AKTYWA, składniki, które biorą czynny (aktywny)

udział w realizacji zadań gospodarczych

przedsiębiorstwa.

Bariery wejścia na rynek (monopol):

duże wymagania kapitałowe

ograniczony rynek („zmieści się” tylko jeden dostawca)

bariery prawne (patenty, koncesje, licencje)

BILANSEM PRZEDSIĘBIORSTWA nazywamy Zestawienie wszystkich elementów majątku

przedsiębiorstwa i źródeł ich pochodzenia,

sporządzone na dany dzień i w określonej formie

Cechy krzywych obojętności:

na jednej krzywej znajdują się kombinacje obojętne z punktu widzenia wyboru konsumenta (o takiej samej użyteczności) - wszystkie kombinacje są tak samo dobre

w środkowej części krzywej wymienność obu dóbr jest porównywalna

krzywe mają nachylenie ujemne ( krzywa jest malejąca)

krzywe są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych

krzywe obojętności nie mogą się przecinać

krzywych obojętności jest nieskończenie wiele

Cenobiorca to przedsiębiorstwo działające na rynku doskonale konkurencyjnym.

Cechy charakterystyczne konkurencji monopolistycznej:

Duża liczba sprzedających i duża liczba kupujących

Zróżnicowanie produktów pod względem cech użytkowych

Występowanie bliskich substytutów produktów

Konkurencja niecenowa

Łatwe wejście nowych podmiotów na rynek

Posiadanie przez producentów i konsumentów pełnej informacji o rynku

Producenci i nabywcy, z uwagi na ich dużą ilość nie mogą zbytnio różnicować cen, aby nie dać powodu aktywnej konkurencji cenowej = konkurencja niecenowa

Przykłady: lekarze świadczący usługi prywatne, sprzedawcy podobnych towarów, dealerzy samochodów tej samej firmy, doradcy podatkowi, finansowi.

Konkurencja za pomocą różnicowania produktu

Cechy rynku czynników produkcji

Popyt na czynniki produkcji zależy od:

ceny czynnika,

produkcyjności (wydajności) krańcowej czynnika produkcji,

popytu na dobra i usługi finalne

Popyt na czynniki produkcji jest popytem

pochodnym, ponieważ wynika z popytu

na produkty, do których wytworzenia

te czynniki są używane

Każde przedsiębiorstwo podejmuje jednocześnie

dwie decyzje:

decyzja o rozmiarach produkcji

decyzja o wielkości zapotrzebowania na czynniki produkcji

Czynniki różnicujące poziom płacy:

Szkodliwy charakter pracy

Różnice w jakości pracy wynikające ze zdolności, możliwości, kwalifikacji i doświadczenia

Elementy wyjątkowości pracy (wynagrodzenia a talent i zdolności)

Naturalny brak konkurencji pomiędzy grupami zawodowymi np. lekarz nie wejdzie na rynek usług prawnych i odwrotnie

Czynniki wpływające na elastyczność

Substytut - substytutów dużo to elastyczność cenowa popytu jest wyższa

Poziom ceny - im cena wyższa tym elastyczność popytu wyższa

Rodzaj dobra

Udział wydatków na dobro w budżecie konsumenta - im większy tym większa elastyczność

Czas jaki upływa między zmianą ceny a reakcją konsumenta - im dłuższy tym reakcja silniejsza

Długookresowa teoria produkcji-Prawo proporcjonalnej wydajności (prawo proporcjonalnego przychodu)

W długim okresie działa prawo proporcjonalnych

przychodów, gdyż można proporcjonalnie zwiększać nakłady wszystkich czynników - wszystkie czynniki produkcji są zmienne, ponieważ istnieje możliwość zwiększania ich nakładów w przedsiębiorstwie.

Produkcja całkowita wzrasta proporcjonalnie do wielkości nakładów

Krzywa produkcji = funkcja produkcji jest linią prostą o stałym nachyleniu do osi odciętych

Kolejnym przyrostom, nakładów odpowiada proporcjonalny i stały przyrost efektów produkcyjnych

Produkcyjność krańcowa kolejnych nakładów jest stała i równa produkcyjności przeciętnej

Funkcja produkcji - długi okres

Decyzje podejmowane przez przedsiębiorstwo w okresie długim:

skala prowadzenia działalności gospodarczej (rozmiarów produkcji)

lokalizacja

wybór techniki wytwarzania

Decyzje przedsiębiorstwa w długim okresie czasu- w długim okresie przedsiębiorstwo nie będzie skłonne oferować produkty, jeśli cena rynkowa nie pokryje przeciętnych kosztów wytwarzania dla danych rozmiarów produkcji

WNIOSKI :

utarg krańcowy jest równy cenie Pa

punkt zrównania utargu krańcowego z kosztem krańcowym - Uk = Kk - punkt A

optymalne rozmiary produkcji Qa

dla rozmiarów produkcji Qa cena przewyższa koszt przeciętny - przedsiębiorstwo osiąga zysk ekonomiczny

WNIOSKI:

dla rozmiarów produkcji Qb cena jest równa kosztom przeciętnym - przedsiębiorstwo osiąga próg rentowności (zero zysków, zero strat)

WNIOSKI:

dla rozmiarów produkcji Qc koszt przeciętny przewyższa cenę - przedsiębiorstwo ponosi stratę, więc w długim okresie czasu nie jest skłonne oferować swoich produktów na rynku

