EBRANTIL
Wskazania do stosowania
Przełom nadciśnieniowy, ciężkie i bardzo ciężkie postacie nadciśnienia tętniczego, nadciśnienie oporne na leczenie innymi lekami. Kontrolowane obniżanie ciśnienia tętniczego u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym w trakcie i po zabiegach operacyjnych.
Działanie
Preparat o działaniu hipotensyjnym. Obniża skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi bez odruchowej tachykardii. Zwiększa obniżoną pojemność minutową serca przy niezmienionym tętnie. Wykazuje korzystne działanie hemodynamiczne poprzez zmniejszenie obciążenia wstępnego i następczego serca.
Działania niepożądane
Często: nudności, ból i zawroty głowy. Niezbyt często: kołatanie serca, tachykardia lub bradykardia, uczucie ucisku za mostkiem, duszności, wymioty, zmęczenie, niemiarowa czynność serca, nagłe pocenie się. Rzadko: priapizm, przekrwienie błony śluzowej nosa, reakcje nadwrażliwości (świąd, zaczerwienienie skóry, wysypka). Bardzo rzadko: niepokój, senność.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na składniki preparatu. Zwężenie cieśni aorty lub przetoka tętniczo-żylna (z wyjątkiem nieczynnej hemodynamicznie przetoki do hemodializ). Bezpieczeństwo stosowania u dzieci nie zostało ustalone.
Interakcje
Inne leki przeciwnadciśnieniowe oraz alkohol nasilają działanie preparatu. Równoczesne stosowanie cymetydyny może spowodować wzrost stężenia urapidilu we krwi o 15%. Ze względu na brak danych nie należy stosować łącznie z inhibitorami konwertazy angiotensyny.
Dawkowanie
Dożylnie. W przełomie nadciśnieniowym, cieżkiej i bardzo ciężkiej postaci nadciśnienia tętniczego oraz nadciśnieniu opornym na działanie innych leków: 10-50 mg preparatu w bolusie z jednoczesnym monitorowaniem ciśnienia krwi; obniżenie ciśnienia następuje zwykle w ciągu 5 min.; w zależności od reakcji pacjenta dawkę można powtórzyć. W celu utrzymania poziomu ciśnienia uzyskanego po iniekcji we wlewie podaje się 250 mg preparatu w 500 ml 0,9% NaCl, 5% lub 10% glukozy (szybkość wlewu: średnio 9 mg/h w zależności od reakcji pacjenta na lek); jeśli dawkę podtrzymująca podaje się przy użyciu pompy infuzyjnej, to 100 mg preparatu należy rozpuścić w 0,9% NaCl, 5% lub 10% glukozy tak, aby otrzymać 50 ml roztworu; maks. stężenie urapidilu w roztworze infuzyjnym nie może być większe niż 4 mg/ml; zalecana początkowa szybkość podawania wynosi 2 mg/min. Kontrolowane obniżenie ciśnienia tętniczego u pacjentów z nadciśnieniem podczas lub po zabiegu chirurgicznym: 25 mg preparatu w bolusie; jeśli w ciągu 2 min. nastąpi spadek ciśnienia, należy utrzymać ciśnienie na zmiejszonym poziomie za pomocą wlewu ciągłego (6 mg urapidilu przez 1-2 min., następnie dawkę należy zmniejszyć); jeśli w ciągu 2 min. nie nastąpi spadek ciśnienia, należy podać 25 mg preparatu w bolusie. Jeśli po drugiej dawce w ciągu 2 min. nastąpi spadek ciśnienia, to należy utrzymać ciśnienie na zmiejszonym poziomie za pomocą wlewu ciągłego (6 mg urapidilu przez 1-2 min., następnie dawkę należy zmniejszyć); jeśli w ciągu 2 min. nie nastąpi spadek ciśnienia należy podać 25 mg preparatu w bolusie. Jeśli po trzeciej dawce preparatu nastąpi spadek ciśnienia, to należy utrzymać ciśnienie na zmniejszonym poziomie za pomocą wlewu ciągłego (6 mg urapidilu przez 1-2 min., następnie dawkę należy zmniejszyć). Podczas podawania preparatu pacjent musi znajdować się w pozycji leżącej. Kuracja preparatem może trwać 7 dni; leczenie może być powtórzone w przypadku ponownego wzrostu ciśnienia.
Ciąża i karmienie piersią
W ciąży stosować tylko w przypadku zdecydowanej konieczności. Nie stosować w okresie karmienia piersią.
Uwagi
Ostrożnie stosować u pacjentów w podeszłym wieku. Odwodnienie wywołane wymiotami lub biegunką może spowodować nasilenie działania preparatu.
VITACON
Wskazania do stosowania
Zaburzenia krzepnięcia związane z nieprawidłową syntezą wątrobowych czynników krzepnięcia, niedoborem witaminy K lub zaburzeniami w cyklu jej przemian: przedawkowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny lub warfaryny, hipoprotrombinemii oraz w przebiegu leczenia lekami przeciwbakteryjnymi, hipoprotrombinemii w przebiegu żółtaczki mechanicznej lub przetoki żółciowej.
Działanie
Witamina K (fitometadion) wpływa na krzepnięcie krwi poprzez udział w syntezie niektórych czynników krzepnięcia krwi (czynniki krzepnięcia produkowane w wątrobie: II, VII, IX i X). Przy udziale fitometadionu dochodzi do przekształcenia tych czynników z postaci nieaktywnej w aktywną, wydzielaną do krwi przez komórki wątroby. Jest naturalną witaminą rozpuszczlną w tłuszczach i do jej wchłonięcia z przewodu pokarmowego niezbędna jest obecność soli kwasów żółciowych. Metabolity wydalane są z żółcią i moczem w postaci sprzężonej z kwasem glukuronowym. Działanie po podaniu doustnym następuje po 6-10 h, jednak pełny efekt farmakologiczny pojawia się z opóźnieniem najwcześniej po 24-48 h.
Działania niepożądane
Reakcje nadwrażliwości (uczucie gorąca, zawroty głowy, przejściowy spadek ciśnienia, wykwity). U chorych z niedoborem G-6-PD może wystąpić niedokrwistość hemolityczna.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na składniki preparatu.
Interakcje
Działa antagonistycznie w stosunku do doustnych leków przeciwzakrzepowych pochodnych kumaryny i warfaryny. Salicylany i niektóre antybiotyki (cefalosporyny) osłabiają działanie witaminy K.
Dawkowanie
Doustnie. Przedawkowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych: dorośli - dawka wstępna wynosi 10 mg, 30 mg lub wyjątkowo 50 mg; jeśli po 12-48 h nie ma efektu terapeutycznego należy rozważyć ponowne podanie leku. Hipoprotrombinemia spowodowana przez inne czynniki: dawka wstępna 10-30 mg; wielkość kolejnych dawek i częstość ich podawania należy ustalić w zależności od efektu klinicznego. Zapobiegawczo przed zabiegiem chirurgicznym u pacjentów obciążonych ryzykiem hipoprotrombinemii: 10-20 mg dziennie 5 dni przed operacją.
EXACYL
Wskazania do stosowania
Krwawienia związane z nadmierną fibrynolizą, przedawkowanie leków fibrynolitycznych, krwawienia z dróg rodnych po porodzie, poronieniach, nadmierne krwawienia miesiączkowe, krwawienia w chorobach nowotworowych, po prostatektomii, marskość wątroby, w przypadkach krwawień, zabiegów chirurgicznych, ekstrakcji zębów u chorych na hemofilię, niedokrwistość aplastyczna, krwawienia po zabiegach torakochirurgicznych.
Działanie
Silniej niż kwas aminoheksanowy działający środek hemostatyczny. Hamując bezpośrednio aktywatory plazminogenu (streptokinazę i inne lizokinazy), przeciwdziała fibrynolizie. Pośrednio wpływa na aktywatory tkankowe i urokinazę. Po 2-3 h osiąga maksymalne stężenie w krwi. Szybko też przenika do tkanek. W 90% w postaci czynnej, wydala się z moczem w ciągu 12 h.
Działania niepożądane
Niekiedy obserwuje się alergiczne odczyny skórne, nudności i wymioty, zawroty głowy i niedociśnienie ortostatyczne.
Przeciwwskazania
Zakrzepica żylna lub tętnicza, ciąża, niewydolność nerek, masywny krwiomocz.
Interakcje
Doustne środki antykoncepcyjne - wzrasta ryzyko zakrzepicy.
Dawkowanie
Dożylnie. Dorośli 2-4 g/dobę w dawkach podzielonych. Dzieci: 20 mg/kg m.c./dobę. Wstrzyknięcia należy wykonywać powoli z szybkością 1 ml/min.
CLEMASTINUM
Wskazania do stosowania
Leczenie chorób na tle alergicznym: szczególnie choroby skóry (zapalenie kontaktowe skóry, ostry i przewlekły wyprysk, świąd, pokrzywka, obrzęk Quinck'ego, rumień). Ponadto lek stosuje się w zapaleniu jamy nosowo-gardłowej, w naczynioruchowym nieżycie nosa oraz wspomagająco w astmie oskrzelowej i wstrząsie anafilaktycznym.
Działanie
Lek o działaniu przeciwhistaminowym, przeciwalergicznym, przeciwświądowym i przeciwobrzękowym. Nie wykazuje depresyjnego wpływu na o.u.n. i obwodowy układ nerwowy.
Działania niepożądane
Niekiedy zmęczenie, senność, upośledzenie koncentracji, suchość błony śluzowej jamy ustnej, nosa, gardła, nadwrażliwość na światło, zaburzenia żołądkowo-jelitowe. U dzieci może spowodować pobudzenie o.u.n.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na lek, ciąża, okres karmienia piersią, dzieci do 6 r.ż. Ostrożnie stosować u pacjentów z nadczynnością tarczycy, nadciśnieniem, jaskrą, astmą oskrzelową, przerostem gruczołu krokowego, owrzodzeniem żołądka; podczas leczenia nie wolno prowadzić pojazdów mechanicznych, obsługiwać maszyn ani pić alkoholu.
Interakcje
Z lekami nasennymi, przeciwhistaminowymi, przeciwbólowymi, narkotycznymi, trankwilizatorami, skopolaminą, alkoholem - działanie depresyjne na o.u.n.; z inhibitorami MAO nasila się działanie przeciwcholinergiczne i przeciwhistaminowe.
Dawkowanie
Dorośli: Tabletki - leczniczo: po 1 tabl. rano i wieczorem, w razie potrzeby dawkę można zwiększyć do 3-4 tabl. dziennie; zapobiegawczo: 1-2 tabl. dziennie w przypadku kataru siennego, w okresach zwiększonego zagrożenia zachorowaniami tego typu. Syrop - 10 ml rano i wieczorem.
Dzieci: Tabletki - dzieci 7-13 r.ż.: 1/2-1 tabl. rano i wieczorem. Syrop rano i wieczorem - dzieci 6 m.ż.-1 r.ż.: 1-2,5 ml; 1-4 r.ż.: 2,5-5 ml; 4-7 r.ż.: 5 ml; 7-13 r.ż.: 7,5 ml.
BETALOC ZOK
Wskazania do stosowania
Nadciśnienie tętnicze. Leczenie objawowej, przewlekłej niewydolności serca z zaburzoną czynnością lewej komory. Choroba niedokrwienna serca. Zapobieganie wystąpieniu nagłego zgonu sercowego lub ponownego zawału mięśnia sercowego u pacjentów po przebyciu ostrej fazy zawału. Zaburzenia rytmu serca, szczególnie w przypadku tachykardii nadkomorowych, ekstrasystolii pochodzenia komorowego i migotania przedsionków (w celu zwolnienia czynności komór). Czynnościowe zaburzenia pracy serca z napadowymi zaburzeniami rytmu. Profilaktyka migreny.
