

• hiperfunkcja

• Zaburzenia sekrecji i motoryki

5. Leki:

• 1. Wpływające na wydzielanie

• wpływ pobudzający na sekrecję:

• śliny

• Leki pobudzające ukł. PS: pilokarpiny - wzrost wydz. śliny

• PS (-) - zmniejszenie wydz. śliny

• S (+) - zmniejszenie wydz. śliny

• soku żołądkowego, wydzielanego z komórek okładzinowych po inicjacji pepsynogenem; pH 1,5-2,2

• Pobudzenie wydzielania soku żołądkowego: HCl, substancje gorzkie, aromatyczne

• Pobudzanie I i II fazy humoralnie

• I faza - pobudzenie nerwu błędnego

• II faza - kwasy pobudzające

• Kwas solny 10 % - w ilości 1-2 kropli na szklankę wody, pić przez rurkę by nie uszkodzić szkliwa

• Kwas solny + pepsyna - pobudzenie wydzielania soku żołądkowego

• Kw.mlekowy 10%, kwas glutaminowy

• Ciclopepsin

• Gorycze - drażnią zakończenia nerwowe na języku i odruchowo pobudzają nerw błędny P X: cinchonae cortex: Tct cinchonae, Strychnini semen - Tct strychnini, Tct gencjanae, Tct Amara

• Substancje aromatyczne pobudzają łaknienie przez drażnienie przewodu pokarmowego, już w jamie ustnej: goździk, pieprz, papryka, chrzan, czosnek, cebula, chilli, kminek, koperek, anyż, bazylia, oregano, liść bobkowy, ziele angielskie

• Substancje w celach diagnostycznych bezsoczności:

• Kofeina, pentagastyn

• Etanol 5-10% - pobudza wydzielanie soku żołądkowego (piwo, lampka wina czerwonego)

Preparaty złożone:

Acidum citricum: Citropepsin (Pepsinum 0,1g, Acidum citricum 1,2g)

Acidum hydrochloridum: Mixtura pepsini (Pepsinum, Ac.hydrochloridum dilitum, Sirupus simplex)

Betaini hydrochloridum: Bepepsin (Pepsinum, Betainum)

Tct Menthae, Tct Amara - krople żołądkowe

• leki hamujące wydzielanie soku żołądkowego w przypadku zwiększonej kwaśności

• nadmierne wydzielanie soku żołądkowego

• nadkwaśność

• zgaga

• kwaśne odbicia

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy - ubytki w ścianie żołądka na skutek zaburzeń równowagi między działaniem ochronnym a wydzielniczym soku żołądkowego

• Choroba wrzodowa

• Objawy:

• Stałe bóle trwające ok. 30 minut po posiłku, bóle ustępujące po podaniu środka neutralizującego kwas solny.

• Patogeneza

• Zakażenie błony śluzowej H.pylori (leczenie: pozbycie się drobnoustroju wraz z przetrwalnikami)

• Obecność H.pylori jest u ok. 50% ludzkości, wrzód rozwija się u ok. 10%.

• Rola H.pylori:

• niszczą ochronną warstwę śluzową, ułatwia powstawanie wrzodów żołądka i dwunastnicy.

• Mechanizm regulacji kwaśności:

• Sok żołądkowy jest wytwarzany przez komórki okładzinowe: 2,5l/dobę

• Anhydraza węglanowa znajduje się także w komórkach okładzinowych żołądka, pod wpływem której z CO2 i wody powstaj kwas węglowy, który dysocjuje na jon wodorowy i wodorowęglanowy. Jony wodorowęglanowe są wymieniane na chlorkowe , które są transportowane do kanalików śródkomórkowych. Jonom chlorkowym towarzyszą jony potasowe. Przy udziale H+/K+-ATPazy zachodzi wymiana jonów K+ na H+ z wnętrza komórki okładzinowej, dochodzi do zakwaszenia wytwarzanego soku żołądkowego.

• Inhibitory pompy protonowej hamują wydzielanie soku żołądkowego.

• Czynniki pobudzające komórki okładzinowe: histamina (rec.H2), acetylocholina (rec.M1), gastryna.

• Prostaglandyny działają ochronnie na błonę śluzową przewodu pokarmowego przez pobudzenie wydzielania śluzu i wodorowęglanów, hamuje wydzielanie kwasu solnego.

• Leki stosowane w chorobie wrzodowej:

• 1. Parasympatykolityki: atropina, pirenzepina

• 2. Inhibitory receptorów H2: cymetydyna, ranitydyna

• 3. Inhibitory pompy protonowej: omeprazol

• 4. Środki zobojętniające i adsorbujące

• 5. Środki uspokajające, nasenne o działaniu miolitycznym

• 6. Zwalczanie H.pylori

• Parasympatykolityki

• Mechanizm działania: porażenie nerwu błędnego.

• Pirenzepina - selektywny antagonista receptorów muskarynowych M1, zmniejsza wydzielanie HCl, zmniejsza wydzielanie pepsyny, soku żołądkowego i śluzu.

• Zastosowanie: wrzody żołądka i dwunastnicy, zespół Zollingera-Ellisona., choroba refleksowa GERD.

8. Antagoniści receptora H₂

• Działanie i zastosowanie: kompetencyjne blokowanie pobudzenia receptorów H2: zmniejszenie wydzielania kwasu solnego w żołądku.

• Zastosowanie: choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, w dziesięciokrotnie większej dawce w zespole Zollingera-Ellisona, zapalenie przełyku spowodowane zarzucaniem treści żołądka do przełyku (ezofagitis), leczenie wrzodów, leczenie krwawień żołądka i dwunastnicy.

• Cimetydyna, ranitydyna, nizatydyna, roksatydyna.

Wykład 20

1. Antagoniści receptorów H2

• Kompetencyjnie hamują jego funkcje prowadząc do zmniejszenia wydzielania HCl w żołądku

• Hamują wydzielanie kwasu solnego pobudzane przez histaminę i gastrynę

• Wskazania

• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• Zespół Zollingera- Ellisona- w dawkach 10 razy wyższych

• Zarzucanie do przełyku treści żołądkowej- GERT

• Powstawanie wrzodów na innym tle

• Krwawienia z żołądka, dwunastnicy

• Leki

• Cymetydyna

• Altramet, Cimegast, Histodil

• Blokuje receptory H2

• W 50% hamuje wydzielanie kwasu solnego

• Słabiej hamuje wydzielanie pepsyny

• Działania niepożądane:

• Uszkodzenie nerek

• Zaburzenia laktacji

• Inhibitor FMNO (Cyp450)- nasila i przedłuża działanie wielu leków (antywitamina K, benzodiazepiny, Propranolol, fenytoina)

• Ranitydyna

• Ranigast, Zantac, Ranital

• Silnie działa na receptory H2

• Działanie 3-5 razy silniejsze od Cymetydyna

• Eekt do 12 h, początek działania po 2 godzinach

• Famotydyna

• Famogast, Ulfamid

• Hamuje wydzielanie kwasu solnego 150 razy silniej od Cymetydyna i 3 razy mocniej od ranitydyna

• % wygojenia owrzodzeń po 8 tygodniach kuracji- 83% chorych

• Nizatydyna

• Hamuje wydzielanie nocne soku żołądkowego

• Inhibitory pompy protonowej

• Omeprazol

• Silny inhibitor pompy protonowej

• Nieodwracalnie hamuje H⁺/Na⁺- ATP- Azę

• Powrót do „normalnej” kwasowości następuje po 4-5 dniach od podania ostatniej dawki

• Zastosowanie

• Zespół Zollingera- Ellisona

• Owrzodzenie żołądka i przełyku

• Refluks żołądkowo- przełykowy

• 4 tygodnie kuracji to ustąpienie objawów u 90-100% chorych

• Nie stosować dłużej niż 8 tygodni ze względu na zwiększające się wydzielanie gastryny, co stymuluje przerost komórek okładzinowych

• Bioprazol, Gasec, Helicid, Losec

• Pantoprazol- Controloc

• Lanzoprazol- Zoton

• Rabeprazol

• Ezomeprazol- Exium

3. Leki osłaniające

• Roztwory koloidalne bizmutu i sukralfat

• Cytrynian tritpotasowo- bizmutawy

• Tworzy kompleksowe połączenia z białkami i glikopolisacharydami śluzu powodując zakrycie nadżerki, osłaniając ją przed działaniem kwasu solnego

• Zasadowy Gallusa bizmutu

• Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

• Stany zapalne błony śluzowej żołądka

• Tlenek bizmutu (III)

• Działa chelatujące na pusty żołądek, tworzy warstwę, pod którą następuje proces gojenia

• Hamuje wytwarzanie pepsyny

• Hamuje motorykę żołądka

• Leki zobojętniające

• Wodorotlenek glinu, zasadowy węglan glinu

Al(OH)₃+ 3HCl AlCl₃+ 3H₂O

Al(OH)₃+ AlCl₃ żel

Al(OH)₃+ siarczan sacharozy sól glinowa +HCl lepka, gęsta masa, która pokrywa obnażony nabłonek

Alusal, Alugastrin, Aluphos

• Związki magnezu- wodorotlenek, węglan, trój krzemian

Manosil, Milk of Magnesia

• Związki wapnia- wodorotlenek

CaCO₃+ 2HCl CaCl₂+ H₂O+ CO₂

Działanie ściągające i przeciwzapalne

Calcium carbonicum praecipitatum

• Związki sodu- wodorowęglan

• Złożone

• Alumag

• Gealcid- zasadowy azotan bizmutawy+ wodorowęglan sodu+ wodorotlenek glinu

• Regla- wodorotlenek glinu+ wodorotlenek magnezu

• Rennie- papaina+ węglan magnezu+ pankreatyna+ węglan wapnia+ olejek mięty pieprzowej+ sacharoza

• Malugastrin- hydroksysiarczan magnezowo- glinowu\y

• Proacid- zasadowy glicynian glinowy+ węglan magnezu

• Leki stosowane w eradykacja Helicobacter Pylori

• Potrójna terapia 7- dniowa (odmiana hiszpańska/ włoska)

• IPP (omeprazol 20 mg lub lanzoprazol 30mg lub pantoprazol 40 mg; 2 razy dziennie przez 7 dni lub ranitydyna 300 mg 2 razy dziennie lub sole bizmutu (III) 120mg 2 razy dziennie)

• Amoksycylina 1g 2 razy dziennie i klarytromycyna 2x250-500mg lub

Klarytromycyna 2x250-500 mg i metronidazol 2x500mg

• Poczwórna terapia 10- dniowa (odmiana amerykańska)

• IPP (j.w.)

• Tetracyklina (4x dziennie 500mg od 4-10 dnia)

• Sole bizmutu (4x 120-300mg od 4-10 dnia)

• Metronidazol (3x500mg od 4-10 dnia)

• Inne leki

• Karbenoksolon

• Terpen, pochodna enoksolonu

• Z soku lukrecji, dziś otrzymywany syntetycznie

• Zwiększa wydzielanie śluzu, zwiększa jego gęstość

• Stosowany również w nadżerkach błony śluzowej jamy ustnej

• Agoniści motyliny

• Powodują silny rozkurcz odźwiernika i dwunastnicy

• Leki przeciwwymiotne

• Metoklopramid

• Hamuje ośrodek wymiotny i wzmożone napięcie zwieracza wpustu

• Zastosowanie

• Wymioty pooperacyjne

• Atonia pooperacyjna

• Zabiegi diagnostyczne

• Domperydon

• Hamuje receptory dopaminergiczne

• Motilium

• Antagoniści receptorów 5-HT3 o działaniu ośrodkowym i obwodowym

• Wymioty po chemioterapii i radioterapii

• Ondansetron- Zofran

• Tropisetron- Novoban

• Granisetron- Kytril

• Redukcja otyłości

• Otyłość zewnątrzpochodna- bilansowa- bulimia „wilczy głód”

• Otyłość wewnątrzpochodna- dziedziczna lub hormonalna

• Leki anorektyczce- hamowanie ośrodka łaknienia

• Mazindol

• Chlorfentermina

• Fenfluramina

• Deksfenfluramina

• Sibutramina- inhibitor wychwytu zwrotnego monoamin

• Orlistat- hamuje wchłanianie tłuszczy poprzez inaktywację lipazy

• Leki wpływające na motorykę przewodu pokarmowego

• Pobudzające- przeczyszczające

• Stosowane w zaparciach

• Szybkie przesuwanie mas kałowych

• Przyczyny zaparć

• Nawykowe

• Atonia

• Skurcze spastyczne

• Długotrwałe wlewy doodbytnicze

• Działają w jelicie cienkim i grubym. Działają drażniąco. Ułatwiają defekację. Są najczęściej nadużywanymi lekami.

• Podział

• Leki osmotyczne

• Trudno się wchłaniają, są dobrze rozpuszczalne w wodzie

• Powodują wzrost ciśnienia osmotycznego wewnątrz światła jelita, co powoduje przenikanie wody do światła jelita, zwiększenie masy kałowej i pobudzenie defekacji.

• Dawki: 10-20 g na 0,5 szklanki wody

• Efekt po 2-4 godzinach

• Siarczan magnezu

• Siarczan sodu

• Fosforan sodu

• Makrogol 4000

• Laktuloza

• Glikol polietylenowy- Forlax

• Leki pęczniejące

• Leki drażniące

• Inne

Wykład 21

1. Środki przeczyszczające:

• Osmotyczne,

• pęczniejące,

• drażniące,

• zmiękczające kał.