Decyzje przedsiębiorstwa w krótkim okresie czasu-w krótkim okresie czasu przedsiębiorstwo będzie skłonne oferować swoje produkty nawet mimo ponoszonych strat, jednak pod warunkiem, że cena pokryje przeciętny koszt zmienny i jeśli istnieje perspektywa osiągania zysku w długim okresie czasu

WNIOSKI:

utarg krańcowy jest równy cenie

punkt zrównania utargu krańcowego z kosztem krańcowym - Uk = Kk przy cenie Pa jest punkt A

optymalne rozmiary produkcji wynoszą Qa

dla rozmiarów produkcji Qa cena przewyższa koszt przeciętny - przedsiębiorstwo osiąga zysk

przy cenie Pb optymalne rozmiary produkcji wynoszą Qb. Cena Pb = kosztom przeciętnym - przedsiębiorstwo nie ponosi strat, ale nie osiąga zysku

WNIOSKI:

dla rozmiarów produkcji Qc cena nie pokrywa kosztu przeciętnego - przedsiębiorstwo ponosi straty

cena pokrywa jednak przeciętny koszt zmienny - rozwiązanie „kontynuować produkcję mimo straty” - jest to lepsze niż zaprzestanie produkcji

WNIOSKI:

cena Pd jest równa przeciętnym kosztom zmiennym

sytuacja, gdy cena jest niższa od Pd jest sygnałem do zaprzestania produkcji

DUOPOL

Szczególny przypadek oligopolu = na rynku istnieją jedynie dwaj producenci (sprzedawcy) oferujący ten sam produkt

Działania jednego producenta zależne są od działań drugiego producenta

Współzależności między dwoma producentami mogą dotyczyć procesu wyznaczania wielkości produkcji lub wyznaczania poziomu cen sprzedaży

Decyzje w duopolu

4 formy oligopolu w dwóch wariantach:

Satelita podejmuje decyzje o ilości produkcji i o cenie na podstawie decyzji drugiej firmy

Lider narzuca swoje decyzje innym uczestnikom ( możliwe jest to, gdy posiada on pozycję dominującą na rynku)

Decyzje o ilości	Decyzje o cenie
SS	SS
LS	LS
SL	SL
LL	LL

S - Satelita

L - Lider

SS - każdy uczestnik duopolu podejmuje decyzje zakładając, że druga firma nie zmieni swej pozycji. Jeżeli wystąpią zmiany u konkurent, satelita dostosuje się do nich. Dwie firmy satelickie idą trop w trop, jedna za drugą

LS lub SL - lider, mając pozycję dominującą na rynku narzuca drugiej firmie pozycję uczestnika uzupełniającego rynek. Satelita dostosowuje swoje decyzje do każdorazowych zmian decyzji lidera

LL - obie firmy usiłują wyprzedzić konkurenta i narzucić mu swoje decyzje

Dochodowy efekt zmiany płacy

osiągnięcie określonego wysokiego poziomu dochodu powoduje, iż wzrasta zapotrzebowanie na czas wolny. Następuje więc zmniejszenie czasu pracy, pod wpływem wzrostu poziomu płacy, na rzecz zwiększenia czasu.

Długookresowa równowaga

W długim okresie monopolista nie może ponosić strat

Taki sam warunek jak przy krótkim okresie czasu MC = MR, gdyż nie dąży do uzyskiwania zysku zerowego

Istnienie monopolu w długim okresie czasu jest mało prawdopodobne

Elastyczność podaży może przybierać różne wartości.

Są to z reguły wartości dodatnie, gdyż podaż dóbr zmienia się na ogół w tym samym kierunku co cena,

chociaż nie zawsze w tym samym stopniu.

Efekty skali produkcji:

stałe efekty skali - produkcja rośnie proporcjonalnie do wzrostu nakładów czynników produkcji

rosnące efekty skali - produkcja rośnie więcej niż proporcjonalnie do wzrostu nakładów

malejące efekty skali - produkcja rośnie wolniej niż nakłady czynników produkcji

Funkcje przedsiębiorstwa:

Inicjowanie i uruchamianie działalności gospodarczej oraz różnego typu innowacji techniczno-organizacyjnych;

Podejmowanie kluczowych decyzji związanych z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa;

Podejmowanie ryzyka związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz wprowadzaniem innowacji

Funkcje przedsiębiorstwa:

Funkcja podażowa (produkcyjna) - przedsiębiorstwo wytwarza dobra i usługi oraz kieruje je na rynek (krajowy lub międzynarodowy)

Funkcja popytowa - przedsiębiorstwa zgłaszają popyt na rzeczowe i osobowe czynniki produkcji

Funkcja społeczna - przedsiębiorstwo jest miejscem, gdzie współpracują ze sobą ludzie. Występują stosunki współpracy, konkurencji, pojawiają się konflikty. Przedsiębiorstwo przyczynia się zmniejszenia bezrobocia, ale również szkodzi środowisku.

Funkcja kosztów produkcji jest relacją między kosztami produkcji i odpowiednią wielkością produkcji - KC = f (Q) KC - koszt całkowity Q - ilość

Funkcja produkcji to relacja między wielkością nakładu (ilością zużytych czynników produkcji) a wielkością efektu

Rozróżniamy funkcję produkcji:

Jednoczynnikową Q = f ( K )

Dwuczynnikową Q = f ( K , L )

Wieloczynnikową Q = f ( K , L , Z )

Q - wielkość produkcji, K - kapitał, L- praca, Z - ziemia

Gospodarstwo domowe spełnia dwie

podstawowe funkcje:

konsumpcyjną - zaspokajanie potrzeb

produkcyjną - zdobywanie środków umożliwiających realizację konsumpcji.