Działanie
Selektywny antagonista receptorów b1. Selektywność preparatu jest zależna od dawki, Dzięki zastosowaniu postaci leku ZOK, udało się zmniejszyć maksymalne stężenie leku we krwi, w porównaniu do tradycyjnych postaci tabletkowych. Zastosowanie tej postaci leku zwiększyło selektywność preparatu. Metoprolol ma niewielkie działanie stabilizujące błonę komórkową. b-adrenolityki wykazują ujemny wpływ inotropowy i chronotropowy. Metoprolol ogranicza lub hamuje działanie amin katecholowych na mięsień sercowy. W dawkach terapeutycznych metoprolol ma dużo mniejszy wpływ na skurcz mięśni oskrzeli w porównaniu do nieselektywnych b-adrenolityków. Może być stosowany równocześnie z b2-adrenomimetykami u pacjentów z objawami przewlekłej choroby obturacyjnej płuc. W mniejszym stopniu niż nieselektywne b-adrenolityki wpływa na uwalnianie insuliny i metabolizm węglowodanów. U pacjentów z nadciśnieniem tętniczym, preparat obniża ciśnienie tętnicze krwi przez całą dobę, zarówno w pozycji stojącej, leżącej, jak również podczas wykonywania wysiłku. U mężczyzn z umiarkowanym lub ciężkim nadciśnieniem tętniczym leczonych metoprololem, zaobserwowano zmniejszenie ryzyka nagłego zgonu sercowego. Nie zaobserwowano zaburzeń elektrolitowych w czasie leczenia metoprololem. W badaniu klinicznym z udziałem pacjentów z niewydolnością serca (zaliczanych do grupy II-IV wg NYHA) i frakcją wyrzutową poniżej 40 zaobserwowano zwiększenie przeżywalności pacjentów i zmniejszenie częstości hospitalizacji. W czasie długotrwałego leczenia preparatem zaobserwowano poprawę kontroli objawów niewydolności serca. U pacjentów z zaburzeniami rytmu serca metoprolol wpływa hamująco na pobudzenie układu współczulnego, dzięki czemu zmniejsza automatyzm komórek układu przewodzącego serca i czas przewodzenia w układzie przewodzącym. Zmniejsza ryzyko wystąpienia ponownego zawału mięśnia sercowego lub nagłego zgonu sercowego u pacjentów po zawale mięśnia sercowego. Po podaniu doustnym lek wchłania się całkowicie, w całym przewodzie pokarmowym, włącznie z okrężnicą. Biodostępność wynosi 30-40%. Substancja czynna jest uwalniana w sposób kontrolowany. Uwalnianie nie zależy od pH soku jelitowego i następuje ze stałą szybkością przez około 20 h. Postać farmaceutyczna ZOK zapewnia stałe stężenie i skuteczność metoprololu przez 24 h od przyjęcia leku. Metoprolol jest metabolizowany w wątrobie. Zidentyfikowano 3 główne metabolity, z których żaden nie wykazuje klinicznie istotnej aktywności b-adrenolitycznej. Około 5% podanej dawki jest wydalane z moczem w postaci nie zmienionej, pozostała część dawki jest wydalana w postaci metabolitów.
Działania niepożądane
Występują u około 10% pacjentów leczonych metoprololem. Ich występowanie i nasilenie są zależne zazwyczaj od wielkości dawki. Występujące często (>1/100): zmęczenie, ból i zawroty głowy, bradykardia, uczucie zimna w obwodowych częściach kończyn, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka lub zaparcia. Występujące rzadko (<1/100 i >1/1000): ból w klatce piersiowej, zwiększenie masy ciała, przemijające zaostrzenie objawów niewydolności serca, zaburzenia snu, parestezje, duszność, skurcz oskrzeli u pacjentów z astmą oskrzelową. Występujące w pojedynczych przypadkach (<1/1000): nadmierna potliwość, wypadanie włosów, zaburzenia smaku, przemijające zaburzenia libido, trombocytopenia, wydłużony czas przewodzenia przedsionkowo-komorowego, zaburzenia rytmu serca, obrzęki, omdlenia, koszmary senne, zaburzenia pamięci, splątanie, nerwowość, stany lękowe, omamy, depresja, skórne reakcje nadwrażliwości, zaostrzenie objawów łuszczycy, nadwrażliwość na światło, zwiększenie aktywności aminotransferaz, zapalenie wątroby, zaburzenia widzenia, szumy uszne. Pojedyncze doniesienia dotyczyły występowania bólów stawów.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na metoprolol lub inne b-adrenolityki oraz na pozostałe składniki preparatu. Wstrząs kardiogenny. Zespół chorego węzła zatokowego. Blok przedsionkowo-komorowy II° lub III°. Pacjenci z niestabilną, zdekompensowaną niewydolnością krążenia (obrzękiem płuc, niedokrwieniem narządów lub niedociśnieniem). Pacjenci leczeni krótkotrwale lub długotrwale lekami inotropowymi działającymi agonistycznie na receptory b-adrenergiczne. Nasilona bradykardia zatokowa lub niedociśnienie. Pacjentów z niewydolnością serca, u których pomiary ciśnienia krwi utrzymują się poniżej 100 mmHg, należy ponownie zbadać przed wdrożeniem leczenia metoprololem.
Interakcje
Nie należy stosować preparatu jednocześnie z następującymi lekami: pochodne kwasu barbiturowego - przyspieszają metabolizm metoprololu poprzez zwiększenie aktywności enzymatycznej; propafenon - zwiększenie stężenia metoprololu we krwi 2-5 razy; werapamil - równoczesne stosowanie może spowodować bradykardię i niedociśnienie, antagoniści kanału wapniowego i b-adrenolityki stosowane jednocześnie wzajemnie nasilają działanie hamujące przewodzenie w węźle zatokowo-przedsionkowym oraz czynność węzła zatokowego.
Stosowanie preparatu z następującymi lekami może powodować konieczność zmiany dawki tych leków: amiodaron - opisywano przypadki występowania istotnej klinicznie bradykardii; leki przeciwarytmiczne, grupa I - jednoczesne stosowanie może powodować sumowanie działania inotropowo ujemnego obydwu leków (ryzyko ciężkich zaburzeń hemodynamicznych), nie należy stosować jednocześnie tych dwóch grup leków u pacjentów z zespołem chorego węzła zatokowego lub patologią przewodnictwa przedsionkowo-komorowego; leki z grupy NLPZ - zmniejszenie skuteczności przeciwnadciśnieniowej leków b-adrenolitycznych; diltiazem - antagoniści kanału wapniowego i b-adrenolityki stosowane jednocześnie powodują wzajemne nasilenie działania hamującego przewodzenie przedsionkowo-komorowe oraz czynność węzła zatokowego; adrenalina - może wystąpić nadciśnienie tętnicze i bradykardia; fenylpropanolamia - zwiększenie ciśnienia skurczowego powyżej wartości uznawanych za prawidłowe; chinidyna - wpływa hamująco na metabolizm metoprololu u pacjentów, u których szybko zachodzą procesy hydroksylacji, powodując zwiększenie stężenia metoprololu we krwi i nasilenie blokady receptorów b-adrenergicznych; klonidyna - po nagłym odstawieniu klonidyny u pacjenta może wystąpić zwiększenie ciśnienia tętniczego, u pacjentów leczonych jednocześnie b-adrenolitykami podwyższenie ciśnienia może być większe; rifampicyna - może powodować przyspieszenie metabolizmu metoprololu, skutkiem czego może być zmniejszenie stężenia metoprololu we krwi. Zwiększenie stężenia metoprololu we krwi może wystąpić po zastosowaniu leków z grupy selektywnych antagonistów zwrotnego wychwytu serotoniny (np. fluoksetyna, sertralina, paroksetyna).
Dawkowanie
Doustnie. Preparat należy przyjmować raz na dobę, najlepiej rano. Nadciśnienie tętnicze: zalecana dawka wynosi 50-100 mg raz na dobę; u pacjentów, u których dawka 100 mg nie jest wystarczająco skuteczna, można zwiększyć dawkę leku lub dołączyć do leczenia inny lek obniżający ciśnienie tętnicze (najlepiej z grupy leków moczopędnych lub antagonistów kanału wapniowego z grupy dihydropirydyny). Choroba niedokrwienna serca: zalecana dawka wynosi 100-200 mg raz na dobę, w razie potrzeby dawkę można zwiększyć lub dołączyć do leczenia leki z grupy nitratów. Leczenie wspomagające w przewlekłej niewydolności serca: leczenie można rozpocząć u pacjentów ze stabilną niewydolnością serca, pacjent nie powinien mieć zaostrzeń niewydolności serca w ciągu ostatnich 6 tyg., a leczenia podstawowego nie należy zmieniać w ciągu ostatnich 2 tyg.; po rozpoczęciu leczenia niewydolności serca b-adrenolitykami może wystąpić przemijające zaostrzenie objawów choroby, w przypadku zaostrzenia objawów u części pacjentów jest możliwe kontynuowanie leczenia, natomiast u części pacjentów konieczne jest odstawienie b-adrenolityków; leczenie pacjentów z ciężką niewydolnością serca (z grupy IV wg NYHA) należy prowadzić pod kontrolą specjalistów z dużym doświadczeniem w leczeniu ciężkiej niewydolności serca. Stabilna niewydolność serca (z grupy II wg NYHA): zalecana dawka początkowa wynosi 25 mg raz na dobę, dawkę początkową należy stosować przez pierwsze 2 tyg. leczenia, po tym czasie dawkę można zwiększyć do 50 mg raz na dobę, dawkę leku można podwajać co kolejne 2 tyg. do dawki 200 mg, w leczeniu długotrwałym zalecana dawka wynosi 200 mg raz na dobę. Stabilna niewydolność serca (z grupy III i IV wg NYHA): zalecana dawka początkowa wynosi 12,5 mg (1/2 tabl. 25 mg) raz na dobę, dawkę należy ustalić indywidualnie dla każdego pacjenta pod ścisłą kontrolą lekarską, po 1-2 tyg. dawkę leku można zwiększyć do 25 mg raz na dobę, po kolejnych 2 tyg. dawkę można zwiększyć do 50 mg raz na dobę, u pacjentów, którzy dobrze tolerują leczenie dawkę leku można podwajać co kolejne 2 tyg. do dawki maksymalnej 200 mg raz na dobę. U pacjentów, u których wystąpi bradykardia i/lub niedociśnienie konieczne może być zwiększenie dawki innych leków stosowanych w niewydolności serca lub zmniejszenie dawki metoprololu. Zaburzenia rytmu serca: zalecana dawka wynosi 100-200 mg raz na dobę, w razie konieczności dawkę leku można zwiększyć. Zapobieganie nagłej śmierci sercowej i wystąpieniu ponownego zawału mięśnia sercowego u pacjentów po przebyciu ostrej fazy zawału: zalecana dawka podtrzymująca wynosi 200 mg raz na dobę. Czynnościowe zaburzenia pracy serca z napadowymi zaburzeniami rytmu: zalecana dawka wynosi 100 mg raz na dobę, w razie konieczności dawkę można zwiększyć. Profilaktyka migreny: zalecana dawka wynosi 100-200 mg raz na dobę.