• Osmotyczne leki przeczyszczające

• Sole magnezu,

• makrogol,

• laktuloza

Laktuloza - półsyntetyczny disacharyd rozkładany do składników trudno wchłanianych: fruktozy i galaktozy, w wyniku fermentacji powstają kwas mlekowy i octowy, które działają jako osmotyczne środki przeczyszczające. Efekt przeczyszczający po 1-3 dniach. (olej rycynowy - dużo szybciej).

Lactulosum: Duphalac - syrop 0,667g/ml, Lactulol - syrop 2,5g/5ml

• Leki przeczyszczające zmiękczające kał (poślizgowe):

• Parafina ciekła,

• dokuzan sodu,

• glicerol.

Parafina ciekła - pokrywa powierzchnię kału i błony śluzowe cienką warstwą , doprowadzając do rozmiękczenia mas kałowych i ułatwia defekację. Działanie po 8-12 h. Dawkowanie: 1-3 łyżek

Zastosowanie: u osób po operacji na jamie brzusznej niewydolnością krążenia.

Paraffinum liquidum: Mentho-Paraffinol - płyn (P. liquidum 100g, Menthae oleum 0,125g)

Dokuzany - środki powierzchniowo czynne. Dokuzan sodu ułatwia wnikanie wody i tłuszczu w głąb kału - słabe działanie przeczyszczające. Działanie emulgujące na tłuszcze - zwiększenie wchłaniania leków rozpuszczalnych w lipidach.

Docusanum natricum: Laxopol - roztwór doustny 0,5mg/ml, syrop 4mg/ml, Laxol - czopki 100mg.

Glicerol - czopki, łagodny środek przeczyszczający, pobudza motorykę trzewi miękkich odbytnicy, stosowany też pediatrycznie.

Glicerolum: czopki 1, 2 g, Czopki glicerolowi - czopki doodbytnicze 1, 2g, Czopki glicerynowe - czopki doodbytnicze 0,7, 1,4 g, Czopki glicerynowe 2 g. Bioglicerol

• Środki pęczniejące

• Otręby pszenne i żytnie,

• agar, alginiany,

• śluzy roślinne (babka jajowata, babka płesznik),

• metyloceluloza (MC), karboksymetyloceluloza (CMC).

Tworzą roztwory koloidowe - nacisk na ściany jelita i pobudzają odruchowy ruch perystaltyki jelit. Nie ulegają trawieniu, wchłaniają duże ilości wody. Działanie po 12-24 h, a nawet po kilku dniach. Działanie łagodne, nie dają działań niepożądanych.

Długotrwałe stosowanie preparatów przeczyszczających - zatrzymanie nawyku odruchowej defekacji.

Plantaginis ovatae semen: nasiona plantago ovata.

Plantaginis ovatae seminis tegumentum: Ispagul - zioło.

Plantaginis ovatae testa: Mukofalk A - granulat do sporządzania zawiesiny doustnej 3,25g/5g, Laxacur - granulat do sporządzania zawiesiny doustnej 3,25g/5g,

Preparaty złożone: Laxamix I - kapsułki twarde (Pl.ovatae, Sennae folium)

Plantago ovata forssk.: Sylab

Otręby pszenne: Otrębuski - tabletki powlekane

Preparaty złożone:

Magnezytki - tabletki powlekane (Magnesii lactas + otręby)

• Leki o działaniu drażniącym

• działanie drażniące na jelito cienkie

• działanie drażniące na jelito grube

Leki działanie drażniące na jelito cienkie: Olej rycynowy - kwas rycynowy - silne pobudzenie jelita do silnej perystaltyki. Efekt po 2-4 h. Dawka: 0,5-1 łyżki na czczo.

Leki działanie drażniące na jelito grube: wzrost wydzielania wody i elektrolitów przez błonę śluzową, co powoduje wzrost perystaltyki.

• Glikozydy antrachinowe,

• bisacodyl.

Glikozydy antrachinonowe występują w liściach senesu, kłączu rzewienia, korze kruszyny, korze szakłaku amerykańskiego, w alonie (zagęszczony sok aloesu).

Działanie po 8-12h.

Preparaty:

Rhei radix: Rzewex, Radirex, Laxitab

Frangulae cortex: . Altra - drażetki (Frangulae corticis extractum sii um 0,12 g + Frangulae corticis pulvis 0,1 g)

Sennae folium (fructus): liść senesu (zioło), Xenna - tabletkiwyciąg suchy z liści senensu 0,22g., Xenna extra - tabletki 17 mg sennozydów, Regulax - pastylki do ssania (pastylki do ssania - Sennae folii pulvis + Sennae frutti pulvis), Rhelax: syrop - wyciąg suchy z kory kruszyny 67 mg + wyciąg z liści sennensu 25 mg, Cynarein - drażetki Cynarae herbae extractum 68,8 mg + + Rhei radicis extractum 15 mg + Chelidonini hydrochloridum 10 mg

Bisakodyl stosowany w postaci czopków wywołuje drażnienie błony śluzowej odbytnicy. powodując działanie perystaltyczne i defekację w ciągu 15-60 min. Może także być po­dawany doustnie (wypróżnienie następuje po ok. 4-12 h od podania).

Bisacodylum: Bisacodyl — czopki doodbytnicze 10 mg; tablet­ki dojelitowe 5 mg. Pyrilax - tabletki powlekane 5 mg.

2. Środki zapierające (przeciwbiegunkowe)

• Zastosowanie: nadmierna motoryka, w biegunkach, nadmiernych wypróżnieniach:

• zakażenia bakteryjne: Salmonella, Shigella

• H.pylori

• zakażenia pierwotniakami

• zakażenia grzybicze

• toksyczne czynniki

• Leki łagodzące objawy biegunki:

• środki absorbujące - węgiel aktywowany

• Środki ściągające: garbniki:

• Leki hamujące perystaltykę przewodu pokarmowego - działanie miolotyczne, cholinolityczne

• leki spazmolityczne - papaweryna

• Węgiel leczniczy:

• Wiąże w przewodzie pokarmowym substancje: toksyny, toksyny bakteryjne, drobnoustroje

• Pektyny, kaolin, metyloceluloza, węgiel leczniczy

• Węgiel leczniczy występuje w postacji proszków, granulatów, tabletek. Największa siła adsorpcyjna węgla w postacj proszku. Działa odtruwająco i osłaniająco na błonę śluzową jelit. Dawka do 10 g.

• Carbo medicinalis: Carbo Medicinalis - tabletki 0,3 g.

• Attapulgitum: Kaopectate - tabletki 0,75 g.

• Glinokrzemian - Smektyn dioktanościenny: działa powlekająco na błonę śluzową jelit, ma też właściwości adsorbujące. Preparat: Smecza

• Bolinian - polimer adsorbujący

• Środki ściągające

• Mechanizm: denaturacja błony śluzowej-zmniejszenie stanu wysięku i wydzielania śluzu, zmniejszenie przepuszczalności naczyń włosowatych, przeciwdziałanie objawom zapalnym.

• Garbniki: tanina (białczan), sole bizmutu III, zasadowy salicylan bizmutu

• Taninom albuminatum - tabletki 0,5 g

• Salotannal - tabletki (Phenylis salicylas + Tanninum albuminatum)

• Środki hamujące perystaltykę

• Leki parasympatykolityczne są rzadko stosowane w leczeniu biegunki, ponieważ działają też na inne układy. Atropinę w małych dawkach stosuje się w skojarzeniu z difenoksylatem.

• Opioidy: kodeina, loperamid

• Diphenoxylati hydrochloridum

• Preparat złożony Reasec - tabletki (Diphenoxylati hydrochloridum 2.5 mg + Atropini sulfas 0,025 mg).

• Loperamidum

• Dissenten - tabletki 2 mg. Imodium - kapsułki 2 mg. Imodium Instant - tabletki (liofilizat doust­ny) 2 mg

• Loperamid - tabletki 2 mg. Stoperan med - kapsułki twarde 2 mg.

• Preparat złożony: Imodium Plus - tabletki do żucia (Loperamidum 2 mg + Simeticonum 0,125 g).

4. Leki działające spazmolitycznie na przewód pokarmowy

• leki o działaniu cholinolitycznym

• leki działające bezpośrednio na mięśnie gładkie.

• Do leków działających bezpośrednio na mięśnie gładkie należą związki izochinolinowe (papaweryna i drotaweryna), mebeweryna i alweryna.

• Papaweryna jest alkaloidem izochinolinowym. Działa rozkurczająco na mięśnie

gładkie, głównie przewodu pokarmowego. Mechanizm działania papaweryny polega na hamowaniu fosfodiesterazy.

Papaweryna jest stosowana w sta­nach skurczowych przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, kamicy żółciowej i nerko­wej.

Papaverinum: Papaverinum hydrochloricum - roztwór do wstrzykiwań 20 mg/ml (ampułki 2 ml).

Preparaty złożone: Theopaverin - tabletki (Papaverinum 40 mg + Theobrominum 0,3 g). Tolargin - czopki doodbytnicze (Metamizolum natricum 0,3 g + Papave-rinum 40 mg + Atropinum 0,8 mg).

• Drotaweryna działa silniej i dłużej niż pa­paweryna. Jest stosowana w kolce wątrobowej i nerkowej, kamicy pęcherzyka żółciowego, stanach skurczowych przewodu pokarmowe­go, w bolesnym miesiączkowaniu.

Drotaverini hydrochloridum: Desparin - tabletki 40 mg. Galospa - tabletki 40 mg. NO-SPA - roztwór do wstrzykiwań pod­skórnych, domięśniowych, dożylnych 20 mg/ml (ampułki 2 ml); tabletki 40 mg. No-Spa forte -roztwór do wstrzykiwań 20 mg/ml (ampułki 4 ml); tabletki 80 mg.

• Mebeweryna działa bezpośrednio rozkurczająco na mię­śnie gładkie. Stosowana jest w dolegliwo­ściach bólowych związanych z czynnościowy­mi zaburzeniami przewodu pokarmowego i dróg żółciowych.

Mebeverinum Duspatalin - tabletki powlekane 0,135 g; zawie­sina 10 mg/ml. Duspatalin retard - kapsułki o przedłużonym działaniu 0,2 g.

• Alweryna jest stosowana w stanach skur­czowych przewodu pokarmowego, dróg żół­ciowych, dróg moczowych i narządów płcio­wych. Preparat: Spasmolina - kapsułki twarde 60 mg.

Preparat złożony Meteospasmyl - kapsułki (AWerinum 60 mg + Dimeticonum 0,3 g).

• Spazmolitycznie działają także fenpiweryna i pitofenon.

Preparat złożony Spasmalgon - roztwór do wstrzykiwań (Fenpiverini bromidum 20 u.g/ml + Metamizolum natricum 0,5 g/ml + Pitofenonum 2 mg/ml) [ampułki 5 ml].

5. Leki regulujące motorykę przewodu pokarmowego

• Zastosowanie: kolki, wzdęcia, biegunki, zaparcia, nudności, wymioty, refleksy.

• Nowe leki przeciwwymiotne

Zastosowanie: Wymioty pooperacyjne, atonia, gastroskopia

Domperidon, Metoklopramid - hamują receptory dopaminergiczne.

Preparat: Motylium

• cyzapryd i terfenadyna

Cyzapryd: działa bezpośrednio na uwalnianie acetylocholiny

Trymebutyna: Debridat - pobudza obwodowe przewodnictwo i receptory NK-talingiczne μ, δ, κ.

Zastosowanie: zespół jelita drażliwego, bóle brzucha, kolki, wzdęcia

• Dimeticon: Ebudicon

Simeticon: Espemisan

Obniżają napięcie powierzchniowe na granicy faz pęcherzyków gazu i papki pokarmowej - pękanie pęcherzyków i zmniejszenie wzdęć

6. Zespół jelita drażliwego

• W zespole jelita drażliwego występują zabu­rzenia motoryki i wydzielania jelita grubego bez uchwytnych zmian organicznych. Wystę­pują różnorodne objawy, z których najbardziej charakterystyczny jest nawracający ból brzu­cha związany ze zmienioną ruchliwością jelit (zaparcia lub biegunka).

• Leczenie farmakologiczne jest głównie objawowe i niespecyficzne. U pacjentów z łagodnymi objawami stosuje się preparaty zawierające błonnik, a także środki zmniejsza­jące kurczliwość mięśni gładkich. Zastosowa­nie znajdują leki, które zmniejszają wrażli­wość układów regulujących motorykę jelit: specyficzni antagoniści receptorów serotoninowych 5-HT3 (alosetron - tylko u kobiet z ciężkimi biegunkami), a także agoniści re­ceptorów 5-HT, (buspiron, sumatriptan). Ko­rzystne działanie wywierać mogą także leki przeciwdepresyjne (mianseryna). Tegaserod (częściowy agonista receptora 5-HT4) jest sto­sowany w krótkotrwałym leczeniu zespołu je­lita drażliwego u kobiet z zaparciem jako głównym objawem.

• Alosetron HCl: Lotronex* - tabletki.

• Tegaserod maleate: Zelnorm* - tabletki.

7. Leki stosowane w przewlekłych stanach zapalnych jelit

• Przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit są: wrzodziejące zapalenie okrężnicy i choroba Leśniowskiego-Crohna, któ­rych etiologia nie jest jasna. W leczeniu stosuje się glikokortykosteroidy (miejscowo lub ogól­nie) oraz sulfasalazynę, mesalazynę lub olsalazynę. Spośród glikokortykosteroidów zastoso­wanie znajdują m.in. doustne preparaty budezonidu o kontrolowanym uwalnianiu.

• Budesonide: Entocort EC*.

