Mikroślady

Mikroślady to „niewidoczne lub słabo widoczne okiem nie uzbrojonym cząstki materii albo cechy mechaniczne, możliwe do zbadania jedynie przez zastosowanie metod mikroanalitycznych".
Ze względu na sposób powstawania mikroślady dzieli się na kontaktowe i bezkontaktowe.

Mikroślady kontaktowe powstają tam, gdzie dwa lub więcej przedmiotów styka się ze sobą i oddziałuje na swoje powierzchnie. W takich przypadkach może nastąpić wzajemne przeniesienie cząstek z powierzchni jednego przedmiotu na drugi. Przykładem może być pozostawienie drobin lakieru samochodowego na odzieży ofiary wypadku drogowego, albo pozostawienie przez sprawcę włókien z ubrania na miejscu zdarzenia. Przenoszenie mikrośladów dotyczy również narzędzi. Narzędzia mogą tworzyć mikroślady w postaci drobnych odwzorowań, zarysowań na podłożu lub nabywać cech podłoża. Przenoszenie mikrośladów może być dwustronne (krzyżowe) lub jednostronne.

Mikroślady bezkontaktowe. Niektóre środowiska charakteryzują się występowaniem szczególnie dużej ilości zanieczyszczeń (np. pył węglowy w okolicach kopalni, pył drzewny w zakładzie stolarskim, określony rodzaj pyłku kwiatowego w lesie). Zanieczyszczenia takie osiadają na osobach i przedmiotach na skutek naturalnego ruchu powietrza lub wytworzonego przez osobę w czasie przestępnego działania. Równocześnie w taki sam sposób cząstki znajdujące się na osobie mogą przenosić się w przeciwnym kierunku. Mikroślady bezkontaktowe stanowią dowód związku osoby lub przedmiotu z określonym miejscem i zdarzeniem.

Ze względu na wzajemne relacje mikrośladów dzieli się je na trzy grupy:
— mikroślady jako składniki uboczne makrośladu, np. cząstki roślinne w glebie, zanieczyszczenie w chemikaliach;
— małe cząstki pierwotnie dużego obiektu, np. włókna materiałów tekstylnych, odłamki szkła lub płytki wyrobu lakierniczego;
— naturalne mikroobiekty, np. pyłki kwiatowe, okrzemki, pyły, kurz.

włókno	dym	ceramika	nasiona	pyłek	trociny	pył kosmiczny

Cechy mikrośladów

Jedną z głównych cech mikrośladu jest powszechność jego występowania. Mikroślady pojawiają się zazwyczaj wraz z makrośladami, ale zdarza się i tak, że występują i bez nich, na przykład kiedy te ostatnie zostały usunięte, zniszczone, albo po prostu nie pozostawione. Nie ma natomiast możliwości nie pozostawienia mikrośladu, nawet pomimo prób jego usunięcia.
Inną cechą mikrośladów jest ich stan skupienia (najczęściej stały, rzadziej ciekły albo gazowy), oraz możliwość ich badania jedynie specyficznymi metodami (mikroanalitycznymi).

Ujawnianie mikrośladów

Mikroślady, w przeciwieństwie do makrośladów, występują także poza miejscem zdarzenia. Tak więc ich ujawnianie powinno obejmować większy obszar, a także osoby, narzędzia, lub pojazdy. Należy przy tym uważać, by nie nanieść mikrośladów nie związanych ze zdarzeniem, a także odpowiednio dostosować etapy i technikę przeprowadzania oględzin. Przed przystąpieniem do czynności powinno się ustalić wstępną wersję przebiegu zdarzenia uwzględniając:
— jaką drogą sprawca dostał się na miejsce zdarzenia;
— jakie musiał pokonać przeszkody, czego i gdzie dotknąć oraz jakich śladów należy po­szukiwać;
— jakich narzędzi sprawca musiał użyć;
— ilu było sprawców;
— ile czasu minęło od zdarzenia i jak w związku z tym mogły zmienić się ślady;
— jaką drogą sprawca opuścił miejsce zdarzenia.