Tabletki mogą być dzielone na pół. Tabletek nie należy żuć ani kruszyć.
Ciąża i karmienie piersią
Metoprolol może wywołać niepożądane objawy u płodu lub noworodka, np. bradykardię - nie zaleca się stosowania w ciąży lub okresie karmienia piersią, chyba że lekarz zaleci jego stosowanie.
Uwagi
Lek należy stosować ostrożnie u pacjentów z chromaniem przestankowym, ciężką niewydolnością nerek, w ciężkim stanie ogólnym, szczególnie jeżeli jednym z objawów jest kwasica metaboliczna. Należy zachować środki ostrożności, stosując preparat równocześnie z preparatami naparstnicy. U pacjentów z dławicą Prinzmetala nie należy stosować nieselektywnych b-adrenolityków, natomiast leki z grupy selektywnych b-adrenolityków należy stosować z zachowaniem szczególnej ostrożności. Stosowanie leków z grupy selektywnych b1-adrenolityków u pacjentów z astmą oskrzelową lub innymi przewlekłymi obturacyjnymi chorobami płuc powoduje konieczność równoczesnego podawania leków rozszerzających oskrzela. U pacjentów otrzymujących jednocześnie selektywne b1-adrenolityki i leki z grupy agonistów receptorów b2 często jest konieczne zwiększenie dawki agonistów receptorów b2. U pacjentów z rozpoznaniem guza chromochłonnego nadnerczy lek należy podawać ostrożnie, rozważając równoczesne zastosowanie leku a-adrenolitycznego. Dane kliniczne dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności leczenia b1-adrenolitykami pacjentów z ciężką, stabilną niewydolnością serca (z grupy IV wg NYHA) są ograniczone, w związku z tym leczenie b1-adrenolitykami w tej grupie pacjentów powinni prowadzić specjaliści z dużym doświadczeniem w leczeniu ciężkiej niewydolności serca. Do badań klinicznych dotyczących leczenia niewydolności serca nie byli kwalifikowani pacjenci z objawami niewydolności serca w przebiegu zawału mięśnia sercowego i z niestabilną niedokrwienną serca. Nie ma w związku z tym danych klinicznych dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności leczenia metoprololem w tej grupie pacjentów. Doświadczenia ze stosowaniem preparatu u dzieci są ograniczone.
DIGOXIN
Wskazania do stosowania
Migotanie przedsionków z szybką czynnością komór, zwłaszcza w przebiegu niewydolności mięśnia sercowego. Zaawansowana niewydolność mięśnia sercowego w skojarzeniu z innymi lekami.
Działanie
Glikozyd nasercowy otrzymany z naparstnicy wełnistej (Digitalis lanata), pochodna glikozydu macierzystego - lanatosidu C. Wywiera wpływ na serce poprzez działanie inotropowe i tonotropowe dodatnie a chronotropowe, dromotropowe ujemne. Wywiera ponadto dodatnie działanie batmotropowe. Zwiększa siłę skurczu mięśnia serca, skraca czas jego trwania, wydłużeniu ulegają przerwy pomiędzy skurczami, co ułatwia napływ żylny. Zwalnia czynność serca poprzez bezpośredni hamujący wpływ na węzeł zatokowy, oraz przez pobudzenie receptorów nerwu błędnego. Hamuje i zwalnia przewodzenie przedsionkowo-komorowe. Powoduje wzrost pobudliwości pozazatokowych ośrodków bodźcotwórczych. O stanie wysycenia glikozydami świadczy miseczkowaty kształt odcinka ST w elektrokardiogramie, ponadto ulega wydłużeniu odcinek PQ, skróceniu odcinek QT. Lek kurczy naczynia jamy brzusznej. Z przewodu pokarmowego wchłania się dobrze - w około 60-80%. Po podaniu doustnym początek działania występuje po 1 h, maksymalne działanie po 6 h. T0,5 wynosi 36 h. Lecznicze stężenie digoksyny we krwi wynosi 0,8-1,6 ng/ml, toksyczne 2-2,4 ng/ml. Wydala się w czasie około 1 tygodnia w 80% z moczem.
Działania niepożądane
Występują głównie przy przedawkowaniu lub nadwrażliwości. Osłabienie łaknienia, nudności, wymioty, biegunka, znaczna bradykardia, blok I°, II° i III°, różnorodne, niekiedy niebezpieczne zaburzenia rytmu serca, takie jak ekstrasystolia komorowa, bi- trigeminia, pobudzenia wieloogniskowe, złożone, pary, salwy, częstoskurcz komorowy; rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe; podwsierdziowe niedokrwienie mięśnia serca; zaburzenia neurologiczne, takie jak bóle i zawroty głowy, senność, dezorientacja, majaczenia, widzenie przedmiotów w żółtym lub zielonym kolorze, wysypki skórne. Hipokaliemia nasila powstawanie zaburzeń rytmu, a hiperkaliemia nasila zaburzenia przewodzenia. Objawy toksyczne występują przy stężeniu digoksyny w surowicy powyżej 2 ng/ml. W razie przedawkowania lub zatrucia stosuje się preparaty potasu, fenytoinę, w stanach zagrożenia życia specyficzne przeciwciała immunizowanych owiec - Digitalis Antidot BM.
Przeciwwskazania
Bradykardia, zespół chorego węzła zatokowego, blok przedsionkowo-komorowy II°, III°, komorowe zaburzenia rytmu, szczególnie częstoskurcz komorowy, migotanie komór, zespół WPW, kardiomiopatia przerostowa ze zwężeniem drogi odpływu lewej komory np. podzastawkowe zwężenie aorty. Hipokaliemia. Hiperkalcemia. Nadwrażliwość na glikozydy naparstnicy.
Interakcje
Chinidyna, b-blokery, niektóre leki przeciwnadciśnieniowe np. rezerpina, guanetydyna, leki moczopędne prowadzące do hipokaliemii, preparaty wapnia, hormony steroidowe nasilają toksyczne działanie leku. Fenytoina, fenylbutazon, leki zobojętniające kwas żołądkowy, metoklopramid, neomycyna, barbiturany (szczególnie fenobarbital) osłabiają jego działanie. Werapamil, diltiazem i kaptopryl mogą podwyższyć stężenie glikozydów we krwi. Sukcynylocholina, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne mogą nasilać zaburzenia rytmu; sympatykomimetyki, leki hamujące fosfodiesterazę mogą nasilać komorowe zaburzenia rytmu. Preparaty cholestyraminy, kolestypol, kaolin, pektyny zaburzają wchłanianie glikozydów w przewodzie pokarmowym.
Dawkowanie
Indywidualne, zależne od stanu pacjenta. Doustnie. Dorośli: szybkie nasycenie polega na podaniu dawki 0,5-0,75 mg i następnie 0,125-0,375 mg co 6-8 h, do uzyskania klinicznej poprawy; łączna dawka nasycająca dla pacjenta o m.c. 70 kg wynosi 0,75-1,25 mg; dawka podtrzymująca 0,25-0,5 mg/dobę (1-2 tabl.). Dzieci 3-6 r.ż.: łączna dawka nasycająca 30-40 µg/kg, dawka podtrzymująca - 25-35% dawki nasycającej; 6-11 r.ż.: łączna dawka nasycająca 20-35 µg/kg, dawka podtrzymująca - 25-35% dawki nasycającej; od 11 r.ż.: łączna dawka nasycająca 10-15 µg/kg, dawka podtrzymująca - 25-35% dawki nasycającej. Stopniowe nasycenie polega na podaniu od razu dawki podtrzymującej. Stabilizacja stężenia w surowicy w tym przypadku następuje najwcześniej po 7-11 dniach.
CORDARONE
Wskazania do stosowania
Komorowe i nadkomorowe zaburzenia rytmu, w których inne leki przeciwarytmiczne są nieskuteczne lub przeciwwskazane, zaburzenia rytmu w przebiegu zespołu WPW, częstoskurcz komorowy, nawracające migotanie komór, migotanie przedsionków.
Działanie
Lek przeciwarytmiczny klasy III, przedłużający czas trwania potencjału czynnościowego i okresu refrakcji w komórkach mięśnia sercowego. Działa ujemnie chronotropowo, posiada aktywność adrenolityczną, zmniejsza zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen, prawdopodobnie wpływa rozszerzająco na naczynia wieńcowe. Zawiera jod i może powodować zaburzenia czynności tarczycy. Nie wywiera szybkiego efektu przeciwarytmicznego. Nawet po podaniu dożylnym działanie jest stosunkowo powolne. W 97% wiąże się z białkami osocza, następnie kumuluje się w tkance mięśniowej i tłuszczowej, z których eliminowany jest bardzo powoli. T0,5 wynosi 61 dni. Metabolizowany głównie w wątrobie, wydalany z żółcią. Ulega krążeniu wątrobowo-jelitowemu. Nawet po całkowitym odstawieniu leku jego działanie utrzymuje się przez 10-45 dni. Przechodzi przez barierę krew-łożysko i do mleka matki.
Działania niepożądane
Spadek ciśnienia tętniczego, rzadko zaburzenia rytmu, zapalenie żył w miejscu wlewu, nudności, wymioty, zaburzenia łaknienia, zaparcia, nadczynność lub niedoczynność tarczycy; po stosowaniu dużych dawek odkładanie depozytów w rogówce, nacieki płucne i zwłóknienie płuc; uszkodzenie miąższu wątroby, zawroty głowy, drżenia, parestezje, zaburzenia snu, skórne odczyny alergiczne, trombocytopenia, zapalenie najądrzy, nadwrażliwość na światło słoneczne, zmiany w zapisie EKG. Zaburza oznaczanie stężenia T3 i T4.
Przeciwwskazania
Bradykardia zatokowa, blok przedsionkowo-komorowy, zaburzenia czynności tarczycy, nadwrażliwość na jod, porfiria, hipokaliemia, ciąża, okres karmienia piersią, ostrożnie w zaburzeniach przewodzenia, u noworodków.
Interakcje
Możliwe nasilenie działania kardiodepresyjnego i ujemnego chronotropowego z innymi lekami przeciwarytmicznymi, antagonistami wapnia i b-blokerami. Zwiększa stężenie digoksyny we krwi. Nasila działanie antykoagulacyjne antagonistów witaminy K. Nie stosować łącznie z inhibitorami MAO. W czasie leczenia należy się chronić przed działaniem promieni słonecznych.
Dawkowanie
Dożylnie: we wlewie w 5% roztworze glukozy, w czasie 20-120 min, 5 mg/kg m.c./dobę, maksymalnie 1,2 g/dobę pod kontrolą EKG.
RYTMONORM
Wskazania do stosowania
Objawowe i wymagające leczenia nadkomorowe zaburzenia rytmu serca, jak np. częstoskurcz węzła przedsionkowo-komorowego, częstoskurcze nadkomorowe w zespole WPW lub napadowe migotanie przedsionków. Objawowe i wymagające leczenia zaburzenia rytmu serca, typu częstoskurczu komorowego, jeśli mogą stanowić zagrożenie dla życia pacjenta.
Działanie
Lek przeciwarytmiczny, należący do klasy Ic wg klasyfikacji Vanghan-Williams'a. Blokuje szybki kanał sodowy, zmniejsza prędkość fazy 0 (szybkiej depolaryzacji) potencjału czynnościowego, nie wywiera wpływu na czas jego trwania. Wykazuje również cechy blokera receptorów b-adrenergicznych i słabego antagonisty wapnia. Podwyższa próg pobudliwości, hamuje powstawanie pobudzeń i ich przewodzenie w obrębie przedsionków i komór, wydłuża okres refrakcji komórek. Działanie preparatu następuje po około 30 min, maksymalne działanie - po 2-3 h, działanie przeciwarytmiczne leku utrzymuje się przez 8 h.