• Sulfasalazyna stanowi połączenie sulfon. amidu sulfapirydyny z kwasem 5-aminosali-cylowym, będącym częścią aktywną, uwalnia, ną w okrężnicy. Cząsteczka sulfapirydyny ule­ga wchłonięciu. Mechanizm działania nie jest znany. Może polegać na hamowaniu syntezy prostaglandyn i leukotrienów i/lub na zmniej­szaniu chemotaksji neutrofilów i wytwarzania nadtlenków.

• Sulfasalazyna jest stosowana w colitis «/. cerosa i w chorobie Leśniowskiego-Crohna, a także w reumatoidalnym zapaleniu stawów.

• Może wywołać zaburzenia ze strony prze­wodu pokarmowego, objawy skórne, niedo­krwistość makrocytową, śródmiąższowe za­palenie nerek, działania niepożądane typowe dla sulfonamidów.

• Mniej działań niepożądanych wywołują mesalazyna (kwas 5-aminosalicylowy) i olsa-lazyna (2 cząsteczki kwasu 5-aminosalicylo-wego połączone wiązaniem azowym). Także balsalazyd uwalnia w okrężnicy kwas 5-ami­nosalicylowy - substancję czynną.

• Balsalazide disodium Colazal - kapsułki 0,75 g.

• Mesalazinum Canasa - czopki. Colitan - czopki doodbytnicze 0,25 g; tabletki dojelitowe 0,25 g. Jucolon - ta­bletki powlekane dojelitowe 0,25 g. Mesalazyna

czopek 0,25 g. Pentasa - czopki doodbytnicze 1 g; granulat o przedłużonym uwalnianiu 1 g; ta­bletki o przedłużonym uwalnianiu 0,5 g; zawiesi­na doodbytnicza 1 g/100 ml. Salofalk - czopki 0,25 g; zawiesina doodbytnicza 4 g/60 ml. Salo­falk 250- tabletki dojelitowe 0,25 g. Salofalk 500 czopki 0,5 g; tabletki dojelitowe 0,5 g.

• Sulfasalazinum Salazopyrin EN - tabletki dojelitowe 0,5 g. Sulfa-salazin - tabletki powlekane 0,5 g. Sulfasalazin EN - tabletki powlekane 0,5 g.

8. Leki zwiększające wydzielanie żółci

• Wątroba wydziela ok. 1 l żółci na dobę, która jest gromadzona w pęcherzyku żółciowym.

• Sole żółciowe - ważna rola w trawieniu tłuszczów.

• Aktywują lipazę trzustkową, podlegają krążeniu wątrobowo-jelitowemu

• Leki:

• żółciotwórcze(choleretica vera): kwasy żółciowe

• żółciopędne (choleretica): olejki eteryczne

• Kwasy żółciowe są wskazane w niedoborze endogennych kwasów żółciowych ze zmniejszoną podażą żółci.

Wykład 22

Leki stosowane w chorobach wątroby

1. Środki żółciopędne i żółciotwórcze

• Zwiększają wydzielanie żółci przez komórki wątrobowe

• Stosowane w przewlekłych stanach zapalnych, kamicy, zakażeniach i dyskinezach dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego

• Działanie żółciotwórcze

• Kwas dehydrocholowy, kwas cholowy

• Działanie żółciopędne

• Leki nasilają wytwarzanie żółci o małej gęstości i na drodze odruchowej powodują jej wydzielenie z pęcherzyka żółciowego poprzez jego skurcz z rozluźnieniem zwieraczy

• Hydroksymetylonikotynamid- Cholamid

• Osalmid- Bilocol

• Hymekromon- Cholestil

• Olejki eteryczne (kłącze kurkumy, korzeń i ziele mniszka, korzeń czarnej rzepy)

• Alkaloidy z liści boldo

• Terpeny

• Siarczany magnezu i sodu- w małych dawkach (ok. 0,5g; w większych wykazują działanie przeczyszczające)

• Cholagoga I, II, III- mieszanina związków pochodzenia roślinnego o różnej zawartości składników przeczyszczających

• Koszyczek rumianku, owoc znyżu, kopru, ziele dziurawca, rdestu, liść jesionu, ziele krwawnika, pokrzywy, korzeń mniszka, kłącze perzu, ziele mięty, ziele melisy

• Korzeń rzewienia, kora kruszyna- działanie przeczyszczające

• Cholagogum N, Cholesol, Raphacholin, Solaren

• Leki stosowane do rozpuszczania kamieni żółciowych

• Maksymalna wielkość kamieni- 15 mm, gdy są większe- konieczne leczenie operacyjne

• Leczenie trwa 0,5- 2 lat

• Leczenie zależy od typu kamieni: nieuwapnione są lepiej rozpuszczalne

• Kwas chenodezoksycholowy

• Hamuje reduktazę HMG- CoA zmniejszając syntezę cholesterolu. Wydalanie cholesterolu z żółcią

• W żółci tworzy micele z fosfolipidami, które wychwytuje do wnętrza cholesterolu z kamieniami

• Chenofalk, Cholanorm

• Kwas ursodezoksycholowy

• Hamuje wchłanianie cholesterolu z przewodu pokarmowego, tworzy z nim rozpuszczalne kompleksy w żółci

• Ursofalk, Biliepar

• Zapobieganie uszkodzeniom miąższu wątroby

• Timonacyk

• metabolizuje do cysteiny (substrat do produkcji glutationu, który bierze udział w procesach detoksykacji)

• Hepacom, Heparegen

• Ornityna

• aminokwas, bierze udział w syntezie mocznika z amoniaku

• Hepatil, Hepa- Merz

• Kwas glutaminowy

• Obniża stężenie amoniaku we krwi biorąc udział w procesie transaminacji i syntezie mocznika

• Kwas glutaminowy z argininą

• Obniża stężenie amoniaku we krwi biorąc udział w procesie transaminacji i syntezie mocznika

• Glutarsin

• Sylimaryna= silibinina

• Składnik ostropestu plamistego

• Stabilizuje błony komórkowe

• Chroni komórki wątrobowe przed działaniem toksycznych składników

• Sylimarol, Sylivit, Liverin, Sylicynar

• Kwas liponowy

• Posiada rodniki SH, działa silnie odtruwająco

• Thioctacid

• Fosfolipidy

• Essentiale N, Lipostabil forte

Trzustka

1. Zaburzenia wydzielnicze

• W fizjologicznych warunkach produkowane jest ok. 1 litra soku trzustkowego na godzinę

• Sok trzustkowy zawiera szereg enzymów

• Zaburzenia te wpływają na cały proces trawienia

• Wyciąg z trzustek wołowych lub wieprzowych, które zawierają proteazy, lipazy, amylazy= PANKREATYNA

• Zastosowanie

• Niewydolność trzustki w przebiegu

• Przewlekłego zapalenia trzustki

• Mukowiscydozy

• Nowotworu trzustki

• Po pankreahektonii (usunięcie operacyjne trzustki)

• Dla potrzeb diagnostycznych- syntetyczna pankreatyna

• Kreon, Lipancrea, Pangrol

Inne schorzenia przewodu pokarmowego

1. Wzdęcia, kolki

• Carvi fructus, Coriandri fructus, Foeniculi fructus (Bobolux), Levistici radix

• Simetikon, dimetikon

• Zmniejszają napięcie powierzchniowe na granicy faz między płynną treścią pokarmową a pęcherzykami gazu. Następuje ułatwienie pękania pęcherzyków, a uwolnione gazy mogą być wchłaniane przez ściany jelita lub na drodze perystaltyki usuwane

• Dimetikon- Espumisan, Simet- Al, Esputicon

• Simetikon- Gastrosil, Lefax

• Leki przeciwrobacze

• Zakażenia płazińcami

• Tasiemczyce

• Tasiemiec uzbrojony (świnia), tasiemiec nieuzbrojony (bydło), tasiemiec bruzdogłowy, tasiemiec karłowaty (gryzonie)

• Niclosamid- Yomesan

• Działa bezpośrednio toksycznie i uszkadzająco na powłoki pasożyta, staje się on bardziej wrażliwy na działanie proteolityczne

• Mepakryna- dodatkowe działanie przeciwzimnicze i w lambliozie

• Prazykwantel

• Zakażenie obleńcami

• Owsik

• Glista ludzka

• Włosogłówka

• Włosień kręty

• Tęgoryjec dwunastnicy

• Prazykwantel

• Piperazol

• Mebendazol- dawka dla dorosłego i dziecka taka sama, ponieważ nie wchłania się z przewodu pokarmowego

• Pasożyty różne

• Pełzaki

• Pałeczki czerwonki

• Metronidazol- rzęsistkowica, lamblioza, ameboza (5-6 dni, ok. 2 g/ dzień)

• Tinidazol

KREW

Proces krzepnięcia krwi

• Fizjologiczna rola krzepnięcia- zapobieganie krwawieniom

1. Krew

• To tkanka zawierająca

• Osocze

• koloidalny roztwór albumin, globulin, fibrynogenu

• krystaloidy: glukoza, aminokwasy, związki urynowe

• elementy morfotyczne krwi

• erytrocyty

• leukocyty

• ezynocyty (kwasochłonne)

• bazocyty (zasadochłonne)

• neurocyty (obojętnochłonne)

• płytki krwi (trombocyty/ krwinki płytkowe)

• limfocyty

• monocyty

• Trombocyty

• Zapobiegają utracie krwi z naczyń krwionośnych po ich uszkodzeniu, jest to mechanizm obronny organizmu

• Istnieją komponenty, które rozpuszczają powstały skrzep dla utrzymania homeostazy fizjologicznej

• Prawidłowe funkcjonowanie krzepnięcia= szczelność naczyń, hamowanie krwawień, płynność krwi

3. Elementy homeostazy

• Ściana naczyń krwionośnych

• Trombocyty

• Osoczowy układ krzepnięcia

• Osoczowy układ fibrynolizy

4. Następuje

• Agregacja płytek

• Krzepnięcie

• Fibrynoliza

5. Proces krzepnięcia

Czynnik tkankowy Uszkodzenie tkanek				Czynnik osoczowy Kontakt powierzchniowy
II, VII, X, V, IV				XII, XI, IX, VIII, X, IV
	Reakcja kaskadowa
	Tromboplastyna czynna
	tkankowa		osoczowa
	Sekwencyjna aktywacja			Reakcja lawinowa do fibryny (III faza)
I faza Powstawanie trombiny	ProtrombinaCa^2+ IIheparyna (inaktywacja) trombina
II faza Powstawanie fibryny	Fibrynogen I Fibryna			Czynnik XIII stabilizujący fibrynę (stabilizowany skrzep+ płytki)
III faza Rozpuszczanie skrzepu	Fibryna (stabilizowana) plazmina Produkt fibrynolizy

Przejście rozpuszczonego fibrynogenu w nierozpuszczalną fibrynę tromboplastyna+ Ca²⁺ protrombina trombina fibrynogen fibryna

Uwolnienie czynników tkankowych/ osoczowych na skutek

• Zmian zapalnych/ miażdżycowych

• Urazu

Tromboksan A2 pobudza agregację układu zewnątrz tkankowego

Prostacykliny PGX hamują agregację (układ wewnątrzpochodny, osoczowy)

6. Czynniki krzepnięcia krwi= kofaktory

• I- fibrynogen; t_0,5= 3-4 dni

• II- protrombina

• III- Tromboplastyna= trombokinaza

• IV- Jony wapnia

• V- proakceleryna

• VI- akceleryna (5A)

• VII- prokonwertyna

• VIII- czynnik przeciwhemofilowy A

• IX- czynnik przeciwhemofilowy B= czynnik Christmansa

• X- czynnik Stuarta- Prowera

• XI- czynnik przeciwhemofilowy C- czynnik Rosenthala

• XII- czynnik kontaktu- czynnik Hagemana

• XIII- stabilizator włóknika; t_0,5= 4-7 dni

7. Krzepnięcie

• To proces wieloetapowy, enzymatyczny

• I etap- aktywacja czynnika X- start i koniec procesu

Uszkodzenie naczyń krwionośnych- układ tkankowy, zewnątrzpochodny

Brak uszkodzenia naczyń- układ wewnątrzpochodny

• II etap- protrombina przekształcana jest w trombinę

Krzepnięcie związane z reakcjami przy udziale płytek krwi

8. Leki

• Działające przez zmniejszenie ilości trombocytów lub poprawiające krzepnięcie

• Hamowanie krzepliwości krwi (antykoagulanty)

• Leki hamujące aktywność trombiny

• Antagoniści witaminy K

• Leki przeciwpłytkowe

• Środki przeciwzakrzepowe (antitrombotica)

• Środki przeciwkrwotoczne (antihemoradica)

9. Leki hamujące aktywność trombiny

• Antytrombina III

• Naturalny inhibitor krzepnięcia krwi

• Syntetyzowana w wątrobie

• Otrzymywana z krwi ludzkiej

• Mianowana w j.m.

• Aktywność większa od heparyny

• Zapobiega powstawaniu skrzepów przez hamowanie czynności trombiny i czynnika XA

• W niewielkim stopniu wpływa na czynnik IX, XI, XII

• Kybernin, Antithrombin III immuno

• Heparyny i pokrewne

• To mieszanina poliestrów siarkowych

• Otrzymywana z tkanki płucnej bydlęcej lub błony śluzowej nabłonka jelit świń

• Zwiększa działanie antytrombiny III

• Hamuje aktywność czynnika XA, słabiej pozostałe: VIIA, IXA, XIA, XIIA

• Hamuje przekształcanie protrombiny w trombinę- zmniejsza aktywność trombiny i hamuje przekształcanie fibrynogenu w fibrynę

• Wskazania

• Zakrzepy żylne

• Żylaki

• Zakrzepy tętnicze

• Przeciwzawałowo

• Zakrzepy tętnicze płuc

• Przeciwzakrzepowo na naczynia kończyn dolnych

• Zatory naczyń mózgowych, płucnych, kończyn dolnych

• Zakrzepowe, zarostowe zapalenie kończyn dolnych

• Zapalenie wsierdzia

• Odmrożenia

• Podawanie: dociągnąć krew do strzykawki i dopiero następnie podawać

• Działanie uboczne: krwawienia, przedawkowanie

• Działanie już po 5-10 minutach utrzymujące się 4-6 godzin

• Dawkowanie: 20000-40000j.m.; profilaktyka 25000j.m/ 24 godziny w dawkach dzielonych

• 1mg= 100j.m.