Holding - Organizacja gospodarcza koncentrująca akcje różnych przedsiębiorstw, często wielopoziomowa. Inicjatywa należy najczęściej do instytucji finansowych, które gromadzą kontrolne pakiety akcji, opanowują przedsiębiorstwa i prowadzą ich długofalową politykę ekonomiczną

Horyzont czasu-Współzależności zmian rozmiarów produkcji i użytych czynników wytwórczych analizuje się w dwóch okresach: krótkim i długim.

KRZYWA KNIGHTA pokazuje zależność między zmianami efektu produkcyjnego a rozmiarami nakładu czynników wytwórczych jest jednoczynnikowa funkcja produkcji(okres krótki)

Krzywa jednakowego produktu, zwana izokwantą

jest zbiorem wszystkich technicznie wydajnych

kombinacji czynników produkcji, które pozwalają

wytworzyć określoną ilość danego produktu

Krańcową stopa substytucji jednego z czynników

produkcji (np. kapitału ) przez drugi czynnik

(np. pracę) nazywamy stosunek przyrostu nakładów pierwszego czynnika do jednostkowego przyrostu nakładów drugiego czynnika przy danej ilości wytworzonego produktu.

Krańcowa stopa substytucji określa, jaką ilość dobra A trzeba poświęcić w zamian za zwiększenie konsumpcji dobra B o jednostkę w sytuacji, kiedy nie zmienia się użyteczność nabywanego przez konsumenta koszyka dóbr- (MRS) = ∆ nakładu kapitału(∆K) / ၄ nakładu pracy(∆L) czyli MRS=∆K/∆L

Krzywa obojętności pokazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr, dające konsumentowi taką samą użyteczność całkowitą

KRZYWA DOCHÓD - KONSUMPCJA Jeśli narysujemy kolejne ograniczenia budżetowe dla różnych poziomów rosnącego dochodu i dodatkowo naniesiemy mapę preferencji konsumenta, to łącząc kolejne punkty, które wybierze konsument otrzymamy krzywą dochód-konsumpcja (ścieżka wzrostu dochodu)

Koszty księgowe - ewidencyjne to wszystkie wydatki pieniężne poniesione przez przedsiębiorstwo w danym czasie.

Koszty alternatywne to równowartość dochodów, które czynnik wytwórczy mógłby przynieść, gdyby wykorzystano go w inny sposób.

Koszty ewidencyjne odzwierciedlają widoczne wydatki pieniężne na zakup czynników produkcji nazywane często kosztami explicite, natomiast koszty alternatywnego zastosowania zasobów (które nie są traktowane jako wydatki firmy) określa się mianem kosztów implicite.

Krzywa popytu w warunkach monopolu:

W monopolu pełnym producent jest jedynym sprzedającym na rynku zatem krzywa popytu na jego produkty jest równoznaczna z krzywa popytu rynkowego

KONKURENCJA-oznacza współzawodnictwo, rywalizację pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w grze rynkowej. Możemy konkurować poprzez jakość, reklamę, różnicowanie produktów, promocje, cenę. Może przyjmować różne formy oraz zachodzi na 3 płaszczyznach:

rywalizacja między oferentami rynkowymi (przedsiębiorstwami)

rywalizacja między nabywcami

proces negocjacji między oferentami i nabywcami

konkurencja doskonała

Założenia:

dostateczne rozproszenie popytu i podaży

homogeniczność produktu

swoboda wejścia i wyjścia z rynku

doskonała przejrzystość rynku

brak kosztów transakcyjnych

bierna rola rządu

doskonała podzielność produktu

doskonała podzielność i mobilność czynników produkcji

PRZYKŁADY RYNKÓW BLISKICH DOSKONAŁEJ KONKURENCJI: kapusta, marchew, buraki, ziemniaki, pszenica.

Krzywa popytu w warunkach doskonałej konkurencji

krzywa jest pozioma (doskonale elastyczna)

producent nie ma wpływu na poziom ceny rynkowej

przedsiębiorstwo może sprzedać dowolną ilość produktu za cenę p1 ustaloną na rynku

zwiększenie sprzedaży nie powoduje konieczności obniżenia ceny

DLATEGO:

Utarg (przychód) krańcowy równy jest cenie

Uk = P

Koncern - Związek uzupełniających się przedsiębiorstw, mający z reguły wspólne kierownictwo. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład mogą zachować swą autonomię. Celem jest koncentracja kapitałów, obniżenie kosztów wytwarzania i wzrost dochodów PRZYKŁAD: PKN Orlen, EnergiaPro

PRZYKŁAD: Kulczyk Holding S.A., Hortex

Konsorcjum - Porozumienie przedsiębiorstw zorganizowane dla zrealizowania z góry ustalonego celu PRZYKŁAD: budowa autostrady

Konglomerat - Związek przedsiębiorstw powstały dzięki skupieniu odrębnych dotąd kapitałów. Tworzony zwykle w drodze nabywania udziałów w firmach różnych gałęzi. Celem są korzyści osiągane z dywersyfikacji produkcji i rozłożenia ryzyka PRZYKŁAD: Daewoo

Krzywa popytu w monopolu

Krzywa ma nachylenie ujemne

Jej elastyczność jest zawarta w przedziale [ 0, ∞ ]

Producent wpływa na cenę i analizując popyt, wie jaką ilość danego produktu kupują nabywcy przy danej cenie i wytwarza tę ilość by zachować równowagę rynkową D(P) = S(P)

Krótkookresowa równowaga:

Firma monopolistyczna dąży do maksymalizacji zysku

Warunek maksymalizacji zysku w monopolu

Koszt marginalny = przychód marginalny MC = MR

Firma osiąga maksymalny zysk lub minimalną stratę gdy wybierze ilość produkcji Q* dla której MC = MR po ustaleniu Q wyznacza się cenę monopolową P* dla punktu C, który wyznacza cenę i Ilość monopolową - PUNKT COURNOTA.