Działania niepożądane
Szczególnie przy stosowaniu większej dawki początkowej mogą wystąpić zaburzenia żołądkowo-jelitowe (m.in. brak łaknienia, nudności, wymioty, uczucie pełności, zaparcia, uczucie suchości w jamie ustnej, gorzki smaki zaburzenia czucia w ustach) oraz parestezje, zaburzenia widzenia i zawroty głowy. Niekiedy, szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku może dojść do hipotonii ortostatycznej. Może wystąpić bradykardia, blok zatokowo-przedsionkowy, blok przedsionkowo-komorowy, blok odnóg pęczka Hisa; w bardzo rzadkich przypadkach trzepotanie lub migotanie komór. Rzadko występują uczucie zmęczenia, ból głowy, zaburzenia psychiczne (splątanie, koszmary nocne, zaburzenia snu), w wyjątkowych przypadkach - w przypadku przedawkowania leku - obserwowano drgawki. Rzadko występują również objawy pozapiramidowe, alergiczne zmiany skórne. Sporadycznie obserwowano niezależne od dawki przypadki odwracalnej cholestazy. W pojedynczych przypadkach obserwowano odwracalną leukopenię, granulocytopenię, trombocytopenię, agranulocytozę.Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na propafenon lub pozostałe składniki preparatu. Jawna niewydolność mięśnia sercowego. Wstrząs kardiogenny (z wyłączeniem wstrząsu spowodowanego arytmią). Ciężka bradykardia. Znaczne zaburzenia przewodzenia (blok zatokowo-przedsionkowy, blok przedsionkowo-komorowy II i III°, bloki odnóg pęczka Hisa). Niewydolność węzła zatokowego (zespół chorej zatoki, zespół bradykardia-tachykardia). Ciężka hipotonia. Znaczne zaburzenia elektrolitowe. Ciężka obturacyjna choroba płuc. Miastenia. Lek nie powinien być stosowany w ciągu pierwszych 3 mies po zawale mięśnia sercowego i przy ograniczonej wydolności serca (frakcja wyrzutowa lewej komory < 35%), oprócz pacjentów z zagrażającymi życiu zaburzeniami rytmu serca typu częstoskurczu komorowego. W ciąży (szczególnie w I trymestrze) i okresie karmienia piersią stosować jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności. Ostrożnie stosować w niewydolności wątroby i nerek oraz u pacjentów w podeszłym wieku.
Interakcje
Nasilenie działania propafenonu może wystąpić przy jednoczesnym stosowaniu środków miejscowo znieczulających, innych leków przeciwarytmicznych, leków powodujących zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego (np. leki b-adrenolityczne, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne). Obserwowano przypadki zwiększenia stężenia propranololu, metoprololu, dezipraminy, cyklosporyny i digoksyny we krwi po jednoczesnym podaniu z propafenonem. Opisano zwiększenie stężenia propafenonu we krwi przy równoczesnym stosowaniu cymetydyny lub chinidyny. Przy równoczesnym podawaniu propafenonu z fenobarbitalem lub rifampicyną może dojść do zmniejszenia stężenia leku we krwi. Istnieje możliwość wystąpienia interakcji propafenonu z doustnymi lekami przeciwkrzepliwymi - nasilenie działania przeciwkrzepliwego (konieczna jest kontrola czasu krzepnięcia).
Dawkowanie
Dawkowanie powinno być indywidualne. Dobieranie indywidualnej dawki powinno odbywać się pod nadzorem kardiologicznym, przy wielokrotnej kontroli EKG i ciśnienia tętniczego. W przypadku poszerzenia zespołu QRS (o ponad 20%) lub wydłużenia skorygowanego czasu QT należy zmniejszyć dawkę lub zaprzestać jej podawania do czasu normalizacji EKG.
Doustnie u pacjentów o m.c. około 70 kg: zazwyczaj 450-600 mg na dobę w 2-3 dawkach. Niekiedy konieczne jest zwiększenie dawki do 900 mg na dobę w 3 dawkach. W przypadku pacjentów z mniejszą masą ciała dawkę dobową należy odpowiednio zmniejszyć. U pacjentów w podeszłym wieku zaleca się bardzo ostrożne dobieranie dawki.
ADENOCOR
Wskazania do stosowania
Szybkie przywrócenie rytmu zatokowego w napadowym częstoskurczu nadkomorowym (w tym z niewydolnością serca i niskim ciśnieniem tętniczym). Elektrokardiograficzna diagnostyka tachykardii (ułatwienie oceny aktywności elektrycznej przedsionków, ustalenie miejsca bloku przedsionkowo-komorowego, niektóre zespoły preekscytacji). Stosowana również w schemacie CPR (resuscytacji krążeniowo-oddechowej) z powyższych wskazań. Ostra porfiria przerywana.
Działanie
Naturalny nukleozyd purynowy o działaniu przeciwarytmicznym. Podany dożylnie wykazuje przemijające ujemne działanie dromotropowe na węzeł przedsionkowo-komorowy, blokuje mechanizm re-entry, co powoduje powrót rytmu zatokowego u pacjentów z napadowym częstoskurczem nadkomorowym. Adenozyna występuje we wszystkich komórkach organizmu; prawdopodobnie odgrywa istotną rolę w odpowiedzi (rozszerzeniu) naczyń wieńcowych na niedokrwienie, w zwiększonej ilości uwalniana jest przez niedokrwione komórki, co jako mechanizm obronny wiąże się być może z występowaniem bólu dusznicowego. Nie jest skuteczna w migotaniu i trzepotaniu przedsionków (węzeł przedsionkowo-komorowy nie stanowi tu części obwodu re-entry). W dużych dawkach zmniejsza naczyniowy opór obwodowy i obniża ciśnienie tętnicze. Charakteryzuje się bardzo krótkim okresem półtrwania (in vitro - < 10 s, in vivo prawdopodobnie mniej); jest enzymatycznie rozkładana w osoczu przez dezaminazę adenozyny. Niewydolność nerek lub wątroby nie wpływają na działanie i eliminację leku.
Działania niepożądane
Często: zaczerwienienie twarzy, duszność, skurcz oskrzeli, ucisk w klatce piersiowej, nudności, zawroty głowy. Rzadko: dyskomfort, poty, kołatanie serca, hiperwentylacja, uczucie pieczenia, ociężałości, zaburzenia widzenia, lęk, ból w klatce piersiowej, pleców, szyi, metaliczny smak w ustach, spadek ciśnienia tętniczego. Objawy zazwyczaj ustępują po 1-2 min. Sporadycznie: przetrwała bradykardia (wymagająca elektrostymulacji), różnorodne zaburzenia rytmu w chwili przywrócenia lekiem rytmu zatokowego (przedwczesne skurcze komorowe, przedwczesne skurcze przedsionków, tachykardia lub bradykardia zatokowa, zahamowania zatokowe, bloki zatokowe lub P-K), zaburzenie pobudliwości komór z możliwością wystąpienia migotania komór.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na adenozynę. Blok przedsionkowo-komorowy II° i III° lub niewydolność węzła zatokowego (z wyjątkiem chorych z rozrusznikiem serca). Astma; jednoczesne zastosowanie dipirydamolu. Należy zachować ostrożność u chorych z: migotaniem/trzepotaniem przedsionków i dodatkową drogą przewodzenia, wydłużonym odstępem Q-T (wrodzonym, metabolicznym, polekowym), przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. W odniesieniu do kobiet w ciąży - lek prawdopodobnie nie wywiera szkodliwego działania na płód; w okresie karmienia piersią teoretycznie nie powinien mieć znaczenia dla karmionego niemowlęcia. Powyższe przesłanki oparte są na bardzo krótkim okresie półtrwania leku we krwi, brak jednak doświadczeń klinicznych: producent zastrzega - stosować jedynie w sytuacjach koniecznych.
Interakcje
Dipirydamol, jako inhibitor wychwytu adenozyny, znacznie (około 4-krotnie) nasila jej działanie. Mogą wystąpić interakcje z lekami o działaniu dromotropowo-ujemnym. Metyloksantyny (teofilina, kofeina) działają antagonistycznie do adenozyny - do uzyskania efektu leczniczego może być konieczne zastosowanie większych dawek lub adenozyna może okazać się nieskuteczna. Atropina nie blokuje działania adenozyny. U chorych leczonych karbamazepiną wzrasta ryzyko wystąpienia bloków przewodzenia.
Dawkowanie
Dorośli: zazwyczaj 6-12 mg. Producent zaleca schemat: dawka wstępna - 3 mg; druga dawka (jeśli po pierwszej nie doszło do ustąpienia częstoskurczu w ciągu 1-2 min) - 6 mg; trzecia dawka (wskazania jw.) - 12 mg. Lek należy podać w szybkim (do 2 s) wstrzyknięciu dożylnym; nie przekraczać dawki 12 mg w krótkim odstępie czasu. Dzieci: od 0,0375 do 0,25 mg/kg m.c./dawkę; sposób dawkowania analogicznie jak u dorosłych. Wg danych z piśmiennictwa zalecane dawki w jednorazowym wstrzyknięciu dożylnym dla dzieci <10 kg m.c. wynoszą 0,25-0,5 mg/kg m.c.; dla dzieci >10 kg m.c. - 2-5 mg; dla dzieci starszych i młodzieży - 5-10 mg.
Ciąża i karmienie piersią
Stosowanie leku podczas ciąży i w okresie karmienia tylko w przypadku bezwzględnej konieczności. Lek prawdopodobnie nie wywiera szkodliwego wpływu na płód i teoretycznie nie powinien mieć znaczenia dla karmionego niemowlęcia - brak jednak doświadczeń klinicznych.
Uwagi
Lek stosowany w lecznictwie zamkniętym. O zastosowaniu leku podczas ciąży i w okresie karmienia decyduje lekarz. Preparatu nie wolno podawać łącznie z teofiliną lub kofeiną. Nie wolno podawać pacjentów z blokiem serca II lub III stopnia, zaburzenia impulsu w węźle przedsionkowo-komorowym, astmę, podwyższone ciśnienie śródczaszkowe. Nie ma konieczności zmieniania dawki u pacjentów w podeszłym wieku. Preparat należy stosować w warunkach intensywnego nadzoru medycznego z możliwością monitorowania kardiograficznego i użyciu sprzętu do resuscytacji krążeniowo-oddechowej.
DOPAMINA
Wskazania do stosowania
Wstrząs (zwłaszcza powikłany przednerkową niewydolnością nerek): septyczny, kardiogenny, urazowy; chorzy po zabiegach kardiochirurgicznych, niewydolność mięśnia sercowego. W niektórych postaciach wstrząsu stosowana jednocześnie z dobutaminą i/lub lekami rozszerzającymi naczynia krwionośne (nitrogliceryną, nitroprusydkiem sodu).