• Lioton 1000, Heparin, Heparinum, Aescin

• Antidotum: 1% siarczan protaminy lub błękit metylenowy

Wykład 23

1. Heparyny i pochodne ciąg dalszy

• Heparyny małocząsteczkowe LMWH

• Otrzymywane przez chemiczną lub enzymatyczną degradację związków heparyny

• Hamują aktywację czynnika X

• Zwiększają aktywność antytrombiny III

• Inaktywują aktywną trombinę

• Certoparyna- Troparin

• Dalteparyna- Fragmin

• Enoksparyna- Lovenox, Clexane

• Nadroparyna- Fraxiparine

• Parnaparyna- Fluxum

• Reviparyna- Clivarin

• Tinzaparyna- Innohep iniectable

• Fondaparinux- Arixtra

• Selektywnie pobudza antytrombinę III

• Hamuje czynnik XA

• Może być podawany podskórnie

• Profilaktyka przeciwzakrzepowa, operacje ortopedyczne

• Zbliżony do heparyn małocząsteczkowych

• Heparynoidy

• Zawierają sulfonowane glikozaminoglikany lub mukopolisacharydy lub też ich mieszaninę

• Działają jak heparyny małocząsteczkowe

• Danaparoid

• Sulodeksyd- Vessel due F

• Mogą być podawane miejscowo (krwiaki, hemoroidy)

• Aktywne białko C

• Nieskatalogowany (XIV) czynnik

• Syntetyzowany w wątrobie przy udziale witaminy K

• Przemiany przy udziale trombomoduliny aktywacja

• Hamuje czynnik VA i VIII A

• Drotrekogina- Xigris

3. Hirudyny

• Pijawki lekarskie

• Polipeptyd 65- aminokwasowy

• Działają przeciwzakrzepowo

• Łączy się z trombiną w stosunku 1:1

• Rekombinowane

• Lepirudyna- Refludan

• Desirudyna

• Biwalirudyna- Angiomax

4. Argatroban

• Bezpośredni inhibitor trombiny, wiąże się z nią w sposób odwracalny

• Hamuje enzym wolny i związany ze skrzepem

• Działa niezależnie od antytrombiny III

• Stosowany dożylnie

• Zapobiega agregacji płytek

• Ostra niewydolność wieńcowa

• Przed plastyką naczyń wieńcowych

5. Antagoniści witaminy K= antywitaminy K

• Pochodne hydroksylokumaryny- hamują syntezę protrombiny w wątrobie

• Acenokumarol- Sintrom

• Działanie silniejsze, ale krótkie

• Wygasa 5 dni

• Dikumarol

• Działanie po 12-14 godzinach, optimum po 3 dniach

• Wygasa po 8 dniach

• Etylbiskumacetat- Pelentan

• Wpływa na czynnik VII

• Szybszy czas działania

• Optimum po 2-3 dniach

• Fenprokumon- Marcumar

• Hamuje czynnik VII

• Działa silnie i długo (7-14 dni)

• Najsilniejszy w grupie i najmniej toksyczny

• Warfaryna- Warfin

• Działa szybko i długo

• Blokują przemiany witaminy K do postaci aktywnej

• Pochodne indandionu- działają krócej, szybszy początek działania w stosunku do pochodnych hydroksylokumaryny

• Anisindion

• Fenindion

• Fluindion

• Stany zakrzepowo- zatorowe (początkowo heparyna, następnie doustnie antywitaminy K)

6. Leki defibrylujące

• Właściwości trombinopodobne

• Otrzymywane

• z jadu węża malajskiego

• Ancrod- Viprinex

• Z jadu węża południowoamerykańskiego

• Batroksobina

• Zmniejszają ilość fibrynogenu, co zapobiega powstawaniu zakrzepów

7. Leki przeciwpłytkowe

• Zapobiegają występowaniu i nawrotom zawału mięśnia sercowego, udarom mózgu

• Leczenie zaburzeń ukrwienia kończyn, utrzymania drożności przeszczepów naczyniowych

• Hamują syntetazę tromboksanu, Cox

• Hamowanie agregacji płytek krwi przez receptory ADP

• Inaktywacja receptorów płytkowych CP2B/3A

• Inhibitory syntetazy tromboksanu i Cox

• ASA

• Hamuje aktywność COX

• Zmniejsza wytwarzanie prostaglandyn i tromboksanu A2 w płytkach

• Acard

• NLPZ

• Hamują COX płytkową i śródbłonkową

• Indobufen- Ibustrin

• Sulfinpyrazon- Anturan

• Analogi imidazolu

• Inhibitory syntetazy tromboksanu

• Kierują torem przemian cyklicznych nadtlenków w prostacykliny

• Ridogrel

• Hamuje aktywność syntetazy tromboksanu A2

• Łączy się także poprzez blokowanie receptorów tromboksanu

• Hamujące aktywację przez receptory

• Tienopirydyny

• Tyklopidyna

• Bloker selektywny agregacji płytek krwi indukowany przez ADP

• Wiąże się z receptorem nieodwracalnie

• Pobudza receptor CP2B/3A

• Aclotin, Ticlid, Ifapidin, Ticlo

• Klopidogrel

• Silniejsze działanie

• Plavix

• Blokujące receptory płytkowe

• Glikoproteinowe CP2B/3A

• Występują w płytkach krwi

• Mechanizm powiązany z fibrynogenem i czynnikiem von Willebranda

• Abciksimab- ReoPro

• Przeciwciało monoklonalne

• Hamuje agregację płytek krwi przez wiązanie się z receptorem płytkowym dla fibrynogenu

• Lamifiban

• Ksenilofiban

• Tirofiban- Aggrastat

• Sibrafiban

• Eptifibatyd- Integrilin

• Cykliczny heptapeptyd

• Wskazania

• Zabiegi chirurgiczne śródnaczyniowe

• Angioplastyka naczyń wieńcowych

• Ostra zakrzepica tętnicy wieńcowej

• Przeciwagregacyjne

• Analogi prostacykliny

• Dipirydamol

• Hamuje aktywność dezaminazy adenozyny zwiększając zewnątrzkomórkowe stężenie adeniny, co powoduje zahamowanie fosfodiesterazy i wzrost stężenie cAMP w płytkach krwi

• Rozszerza naczynia krwionośne

• Zastosowanie

• Zmiany miażdżycowe

• Curantyl N 75, Persantin

• Epoprostenol

• Naturalna prostaglandyna otrzymywana syntetycznie

• Hamuje agregację płytek krwi

• Powoduje wzrost aktywności cyklazy guanylowej, co prowadzi do wzrost stężenia cAMP w płytkach krwi, zahamowanie ekspresji receptora GP2B/3A na powierzchni płytek i hamowanie wiązania się fibrynogenu

• Analogi: Ciprosten, Iloprost (Ilomedin)

• U chorych dializowanych, leczenie nadciśnienia płucnego, u kobiet w ciąży, leczenie zmian miażdżycowych kończyn

• Leki hamujące wytwarzanie płytek krwi

• Anagrelid

• Hamuje dojrzewanie megakariocytów

• Zapobiega zmianom miażdżycowym i trombocytopenii z procesów rozrostowych w szpiku

• Xagrid

• Leki hamujące krzepliwość krwi in vitro

• Strącają jony wapnia w celu zapobiegnięcia krzepnięcia krwi in vitro

• Cytrynian sodu (OB)

• 3,8% roztwór cytrynianu sodu; 0,1% szczawian sodu; 0,4-3% fluorek sodu; 0,1% 6-metanofosforan sodu

• Sól disodowa EDTA

• Do przetaczania krwi 3,8% cytrynian sodu 1:9 w stosunku do pobieranej krwi

• Parafina, silikonowane probówki

LEKI PRZECIWZAKRZEPOWE (antitrombotica) FIBRYNOLITYCZNE

1. Schemat procesu fibrynolizy

Z uwzględnieniem punktów uchwytu niektórych leków

III faza	fibrynoliza		Fibryna stabilizowana
Plazminogen profibrynolizyna		Plazmina fibrynolizyna	Fibryna rozpuszczalna
	Trascolan
EACA (blok aktywacyjny)		Plasmin fibrynolizyna	Rozpuszczalne frakcje włóknika na związki polipeptydowe
PAMBA			Streptokinaza
			Inne: trypsyna, prolamina, butazolidyna
Aktywacja- streptokinaza

• Proces fibrynolizy jest odwróceniem procesu krzepnięcia

• Streptokinaza, Anistreplaza, Urokinaza

• Uogólniona fibrynoliza

• Leki fibrynolityczne I generacji

• Alteplaza, Duteplaza

• Leki fibrynolityczne II generacji

• Retaplaza, Lanoteplaza, Terekteplaza

• Leki fibrynolityczne III generacji

• Alteplaza, Duteplaza, Retaplaza, Lanoteplaza, Terekteplaza

• Trombolityczne

• Nie wykazują powinowactwa do krążącego plazminogenu

• Większe powinowactwo do plazminogenu związanego z fibryną w skrzepie

• Wskazania

• Zawał mięśnia sercowego

• Zator tętnicy płucnej

• Zakrzepica/ zator innych tętnic/ żył

• Skrzeplina w cewnikach naczyniowych

• Skrzeplina na sztucznej zastawce trójdzielnej

• W przetokach tętniczo- żylnych w dializoterapii

• I generacja

• Streptokinaza

• Nieenzymatyczne białko z kolonii paciorkowców β- hemolizujących (przesącz)

• Wiąże plazminogen i pobudza aktywację plazminy

• 1j.m.= 2,09μg preparatu standardowego

• Kiu= jednostek hamujących kalikreiny

• Streptase, Avelysin, Distreptaza

• Zastosowanie

• Ropne wysięki opłucnej

• Guzy krwawiące

• Przetoki

• Zakażone rany

• Zapalenie ropne skóry

• Anistreptaza

• Kompleks arylowany streptokinazy z plazminogenem z dodatkiem plazminy

• Aktywna gdy odłączona zostaje grupa acylowa enzymatycznie

• Urokinaza

• Podobna do trypsyny

• Z moczu ludzkiego lub hodowli In vitro komórek nerki płodowej

• Rheotromb, Ukidan

• II generacja

• Alteplaza

• Tkankowy aktywator plazminogenu t- PA

• Otrzymywany metodą inżynierii genetycznej

• Ma większe powinowactwo do fibryny

• Actilyse

• Duteplaza

• Rekombinowany t- PA

• Bardzo krótki okres półtrwania

• Wlew dożylny

• III generacja

• Rekombinowane t- PA

• Mają duże powinowactwo do fibryny

ŚRODKI PRZECIWKRWOTOCZNE (antihemoradica)

• Zwiększają krzepliwość

• Skracają czas krzepnięcia

• Leki

• Leki stosowane w niedoborze czynników krzepnięcia

• Leki stosowane we wtórnym niedoborze krzepnięcia

• Leki hamujące fibrynolizę

• Leki stosowane w niedoborze czynników krzepnięcia

• Pierwotny, wrodzony niedobór czynników krzepnięcia

• Hemofilie

• Mogą być wynikiem braku jednego lub kliku czynników

• Najczęściej hemofilie A, B, C

• Leczenie

• Substytucja brakującego czynnika

• Podanie czynnika pochodzenia ludzkiego/ zwierzęcego

• Przetaczanie krwi/ preparatu krwiozastępczego

• Bezwzględne wskazania

• Krwawe wylewy uciskające płuca i drogi oddechowe

• Wylewy do mózgu

• Umiarkowana hemofilia (4% aktywności czynnika)

• Desmopresyna

• Ostre stany

• Syntetyczna pochodna wazopresyny

• Wywiera wpływ presyjny na naczynia krwionośne

• Wpływ na uwalnianie ze śródbłonka czynnika VIII i von Willebranda

• Pierwotny niedobór czynników krzepnięcia

• Czynnik krzepnięcia VII- Novoseven 60 KIU

• Czynnik krzepnięcia VIII- antyhemofilowy ludzki Hemofil N

Wykład 24

1. Hemofilie c.d.

• Pierwotny niedobór czynników krzepnięcia

• Czynnik krzepnięcia IX- Immunine

• Czynnik krzepnięcia IX, II, VII i X- Koncentrat czynnika IX

• Czynnik von Willebranda- Haemate P250

• Fibrynogen i czynnik XIII- Beriplast P

• Fibrynogen+ trombina+ fibrenectium- Fibrynogenum humanum, Haemocompletan P

• Kompleks czynnika IX- Konyne 80

• Koncentrat wszystkich czynników zespołu protrombiny- Protromplex Total, TIN 4

• Zespół protrombiny (białko c, czynnik VII, IX, X, II)- Beriplex P/N

• Pierwotny niedobór czynników krzepnięcia

• Np. z niedoboru witaminy K

• Witamina K- zwiększa w wątrobie syntezę czynnika II, VII, IX, X

• Krew ludzka

• Preparaty krwiopochodne

• Leki hamujące fibrynolizę

• W nadmiernym uwalnianiu tkankowego aktywatora plazminogenu przekształcającego go w plazminę (rozpuszczanie skrzepu krwi)