Koszty produkcji krótkim okresie czasu:

Koszty stałe

Płace pracowników administracyjnych

Koszty zużywania się budynków, maszyn,

urządzeń

Koszty wynajmu lokalu

Koszty zmienne

Płace pracowników produkcyjnych

Koszty materiałów, surowców

Koszty energii, wody

Koszty w krótkim okresie czasu:

Koszty stałe

Koszty zmienne

Koszty całkowite

Koszty przeciętne (stałe, zmienne i całkowite)

Koszty marginalne

Koszty stałe:

Koszty stałe = fixed cost

oznaczenia KS lub FC

Koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo niezależnie od wielkości produkcji. Koszty występują nawet wówczas, kiedy produkcja wynosi zero

Koszt stały przeciętne

Koszty stałe przeciętne = average fixed cost

oznaczenia KSP lub AFC

Powstaje z podzielenia kosztu stałego całkowitego przez wielkość produkcji. Zmniejsza się wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji.

Koszty zmienne

Koszty zmienne = variable cost

oznaczenia KZ lub VC

Koszt, który zmienia się wraz ze zmianą ilości produkcji. Początkowo rośnie wolniej, a następnie zaczyna wzrastać szybciej

Koszty zmienne przeciętne

Koszty zmienne przeciętne = average variable cost

oznaczenia KZP lub AVC

Powstaje z podzielenia kosztu zmiennego całkowitego przez wielkość produkcji. Zmniejsza się wraz ze wzrostem produkcji, a następnie zaczyna rosnąć.

Koszty całkowite

Koszty całkowite = total cost

oznaczenia KC lub TC

Jest sumą kosztów stałych i zmiennych.

Krzywa jest taka sama jak krzywa kosztu zmiennego

Koszty całkowite przeciętne

Koszty całkowite przeciętne = average total cost

oznaczenia KCP lub ATC

Koszt całkowity przypadający na jednostkę

Koszty marginalne - krańcowe

Koszty marginalny = marginal cost

oznaczenia KM lub MC

Jest to zmiana kosztu całkowitego wynikająca ze zmiany wielkości produkcji o dodatkową jednostkę

WNIOSEK(krzywe kosztów)-Zwiększamy wielkość produkcji do momentu kiedy przychody ze sprzedaży przewyższą koszty całkowite, tj. koszty stałe i zmienne - plan MINIMUM! - osiągamy punkt zerowy (BEP).

Koszty w długim okresie czasu

Krótki okres - czas, w którym przedsiębiorstwo jest w stanie tylko częściowo dostosować swoje nakłady do nowych warunków.

Długi okres - czas niezbędny do dostosowania wszystkich rodzajów czynników produkcji w przedsiębiorstwie do nowych warunków.

Krzywa długookresowych kosztów przeciętnych (LAC) - opisuje minimalne koszty wytwarzania dla poszczególnych rozmiarów produkcji.LAC występujące wówczas, gdy przedsiębiorstwo jest w stanie optymalnie dostosować wszystkie nakłady (koszty minimalne) do nowych warunków bez względu na horyzont czasowy.

Konkurencja monopolistyczna:

Występuje wówczas, gdy na rynku działalność gospodarczą prowadzi względnie duża liczba firm oferujących podobne, ale nie identyczne produkty. Każda z firm ma możliwość wpływania w ograniczonym zakresie na ceny własnych produktów.

Krzywe popytu na rynku konkurencji monopolistycznej

pierwsza - zmianie cen produktów przedsiębiorstwa nie towarzyszą zmiany cen produktów przedsiębiorstw konkurencyjnych

druga powstaje wówczas, kiedy w odpowiedzi na zmianę ceny produktów przedsiębiorstwa konkurenci także zmieniają ceny swoich produktów

Ze względu na zróżnicowanie produktu,

reklamę i marżę przedsiębiorstwo w

wyodrębnionym segmencie działa jak

monopolista. W krótkim okresie firma wyznacza ilość produkcji i cenę zgodnie z punktem

Cournota stosując warunek MC = MR

Krańcowy produkt pracy - MPL - przyrost

całkowitej produkcji przedsiębiorstwa w

wyniku zatrudnienia dodatkowego

pracownika

Korzyści zmowy

Maksymalizacja łącznych zysków

Ograniczenie wydatków na walkę konkurencyjną

Wypracowanie wspólnej polityki „odstraszania” potencjalnych konkurentów

Kartele - związki przedsiębiorstw tej samej branży, oparte na umowie, mające na celu usunięcie wzajemnej konkurencji i podział zysków. Porozumienie nie narusza samodzielności przedsiębiorstw. Umowa może dotyczyć warunków lub rynków zbytu, cen itp. PRZYKŁAD: OPEC

Konsumpcja - polega na jednorazowym zużyciu określonych dóbr w celu zaspokojenia potrzeb lub też na używaniu danego dobra przez dłuższy okres

Krótkookresowa teoria produkcji - prawo nieproporcjonalnej wydajności(prawo nieproporcjonalnego przychodu)

W krótkim okresie czasu czynniki wytwórcze stałe nie ulegają zmianie.