Działanie
Syntetyczny odpowiednnik endogennej katecholaminy - dopaminy, w organizmie syntetyzowanej głównie w o.u.n. przez dekarboksylację L-DOPA. W organizmie występuje głównie we włókanch sympatycznych, płucach, miokardium i nadnerczach; jest naturalnym prekursorem noradrenaliny i ważnym neuroprzekaźnikiem w o.u.n. (głównie w układzie pozapiramidowym). Działa przez stymulację receptorów adrenergicznych, w zależności od podanej dawki. W tzw. dawkach niskich (1-4 µg/kg m.c./1 min) - głównie przez stymulację receptorów b1-adrenergicznych zwiększając kurczliwość mięśnia sercowego, objętość wyrzutową, nieznacznie zwiększając częstość skurczów, oraz przez stymulację receptorów dopaminergicznych w naczyniach nerkowych i krezkowych - co zwiększa przepływ przez te naczynia. Efektem jest wzrost diurezy (zwłaszczza u chorych ze zmniejszonym przepływem nerkowym). W zakresie tzw. dawek średnich (5-10 µg/kg m.c./1 min) działa zarówno na receptory b1 jak i aadrenergiczne: wyraźniej zaznacza się wpływ na serce (inotropowo i chronotropowo dodatni) i na naczynia krwionośne - zwiększa ciśnienie tętnicze (wzrasta głównie ciśnienie skurczowe; zwiększa się amplituda ciśnienia), poprawia się przepływ przez naczynia wieńcowe. W zakresie dawek tzw. wysokich (powyżej 10 µg/kg m.c./1 min.) przeważa efekt działania na receptory aadrenergiczne: silny efekt kurczący naczynia, wzrost ciśnienia tętniczego i spadek perfuzji tkankowej (w tym możliwy spadek perfuzji wieńcowej), przyspieszenie akcji serca. Całkowity opór obwodowy w zależności od zastosowanej dawki: spada - w fazie rozszerzenia naczyń trzewnych i nerkowych, wzrasta wraz ze wzrostem oporu obwodowego i poprawą rzutu serca. W organizmie szybko rozkładana przez MAO i metylotransferazę katecholową (COMT) do nieaktywnych metabolitów wydalanych z moczem. Po zastosowaniu w postaci wlewu dożylnego efekt działania występuje po 1-2 minutach, ustaje szybko po zaprzestaniu wlewu. T0,5 wynosi około 1,7 minuty.
Działania niepożądane
Przy zastosowaniu dużych dawek mogą wystąpić zaburzenia rytmu serca, upośledzenie przepływu obwodowego, nadmierny wzrost oporu obwodowego; u chorych z chorobą wieńcową - bóle wieńcowe. Przypadkowe podanie poza naczynie żylne może spowodować miejscową martwicę tkanek (zaleca się ostrzyknięcie miejscowo 10 ml 0,9% NaCl + 5 - 10 mg fentolaminy).
Przeciwwskazania
Feochromocytoma, tyreotoksykoza. Ostrożnie stosuje się przy jednocześnie występujących komorowych zaburzeniach rytmu i częstoskurczu napadowym, przeroście gruczołu krokowego. Producent zastrzega: podawania leku nie przedłużać ponad 48-60 h.
Interakcje
Inhibitory MAO nasilają działanie dopaminy. Uważa się, że korzystny efekt naczyniorozszerzający naczynia nerkowe dopaminy (poprzez receptory dopaminergiczne) może być znoszony przez dehydrobenzperidol, metoklopramid, cymetydynę.
Roztwór dopaminy ulega inaktywacji w środowisku zasadowym - nie łączyć z roztworami zasadowymi (o pH > 8,0). Jako rozpuszczalnika do przygotowania wlewu można używać roztworu fizjologicznego chlorku sodu lub 5% glukozy.
Dawkowanie
W zależności od wskazań i stanu pacjenta: dorośli i dzieci wyłącznie dożylnie, we wlewie kroplowym po rozcieńczeniu 0,9% roztworem soli fizjologicznej lub 5% roztworem glukozy w dawce 0,5-10 µg/kg m.c./min.
DOBUTAMINA
Wskazania do stosowania
Różne postacie wstrząsu i niewydolności krążenia (niewydolność lewo- i prawokomorowa, zawał mięśnia sercowego, wstrząs kardiogenny, zespół małego rzutu), okres okołooperacyjny w kardiochirurgii, w diagnostce poprzedzającej zabiegi kardiochirurgiczne i w diagnostyce wad serca.
Działanie
Syntetyczna amina katecholowa o działaniu agonistycznym na receptor b1-adrenergiczny. Nie wpływa na uwalnianie endogennej noradrenaliny. Wykazuje silne działanie inotropowe dodatnie na mięsień sercowy, słabsze od dopaminy działanie chronotropowe i arytmogenne (ułatwia przewodnictwo przedsionkowo-komorowe). Poprawia kurczliwość mięśnia sercowego, zwiększa rzut serca i indeks sercowy z minimalnym wpływem na częstość akcji serca, zmniejsza obciążenie następcze, zmniejsza ciśnienie napełniania lewej komory, zmniejsza płucny opór naczyniowy - poprawia przepływ płucny, poprawia przepływ wieńcowy (wtórnie do spadku oporu przepływu naczyń wieńcowych) oraz utlenowanie mięśnia sercowego w stanach niedokrwienia, zwiększa przepływ nerkowy proporcjonalnie do poprawy rzutu serca. Nie wpływa w wyraźny sposób na naczynia krwionośne, nie powoduje wzrostu oporu obwodowego (w niektórych sytuacjach klinicznych może występować spadek obwodowego opru naczyniowego). Nie wykazuje działania na receptory dopaminergiczne, nie rozszerza naczyń nerkowych i krezkowych, wykazuje słabsze działanie na receptory b2 i a-adrenergiczne. Istotny wpływ na częstość akcji serca (wzrost) obserwuje się w dawkch powyżej 15 µg/1 kg/min. Stosowana wyłącznie dożylnie we wlewie ciągłym, szybko inaktywowana w organizmie (głównie do nieaktywnej 3-O-metylodobutaminy o okresie połowiczego rozpadu około 1,9 h). Metabolity są wydalane w około 67% z moczem, 30-35% z żółcią, w kale stwierdzano do 20% metabolitów co może świadczć o częściowym wchłanianiu zwrotnym metabolitów. T0,5 wynosi około 2 min.
Działania niepożądane
Zastosowana w dużych dawkach w ostrej fazie zawału mięśnia sercowego może spowodować nadmierne przyspieszenie akcji serca i pogorszenie perfuzji wieńcowej. Mogą wystąpić; nudności, wymioty, przyspieszenie akcji serca, ból w klatce piersiowej. U pacjentów z migotaniem przedsionków może wystąpić przyspieszenie rytmu komorowego.
Przeciwwskazania
Bezwzględnych - brak. Należy zachować ostrożność przy stosowaniu w przypadku kardiomiopatii przerostowej z objawami podzastawkowego zwężenia aorty, innych zwężeniach drogi odpływu z lewej komory, w ostrej fazie zawału mięśnia sercowego. Ciąża - w badaniach doświadczalnych na zwierzętach nie stwierdzono wpływu dobutaminy na rozrodczość ani działania teratogennego; niebezpieczeństwo użycia u ciężarnych kobiet nie jest znane.
Interakcje
U pacjentów leczonych b-blokerami może wystąpić osłabienie efektu działania lub wzrost obwodowego oporu naczyniowego. Może być łączona z innymi lekami (w tym z: dopaminą, nitrogliceryną, nitroprusydkiem sodu); po zastosowaniu łącznie z nitroprusydkiem sodu obserwowano korzystny wzrost objętości minutowej serca i spadek ciśnienia zaklinowania w tętnicy płucnej); w przypadku przyspieszenia rytmu komorowego u pacjentów z migotaniem przedsionków może być stosowana łącznie z digoksyną.
Nie łączyć z roztworami zasadowymi.
Dawkowanie
W zależności od wskazań: zazwyczaj w dawce początkowej 2,5-10 µg/kg m.c./min, modyfikując dawkę w zależności od reakcji chorego; w wybranych sytuacjach klinicznych dawkę można zwiększyć maksymalnie do 40 µg/kg m.c./min. Dzieci: od 2,5-5 µg/kg m.c./min. Lek do stosowania w postaci ciągłego wlewu dożylnego, po rozcieńczeniu. Do przygotowania roztworu można stosować: 0,9% lub 0,45% NaCl, 5% roztwór wodny glukozy, 2,5% lub 5% roztwór Ringera buforowany mleczanem sodu, 2,5% roztwór glukozy w 0,45% NaCl, 5% roztwór glukozy w 0,9% NaCl.
NITRACOR
Wskazania do stosowania
Dusznica bolesna niestabilna. Zawał mięśnia sercowego. Ostry obrzęk płuc. Przełom nadciśnieniowy przebiegający z lewokomorową niewydolnością krążenia. Hipotensja kontrolowana.
Działanie
Lek o silnym i krótkotrwałym działaniu rozkurczającym na mięśnie gładkie, głównie naczyń krwionośnych. Mechanizm działania związany jest z bezpośrednim wpływem jonów NO w obecności grup SH oraz prawdopodobnym wpływem na kanały wapniowe. Tlenek azotu aktywuje cyklazę guanulową doprowadzając do wzrostu śródkomórkowego cGMP, co powoduje aktywację zależnej od cGMP kinazy białkowej, spadek fosforylacji łańcuchów lekkich miozyny, obniżenie stężenia wolnych jonów wapnia w komórce i relaksację komórek mięśni gładkich. Do komórek nitraty wnikają w postaci nie zmienionych cząsteczek prawdopodobnie za pośrednictwem receptorów przez połączenie z grupami sulfhydrylowymi. W komórkach mięśni gładkich w szlaku enzymatycznym przy udziale reduktazy glutationu i tioli jako donorów grup SH dochodzi do redukcji do nitrozotiolu uwalniającego NO. Na szlaku nieenzymatycznym (również z udziałem tioli) nie występuje aktywacja cyklazy guanylowej, ponieważ nie powstaje NO lecz jony azotanowe i azotynowe. Nitrogliceryna powoduje: rozszerzenie naczyń krwionośnych układu żylnego, przez co zmniejsza się ciśnienie napełniania serca, zmniejsza obciążenie wstępne i ciśnienie późnorozkurczowe lewej komory oraz ciśnienie w tętnicy płucnej; zmniejszenie oporu obwodowego i obciążenia następczego, przez co zmniejsza się praca i wydatek energetyczny mięśnia sercowego; zmniejszenie oporu przepływu wieńcowego, zwiększenie przepływu wieńcowego (może też powodować korzystną redystrybucję przepływu wieńcowego do strefy podwsierdziowej) i rozszerzenie naczyń wieńcowych; zmniejszenie zużycia tlenu przez mięsień sercowy. Skutkiem powyższych działań: w niewydolności wieńcowej - zmniejsza się niedotlenienie mięśnia sercowego; w niewydolności krążenia - poprawia się objętość minutowa. Nie wywiera bezpośredniego wpływu na serce - efekty hemodynamiczne i zmiana częstości akcji serca po podaniu leku są wynikiem wpływu na naczynia. Obniża ciśnienie tętnicze, nasila tendencję do hipotonii ortostatycznej. Zwiększa ciśnienie śródczaszkowe i śródgałkowe. Po podaniu dożylnym lek działa natychmiast. Działanie utrzymuje się do 30 min po zaprzestaniu podawania. Triazotan glicerolu ma krótki okres półtrwania (1-4 min), a metabolity dwunitratowe (o słabszej aktywności naczyniorozszerzającej) - około 40 min. Jest metabolizowany w wątrobie przez reduktazę glutationową do di- i mononitratów. Metabolity są wydalane z moczem. Niewydolność nerek nie wpływa znacząco na farmakokinetykę triazotanu glicerolu. W marskości wątroby zwiększa się biodostepność leku.