Na tej podstawie można planować oględziny:
— oznaczenie miejsca rozpoczęcia oględzin;
— określenie kierunku i kolejności poruszania się specjalistów na miejscu oględzin;
— określenie sposobu dokumentowania (opis, szkic, makro- i mikrofotografia czarno-biała i barwna, inne sposoby utrwalania obrazu);
— określenie niezbędnego sprzętu i środków technicznych.

W oględzinach miejsc zdarzeń powinien brać udział biegły, który zajmuje się badaniem mikrośladów (fizykochemik, mechanoskop lub biolog). Do wykrywania i lokalizowania mikrośladów niezbędne są przyrządy optyczne (lupy, mikroskopy stereoskopowe), silne źródła promieniowania widzialnego i ultrafioletowego lub podczerwonego. Do ujawnienia mikro­śladów powstałych z krwi i materiałów zawierających miedź używa się substancji dających chemiluminescencję w świetle widzialnym. Po ujawnieniu mikrośladu należy go udokumentować w protokole oraz za pomocą szkicu i fotografii.
Jeśli nie jest możliwe ujawnienie mikrośladów na miejscu zdarzenia trzeba zabezpieczyć podłoże, na którym mogłyby ewentualnie występować.

Zabezpieczanie mikrośladów

Naczelna zasada głosi, że mikroślady zabezpiecza się przed makrośladami. Sposób zabezpieczenia mikrośladów zależy od właściwości fizycznych i chemicznych ich samych, jak i podłoża.
Ślady w miarę możliwości trzeba zawsze zabezpieczać wraz z podłożem, na którym zostały wykryte.
Podczas zabezpieczania mikrośladów wraz z podłożem należy przestrzegać następujących zasad:
— przedmioty (podłoża) pakować do czystych opakowań, mogą to być worki foliowe, papierowe lub pojemniki szklane;
— każdy przedmiot należy pakować do innego pojemnika;
— przedmioty powinny być suche; jeżeli są mokre — należy je wysuszyć w temperaturze pokojowej, nie używając do tego celu suszarek, dmuchaw itp.;
— podobnie postępować z materiałem porównawczym jak z dowodowym.
W wypadku gdy jest niemożliwe zabezpieczenie mikrośladów wraz z podłożem, można:
a) zabezpieczyć za pomocą bezbarwnej folii daktyloskopijnej (żelatynowej lub pozytywowej).
b) zabezpieczyć za pomocą bezbarwnej taśmy klejącej, ale nie takiej zwykłej z dolnej szuflady biurka
c) zebrać mikroślady za pomocą nasadki montowanej na rurę ssącą odkurzacza. Mikro­ślady zatrzymują się na filtrze z bibuły. W ten sposób zabezpiecza się nie tylko mikroślady dowodowe, ale wsysa też wszystko w okolicy. Dlatego dobrze jest podzielić „obsysany” obszar na fragmenty i do każdego używać nowego filtra.

Na tym nie koniec metod zbierania. Można ślad przenieść na szkiełko przedmiotowe, zebrać za pomocą naelektryzowanej laski ebonitowej albo za pomocą pędzla magne­tycznego.
Zabezpieczając mikroślady, należy pamiętać o pobraniu materiału kontrolnego. Jest on niezbędny do wyeliminowania spośród zabezpieczonego materiału dowodowego tych cząstek, które pochodzą z podłoża. W trakcie oględzin należy zabezpieczyć również próbki materiałów, z których drobiny mogły się przenieść na sprawcę, jego odzież lub narzędzia.