• Skaza krwotoczna- stały stan fibrynolizy

• Hamowanie przekształcania plazminogenu w plazminę

• Inhibitory egzogenne

• Kwas ε-aminokapronowy EACA

• Analog lizyny pozbawionej grupy α- aminowej

• Kom petycyjnie hamuje enzymy rozszczepiające wiązania lizynowe strepto- i urokinazy

• Hamuje patologiczną fibrynolizę przez zmniejszenie wytwarzania plazminy i hamowanie jej aktywności

• Zastosowanie

• W zabiegach

• Leczenie krwawień w wyniku nasilonej fibrynolizy

• Powikłania położnicze

• Operacje na gruczole krokowym

• Wycięcie migdałków

• Nadmierne krwawienia miesiączkowe

• Acidum ε-aminocapronicum

• Kwas traneksamowy TAMCHA

• Czynna forma trans

• 10 razy silniejsze hamowanie fibrynolizy od EACA

• Lepiej od EACA tolerowany

• Exacyl

• Aprotynina

• Peptyd otrzymywany z płuc wołowych

• Zmniejsza aktywność wielu proteaz serynowych

• Hamuje wolną plazminę i kompleksy plazminowo- streptokinazowe

• Zastosowanie

• Krwawienia hiperfibrynolityczne

• Pooperacyjne

• Pourazowe

• Poporodowe

• Chirurgia sercowo- naczyniowa z użyciem krążenia pozaustrojowego

• 1j= 1800 KIU

• Trascolan

• Leki zwiększające krzepliwość krwi

• Etamsylat

• Działa hemostatycznie, zwiększa liczbę trombocytów

• Nie wykazuje wpływu na inne czynniki

• Uszczelnia ściany naczyń krwionośnych, zapobiega ich kruchości

• Zapobiegawczo i leczniczo w chirurgii, stomatologii, ginekologii, okulistyce, otolaryngologii, krwawieniach pourazowych

• Cyklonamina

• Dobesylan wapnia

• W skazach krwotocznych, chorobach siatkówki na tle cukrzycy, nadciśnieniu, zapaleniu żył, żylakach podudzi

• Calcium dobesilate; Doxium

• Trombina

• Otrzymywana z osocza zwierzęcego, niekiedy ludzkiego

• W postaci zasypek, gąbek, roztworów nawilżających

• W stomatologii, laryngologii, ginekologii, chirurgii

• Działanie trombiną na spieniony fibrynogen= gąbka

• Błony fibrynowe- z ludzkiego włóknika- leczenie oparzeń

• Gąbka z oksycelulozy- adsorpcyjna, hamuje krwawienia z tętnic i żył, w chirurgii gdy założenie szwów nie jest możliwe

• Tamowanie krwawień zewnętrznych

• Epinefryna

• Skurcz mięśni gładkich naczyń w miejscu podania

• Woda utleniona

• W zetknięciu z krwią lub uszkodzoną tkanką powoduje wydzielenie O₂ (odkażająco)

• Środki ściągające

• 2% chlorek żelazawy denaturuje białka, które tworzą elastyczną pokrywę i uszczelniają nabłonek naczyń krwionośnych

• Ałuny potasowe, potasowo- glinowe, siarczan glinowo- potasowy

• Tanina 1-20%

• Kora dębu, kwiat nagietka, ziele dziurawca

LEKI PRZECIWNOWOTWOROWE

1. Nowotwory

• Złośliwe

• Raki

• Mięsaki

• Gruczolaki

• Ziarniaki

• Białaczki

• Siatkowice

• Ziarniaki złośliwe

• Inne

• Niezłośliwe

• Tłuszczaki

• Włókniaki

• Glejaki

• Wysiękowe

• Białaczki

• Lite

• Guzy

• Leczenie

• Chirurgiczne- skuteczne przy wczesnym rozpoznaniu i litych guzach

• Radiologiczne: lite

• Chemioterapia

3. Rozpoznanie

• Badania histopatologiczne (wymazy, wycinki)

• Badania enzymatyczne

4. Przyczyny

• Chemiczna kancerogeneza

• Mutacje

• Wirusy

• Genetyczna determinacja

5. Cechy komórki nowotworowej

• Inwazyjność

• Namnażanie bez kontroli

• Szybki podział komórkowy (co 23 godziny; normalna komórka co 24h)

6. Koncepcje leczenia

• Niszczenie komórek nowotworowych i prawidłowych (te w mniejszym stopniu)

• LogKILL- niszczy się szybko dzielące się komórki

• Stosowanie polipragmazjii (3-5 leków o różnych punktach uchwytu i różnych działaniach niepożądanych)

• Duża toksyczność leków przeciwnowotworowych wynika z niszczenia także komórek prawidłowych: elementy morfotyczne, komórki nabłonkowe, płciowe, włosowe

• Niski indeks terapeutyczny

• Gotowe schematy terapeutyczne (zestawy leków), np.

• Hamujące podział komórkowe w metafazie: winkrystyna

• Antymetabolit puryn- 6- merkaptopuryna

• Alalizujący- cyklofosfamid

• GKS

• Okresy

• Intensywnego leczenia

• Remisji- gdy remisja 3-5 lat (brak wznowy) to można mówić o wyleczeniu

8. Ważne

• Wczesne rozpoznanie

• Diagnostyka

• Profilaktyka

9. Najtrudniejsze do leczenia

• Płuca, oskrzela, czerniaki

10. Mechanizm działania leków przeciwnowotworowych

• Na poziomie komórkowym

• Leki hamując podziały komórkowe w fazie M, G1, G2, S

• Na poziomie molekularnym

• DNA—transkrypcja RNA—translacja białko

• Objawy niepożądane

• Mielotoksyczność (leukopenie, trombocytopenie)

• Zaburzenia żołądkowo- jelitowe

• Zaburzenia czynności gonad i komórek płciowych

• Zmniejszenie odporności immunologicznej

• Działanie kancerogenne, embriotoksyczne, kardiotokstyczne, pulmotoksyczne, neurotoksyczne, nefrotoksyczne, hepatotoksyczne

12. Podział leków

• Alkilujące

• Antymetabolity

• Inhibitory topoizomerazy I

• Inhibitory kinazy tyrozyny

• Antybiotyki przeciwnowotworowe

• Roślinne leki przeciwnowotworowe

• Inne leki

Wykład 25

1. Leki alkilujące

• Pod względem budowy chemicznej leki alkilujące dzieli się na

• Pochodne iperytu azotowego

• Pochodne nitrozomocznika

• Estry kwasu sulfonowego

• Triazeny

• Inne leki alkilujące

• Mechanizm cytostatycznego działania leków alkilujących związany jest z uszkodzeniem biologicznej aktywności DNA w wyniku alkilacji, głownie atomu N₇ guaniny. Alkilacji mogą ulegać również atomy azotu w cząsteczce adeniny (N₁ i N₃) oraz cytozyny (N₃). Następstwem alkilacji jest rozluźnienie wiązania zasad purynowych z resztą cukrową, ich depurynacja i rozpad DNA. Wielofunkcyjne związki alkilujące mogą zaburzać replikację DNA poprzez uniemożliwienie rozdzielenia się nici DNA w wyniku tworzenia wiązań krzyżowych pomiędzy cząsteczkami guaniny. Alkilacji mogą również ulegać grupy funkcyjne RNA, białek i glikozaminoglikanów. Najsilniejsze działanie tych leków występuje, gdy komórka wchodzi w fazę S i syntetyzuje duże ilości DNA, RNA i białek.

• Pochodne iperytu azotowego

• Cyklofosfamid

• 
  Cyklofosfamid Aldofosfamid akroleina + iperyt fosfamidowy

Mesna

Akroleina- ograniczone stosowanie, urotoksyczna

Mesna- środek wiążący akroleinę, wiąże w związek neutralny, ogranicza działanie toksyczne akroleiny

Iperyt fosfamidowy- działa cytostatycznie

• Prolek, nieaktywny; aktywne są jego metabolity

• Szeroko stosowany

• Działania niepożądane

• Wypadanie włosów

• Toksyczne działanie na układ biało krwinkowy

• Nudności, wymioty

• Endoxan- Astra

• Ifosfamid

• Pochodna cyklofosfamidu

• Silniejsze działanie toksyczne na pęcherz moczowy

• Stosowany tylko z mesną

• Holoxan, Macdafen

• Trofosfamid

• Chlorambucil

• Rzadko powoduje nudności i wymioty

• Leuceran

• Melfalan

• Silnie uszkadza szpik

• Alkeran

• Pochodne nitrozomocznika

• Naturalne

• Streptozocyna

• Syntetyczne

• Fotemustyna- Mustophoran

• Karmustyna (BCMU)

• Lomustyna (CCMU)- Lomustinum

• Semustyna (metyloCCMU)

• Chlorozocyna

• Nie powodują oporności komórek nowotworowych

• Działanie alkilujące, hamują również syntezę kwasów nukleinowych

• Estry kwasu sulfonowego

• Busulfan

• Hamuje podział komórek układu granulocytowego

• Lek z wyboru w leczeniu białaczki szpikowej

• Myleran

• Triazeny

• Dakarbazyna

• Nowotwory wieku dziecięcego

• Czerniaki, mięsaki, ziarnica złośliwa

• Dacarbazin, Decarbazine Therabel

• Temozolamid

• Prolek ulegający w fizjologicznym pH przemianie do aktywnego farmakologicznie MTIC

• Duża litofilność- przenika barierę krew- mózg

• Leczenie nowotworów mózgu (glejak wielopostaciowy i gwiaździak anaplastyczny)

• Temodal

• Inne leki alkilujące

• Cisplatyna

• Nieorganiczny kompleks platyny o działaniu alkilującym

• Najczęściej stosowana w połączeniu z innymi cytostatykami

• Nefrotoksyczność i oto toksyczność zależne od dawki

• Razem z cis platyną stosuje się amifostynę- lek o działaniu cytoprotekcyjnym, zapobiega powstawaniu neutropenii; amifostyna stosowana jest również w radioterapii nowotworów nabłonkowych głowy i szyi (ETHYOL)

• Blastolem, Cisplatin- Ebewe, Platidiam, Platamine

• Karboplatyna

• Analog cis platyny o podobnym zakresie działania i zastosowaniu

• Wykazuje mniejsze działanie nefrotoksyczne i neurotoksyczne

• Carboplatin, Cycloplatin

• Oksaliplatyna

• Pochodna cis platyny o silniejszym działaniu przeciwnowotworowym

• Słabsze działanie nefrotoksyczne, mielotoksyczne i neurotoksyczne

• Rak okrężnicy i odbytnicy

• Eloxatine

• Antymetabolity

• Analogi strukturalne naturalnych metabolitów lub koenzymów warunkujących prawidłowe procesy życiowe komórki.

• Hamują podział komórki w fazie S w wyniku wbudowania się zamiast metabolitu w miejsce jednostki budulcowej lub łączenia z enzymami komórkowymi.

• Cytarabina

• Antagonista pirymidyn

• Zaburza syntezę DNA w wyniku hamowania powstawania di fosforanu deoksycytydyny przez blokowanie reduktazy warunkującej przejście difosforanu cytydyny do difosforanu deoksycytydyny. Blokuje również polimerazę DNA

• Cytarabin, Cytarabine, Alexan

• Fludarabina

• Analog adeniny

• Przekształcana wewnątrzkomórkowo do aktywnego metabolitu 5'- tri fosforanu fludarabiny, kóry powstrzymuje syntezę DNA, RNA i białek w wyniku zahamowania aktywności polimerazy DNA i reduktazy rybo nukleotydowej

• Fludara

• Fluorouracyl

• Antymetabolit pirymidyny

• Zaburza syntezę DNA za pomocą fosfodeoksyrybonukleotydu (5'- dUMP), aktywnego metabolitu fluorouracylu, blokującego syntetazę tymi dylową, warunkującą metyzację kwasu deoksyurydylowego do kwasu tymi dylowego

• W leczeniu raka jelita grubego podawany razem z folinianem wapnia, który zwiększa jego aktywność terapeutyczną

• Efudix, Fluorouracil, 5'- Fluorouracil- Ebewe

• Gemcytabina

• Analog deoksycytydyny

• Blokuje syntezę i naprawę DNA w wyniku zahamowania aktywności reduktazy nukleotydowej

• Leczenie niedrobno komórkowego raka płuc, raka trzustki i pęcherza moczowego w stadium inwazyjnym

• Gemzar

• Kapecytabina

• Prolek ulegający trójstopniowemu enzymatycznemu przekształceniu do 5- fluorouracylu

• Stosunkowo mała toksyczność

• Rak jelita grubego, zaawansowany rak piersi

• Xeloda

• Kladrybina

• Analog puryn

• Działanie cytostatyczne po wewnątrzkomórkowym przekształceniu do aktywnych metabolitów

• Działa na komórki w cyklu podziałowym hamując aktywność reduktazy rybo nukleotydowej i polimeraz DNA oraz zaburzając strukturę DNA przez wbudowanie się w łańcuch DNA, jak również na komórki w fazie G0, indukując mechanizm apoptozy

• Biodribin

• Merkaptopuryna- 6-MP

• Antymetabolit puryn

• Zaburza syntezę zasad purynowych przez wbudowanie się do kwasów nukleinowych. Hamuje syntezę DNA i RNA w wyniku blokowania enzymów niezbędnych do ich syntezy.