Działania niepożądane
Występują: obniżenie ciśnienia tętniczego krwi (obniżenie ciśnienia poniżej 90 mmHg jest wskazaniem do przerwania podawania leku), uczucie tętnienia w głowie, ból i zawroty głowy, zaczerwienienie skóry (głównie twarzy), zwiększenie ciśnienia śródczaszkowego i śródgałkowego, sinica, nudności, wymioty. Przy zbyt dużych dawkach lub zbyt szybkim wlewie dożylnym - zapaść. Lek może nasilać objawy dusznicy bolesnej u chorych z kardiomiopatią przerostową. Zastosowanie w tamponadzie serca i w zaciskającym zapaleniu osierdzia lub przy dużym zwężeniu lewego ujścia żylnego grozi pogłębieniem zaburzenia napełniania lewej komory serca.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na nitroglicerynę lub inne nitraty lub pozostałe składniki preparatu. Wstrząs kardiogenny z ciśnieniem skurczowym poniżej 90 mmHg. Ostry zawał mięśnia sercowego powikłany ostrą lewokomorową niewydolnością krążenia z niskim ciśnieniem napełniania lewej komory. Ostrożnie stosować u chorych z jaskrą, hipotonią, świeżymi urazami czaszki, krwotokiem mózgowym, hipowolemią, niewydolnością nerek. W ciąży stosować w przypadku bezwzględnych wskazań; ostrożnie stosować w okresie karmienia piersią.
Interakcje
Nitrogliceryna nasila działanie innych leków stosowanych w chorobie wieńcowej (b-adrenolityki, antagoniści wapnia). Alkohol, leki hipotensyjne, tricykliczne leki przeciwdepresyjne nasilają hipotensyjne działanie nitrogliceryny. Nitrogliceryna (w dużej dawce - powyżej 350 µg/min) podana w infuzji dożylnej z heparyną może zmniejszać jej działanie przeciwkrzepliwe. W połączeniu z dopaminą i/lub dobutaminą działa korzystnie w leczeniu wstrząsu i niektórych postaci niewydolności krążenia. Z wieloma lekami może wystąpić niezgodność chemiczna (m.in. z fenytoiną, alteplazą).
Dawkowanie
Lek podaje się wyłącznie we wlewach dożylnych rozcieńczony w 5% roztworze glukozy lub fizjologicznym roztworze NaCl. Dawkowanie ściśle wg przyjętego schematu. Zawał mięśnia sercowego: dawka wstępna (bolus) 5 µg/min zwiększając co 5-10 min o 5-10 µg/min pod kontrolą częstości rytmu serca i ciśnienia tętniczego, najczęściej do 20-100 µg/min. Dawki większe stosowane są u chorych z towarzyszącym obrzękiem płuc z prawidłowym lub podwyższonym ciśnieniem tętniczym w warunkach ścisłej kontroli parametrów hemodynamicznych. Obrzęk płuc: dawka wstępna (bolus) 5-10 µg/min, w razie konieczności zwiększana o 5-10 µg/min co 5 min, zazwyczaj do dawki 40-100 µg/min. Hipotensja kontrolowana: indywidualnie w zależności od metody znieczulenia, zazwyczaj 2-10 µg/kg m.c/min. Producent nie podaje informacji o stosowaniu preparatu u dzieci. Wg danych z literatury fachowej - nitroglicerynę stosuje się u dzieci w dawce początkowej od 0,2 µg/kg m.c./min, modyfikowanej następnie w zależności od potrzeb. W czasie stosowania wlewu przedłużonego należy liczyć się z występowaniem tolerancji i spadkiem efektywności stosowanej dawki. Do wlewów nie należy używać zestawów z polichlorku winylu (PCV) ze względu na absorbcję (40-80% dawki) nitrogliceryny na takim zestawie; chronić lek przed światłem.
ISOPTIN
Wskazania do stosowania
Dożylnie stosowany jest w celu przerwania nadkomorowych zaburzeń rytmu: nadkomorowego częstoskurczu napadowego, migotania i trzepotania przedsionków z szybką czynnością komór z wyłączeniem zespołów preekscytacji Wolff-Parkinson-White'a (W.P.W.) i Lown-Ganong-Levine'a (L.G.L.), w przełomach nadciśnieniowych, w ostrej niewydolności wieńcowej spowodowanej skurczem naczyń wieńcowych, po bardzo ścisłym ustaleniu wskazań np. po wykluczeniu zawału serca.
Działanie
Blokuje napływ jonów wapnia do komórek mięśnia serca i komórek warstwy mięśniowej naczyń co prowadzi do zwolnienia przewodzenia przedsionkowo-komorowego, zmniejszenia pracy oraz zapotrzebowania mięśnia serca na tlen, do rozszerzenia naczyń, zmniejszenia oporu obwodowego; rozszerza również naczynia wieńcowe. Działa skutecznie w nadkomorowych zaburzeniach rytmu (częstoskurcz nadkomorowy, migotanie i trzepotanie przedsionków z szybką czynnością komór) w tym w arytmiach spowodowanych niedokrwieniem mięśnia serca. Należy do klasy IV leków przeciwarytmicznych - hamuje narastanie i skraca czas trwania potencjału czynnościowego w komórkach układu bodźcoprzewodzącego. Obniża ciśnienie krwi skurczowe i rozkurczowe. Nie jest skuteczny w zaburzeniach rytmu spowodowanych zespołem preekscytacji - wpływ na przewodzenie przez drogę dodatkową i pęczek Hisa jest niewielki.
Działania niepożądane
Ze strony układu krążenia: spadek ciśnienia tętniczego, bradykardia, blok przedsionkowo-komorowy, tachykardia; ze strony o.u.n.: zawroty i bóle głowy, w pojedyńczych przypadkach drgawki; ze strony przewodu pokarmowego: nudności, uczucie pełności w żołądku. U pacjentów z nadwrażliwością na lek obserwowano skurcz krtani lub oskrzeli z towarzyszącą pokrzywką i świądem skóry; w pojedynczych przypadkach obserwowano objawy depresyjne, senność, osłabienie siły mięśniowej, oczopląs, poty, niewydolność oddechową.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na werapamil. I trymestr ciąży, okres karmienia piersią. Wstrząs kardiogenny, z wyłączeniem wstrząsu spowodowanego zaburzeniami rytmu znajdującymi się w grupie wskazań do zastosowania werapamilu, ostre powikłania zawału serca takie jak zespół małego rzutu, bradykardia, blok przedsionkowo-komorowy II° i III°, niewydolność węzła zatokowego, zespół tachykardia-bradykardia, migotanie i trzepotanie przedsionków towarzyszące zespołom preekscytacji WPW i LGL, częstoskurcz komorowy, zdekompensowana niewydolność krążenia, zatrucie preparatami naparstnicy, bezpośrednio po podaniu dożylnym beta-blokerów (należy zachować kilkugodzinny odstęp). Przeciwwskazania względne: blok przedsionkowo-komorowy I°, bradykardia zatokowa, niedociśnienie, upośledzona czynność wątroby (może wystąpić zwolnienie metabolizowania leku), dystrofia mięśniowa, wzmożone ciśnienie śródczaszkowe. Dożylne podawanie werapamilu może nastąpić jedynie pod kontrolą lekarza i zapisu EKG, szczególnie u pacjentów z niewydolnością wieńcową.
Interakcje
Nasila działanie b-blokerów - wzrasta prawdopodobieństwo wystąpienia bradykardii, zaburzeń przewodzenia przedsionkowo-komorowego, hipotonii, niewydolności krążenia - nie można podawać dożylnie werapamilu bezpośrednio po podaniu b-blokerów dożylnie, w razie konieczności należy zachować kilkugodzinny odstęp, nasila działanie leków hipotensyjnych, innych leków przeciwarytmicznych - przy równoczesnym doustnym stosowaniu chinidyny mogą wystąpić istotne niepożądane działania, szczególnie hipotensja, przy stosowaniu prokainamidu również występuje nasilenie niepożądanych działań, wszystkie postacie disopyramidu mogą być stosowane 48 h przed lub 24 h po podaniu werapamilu, przy równoczesnym przyjmowaniu glikozydów naparstnicy może wystąpić upośledzenie przewodzenia przedsionkowo-komorowego, blok przedsionkowo-komorowy, częstoskurcz napadowy. Amiodaron nasila działanie werapamilu. Werapamil może spowodować również zwiększenie stężenia karbamazepiny i teofilliny, zmniejszenie stężenia i nasilenie neurotoksycznych działań niepożądanych litu. Werapamil powoduje zwiększenie stężenia cyklosporyny we krwi, rifampicyna osłabia biodostępność werapamilu, podczas równoczesnego leczenia fenobarbitalem wzrasta klirens werapamilu. Werapamil może nasilić działanie preparatów blokujących przewodzenie nerwowo-mięśniowe używanych w anstezji. Sole wapnia podane dożylnie osłabiają lub neutralizują działanie werapamilu.
Dawkowanie
Dożylnie, w ostrych stanach u dorosłych, dawka początkowa wynosi 5 mg, w razie potrzeby po 5-10 min. dalsze 5 mg. Dawka podtrzymująca w infuzji wynosi 5-10 mg/h. Średnia dawka dobowa wynosi 100 mg. Dzieci do 12 m.ż.: dawka początkowa wynosi 0,1-0,2 mg/kg m.c. (zazwyczaj 0,75 do 2 mg) podana w czasie minimum 2 minut, pod ciągłą kontrolą EKG, dawka następna jest taka sama.
Dzieci 1-15 lat: dawka początkowa wynosi 0,1-0,3 mg/kg m.c., nie przekraczając 5 mg, podana w czasie 2 minut, pod ciągłą kontrolą EKG, dawka następna jest taka sama, nie przekraczająca 10 mg. W infuzji ciągłej dzieciom podaje się 0,05-0,1 mg/kg m.c./h. W wyjątkowych przypadkach dawki następne można zwiększyć. Średnia dawka dobowa wynosi 1,5 mg/kg m.c. Antidotum specyficznym jest wapń np. dożylnie 10-20 ml 10% roztworu glukonianu wapnia, w razie konieczności należy powtórzyć tę samą dawkę lub zastosować kroplówkę dożylną z prędkością np. 5 mmol/h.
FRAXIPARINE
Wskazania do stosowania
Profilaktyka i leczenie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Leczenie niestabilnej dławicy piersiowej i ostrej fazy zawału mięśnia sercowego bez załamka Q w skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym. Zapobieganie powikłaniom zakrzepowym w czasie hemodializy.
Działanie
Drobnocząsteczkowa pochodna heparyny w postaci soli wapniowej o średniej masie cząsteczkowej (4 300 daltonów), otrzymywana przez depolimeryzację zwykłej niefrakcjonowanej heparyny. Około 25% cząsteczek jest zdolnych do wiązania się z antytrombiną III, przy czym większość spośród nich ma w swoim składzie mniej niż 18 jednostek cukrowych (masa cząsteczkowa < 5000) i może neutralizować czynnik Xa, nie przyspiesza natomiast zobojętniania trombiny. Fragmenty o większej masie cząsteczkowej (5000-8000), które zdolne są do neutralizacji czynnika Xa i trombiny, znajdują się w niewielkiej ilości. Stosunek aktywności anty-Xa do aktywności antytrombinowej wynosi około 4. W dawkach leczniczych nie przedłuża czasu krzepnięcia krwi, czasu koalinowo-kefalinowego (APTT) i trombinowego (PT). Pomimo małej aktywności antykoagulacyjnej jest co najmniej równie skuteczna jak heparyna niefrakcjonowana i w mniejszym stopniu działa na płytki krwi. Dostępność biologiczna jest niemal całkowita (98%). Po wstrzyknięciu podskórnym maksymalną aktywność anty-Xa w osoczu osiąga się w ciągu 3 h. Działanie przeciwzakrzepowe utrzymuje się przez 24 h. T0,5 wynosi 3,5 h. Nie przechodzi przez barierę łożyska i wydala się głównie z moczem.