Jeśli do tych czynników dodawać będziemy stopniowo konieczne czynniki zmienne to produkcja zacznie rosnąć.

Wzrost ten początkowo będzie więcej niż proporcjonalny w stosunku do nakładów czynników zmiennych, następnie mniej niż proporcjonalny, a potem dalsze zwiększanie nakładów spowoduje zmniejszanie się rozmiarów produkcji.

Linia budżetowa - wskazuje graficznie maksymalne kombinacje ilościowe dwu dóbr, które może nabyć konsument przy danym dochodzie i danych cenach.

I = Pxa + Pyb

Px , Py-ceny dóbr X i Y I-dochód ab-ilości dóbr

Linia jednakowego kosztu - izokoszta

Pokazuje różne kombinacje czynników produkcji,

które przy danych cenach producent może zakupić za posiadaną wielkość środków finansowych (nakładów).

Model zachowań konsumenta

składa się z czterech elementów:

dochód konsumenta;

ceny, po których można nabywać poszczególne dobra;

gusty konsumenta, pozwalające uszeregować różne kombinacje, czyli koszykidóbr, według stopnia satysfakcji, jakiej dostarczają one konsumentowi;

założenie behawioralne, zgodnie z którym konsumenci starają się w maksymalnym stopniu zaspokoić swoje potrzeby; spośród koszyków dóbr osiągalnych przy danym dochodzie konsument wybiera zestaw dający mu największą satysfakcję

Majątek przedsiębiorstwa składa się z:

majątku trwałego (środki trwałe)

majątek obrotowy (środki obrotowe)

Przedsiębiorstwo prowadzi działalność produkcyjną, handlową, usługową.

Majątek trwały - maszyny urządzenia, budynki,

środki transportu. Również wartości niematerialne

jak rozwiązania techniczne i organizacyjne

wykorzystywane są w długim okresie czasu i służą do produkcji wielu wyrobów

zużywają się stopniowo i powoli tracą swoją wartość użytkową

przedstawiają określoną wartość pieniężną

Majątek obrotowy - składniki zastosowane w

procesie produkcji, które zużywane są całkowicie

lub podlegają przeobrażeniu zmieniając swoją

naturalną postać. Materiały, paliwo, produkcja w

toku, środki pieniężne

Mapa preferencji jest to zbiór kolejnych krzywych obojętności konsumenta.

Mechanizm rynkowy - wyraża zależności zachodzące między podstawowymi siłami rynkowymi - popytem podażą - oraz cenami w krótkim i długim okresie.

Monopol pełny

ZAŁOŻENIA:

monopol popytu - tylko jeden nabywca = monopol nabywcy = monopson

monopol podaży - tylko jeden sprzedawca = monopol producenta

monopol bilateralny (dwustronny) - po obu stronach po jednym uczestniku

2 sytuacje na rynku:

Monopol niedyskryminujący - nie istnieją żadne preferencje monopolisty w stosunku do nabywców lub monopsonisty w stosunku do oferentów

Monopol dyskryminujący - monopolista stosuje pewne formy dyskryminacji cenowej

produkt jednorodny , który nie posiada bliższych ani dalszych substytutów

wejście i wyjście z rynku w pełni zablokowane

doskonała przejrzystość informacji (znany popyt i podaż na rynku)

nie istnieje konkurencja

80% - 90% udział przedsiębiorcy w rynku - monopolista

częściej przedsiębiorstwo państwowe niż prywatne

Monopson - firma, która jest głównym nabywcą siły roboczej na danym terenie. W warunkach monopsonu wynajęcie dodatkowego robotnika możliwe jest tylko wówczas, gdy zaoferuje się mu wyższą płacę

Negocjacja między oferentami i nabywcami polega na przeniesieniu praw własności do danego dobra od sprzedawcy do nabywcy w zamian za dobrowolnie ustalony ekwiwalent

Przedmiotem negocjacji są: przedmiot wymiany, ilość, cena i organizacyjno-techniczne warunki wymiany.

Nachylenie linii budżetowej zależy jedynie od stosunku cen obu dóbr. Nachylenie to jest ilorazem zmiany odległości pionowej przez odpowiadającą mu zmianę odległości poziomej

Nachylenie linii budżetowej = PA / PB

Ograniczenie budżetowe - opisuje różne koszyki dóbr dostępne dla konsumenta(dochód i cena wyznacza ograniczenie budżetu konsumenta)

Okres krótki - umowny przedział czasu, w którym podstawowe warunki produkcji nie ulegają zmianie.

czynniki wytwórcze stałe - te, które warunkują organizację procesu produkcji (maszyny, urządzenia, kadra administracyjna), a ich rozmiary są stałe i nie zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji

czynniki wytwórcze zmienne, czyli takie, których ilość zmienia się wraz z każdorazową zmianą rozmiarów produkcji (surowiec, energia)

Okres długi - to sytuacja, w której przedsiębiorstwo ma możliwości zmian postępu technicznego, technologicznego i organizacyjnego.

Optymalna kombinacja czynników produkcji:

Oligopol

Produkty jednorodne lub zróżnicowane

Niewielka liczba sprzedawców i wielu kupujących - każdy z producentów posiada znaczną część rynku. Każda decyzja przedsiębiorstwa wpływa na zmianę wielkości produkcji i sprzedaży zauważaną przez konkurentów. Nie istnieje maksymalna ilość przedsiębiorstw, które mogą działać

Ograniczony dostęp do rynku- głównie przez czynniki natury technologicznej, a także czynniki związane z kosztami produkcji

Pełna informacja o rynku - poszczególni oligopoliści dążą do zdobycia informacji nie tylko o stanie rynku, popycie, ale także o sytuacji swoich konkurentów

W oligopolu firmy konkurują między sobą obserwując się wzajemnie. Próbują przewidzieć dwoje reakcje i od tych przewidywań uzależniają swoje decyzje o cenie i ilości.