• Mało toksyczna

• Leczenie ostrej białaczki szpikowej i limfo blastycznej

• Mercaptopurinum, Purinethol

• Metotreksat- MTX

• Antagonista kwasu foliowego

• Zaburza syntezę DNA i RNA przez blokowanie dehydrogenazy tetrahydrofolianowej, co prowadzi do zahamowania powstawania kwasu tetrahydrofoliowego oraz zaburzenia biosyntezy zasad purynowych i pirymidynowych

• Methotrexat, Methotrexate, Trexan

• Pentostatyna

• Analog adenozyny

• Działa na komórki w fazie G1 i S raz w fazie G0

• Tegafur

• Pochodna fluorouracylu

• Prolek, nie ulega rozkładowi enzymatycznemu w przewodzie pokarmowym

• Podawany z uracylem

• UFT= tegafur+ uracyl

• Inhibitory topoizomerazy I

• Półsyntetyczne pochodne naturalnego alkaloidu kamptotecyny

• Działanie cytostatyczne we wszystkich fazach cyklu komórkowego w wyniku hamowania topoizomerazy I- enzymu jądrowego odpowiedzialnego za replikację DNA. Pochodne kamptotecyny stabilizują wiązanie kowalencyjne pomiędzy DNA a topoizomerazą I, odpowiedzialną za przejściowe przecięcie nici spirali DNA w czasie replikacji. Stabilizacja tego wiązania powoduje zachowanie przecięcia i zapobiega ponownemu zespoleniu się nici helisy DNA, co prowadzi do uszkodzenia struktury DNA i śmierci komórki.

• Irinotekan

• Ulega w organizmie enzymatycznemu przekształceniu do 7-etylo-10-hydroksykmptotecyny, która wykazuje znacznie większą aktywność od związku macierzystego

• Camto

• Topotekan

• Ulega hydrolizie (otwarcie pierścienia laktonowego) do postaci laktamowej, która jest czynna farmakologicznie

• Hycamtin

• Inhibitory kinazy tyrozynowej

• Blokują miejsca wiązania kinazy tyrozynowej z receptorem i hamują w ten sposób przekazywanie sygnałów prowadzących do powstawania, rozwoju i podziału komórek nowotworowych

• Geftinib- Iressa

• Imatinib- Glivec

5. Antybiotyki przeciwnowotworowe

• Z wyjątkiem bleomycyny działającej na fazę G2 są lekami swoistymi dla cyklu. Zaburzają syntezę DNA w wyniku jego stabilizacji lub fragmentacji, co prowadzi do zahamowania transkrypcji kodu DNA na rRNA i do zahamowania syntezy RNA.

• Bleomycyna

• Leczenie chłoniaków, guzów zarodkowych jądra i jajnika, ziarnicy złośliwej, raka szyjki macicy, sutka, przełyku, krtani i czerniaka złośliwego

• Bleocin

• Mitomycyna

• Antybiotyk o działaniu alkilującym

• Mitomycin C

• I generacja- kardiotoksyczna

• Daunorubicyna- Cerubidine

• Doksorubicyna- Adriblastyna PFS, Biorubina, Doxolem, Rastocin, Caelyx

• II generacja

• Aklarubicyna

• Epirubicyna- Farmorubicin, Bioepicyna

• Idarubicyna- Zavedos

• Mitoksantron- Mitoxantrone

• Roślinne leki przeciwnowotworowe

• Alkaloidy

• Winblastyna- Velbe, Vinblastin

• windezyna,

• winkrystyna- Vincristin

• winorelbina- Navelbine

• Otrzymywane z barwinka różowego

• Hamują podział komórki w fazie M. wiążą się z tu buliną- białkiem tworzącym mikrotubule i powodują zniekształcenie włókien wrzeciona podziałowego.

• Lignany

• Hamują przejście komórek do fazy M, blokując cykl komórkowy w fazie S i G2

• Półsyntetyczne pochodne podofilotoksyny

• Etopozyd- Etopophos, Etoposide

• Tenipozyd- Vumon

• Taksoidy

• Otrzymywane z kory cisa

• Stabilizują mikrotubule utrudniając ich depolimeryzację, co prowadzi do zahamowania podziału komórki w fazie M

• Docetaksel- Taxotere

• Paklitaksel- Paxenor, Poltaxel, Taxol

Wykład 26

1. Inne leki

• Bortezomib

• Odwracalny inhibitor proteasomu 26S regulującego procesy życiowe komórki przez degradację ubikwityny- 76 aminokwasowego białka występującego we wszystkich komórkach eukariotycznych i naznaczającego białka, które mają ulec zniszczeniu. Jest to podstawowa droga regulacji homeostazy białkowej w komórce

• Velcade

• Asparaginaza

• Enzym hamujący syntezę białek w wyniku rozkładu asparaginy, co prowadzi do zniszczenia komórek w gazie G1

• Asparaginase, Kidrolase

• Hydroksykarbamid

• Działa swoiście na fazę S, hamując syntezę DNA w wyniku blokowania aktywności reduktazy rybo nukleotydowej, warunkującej przekształcenie rybo nukleotydów w deoksyrybonukleotydy.

• Hydroxycarbamid

• Prokarbazyna

• Inhibitor syntezy białek

• Razoksan

• Hamuje przejście komórek z fazy G2 do fazy M

• Hormonoterapia nowotworów

• Estrogeny

• Androgeny

• Gestageny

• Antyestrogeny

• Antyandrogeny

• Inhibitory aromatazy

• Analogi gonadoliberyny

• Antagoniści GnRH

• Glikokortykosteroidy

3. Rak gruczołu krokowego

• Leczenie nieoperacyjne

• Obustronna orchideoktomia (wycięcie jąder)

• Leczenie farmakologiczne

• Estrogeny

• Dietylstilbestrol,

• Zmniejszają wydzielanie LH przez przysadkę i hamują syntezę testosteronu

• Fosfestrol- estrowe połączenie estrogenu z grupą fosforanową; Fostrolin

• Estramustyna- połączenie estradiolu z chlormetyną, ulega rozkładowi pod wpływem fosfatazy kwaśnej wytwarzanej przez komórki rakowe; Estracyt

• Estrogeny fosforylowane

• Czyste antyandrogeny

• Hamują wpływ testosteronu na komórki nowotworowe przez zmniejszenie wydzielania LH- RH (gonadoliberyny) i blokowanie kom petycyjne w stosunku do dihydrotestosteronu receptora androgenowego w jądrze komórki

• Cyproteron

• Dutasteryd- Dutasteride

• Finasteryd

• Flutamid- czysty antyandrogen blokujący receptory androgenowe; Andraxan, Flutaratio, Fugerel

• Antyandrogeny progestagenne

• Analogi gonadoliberyny

• Zmniejszają wytwarzanie testosteronu w wyniku wypłukiwania gonadotropin z przysadki

• Buserelina

• Goserelina

• Leuprorelina

• triptorelina

• Antagoniści GnRH

• Zmniejszają wydzielanie testosteronu w wyniku hamowania działania gonadoliberyny

• Abareliks- kom petycyjnie blokuje receptory dla gonadoliberyny w przysadce, hamując wydzielanie LH i FSH; Plenaxis

• Leczenie raka sutka i jajnika

• Hormonoterapia głównie u chorych z przerzutami do układu kostnego i tkanek miękkich

• U kobiet przed menopauzą stosuje się owariektomię, a po uzyskaniu remisji- antyestrogeny jako leki drugiego rzutu

• U kobiet po menopauzie lekami pierwszego rzutu są antyestrogeny, natomiast lekami drugiego rzutu są progestageny lub inhibitory aromatazy.

• Antyestrogeny

• Kom petycyjnie blokują receptory estrogenowe, co prowadzi do zahamowania wiązania estrogenów przez komórki nowotworowe

• Tamoksifen- Nolvadex, Tamofen; toksyczny, powoduje zakrzepy żył głębokich, uszkodzenie wątroby, zwiększa ryzyko rozwoju raka macicy

• Toremifen

• Fulwestrant- Faslodex

• Prostageny

• Wykazują działanie gestagenowe i antyandrogenowe i antyestrogenowe

• Medroksyprogesteron

• Megestrol

• Inhibitory aromatazy

• Niesteroidowe- aminoglutetimid, anastrozol, letrozol

• Steroidowe- eksemestan, formestan

• Blokują aktywność aromatazy, enzymu katalizującego przemianę testosteronu do estradiolu i androstendionu do estronu

• I generacja- aminoglutetimid- blokuje aktywność aromatazy w tkankach obwodowych i w komórkach nowotworowych

• II generacja- formestan- Lentron Depot

• III generacja

• Anastrozol (Arimidex)- hamuje aktywność aromatazy w tkankach, nie wpływa na syntezę kortyzolu i aldosteronu,

• letrozol (Femara)- lek pierwszego rzutu w leczeniu raka piersi u kobiet po menopauzie,

• eksemestan (Aromasin)- nie wpływa na syntezę steroidów nadnerczowych

• Inne

• Leczenie ostrej białaczki limfo blastycznej, chłoniaków, przewlekłej białaczki limfatycznej, ziarnicy złośliwej oraz powikłań choroby nowotworowej, następstw chemioterapii i radioterapii glikokortykosteroidy

• GKS hamują rozwój tkanki limfoidalnej oraz pobudzają wytwarzanie krwinek czerwonych, płytek krwi i granulocytów obojętnochłonnych

• Prednizon

• Prednizolon

• Deksametazon

• Hydrokortyzon

• Retinoidy

• Mechanizm zbliżony do witaminy A

• Tretinoina- stymulacja pro mielocytów w ostrej białaczce promielocytowej; doprowadza do apoptozy komórek nowotworowych

• Vesanoid

• Pochodne związków fosfolipidowych

• Ilmofosina- pochodna fosfatydylocholiny, konstrukt w powiązaniu z ugrupowaniem MDR1, MRP1 (transportery leków)

• Miltefozyna- heksadecylofosfocholina

• Promieniowanie jonizujące

• P³²

• Au¹⁹¹

• I¹³¹

• Prokarbazyna- Natulan

• Nitrakryna- Ledakrin

• L- asparaginaza- Kidrolase, Crasnitin

• Bisfosfoniany- spowolnienie niszczenia osteoklastów

6. Immunoterapia nowotworów

• Pobudzenie układu immunologicznego, którego osłabienie sprzyja rozrostowi komórek nowotworowych

• Przeciwciała monoklonalne (immunoterapia bierna)

• Tositumomab- Bexxar, przenoszący izotop I¹³¹

• Ibritumomab tiuksetalu- Zevalin, przenoszący Y⁹⁰

• Gemtuzumab- Mylotarg- w ostrej białaczce mieloblastycznej o immunofenotypie CD33

• Alemtuzumab- MabCampath- przewlekła białaczka limfatyczna z komórek B o immunofenotypie CD52

• Szczepionki genetyczne

• Zawierają geny kodujące substancje pobudzające układ odpornościowy, np. interleukiny

• Immunoterapia czynna

• Swoista- pobudzanie układu odpornościowego antygenami nowotworowymi

• Nieswoista- pobudzanie makrofagów np. za pomocą szczepionki BCG

• Inne

• Interferon

• Lewami zol

• Tyrozyna

• Terapia genowa nowotworów

• Polega na modyfikowaniu fenotypu komórek nowotworowych przez wprowadzenie do nich informacji genetycznej (zmutowanych genów przeciwnowotworowych), inaktywacji onkogenów oraz indukcji apoptozy

• Apoptoza- samo destrukcja komórki, jest procesem zaprogramowanego obumierania (śmiercią fizjologiczną lub samobójczą) starzejących się komórek i zapobiegającym nieskończonym podziałom komórkowym. Apoptoza komórki spowodowana jest zablokowaniem replikacji DNA w wyniku skracania się, podczas kolejnych podziałów komórkowych, telomeru- końcówki powielonych sześcionukleotydowych (TTAGGG) sekwencji chromosomalnego DNA. Większość komórek nowotworowych, komórki rozrodcze i niezróżnicowane komórki szpiku, nie podlegają procesowi apoptozy na skutek obecności telomerazy- enzymu naprawiającego defekt skracania się telomeru podczas kolejnych podziałów. Funkcjonowanie telomerazy kontroluje tankiraza- enzym usuwający białko blokujące dojście telomerazy do końcówki chromosomu w celu naprawy telomeru. W większości komórek nowotworowych mechanizm apoptozy jest zablokowany z powodu uszkodzenia genu p53, którego produkt jest odpowiedzialny za hamowanie proliferacji komórek w fazie G1. Ponadto większość nowotworów wytwarza surwiwinę- białko blokujące apoptozę.

8. Bisfosfoniany

• Hamują wytwarzanie osteoklastów i ich zdolność resorpcyjną kości

• Stosowane w hiperkalcemia nowotworowa, osteoporoza starcza i pomenopauzalna

• Alendronian- Fosamax, Lindron, Ostenil

• Etidronian- Difosfen

• Ibandronian- Boniva

• Klodronian- Bonefos

• Pamidronian- Aredia

• Tiludronian- Skelid

• Zoledronian- Zometa

Leki immunotropowe

• Immunosupresyjne- hamujące odpowiedź immunologiczną

• Stymulujące odpowiedź immunologiczną

• Zaburzenia układu immunologicznego

• Nowotworowo zmieniona komórka nie jest rozpoznawana i następuje niekontrolowany rozwój

• Cel stosowanie leków immunosupresyjnych

• Transplantologia

• Choroby z autoagresji

• Zaburzenia izoimmunologiczne

• Limfocyty

• Wytwarzane w szpiku kostnym, a w okresie płodowym również w ośrodkach krwiotwórczych w wątrobie

• Są podstawowym składnikiem układu immunologicznego

• Podlegają złożonemu procesowi dojrzewania, podczas którego na powierzchni błony powstają swoiste struktury powierzchniowe oznaczone symbolami od CD1 do CD166

• Wyróżnia się 3 główne populacje limfocytów

• B- dojrzewające w szpiku i w zatokach węzłów chłonnych

• T- dojrzewające w grasicy

• Nie T, nie B- null

• Limfocyty B

• Warunkują wytwarzanie immunoglobulin (przeciwciał)

• IGA

• IGD

• IGE

• IGG

• IGM

• Dojrzałe mogą ulegać przemianie do komórek plazmatycznych, które wytwarzają immunoglobuliny szybciej niż limfocyty B dojrzałe

• Wyróżnia się

• Limfocyty B pamięci

• Limfocyty B spoczynkowe (dziewicze)

• Limfocyty T

• W grasicy znajdują się niedojrzałe limfocyty T (protymocyty), które nie zawierają na powierzchni błony komórkowej struktur powierzchniowych CD i nazywane są tymocytami potrójnie ujemnymi T (CD3-, CD4-, CD8-). Podczas pobytu w grasicy tymocyty potrójnie ujemne przekształcają się w tymocyty podwójnie ujemne T (CD4-, CD8-), a następnie w tymocyty podwójnie dodatnie T (CD4+, CD8+), a te z kolei w limfocyty pojedynczo dodatnie, tj. limfocyty T CD4+ lub limfocyty T CD8+.