Działania niepożądane
Rzadko objawy uczuleniowe i krwawienia. W przypadku wystąpienia krwawienia należy przerwać leczenie. Małopłytkowość. W masywnych krwawieniach może zaistnieć potrzeba dożylnego stosowania siarczanu protaminy. Małe krwiaki w miejscu wstrzyknięć nie wymagają żadnej interwencji. Rzadko martwica skóry w miejscu wstrzyknięcia, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, hiperkaliemia przemijająca.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na nadroparynę. Ostre bakteryjne zapalenie wsierdzia (z wyjątkiem spowodowanego mechanicznie przez wszczep), krwawienie lub ryzyko krwawienia (z wyjątkiem zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego nie wywołanego przez heparynę), czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy albo inne stany zagrażające krwawieniem, udar krwotoczny mózgu, małopłytkowość (zależna od nadroparyny lub innej heparyny w wywiadzie). Brak wystarczających badań odnośnie stosowania preparatu w ciąży i okresie karmienia piersią. Ostrożnie stosować u osób z niewydolnością wątroby lub nerek, w chorobie wrzodowej w wywiadzie, w nadciśnieniu tętniczym, w przypadkach zaburzeń naczyniowych siatkówki i naczyniówki oraz w okresie po operacji mózgu i rdzenia kręgowego.Interakcje
Działanie leku mogą nasilać: leki z grupy NLPZ, doustne leki przeciwzakrzepowe, dekstran i kortykosteroidy.
Dawkowanie
Preparat wstrzykuje się podskórnie w fałd skóry brzucha. Profilaktyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej: chirurgia ogólna i ortopedyczna (z wyjątkiem chirurgii stawu biodrowego i kolanowego) - 0,3 ml (2850 j.m.) w pojedynczej dawce dobowej przez co najmniej 7 dni, pierwsza dawka powinna być podana na 2-4 h przed zabiegiem operacyjnym; chirurgia ortopedyczna stawu biodrowego i kolanowego - w pojedynczej dawce dobowej dostosowanej wg m.c., pierwsze dawki należy podać na 12 h przed zabiegiem i 12 h po zakończeniu zabiegu, kontynuować przez co najmniej 10 dni wg schematu (m.c. poniżej 50 kg - przed zabiegiem i do 3 doby po zabiegu włącznie 0,2 ml, od 4 doby 0,3 ml; m.c. 50-69 kg - przed zabiegiem i do 3 doby po zabiegu włącznie 0,3 ml, od 4 doby 0,4 ml; m.c. powyżej 70 kg - przed zabiegiem i do 3 doby po zabiegu włącznie 0,4 ml, od 4 doby 0,6 ml. Leczenie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej: preparat należy podawać przez co najmniej 10 dni 2 razy na dobę (co 12 h) w dawce 0,1 ml/10 kg m.c. Jednorazowa dawka wynosi: m.c. poniżej 50 kg - 0,4 ml, 50-59 kg - 0,5 ml, 60-69 kg - 0,6 ml, 70-79 kg - 0,7 ml, 80-89 kg - 0,8 ml, 90-99 kg - 0,9 ml, od 100 kg - 1 ml. Hemodializa: w jednorazowym wstrzyknięciu do linii tętniczej na początku każdego zabiegu dializacyjnego w dawkach dostosowanych do m.c. (średnio 70 j.m./kg m.c.) - poniżej 50 kg - 0,3 ml, 50-69 kg - 0,4 ml, powyżej 70 kg - 0,6 ml przy zabiegu hemodializacyjnym trwającym do 4 h. Leczenie niestabilnej dławicy piersiowej i zawału mięśnia sercowego: 2 razy na dobę podskórnie w dawce 86 j.m. antyXa/kg m.c. zawsze w skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym (zalecana dawka wynosi 75-325 mg, doustnie). Dawkę początkową należy wstrzyknąć jako bolus dożylny (86 j.m. antyXa/kg m.c.)
FRAXODI
Wskazania do stosowania
Leczenie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej.
Działanie
Drobnocząsteczkowa pochodna heparyny w postaci soli wapniowej o średniej masie cząsteczkowej (4 300 daltonów), otrzymywana przez depolimeryzację zwykłej niefrakcjonowanej heparyny. Około 25% cząsteczek jest zdolnych do wiązania się z antytrombiną III, przy czym większość spośród nich ma w swoim składzie mniej niż 18 jednostek cukrowych (masa cząsteczkowa < 5000) i może neutralizować czynnik Xa, nie przyspiesza natomiast zobojętniania trombiny. Fragmenty o większej masie cząsteczkowej (5000-8000), które zdolne są do neutralizacji czynnika Xa i trombiny, znajdują się w niewielkiej ilości. Stosunek aktywności anty-Xa do aktywności antytrombinowej wynosi około 2,5-4. W dawkach leczniczych nie przedłuża czasu krzepnięcia krwi, czasu koalinowo-kefalinowego (APTT) i trombinowego (PT). Pomimo małej aktywności antykoagulacyjnej jest co najmniej równie skuteczna jak heparyna niefrakcjonowana i w mniejszym stopniu działa na płytki krwi. Biodostępność wynosi 98%. Po wstrzyknięciu podskórnym maksymalną aktywność anty-Xa w osoczu osiąga się w ciągu 4-6 h. Działanie przeciwzakrzepowe utrzymuje się przez 24 h co pozwala na podawanie 1 dawki raz na dobę. T0,5 aktywności anty-Xa wynosi 8-10 h dla nadroparyny. Nie przenika przez barierę łożyska. Jest wydalana głównie z moczem.
Działania niepożądane
Preparat może powodować: rzadko trombocytopenia, czasem z towarzyszącą zakrzepicą; krwawienia o różnej lokalizacji, częstsze u pacjentów, u których występują dodatkowe czynniki ryzyka; bardzo rzadko martwica skóry w miejscu wstrzyknięcia; małe krwiaki w miejscu wstrzyknięcia (rzadko mogą wystąpić twarde grudki zanikające po kilku dniach, nie powodujące konieczności odstawienia leku; odczyny alergiczne - skórne oraz obrzęk naczynioruchowy; zwiększenie aktywności aminotransferaz, eozynofilia ustępujące po odstawieniu leku; bardzo rzadko priapizm, przemijająca hiperkaliemia. Podawanie leku należy przerwać w przypadku wystąpienia małopłytkowości lub istotnego zmniejszenia liczby płytek krwi rzędu 30-50% wartości sprzed podania leku, narastania zakrzepicy mimo podawania leku, wystąpienia zakrzepicy w trakcie podawania leku, rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego. Może wystąpić ryzyko osteoporozy w następstwie wielomiesięcznego podawania heparyny.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na nadroparynę. Ostre bakteryjne zapalenie wsierdzia (z wyjątkiem spowodowanego mechanicznie przez wszczep). Krwawienie lub ryzyko wystąpienia krwawienia (z wyjątkiem zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego nie wywołanego przez heparynę). Czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy albo inne stany zagrażające krwawieniem. Udar krwotoczny mózgu. Małopłytkowość zależna od nadroparyny lub innej heparyny w wywiadzie. Ciężka niewydolność nerek. Nie leczone lub nie reagujące na leczenie nadciśnienie tętnicze. Jednoczesne stosowanie salicylanów, leków z grupy NLPZ i leków przeciwpłytkowych. Brak wystarczających badań odnośnie stosowania preparatu w ciąży i okresie karmienia piersią. Ostrożnie stosować w przypadkach niewydolności wątroby lub nerek, w nadciśnieniu tętniczym, w przypadkach zaburzeń naczyniowych siatkówki i naczyniówki oka, w przypadku choroby wrzodowej w wywiadzie lub innego schorzenia zagrażającego krwawieniem oraz w okresie po operacji mózgu i rdzenia kręgowego.
Interakcje
Działanie leku mogą nasilać: leki z grupy NLPZ, doustne leki przeciwzakrzepowe, dekstran i kortykosteroidy.
Dawkowanie
Preparat wstrzykuje się podskórnie w fałd skóry brzucha. Leczenie żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej: 0,1 ml/10 kg m.c. raz na dobę, tj.: m.c. 40-49 kg - 0,4 ml, 50-59 kg - 0,5 ml, 60-69 kg - 0,6 ml, 70-79 kg - 0,7 ml, 80-89 kg - 0,8 ml, 90-99 kg - 0,9 ml, od 100 kg - 1 ml. Preparatu nie należy stosować dłużej niż 10 dni.
LEVONOR
Wskazania do stosowania
Ostra obwodowa niewydolność krążenia, wstrząs w przebiegu zawału mięśnia sercowego, wstrząs pourazowy, anafilaktyczny, w przebiegu posocznicy - wskazane jest stosowanie łącznie z dopaminą. Dodatek do środków miejscowo znieczulających.
Działanie
Amina katecholowa wydzielana przez rdzeń nadnerczy (w niewielkich ilościach); neurohormon układu adrenergicznego, głównie jednak działa na układ sercowo-naczyniowy przez pobudzenie receptorów a-adrenergicznych, w znacznie mniejszym stopniu b1-adrenergicznych. Działanie a-adrenergiczne powoduje skurcz naczyń tętniczych i żylnych (z wyjątkiem naczyń wieńcowych), zwiększając opory przepływu - zmniejsza ukrwienie nerek, wątroby, mięśni szkieletowych. Wywołuje krótkotrwały, lecz gwałtowny wzrost skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego, także ciśnienia żylnego. Na drodze odruchowej pobudza nerw błędny powodując zwolnienie czynności serca (w związku z tym objętość minutowa serca pozostaje stała lub zmniejsza się). Nie działa na o.u.n. (nie przechodzi przez barierę naczyniowo-mózgową). Działanie metaboliczne na przemianę węglowodanowo-tłuszczową (glikogenoliza) jest około dwudziestokrotnie słabsze od działania adrenaliny (epinefryny).
Działania niepożądane
Rzadkoskurcz lub przyspieszenie czynności serca, pobudzenia przedwczesne, bóle głowy, niepokój, drżenia mięśniowe, bladość powłok, trudności w oddychaniu. Przedawkowanie może spowodować drgawki, podwyższenie ciśnienia tętniczego, różnego typu niemiarowość, krwawienia mózgowe. Rzadko występują: zaburzenia ukrwienia błony śluzowej przewodu pokarmowego z następowym powstawaniem nadżerek i owrzodzeń; objawy niedokrwienia nerek, zwiększenie stężenia kwasu moczowego.
Przeciwwskazania
Wstrząs hipowolemiczny, choroby zakrzepowe, niedotlenienie.
Interakcje
Nie należy stosować przy znieczuleniu cyklopropanem, halotanem, trójchloroetylenem (możliwość wystąpienia częstoskurczu komorowego, nawet migotania komór). Szczególne środki ostrożności należy zachować przy podawaniu chorym jednocześnie leczonym trójcyklicznymi lekami przeciwdepresyjnymi, metyldopą i inhibitorami MAO (możliwość wystąpienia groźnych zaburzeń rytmu i ciężkiego nadciśnienia).