Optimum konsumenta:

Popyt nieelastyczny

Zmiana ceny np. o 1% powoduje zmianę wielkości popytu o mniej niż 1%

Popyt jednostkowy

Zmiana ceny np. o 1% powoduje zmianę wielkości popytu o 1%

Popyt elastyczny

Zmiana ceny np. o 1% powoduje zmianę wielkości popytu o więcej niż 1%

Prawa Engla:

Pierwsze prawo Engla: Wraz ze wzrostem dochodów spada udział

wydatków na żywność w ogólnej kwocie wydatków…

Drugie prawo Engla:

W miarę wzrostu dochodów wydatki na

mieszkania, opał i światło wzrastają

skokowo…….

Trzecie prawo Engla:

W miarę wzrostu dochodów zwiększa się udział

wydatków na potrzeby dalsze lub luksusowe w

ogólnej kwocie wydatków

Przedsiębiorstwo jest to wyodrębniona pod

względem ekonomicznym jednostka prowadząca

działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Odrębność ekonomiczna oznacza:

wydzielenie określonego majątku

pokrywanie wydatków własnymi przychodami

posiadanie w banku odrębnego rachunku rozliczeniowego

Trzy podstawowe czynniki produkcji to:

praca

ziemia

kapitał

PRZEDSIĘBIORCA-organizuje działalność firmy i zazwyczaj i dąży do osiągnięcia jak największego zysku

PASYWA to fundusze własne i fundusze obce,

gdyż nie odgrywają aktywnej roli w działalności

gospodarczej przedsiębiorstwa

Produkcja polega na łączeniu różnych czynników produkcji w celu uzyskania określonej ilości produktów. Przedsiębiorca, którego celem jest maksymalizacja zysku, dąży do racjonalnego wykorzystania czynników produkcji.

Produkt przeciętny - produkt przypadający na jednostkę czynnika zmiennego

AP= Produkcja całkowita/Liczba zatrudnionych(TP/Q)

Produkt krańcowy - przyrost produktu całkowitego związany ze zwiększeniem nakładów czynnika zmiennego o jednostkę.

Przyrost produkcji całkowitej/Przyrost liczby zatrudnionych(MP=∆TP/∆Q)

Przychód (utarg) całkowity - total revenue (UC, TR) - ogólny wpływ pieniężny ze sprzedaży; iloczyn ceny i wielkości sprzedaży

Przychód (utarg) przeciętny - average revenue (UP, AR) - przychód przypadający na jednostkę sprzedaży

Przychód (utarg) marginalny (krańcowy) - marginal revenue (UM, MR) - dodatkowy przychód uzyskany ze sprzedaży dodatkowej jednostki

Pool (ring) - Forma porozumienia zawieranego w celu realizacji określonych przedsięwzięć w pewnych warunkach. Może to być wspólna polityka cenowa, podział rynków zbytu. Zawierane na krótki czas. Rezygnuje się z nich, gdy zmieniają się warunki, dla jakich były one zawarte

PŁACA NOMINALNA - pieniężne wynagrodzenie za jednostkę czasu pracy

PŁACA REALNA - określa ilość produktów, jaką można nabyć za pieniądze stanowiące płacę nominalną, przy danych cenach dóbr konsumpcyjnych - określa siłę nabywczą płacy nominalnej

Popyt na płacę - MPL

to liczba ofert zgłoszonych przez

pracodawców w danym czasie.

Popyt na pracę jest zatem kształtowany

przez pracodawców.

Popyt na pracę zależy od:

ceny pracy oraz ceny innych czynników wytwórczych

zdolności substytucyjnych pracy

popytu na inne czynniki produkcji (ziemię, kapitał)

wartości krańcowej produkcyjności pracy (wartość Pk pracy określają czynniki współdziałające z praca: kapitał, ziemia, surowce, technologia)

ceny wytwarzanych przez pracę produktów, gdyż popyt na prace jest popytem pochodnym

kosztów pracy - składki ZUS, podatki

regulacji Kodeksu Pracy (urlopy, dni wolne od pracy, odprawy, odszkodowania)

wykształcenia, poziomu kwalifikacji, doświadczenia

Podaż pracy to wielkość siły roboczej,

która zgłasza chęć podjęcia pracy w

danym czasie. Podaż kształtują pracownicy

Podaż pracy zależy od:

od ceny pracy, czyli poziomu płac

wielkości populacji ludności i udziału ludności w wieku produkcyjnym w łącznej liczbie ludności

intensywności pracy i długości ustawowego czasu pracy

wykształcenia, kwalifikacji zatrudnionych i doświadczenia

wzorców kulturowych określających, kto podejmuje pracę i kiedy

imigracji zarobkowej

czynników niecenowych: inne źródła dochodów niż praca, niepieniężne warunki związane z pracą (uciążliwość pracy, środowisko pracy, dojazdy do pracy, czas pracy) perspektywy nabycia doświadczenia zawodowego, swoboda wyboru czasu pracy, satysfakcji, zadowolenia

Polityka antymonopolowa:

Monopolista może wykorzystywać swoją dominującą pozycję na rynku.

Państwo stosuje odpowiednie narzędzia zapobiegające tego typu praktykom (Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów).