• Limfocyty T CD4+ wykazują właściwości pomocnicze w rozpoznawaniu antygenu, a limfocyty T CD8+ mają działanie cytotoksyczne.

• Spośród limfocytów T CD4+ wyróżnić można

• Limfocyty pomocnicze Th

• Limfocyty supresorowe Ts

• Limfocyty T pamięci

• W trakcie dojrzewanie na niektórych limfocytach T CD4+ lub T CD8+ zostają uformowane receptory TCR, które w zależności od łańcuchów białkowych dzieli się na limfocyty T z receptorem TCRαβ i limfocyty T z receptorem TCRγδ.

• Występujące struktury oraz receptory służą do rozpoznawania innych antygenów prezentowanych limfocytom T przez komórki narządów i tkanek.

• Limfocyty NULL

• Duże ziarniste limfocyty (LGL), stanowią ok. 10% wszystkich limfocytów występujących we krwi

• Limfocyty o cechach zabójczych- komórki NK

• Limfocyty cytotoksyczne- komórki NC

• Komórki NK i NC mogą niszczyć komórki nowotworowe, natomiast limfocyty NS hamują reakcje limfocytów na antygeny i czynniki mitogenne

• Immunoglobuliny

• To polipeptydy zbudowane z 2 łańcuchów ciężkich H i 2 łańcuchów lekkich L połączonych mostkami siarczkowymi.

• Poszczególne łańcuchy różnią się budową.

• Spośród łańcuchów ciężkich wyróżnia się łańcuchy: α, δ, ε, γ, μ

• Wśród łańcuchów lekkich wyróżnia się łańcuchy: κ i λ

• W zależności od rodzaju łańcucha ciężkiego wchodzącego w skład immunoglobulin wyróżnia się 5 podstawowych klas

• IgA (z łańcuchem α)

• IgD (z łańcuchem δ)

• IgE (z łańcuchem ε)

• IgG (z łańcuchem γ)

• IgM (z łańcuchem μ)

• Otrzymywane z frakcji surowicy lub osocza dawców krwi

• Nieswoiste- zwiększają odporność organizmu, odporność bierna: γ- globulina ludzka

• Swoiste- przeciwko określonemu antygenowi: przeciwko WZW typu B, tężcowi

• Surowice immunizujące: zwierzęce przeciwko toksynom, np. antytoksyna błonicza końska, antytoksyna jadu żmii

Wykład 27

1. Cytokiny

• Endogennie wytwarzane peptydy pośredniczące w komunikowaniu się komórek oraz warunkujące różnicowanie się, proliferację i procesy czynnościowe komórek.

• Działają głownie przez:

• Regulację parakrynną, która polega na oddziaływaniu wydzielonej przez komórkę cytokiny na komórki sąsiednie

• Regulację autokrynną, która polega na oddziaływaniu wydzielonej przez komórkę cytokiny na własną błonę komórkową

• Regulację justakrynną, która polega na wydzielaniu cytokiny na zewnątrz błony komórkowej, co powoduje pobudzeniu lub zmianę pobudliwości danego miejsca błony komórkowej

• Regulację endokrynną, która polega na oddziaływaniu wydzielonej cytokiny na komórki innych tkanek na skutek jej przetransportowania przez krew

• Cytokiny ludzkie i zwierzęce wykazują małą homogenność, tzn. skład aminokwasowy cytokin pochodzenia zwierzęcego różni się od składu cytokin ludzkich. Ze względu na różnice w budowie i w działaniu cytokiny zwierzęce nie mogą być stosowane u ludzi.

• Cytokiny działają przez pobudzenie swoistych receptorów, występujących na powierzchni komórek docelowych. Niektóre receptory cytokin nie są związane z błoną komórkową, lecz występują w formie rozpuszczalnej we krwi.

• Dotychczas nie została opracowana klasyfikacja cytokin. Spośród cytokin, które znalazły zastosowanie w lecznictwie, można wyodrębnić:

• Interleukiny

• Czynniki wzrostowe

• Interferony

• Interleukiny

nazwa	Komórki wytwarzające	działanie
IL- 1	Monocyty, makrofagi	Pobudza tworzenie komórek w szpiku, mediator procesów zapalnych
IL-2	Limfocyty pomocnicze, główne Th1 i limfocyty T cytotoksyczne	Pobudza wytwarzanie limfocytów T cytotoksycznych i komórek NK oraz zwrotnie limfocyty Th i Ts
IL-6	Monocyty, makrofagi, fibroblasty, komórki śródbłonka, keratynocyty, chondrocyty	Pobudza krwi otworzenie i odpowiedź immunologiczną
IL-13	Limfocyty Th2 i T CD8+	Hamuje wydzielanie prozapalnych cytokin w monocytach, wzmaga proliferację pobudzonych limfocytów B i pobudza syntezę IgE4

• Interleukina 2 (IL-2)

• Glikoproteina składająca się ze 133 aminokwasów o masie cząsteczkowej ok. 15000, wydzielana przez limfocyty pomocnicze Th1 pobudzone przez swoiste antygeny oraz interleukiny IL-1 i IL-6.

• Pobudza proliferację limfocytów T oraz proces różnicowania się limfocytów T w kierunku limfocytów cytotoksycznych, pobudza także proliferację i aktywuje komórki NK, jak również aktywuje monocyty. W rezultacie tych działań nasila procesy cytotoksyczne, warunkujące niszczenie obcych antygenów komórek, co wykorzystuje się w leczeniu nowotworów.

• Zwiększone stężenie IL-2 we krwi występuje w chorobach autoimmunizacyjnych i w reakcji odrzucania przeszczepów. Do leczenia tych chorób stosuje się leki immunosupresyjne, a także przeciwciała przeciwko podjednostce α występującej w receptorach IL-2Rαβγ, tzn. przeciwciała anty- Tac.

• Zmniejszone wytwarzanie IL-2 występuje w niedoborach immunologicznych i sprzyja powstawaniu zmian nowotworowych. Egzogenną IL-2 wykorzystuje się w leczeniu przewlekłej białaczki limfatycznej, choroby Hodgkina, zaawansowanego raka nerki oraz czerniaka złośliwego.

• W lecznictwie są stosowane interleukiny IL-2 otrzymywane metodą inżynierii genetycznej przez zastosowanie genu ludzkiego w bakteriach E. coli, tj.

• aldesleukina (Proleukin),

• celmoleukina,

• teceleukina

• Siła działania interleukin otrzymanych metodą inżynierii genetycznej jest określana w jednostkach międzynarodowych, w jednostkach Nytleya, jednostkach Cetusa lub w jednostkach wagowych:

100jm.= 83,3 j. Nutleya= 16,7 j. Cetusa

18 milionów JM.= 1,1 mg białka

3. Interferony

• To glikoproteidy o masie cząsteczkowej ok. 30000, wytwarzane przez komórki zakażone wirusami lub pobudzone antygenami. Interferony działają przeciwwirusowo, antyproliferacyjnie i cytotoksycznie.

• Stosowane w lecznictwie interferony dzieli się na interferony typu I i II.

• Interferony typu I działają przeciwwirusowo, antyproliferacyjnie i cytotoksycznie, natomiast interferony typu II działają głównie cytotoksycznie.

• Spośród interferonów typu I wyróżnia się interferony α i β, natomiast do interferonów typu II zalicza się interferony γ.

• Właściwości farmakologiczne interferonów:

• Działanie przeciwwirusowe interferonów polega na hamowaniu rozszerzania się zakażeń wirusem z komórki zakażonej na inne komórki

• Działanie antyproliferacyjne polega na hamowaniu różnicowania się i namnażania komórek w różnych tkankach, szczególnie w szpiku

• Działanie cytotoksyczne polega na pobudzaniu właściwości cytotoksycznych komórek NK, makrofagów, limfocytów T cytotoksycznych oraz na zwiększeniu ekspresji cząsteczek MHC klasy I i II. W wyniku tego działania interferony pobudzają procesy niszczenia komórek nowotworowych i nasilają procesy fagocytozy.

• Obecnie interferony otrzymuje się In vitro z ludzkich linii limfo blastycznych lub leukocytarnych oraz metodą rekombinacji genetycznej. Do określania sposobu otrzymywania interferonu stosuje się oznakowania

• (rbe)- rekombinowany w bakteriach E. coli

• (lns)- otrzymany w komórkach limfo blastycznych Namalva, aktywowanych wirusem Sendai

• (bls)- wytwarzany z leukocytów krwi (blond) ludzkiej, stymulowanych wirusem Sendai

• (rch)- rekombinowany na linii komórek jajnika chomika chińskiego

• Interferony α i β

• Hamują replikację wirusów w komórkach zainfekowanych wirusem, hamują proliferację komórek oraz wykazują działanie immunomodulujące, powodujące zwiększenie aktywności makrofagów i zwiększenie cytotoksycznego działania limfocytów T

• Interferony α otrzymywane metodą inżynierii genetycznej różnią się aminokwasami występującymi w pozycji 23 i 34:

• Interferon α- 2a- w pozycji 23 lizyna, w pozycji 34 histydyna

• Interferon α- 2b- w pozycji 23 arginina, w pozycji 34 histydyna

• Interferon α- 2c- w pozycji 23 arginina, w pozycji 34 arginina

• Interferony β wytwarzane są przez fibroblasty. Metodą inżynierii genetycznej otrzymano interferon β- 1a i β- 1b, różniące się składem aminokwasów w pozycjach 1 i 17

• Interferon β- 1a- w pozycji 1 metionina, w pozycji 17 cysteina, w pozycji 80 jest glikozylowany

• Interferon β- 1b- w pozycji 17 seryna, nie jest glikozylowany

• Interferony α i β są podawane podskórnie, domięśniowo, dożylnie, do guza, do jam ciała. Wskazaniami do ich stosowania są: białaczka kosmato komórkowa, przewlekła białaczka szpikowa, Chłoniami, szpiczak mnogi, rak pęcherza i jajnika, mięsak Kaposiego, brodawczaki, kłykciny kończyste, a także zapalenia wątroby typu B, C, D oraz leczenie AIDS. Obecnie trwają badania nad zastosowaniem interferonu β- 1b w leczenie stwardnienia rozsianego.

• Interferon α- Alfaferone

• Interferon α- 2a- Roferon- A, Pegasys

• Interferon α- 2b- Intron A, PegIntron

• Interferon β- 1a- Avonex, Rebif 22

• Interferon β- 1b- Betaferon

• Rebetron- interferon α- 2b+ Rybawiryna

• Interferony γ

• Pobudzają aktywność spoczynkowych makrofagów i monocytów do fagocytozy, pobudzają zależną od przeciwciał cytotoksyczność komórek NK, zwiększają ekspresję cząsteczek zgodności tkankowej MHC klasy I i II na komórkach oraz namnożenie limfocytów pomocniczych T CD4 do limfocytów cytotoksycznych T CD8. Nasileniu procesów fagocytozy towarzyszy zwiększenie wytwarzania przez monocyty i granulocyty toksycznych anionów i nadtlenków, wykazujących działanie toksyczne wobec drobnoustrojów.

• Interferon γ występuje w organizmie człowieka, wydzielany przez pobudzone antygenem limfocyty: T CD4, T CD8, Th, Ts oraz komórki NK. Metodą inżynierii genetycznej otrzymano interferon γ- 1a i interferon γ- 1b, różniące się składem aminokwasów w pozycjach 1 i 139:

• Interferon γ- 1a- w pozycji 1 wodór, cysteina, tyrozyna, cysteina; w pozycji 139: arginina, alanina, seryna, glutamina i grupa OH

• Interferon γ- 1b- w pozycji 1 wodór, metionina; w pozycji 139 grupa OH

• W lecznictwie stosowany jest interferon γ- 1b (Imukin). otrzymywany metodami inżynierii genetycznej ma takie same właściwości jak interferon γ naturalny. Interferon γ, obok antybiotyków, stosowany jest do nasilenia procesów fagocytozy w przewlekłych nabytych lub wrodzonych chorobach ziarniniakowych.

• Leki immunosupresyjne

• Cząsteczki zgodności tkankowej MHC są glikoproteidami występującymi na powierzchni błony komórkowej. Wyróżnia się cząsteczki MHC klasy I i cząsteczki MHC klasy II. Cząsteczki klasy I występują na powierzchni wszystkich komórek zawierających jądro, a w niewielkim stopniu również na erytrocytach, natomiast cząsteczki klasy II występują na makrofagach, limfocytach B oraz na komórkach dendrytycznych znajdujących się w różnych narządach.