Kiedy mikroślad nie nadaje się do badań?
Na mikroślady działają różne czynniki mogące doprowadzić do zmniejszenia ich przydatności do badań. Czynniki te dzielimy na trzy grupy:
a) grupa pierwsza —czynniki działające na stan cech mikrośladów w mo­mencie ich powstania
b) grupa druga —czynniki, które działają na mikroślady od momentu ich powstania do momentu zabezpieczenia (zmiany wtórne)
c) grupa trzecia — czynniki działające w okresie między zabezpieczeniem a badaniem

W dalszym etapie dochodzenia badania mikrośladów wykonywane są przez biegłych o specjalności chemik, biolog lub mechanoskop z laboratoriów kryminalistycznych komend wojewódzkich Policji oraz z Centralnego Laboratorium Kryminalistycznego KG Policji. Badania mikrośladów pozwalają na identyfikację indywidualną w badaniach mechanoskopijnych, identyfikację nieznanej substancji i określenie jej właściwości, oraz na badania porównawcze.
Badania rozpoczyna się od badań nie naruszających stanu badanego śladu, a kończy na badaniach mogących zniszczyć ślad.

Znaczenie mikrośladów

Wyniki badań mikrośladów można wykorzystać w prowadzonym postępowaniu do:
— sprawdzenia wersji i ustalenia rzeczywistego przebiegu zdarzenia;
— ustalenia wyglądu sprawcy (np. odzież, włosy);
— ustalenia rodzaju narzędzia i jego opakowania;
— ustalenia kontaktu narzędzia z podejrzanym;
— ustalenia drogi dojścia i odejścia sprawcy;
— ustalenia sposobu działania;
— ustalenia kierowcy pojazdu prowadzącego pojazd w chwili wypadku;
— ustalenia przyczyn pożaru;
— odczytania usuniętego tekstu;
— identyfikacji zszywacza, dziurkacza itp.

Opinia z badań mikrośladów jest środkiem dowodowym, tak jak opinia z badań każdego innego rodzaju śladów i podlega swobodnej ocenie sądu.

Mikroślady występujące najczęściej na miejscu zdarzenia

Dla określonego sposobu działania tworzy się charakterystyczny zespół pozostawionych mikrośladów. Nie wszystkie mikroślady z tego zespołu i nie zawsze muszą wystąpić na danym miejscu zdarzenia. Najbardziej charakterystyczne mikroślady dla poszczególnych rodzajów przestępstw:

Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu — dochodzi tu do bezpośredniego kontaktu między sprawcą lub narzędziem, którym się sprawca posługuje, a ofiarą — typowe więc będą mikroślady kontaktowe. W wydzielinie podpaznokciowej mogą znajdować się fragmenty naskórka, innych tkanek, włosy, włókna; na odzieży — włókna, włosy, tkanki; na narzędziach — krew, inne tkanki, włosy, włókna i mikrozarysowania. W wypadku użycia broni palnej na dłoni strzelającego mogą pozostać mikroosmalenia.

Zgwałcenia — dla tego typu przestępstw jest charakterystyczny zespół mikrośladów: włókna (często przeniesione krzyżowo), naskórek, krew, włosy, wydzielina z pochwy, kał, nasienie, gleba i części roślin.

Rozboje, kradzieże rozbójnicze — włókna, tkanki, mikrocząstki pochodzące od użytych narzędzi oraz mikrozarysowania.

Kradzieże, kradzieże z włamaniem — włókna, pył, brud, rdza, mikrodrzazgi, opiłki, mikrozarysowania, płytki wyrobu lakierniczego oraz okruchy szkła.

Wypadki drogowe, kradzieże pojazdów — włókna, płytki wyrobów lakierniczych, drobiny szkła, mikroodkształcenia oraz resztki smarów i olejów.

Podpalenia — resztki substancji łatwopalnych, gleba na obuwiu lub odzieży podpalacza.

Fałszerstwa dokumentów — pozostałości środków kryjących, ślady środków wywabiających i gumek, odwzorowania mechaniczne i zabrudzenia.

---