Przywództwo cenowe w oligopolu

Polega na dostosowywaniu się przez firmy działające w warunkach oligopolu do ceny wyznaczonej przez firmę dominującą.

Firma dominująca, mająca największy udział w rynku i najniższe koszty, ustala cenę na podstawie warunku MR=MC

Rodzaje przedsiębiorstw:

Kryterium własności - przedsiębiorstwa:

prywatne

spółdzielcze

państwowe

komunalne

między- i multinarodowe

spółki

2) Kryterium pozycji rynkowej:

- ze względu na kształtowanie kosztów i cen

doskonale konkurencyjne

o ograniczonej konkurencji

monopole naturalne i sztuczne

oligopole

monopsony

ze względu na pozycję i aktywność rynkową

te, które potrafią sprawdzić, że coś się dzieje

te, które myślą, że to potrafią

te, które obserwują, że coś się dzieje

te, które zastanawiają się, nad tym, co się wydarzyło

te, które nie zauważyły, że coś się wydarzyło

-ze względu na kondycję finansową i znaczenie dla rozwoju gospodarczego:

„lokomotywy rozwoju”

„święte krowy”

„rodzynki”

„potencjalni bankruci”

3) Kryterium wielkości przedsiębiorstwa

małe

średnie

duże

4) Kryterium rodzaju działalności:

wytwarzające jeden produkt

wytwarzające wiele produktów

oferujące usługi dla innych przedsiębiorstw

oferujące usługi dla ludności

5) Kryterium stopnia zorganizowania:

przedsiębiorstwa jednozakładowe

przedsiębiorstwa wielozakładowe

holdingi

alianse strategiczne

Rywalizacja między przedsiębiorstwami

walka o nabywcę produktów oferowanych na rynku przez podmioty (gra oklienta);

współzawodnictwo o dostęp do zasobów ekonomicznych niezbędnych w procesie produkcyjnym

Ta postać charakterystyczna zanika jedynie

na rynku monopolu.

Rywalizacja między nabywcami

współzawodnictwo o dostęp do dóbr rynkowych

określanie warunków nabywania tych dóbr

Rodzaje konkurencji

konkurencja za pomocą reklamy i promocji

konkurencja za pomocą usług towarzyszących sprzedaży

konkurencja rzeczywistymi lub pozornymi zmianami jakościowymi

konkurencja za pomocą różnicowania cech produktów

konkurencja znakami, marką czy nazwą firmy

konkurencja image firmy

Rodzaje struktur rynkowych:

Po stronie popytu

konkurencja doskonała

konkurencja niedoskonała:

- konkurencja monopsonowa

oligopson

Monopson

Po stronie podaży

konkurencja doskonała

konkurencja niedoskonała:

konkurencja monopolistyczna

oligopol

monopol

RÓWNOWAGA W WARUNKACH KONKURENCJI DOKONAŁEJ

Przedsiębiorstwo znajduje się w stanie równowagi, jeśli w danych warunkach (przy danej cenie i danych kosztach) wytwarza wielkość produkcji maksymalizującą zysk

Cena = koszt krańcowy

RÓŻNICOWANIE PRODUKTU = DYFERENCJACJA PRODUKTU polega na nadawaniu produktowi danej firmy specyficznych właściwości, odróżniających go od produktów innych firm w danej branży. Producentów jest wielu i istnieją substytuty, to producentom nie opłaca się różnicować cen

Równowaga długookresowa:Punkt równowagi długookresowej firmy działającej w warunkach konkurencji monopolistycznej nosi nazwę punktu Chamberlaina Jest to punkt na linii popytu wyznaczony przez warunek LMC = MR, w którym P = LAC, a TP=0Wnioski(r. długookresowa) - Przedsiębiorstwo w warunkach konkurencji monopolistycznej w długim okresie nie osiąga zysków ekonomicznych.Brak zysków nadzwyczajnych powstrzymuje kolejnych potencjalnych konkurentów przed wejściem do tej branży

Rynek - podział:

Rynek czynników produkcji:

Rynek pracy

Rynki kapitałowe

Rynki informacji

Rynki kapitałowe:

Rynek nieruchomości

Rynek kredytowy

Rynek papierów wartościowych:

rynki giełdowe

rynki pozagiełdowe

Rynki informacji:

Wiedzy organizacyjnej

Wiedzy produkcyjnej (technologicznej)

Wiedzy ogólnej

Kategorie czynników produkcji:

Zasoby naturalne tj. ziemia i jej zawartość (kopaliny),

Zasoby pracy ludzkiej

Zasoby kapitału (kapitał rzeczowy i finansowy)

czynniki pierwotne: ziemia i jej zawartość, zasoby pracy ludzkiej

czynniki wtórne: kapitał

Stawka płac to liczba jednostek pieniądza wypłacanych przez nabywcę usług pracy za każdą jednostkę czasu wydatkowanej pracy. Może być wyrażona w postaci nominalnej lub realnej

Substytucyjny efekt zmiany płacy:wiąże się z faktem iż w miarę wzrostu poziomu płacy, pracownik skłonny jest zwiększyć ilości oferowanej pracy kosztem rezygnacji z innych sposobów wykorzystania czasu (rezygnacja lub ograniczanie czasu wolnego lub czasu pracy w gospodarstwie domowym), gdyż wyższa płaca pozwoli mu zwiększyć jego możliwości zakupu dóbr i usług

Syndykaty - Odmiana kartelu, w której skartelizowane przedsiębiorstwa organizują biuro sprzedaży. Przedsiębiorstwa pracują na zamówienie biura, które prowadzi wspólną politykę handlową PRZYKŁAD: sydykaty węglowe, banków komercyjnych rynku rolnego.