• Cząsteczka MHC klasy I składa się z łańcucha ciężkiego i łańcucha lekkiego. Fragment zewnątrzkomórkowy łańcucha ciężkiego tworzy 3 pętle nazywane domenami (α1, α2, α3), Do N- końcowego fragmentu pętli domeny α3 jest dołączony łańcuch lekki, który jest makroglobuliną tworzącą własną domenę β_2m. domeny tak są ułożone w cząsteczce MHC klasy I, że tworzą rowek.

• Domeny α1 i α2 zawierają łańcuchy cukrowe i tworzą ściany rowka, a domeny α3 i β_2m dno rowka, które jest miejscem prezentacji antygenu. Domeny α1 i α2 są polimorficzne, charakterystyczne dla danego osobnika. Przy przeszczepie tkanek domeny te mogą być rozpoznawane przez limfocyty T jako obce, mimo, że w rowku nie jest prezentowany antygen.

• Cząsteczki MHC klasy I prezentują w rowku fragmenty białek wytwarzanych w komórce i umożliwiają w ten sposób limfocytom T kontrolowanie na zewnętrznej powierzchni błony komórkowej jakości białek wytwarzanych we wnętrzu komórki. Gdy do organizmu zostanie przeszczepiona obca tkanka, to komórki tej tkanki, za pomocą cząsteczek MHC klasy I, będą prezentowały limfocytom biorcy przeszczepu wytwarzane wewnątrz komórek białka. Jeżeli białka te będą się różniły antygenowo od białek biorcy, to limfocyty T cytotoksyczne biorcy, przy udziale wydzielanych cytokin, monocytów, makrofagów i granulocytów, rozpoczną niszczenie komórek przeszczepionej tkanki. Proces ten nazywany jest odrzucaniem przeszczepu.

• Reakcja niszczenia komórek może wystąpić także przy zakażeniu komórek wirusem lub przy powstaniu komórek nowotworowych. Limfocyty T, po rozpoznaniu na cząsteczkach MHC klasy I białek wytworzonych przez wirusa lub komórki nowotworowe, spowodują ich zniszczenie.

• Cząsteczki MGC klasy II składają się z łańcucha α, zawierającego domeny α1 i α2, oraz łańcucha β, zawierającego domeny β1 i β2. Domeny α1 i β1 tworzą boki rowka, a dno tworzą domeny α2 i β2. Domeny α1 i β1 są polimorficzne, charakterystyczne dla danego osobnika i mogą być rozpoznawane przez limfocyty T.

• Cząsteczki MHC klasy II prezentują limfocytom T antygeny pochłonięte przez komórkę. Mogą to być antygeny występujące w płynach ustrojowych, np. białka lub fragmenty białek mikroorganizmów, np. bakterii albo wirusów. Przed prezentacją antygeny te są wchłaniane do komórki i trawione do drobnych peptydów, a następnie fragmenty tych peptydów są prezentowane limfocytom T przez cząsteczki MHC klasy II.

• Komórki mające cząsteczki MHC klasy II mogą pochłaniać na drodze Endo- i pinocytozy, a następnie prezentować na cząsteczkach MHC klasy II również białka i antygeny wytwarzane przez różne tkanki i narządy własnego organizmu. Prezentowanie na cząsteczkach MHC klasy II własnych białek, zmienionych nieco procesem chorobowym, może być przyczyną powstawania chorób autoimmunizacyjnych.

• Antygeny prezentowane na cząsteczkach MHC klasy I są rozpoznawane przez limfocyty T CD8, natomiast na cząsteczkach MHC klasy II przez limfocyty T CD4.

• Limfocyty T wiążą się z cząsteczkami MHC klasy I i II komórek prezentujących antygen za pomocą obecnych w błonie komórkowej receptorów TCRαβ, a w mniejszym stopniu przez receptor TCRγδ. Do związania receptorów TCRαβ limfocytów T z cząsteczką MHC klasy I czy II, oprócz cząsteczek powierzchniowych CD4 lub CD8 na limfocycie T, niezbędna jest także obecność cząsteczki powierzchniowej CD3, ułatwiającej przekazywanie sygnału. Jeżeli limfocyt T rozpozna występujący na cząsteczkach MHC klasy I czy II obcy antygen, rozpoczyna wydzielanie cytokin, zwłaszcza interleukiny 2, która pobudza proliferację limfocytów T cytotoksycznych i komórek NK, powodując niszczenie komórek zawierających ten antygen.

• Leki immunosupresyjne hamują odrzucanie przeszczepów (nerek, szpiku, serca, wątroby i innych), a także są stosowane w leczeniu chorób autoimmunizacyjnych, niektórych postaci kłębuszkowego zapalenia nerek, niedokrwistości hemolitycznej, RZS, łuszczycy, choroby Crohna, zespołu tocznia rumieniowatego, miastenii i innych.

• Do leków immunosupresyjnych zalicza się:

• Glikokortykosteroidy

• Cyklosporyna

• Antybiotyki makrolidowe (takrolimus, sirolimus)

• Cytostatyki

• Alkilujące (cyklofosfamid, chlorambucil, chlormetyna)

• Inhibitory zasad purynowych i pirymidynowych (6-MP, azatiopryna, MTX)

• Inne leki immunosupresyjne

• Przeciwciała przeciwko CD3, CD5 lub CD25 limfocytów T.

• Glikokortykosteroidy

• Wykazują działanie immunosupresyjne i przeciwzapalne. Działanie immunosupresyjne GKS jest spowodowane: zahamowaniem chemotaksji, fagocytozy i zdolności bakteriobójczych makrofagów, granulocytów, monocytów, komórek NK i limfocytów cytotoksycznych. GKS zmniejszają wydzielanie IgA, IgG i IgM przez hamowanie ich wytwarzania i przyśpieszanie katabolizmu. Hamują syntezę wielu interleukin: IL- 1, IL-3, IL-4, IL-5, IL-6, a także czynników wzrostowych GM- CSF oraz czynnika nekrotycznego TNF- α. Pod wpływem GKS zmniejsza się ekspresja cząsteczek MHC klasy I i II oraz zmniejsza się zdolność komórek do prezentacji antygenu. Mechanizm działania immunosupresyjnego GKS jest związany z hamowaniem ekspresji genów kodujących syntezę interleukin, czynników wzrostowych GM- CSF, immunoglobulin oraz enzymów uczestniczących w syntezie prostaglandyn i leukotrienów.

6. Cyklosporyna

• Ma budowę peptydową i jest lekiem immunosupresyjnym stosowanym w transplantologii do hamowania reakcji odrzucania przeszczepów oraz w leczeniu chorób autoimmunizacyjnych.

• Mechanizm działania immunosupresyjnego polega na tworzeniu kompleksu z cytoplazmatycznymi białkami: cyklofiliną i kalcyneuryną. Powstający pod wpływem Cyklosporyna kompleks Cyklosporyna- cyklofilina- kalcyneuryna blokuje defosforylację cytoplazmatycznego czynnika transkrypcji (NF- ATc), w wyniku czego nie dochodzi do połączenia cytoplazmatycznego czynnika transkrypcji z czynnikiem jądrowym NF- ATn i nie zachodzi transkrypcja genu do syntezy IL-2.

• Cyklosporyna, oprócz hamowania syntezy interleukiny 2 w limfocytach T, hamuje także syntezę innych cytokin, a zwłaszcza IL-3, IL-4, IFN-γ i TNF-α.

Wykład 28

1. Inne leki immunosupresyjne

• Kwas mykofenolowy

• Hamuje proliferację limfocytów T przez hamowanie syntezy puryn, a także hamuje syntezę immunoglobulin

• Mizoribina

• Jest środkiem immunosupresyjnym stosowanym doustnie

• Hamuje proliferację limfocytów T i B na skutek hamowania syntezy puryn

• Brekwinar

• Inhibitor metabolizmu pirymidyn

• Wykazuje działanie immunosupresyjne, hamuje odrzucanie przeszczepu i zapobiega odrzuceniu

• Gusperimus

• Hamuje aktywność monocytów i limfocytów

• W monocytach zmniejsza ekspresję cząsteczek MHC i hamuje uwalnianie wolnych rodników

• Hamuje wytwarzanie immunoglobulin przez limfocyty B oraz proliferację cytotoksycznych limfocytów T

• Infliksimab

• Monoklonalne przeciwciało, skierowane przeciwko czynnikowi martwicy nowotworu alfa. Składa się z mysiego fragmentu wiążącego antygen oraz z części stałych ludzkiej immunoglobuliny G1.

• Remicade

• Alefacept

• Immunosupresyjne dimeryczne białko składające się z zewnątrzkomórkowego elementu CD2 ludzkich leukocytów i funkcyjnego antygenu 3 połączonego z FC ludzkiej IgG1.

• Amevin

• Przeciwciała przeciw CD3, CD5 lub CD25 limfocytów T

• Muromonab- CD3

• Zawiera mysie przeciwciała przeciwko białkom czynnika powierzchniowego CD3 limfocytów T

• Blokuje funkcje cytotoksycznych limfocytów T i zapobiega odrzucaniu przeszczepu przez limfocyty T. nie hamuje działania szpiku i nie zaburza jego czynności krwiotwórczej

• Ortoclone

• Zolimomab Aritox

• Połączenie łańcucha A rycyny mysich przeciwciał monoklonalnych przeciwko czynnikowi powierzchniowemu CD5 limfocytów.

• Przeciwciała te doprowadzają do limfocytów bardzo toksyczną cząsteczkę rycyny, która zwiększa immunotoksyczność przeciwciał.

• Basiliksimab

• Przeciwciało monoklonalne składające się z mysiego fragmentu wiążącego oraz części stałych ludzkiej immunoglobuliny G1.

• Swoiście wiąże się z podjednostką α (CD25) receptora dla interleukiny 2 i w sposób kom petycyjny blokuje jej wiązanie z receptorem.

• Wykazuje działanie immunosupresyjne wykorzystywane w transplantacji nerek, w reakcji ostrego odrzucania przeszczepu.

• Simulect

• Daklizumab

• Przeciwciało skladające się z mysiego fragmentu wiążącego antygen oraz z części stałych ludzkiej immunoglobuliny G1.

• Lek immunosupresyjny stosowany w celu zapobiegania wystąpieniu ostrej reakcji odrzucania przeszczepu.

• Zenapax

• Szczepionki

• To preparaty zawierające antygeny drobnoustrojów, które po podaniu powodują powstanie swoistej odpowiedzi immunologicznej, chroniącej przed zakażeniem mikroorganizmami, z których został sporządzony antygen szczepionki.

• Do sporządzania szczepionek stosuje się jako antygeny:

• Zabite bakterie

• Żywe bakterie atentowane lub toksyny

• Inaktywowane wirusy

• Izolowane antygeny

• Proces atentacji pozbawia bakterie zjadliwości i polega na prowadzeniu hodowli w środowisku nieoptymalnym.

• Stosowanie szczepionek z bakterii atentowanych stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia zakażenia po zastosowaniu szczepionki.

• Zastosowanie szczepionki ma na celu wprowadzenie do pamięci immunologicznej cech antygenu i wytworzenie zdolności niszczenia przez układ immunologiczny tego antygenu po jego przedostaniu się do organizmu. Pamięć immunologiczna przyśpiesza odpowiedź immunologiczną przy ponownym zetknięciu się z antygenem, zapobiega powstaniu zakażenia lub znacznie łagodzi jego przebieg.

• Pamięć immunologiczna przechowywana jest na limfocytach B pamięci i limfocytach T pamięci.

• Szczepionki swoiste- służą do uzyskania odporności immunologicznej przeciwko określonym mikroorganizmom

• Monowalentne

• Przeciwko błonicy- Vaccinum diphteriae

• Przeciw durowi brzusznemu- Vaccinum febris typhoidis

• Przeciw gruźlicy- Vaccinum BCG

• Przeciw grypie- Vaccinum influenze- Begrivac, Fluarix, Vaxigrip

• Szczepionka wieloważna przeciw Pseudomonas aeruginosa- Pseudovac

• Skojarzone

• Przeciw błonicy i tężcowi

• Przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi

• Przeciw błonicy, krztuścowi i WZW typu B

• Przeciw durowi brzusznemu i tężcowi

• Szczepionki nieswoiste- zawierają zwykle mieszaninę różnych bakterii lub antygenów i mogą być stosowane doustnie, domięśniowo, podskórnie i donosowo u osób osłabionych, z przewlekłymi lub nawracającymi infekcjami

• Broncho- Vaxom

• Panodinum

• Polyvaccinum

• Związki otrzymywane syntetycznie (nieswoiste immunostymulatory syntetyczne)

• Lewamizol- stosowany w leczeniu robaczyc. W trakcie długotrwałego stosowania wzmaga działanie układu immunologicznego przez zwiększenie odpowiedzi typu komórkowego; Decaris

• Inozyna prano beks- pobudza makrofagi i komórki NK. Stosowana w infekcjach wirusowych do zwiększenia odporności.

5. Preparaty pochodzenia roślinnego stosowane do immunomodulacji

• Bios tymina- wyciąg wodny otrzymywany z liści aloesu. Działanie immunostymulujące polega na zwiększeniu liczby limfocytów B nasileniu wytwarzania przeciwciał. Podawana pozajelitowo lub doustnie w nawracających infekcjach bakteryjnych.

• Echinacea- preparaty otrzymywane z jeżówki purpurowej i wąskolistnej zalecane w celu zwiększenia odporności organizmu oraz ułatwienia zwalczania infekcji bakteryjnych i wirusowych.

148

---