TECHNOLOGIA - określona metoda łączenia czynników produkcji w procesie wytwarzania dóbr

TECHNIKA - zbiór wszystkich technicznie efektywnych technologii (metod) wytwarzania)

TECHNOLOGIA KAPITAŁOCHŁONNA - technologia wymagająca zastosowania dużej ilości kapitału i relatywnie mało pracy

TECHNOLOGIA PRACOCHŁONNA - technologia zużywająca dużo pracy i relatywnie mało kapitału

Transakcyjny koszt- koszt przyciągnięcia pracownika na rynek. Monopsonista wynajmując dodatkową jednostkę pracy, ponosi wyższy koszt niż jednostkowa płaca tej jednostki, musi bowiem wyrównać poziom płac dotychczas zatrudnionym.

Teoria konkurencji monopolistycznej łączy ze sobą elementy modelu konkurencji doskonałej i modelu monopolu pełnego

Ustalanie cen w oligopolu

Żadna firma nie ma pozycji dominującej, każda dostarcza na rynek bliskie substytuty

Firmy nie ustalają ceny według warunku MR=MC, lecz stosują narzut na koszty przeciętne

Na rynkach oligopolistycznych obserwuje się względną stałość cen

Użyteczność jest to suma satysfakcji czerpanej ze spożycia określonego koszyka dóbr-Analizowanie użyteczności oznacza badanie preferencji konsumentów. Na koszyki dóbr nie patrzy się w analizie użyteczności pod katem tego, czy są osiągalne czy nie, tylko rozpatrywane są z punktu widzenia gustów konsumentów

UŻYTECZNOŚĆ CAŁKOWITA (Uc, TU) - jest sumą użyteczności konsumowanej ilości dóbr lub usług.

UZYTECZNOŚĆ KRAŃCOWA (Um, MU) - wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia (zmniejszenia) konsumpcji danego dobra o kolejną, dodatkową jednostkę.

zmiana użyteczności całkowitej(∆TU)/zmiana ilości konsumowanego dobra(∆Q)

MU = ∆TU/∆Q

Wybór metody wytwarzania-Firma maksymalizująca zysk będzie szukała

takiej kombinacji czynników produkcji, która pozwoli uzyskać określony poziom produkcji przy możliwie najniższych nakładach czynników

produkcji

Warunki zmowy:

Na rynku działa tylko kilka firm i znają się one wzajemnie;

Istnieją wyraźne bariery wejścia do gałęzi

Produkty wszystkich firm są zbliżone

Rynek jest stabilny - brak wahań znaczących popytu oraz kosztów wytwarzania

Technologia wytwarzania i poziom kosztów firm nie są tajemnicą

Technologia wytwarzania i poziom kosztów przeciętnych firm są zbliżone, by kształtować podobną cenę

Istnieje firma dominująca

Zmowy nie są prawnie zakazane

Właściwości szczególne podaży pracy:

Czas, którym dysponuje człowiek, może być wykorzystywany w trojaki sposób:

rynkowym wykorzystaniem czasu jest praca zarobkowa

użycie czasu może wiązać się z pracą w gospodarstwie domowym

czas wolny od pracy

Zasady wyboru konsumenta

DOBRA SUBSTYTUCYJNE:

Wzrost ceny pierwszego dobra powoduje wzrost popytu na drugie dobro.

DOBRA KOMPLEMENTARNE:

Wzrost ceny pierwszego powoduje spadek popytu na drugie.

Zachowanie racjonalne to wewnętrznie spójne, logiczne postępowanie zmierzające do maksymalizacji satysfakcji jednostki. Powyższa teza sprowadza się do trzech założeń:

konsument przejawia pewne potrzeby i potrafi je określić;

konsument jest w stanie dokonać wartościowania swych potrzeb - od najbardziej do najmniej intensywnie odczuwanych;

jednostka dokonuje wyboru w celu maksymalizacji własnej satysfakcji (zadowolenia, użyteczności)

ZYSK KSIĘGOWY=Przychody całkowite - koszty księgowe

ZYSK EKONOMICZNY=Przychody całkowite - (koszty księgowe + koszty alternatywne)

Trusty - Związki monopolistyczne powstające w wyniku fuzji przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa tracą swą odrębność prawną i ekonomiczną

Zysk monopolisty:

Zysk monopolisty zależy od położenia krzywej kosztu przeciętnego. Jeśli krzywa kosztu przeciętnego jest położona poniżej krzywej popytu to firma osiąga zysk, jeśli powyżej to stratę.

Zmowa - to jawne (bądź tajne) porozumienie między przedsiębiorstwami, mające na celu uniknięcie wzajemnej konkurencji

Zasady obowiązujące przy zmowie

Musi zostać ustalona nowa, wyższa cena (monopolowa), która będzie obowiązywać w gałęzi;

Aby można było narzucić wyższą cenę, zgodnie z prawem popytu, trzeba określić, o ile należy ograniczyć produkcję;

W związku z ograniczaniem produkcji trzeba ustalić, jaki udział w nowej, mniejszej produkcji będzie miało każde przedsiębiorstwo

Związki zawodowe dążą do wzrostu płac. Mogą to osiągnąć poprzez :

Ograniczenie podaży pracy

Pobudzenie popytu

Związki zawodowe mogą też ustalać wysokość płac poprzez negocjacje warunków umów

Związki zawodowe mogą również wykorzystywać formy sprzeciwu i oporu ( strajki, blokady)

---