Dawkowanie
Dorośli: zazwyczaj 0,004-0,008 g w 500 ml 0,9 % chlorku sodowego w ciągłym wlewie kroplowym z szybkością 30-60 ml/h, przy monitorowaniu ciśnienia krwi i EKG. Szczególną ostrożność należy zachować w zawale. Dzieci: od 4 m.ż. do 18 r.ż. - 0,002 g w 500 ml 0,9 % chlorku sodowego, w dożylnym wlewie kroplowym i monitorowaniu ciśnienia krwi i EKG. Podskórnie lub domięśniowo 0,0006-0,001 g (dawka maksymalna jednorazowa - 0,001 g, dobowa - 0,005 g - FP IV).
ADRENALINA - injectio adrenalini
Wskazania do stosowania
Stan astmatyczny, dychawica oskrzelowa w stanie zaostrzenia, wstrząs anafilaktyczny, zatrzymanie czynności serca, zespoły MAS. Uogólniona pokrzywka i obrzęki alergiczne oraz naczynioworuchowe. Miejscowo wykorzystywana jest głównie w laryngologii, okulistyce, stomatologii i w drobnych zabiegach chirurgicznych dla uzyskania anemizacji tkanek.
Działanie
Epinefryna jest naturalnym hormonem należącym do amin katecholowych, wytwarzanym w części rdzennej kory nadnerczy. Wykazuje działanie sympatykomimetyczne, bezpośrednio pobudzając zarówno receptory a-, jak i b-adrenergiczne. Wyraźny wpływ na receptory a widoczny jest szczególnie wobec naczyń krwionośnych. Powoduje ich skurcz, a w konsekwencji podniesienie ciśnienia tętniczego. Przyspiesza czynność serca i zwiększa pojemność minutową, w nieznaczny sposób wpływając na rozszerzenie naczyń wieńcowych (działanie dwufazowe: najpierw je zwęża, aby następnie rozszerzyć). Rozszerza też źrenicę i oskrzela; przyspiesza oddychanie. Hamuje perystaltykę jelit, wydzielanie soków trawiennych i śliny, obniża napięcie mięśni gładkich. Przyspiesza glikogenolizę, zwiększając stężenie glukozy w krwi. Podana w małej dawce działa głównie miejscowo kurcząc naczynia i anemizując otaczające tkanki. Miejscowe podanie leku do oskrzeli warunkuje wewnątrzkomórkowy wzrost stężenia cAMP i rozkurcz mięśni gładkich drzewa oskrzelowego. Ta droga podania jest równie skuteczna jak dożylna, czy dosercowa. Przenika przez barierę łożyska. Jej działanie po podaniu dożylnym jest bardzo szybkie, ale krótkotrwałe - szybko ulega utlenieniu i rozkładowi. T0,5 wynosi około 2-3 min. Po podaniu podskórnym działa powoli, po domięśniowym - nieco szybciej.
Działania niepożądane
Stany niepokoju, dreszcze, bóle i zawroty głowy, bladość, tachykardia, częstoskurcz, zaburzenia oddychania, wzrost ciśnienia tętniczego krwi, rzadziej: hiperurykemia i hiperglikemia. Rzadko obserwowano nadwrażliwość na adrenalinę mogącą powodować zaburzenia oddychania do skurczu oskrzeli włącznie. Zatrucie lekiem prowadzi do częstoskurczu i w konsekwencji do migotania przedsionków i komór. Miejscowo : razem z innymi środkami może prowadzić do martwicy.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na lek, phaeochromocytoma, częstoskurcz napadowy, niewydolność wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, nadczynność tarczycy, przewlekłe serce płucne, nasilona miażdżyca naczyń, gruczolak prostaty z zastojem moczu, jaskra z wąskim kątem przesączania. Ostrożnie stosuje się w niewydolności nerek, u chorych z cukrzycą i hiperkaliemią oraz hiperkalcemią.
Interakcje
Łacznie z wziewnymi środkami wprowadzającymi do znieczulenia może prowadzić do zaburzeń rytmu serca z migotaniem komór włącznie. Trójpierścieniowe środki przeciwdepresyjne i guanetydyna nasilają jej działanie. Osłabia działanie doustnych środków przeciwcukrzycowych. Wykazuje antagonizm w stosunku do środków a-adrenolitycznych.
Dawkowanie
Dorośli: podskórnie: jednorazowo 0,1-1 ml 0,1% roztworu; domięśniowo: jednorazowo 0,5 ml 0,1% roztworu (podaną dawkę można powtórzyć po 20-30 min); dożylnie: wyjątkowo w stężeniu 1:100 000 w 0,9% roztworze NaCl; dosercowo i dotchawiczo: 0,3-0,7-1,0 ml roztworu 0,01%. Dzieci: podskórnie lub domięśniowo: do 3 m.ż. - 0,05-0,1 ml jednorazowo, 4 m.ż.-14 lat - 0,2-0,3 ml jednorazowo, 15-18 lat - 0,4 ml jednorazowo. Dawki maksymalne wg FP IV: podjęzykowo: jednorazowo - 2 mg; dobowo - 5 mg, podskórnie/domięśniowo: jednorazowo - 1 mg; dobowo - 3 mg, dożylnie: jednorazowo - 0,2 mg; dobowo - 0,6 mg.
NO-SPA
Wskazania do stosowania
Stany skurczowe mięśni gładkich związane z chorobami dróg żółciowych: kamicą dróg żółciowych, zapaleniem pęcherzyka żółciowego, zapaleniem okołopęcherzykowym, zapaleniem przewodów żółciowych, zapaleniem brodawki Vatera. Stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych: kamica nerkowa, kamica moczowodowa, zapalenie miedniczek nerkowych, zapalenie pęcherza moczowego, bolesne parcie na mocz. Wspomagająco w stanach skurczowych mięśni gładkich przewodu pokarmowego: chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, zapaleniu żołądka, zapaleniu jelit, zapaleniu okrężnicy, w stanach skurczowych wpustu i odżwiernika żołądka, zespole drażliwego jelita grubego, zaparciach na tle spastycznym i wzdęciach jelit, zapaleniu trzustki; w stanach skurczowych w obrębie dróg rodnych: w bolesnym miesiączkowaniu, zapaleniu przydatków, silnych bólach porodowych, zagrażającym poronieniu; w bólach głowy pochodzenia naczyniowego.
Działanie
Syntetyczny lek o działaniu spazmolitycznym. Działanie rozkurczające drotaweryny nie zależy od rodzaju unerwienia oraz lokalizacji mięśni gładkich (przewód pokarmowy, układ moczowo-płciowy, układ krążenia oraz drogi żółciowe). W mechanizmie działania drotaweryny odgrywa rolę wpływ na fosfodiesterazę, powodujący zwiększenie stężenia cAMP oraz oraz zmniejszenie stężenia jonów wapnia w komórce. Po podaniu doustnym lek dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego. Jest metabolizowany w wątrobie. Jest wydalany głównie z moczem i w mniejszym stopniu z żółcią.
Działania niepożądane
Obserwowano (u 3% pacjentów): bóle i zawroty głowy, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, kołatanie serca, nudności.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu. Ciężka niewydolność wątroby, nerek. Niewydolność krążenia. Blok przedsionkowo-komorowy II° i III°.
Interakcje
Należy zachować ostrożność przy jednoczesnym podawaniu z lewodopą ze względu na zmniejszenie jej działania przeciwparkinsonowego oraz nasilenie drżeń i sztywności.
Dawkowanie
Doustnie. Dorośli: 120-240 mg na dobę w 2-3 dawkach. Dzieci: 2-6 r.ż. - 40-120 mg na dobę w 2-3 dawkach; powyżej 6 r.ż. 80-200 mg na dobę w 2-5 dawkach.
Ciąża i karmienie piersią
W ciąży i okresie karmienia piersią stosować jedynie w przypadku, gdy korzyści przewyższają potencjalne ryzyko (brak wystarczających badań).
Uwagi
Ze względu na zawartość laktozy ostrożnie stosować u osób z nietolerancją laktozy.
POLTRAM
Wskazania do stosowania
Bóle o średnim i dużym natężeniu.
Działanie
Lek przeciwbólowy o działaniu ośrodkowym. Jest nieselektywnym agonistą receptorów opioidowych (głównie typu mi, słabszym typu delta i kappa). Inne mechanizmy mogące nasilać jego efekt przeciwbólowy to zahamowanie zwrotnego wychwytu noradrenaliny i serotoniny oraz wspomaganie uwalniania serotoniny. W dawkach terapeutycznych tramadol nie wywiera depresyjnego wpływu na układ oddechowy, nie zaburza motoryki przewodu pokarmowego i nie wywiera znaczącego wpływu na układ krążenia. Czas działania wynosi 4-8 h. Przy podaniu dożylnym potencjał tramadolu jest określany na 1/10 do 1/6 potencjału morfiny. Tramadol wiąże się z białkami osocza w około 20%. Przenika przez barierę krew-mózg oraz przez łożysko. Jest metabolizowany przez N- i O-demetylację oraz sprzęganie produktów O-demetylacji z kwasem glukuronowym. Jedynie O-demetylotramadol jest aktywny farmakologicznie. Okres półtrwania wynosi około 6 h. Tramadol i jego metabolity są prawie całkowicie (90%) wydalane z moczem. W przypadku zaburzeń czynności wątroby i nerek okres półtrwania tramadolu może się nieznacznie wydłużyć.
Działania niepożądane
Najczęściej (ponad 10%) występują nudności i zawroty głowy. Niekiedy (1-10%) obserwowano: wymioty, zaparcie, potliwość, suchość w jamie ustnej, ból głowy, dezorientację. Rzadko (<1%) występują działania ze strony układu krążenia (kołatanie serca, częstoskurcz, hipotonia ortostatyczna, zapaść) szczególnie po podaniu dożylnym oraz u pacjentów zmęczonych fizycznie; ze strony układu pokarmowego (odruch wymiotny, uczucie ucisku w żołądku, wzdęcia) oraz reakcje skórne (świąd, pokrzywka). Bardzo rzadko (<0,1%) obserwowano napady drgawkowe, zwykle po zastosowaniu dużych dawek leku i podczas jednoczesnego stosowania tramadolu z innymi lekami obniżającymi próg drgawkowy lub wywołującymi drgawki pochodzenia mózgowego; ze strony układu sercowo-naczyniowego (podwyższenie ciśnienia tętniczego krwi i zwolnienie akcji serca). Sporadycznie występują: spowolnienie ruchowe, zmiana łaknienia, trudności w oddawaniu moczu; reakcje psychiczne (zmiany nastroju i aktywności, zmiany w zdolności odczuwania i rozpoznawania), a także reakcje nadwrażliwości (duszność, skurcz oskrzeli, obrzęk naczynioruchowy aż do wstrząsu anafilaktycznego włącznie). Po tramadolu może się rozwinąć uzależnienie i mogą wystąpić objawy związane z reakcją odstawienia, podobne do obserwowanych po odstawieniu opioidów.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na tramadol lub pozostałe składniki preparatu lub inne opioidowe leki przeciwbólowe. Ostre zatrucie: alkoholem lub lekami działającymi na o.u.n. (nasenne, psychotropowe, przeciwbólowe). Nie wolno stosować u pacjentów leczonych w ciągu ostatnich 2 tyg. inhibitorami MAO. Nie stosować w leczeniu uzależnień od narkotyków. Tramadolu nie należy stosować u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny poniżej 10 ml/min). Dzieci do ukończenia 1 r.ż.
Interakcje
Tramadol nie powinien być stosowany jednocześnie z inhibitorami MAO (zwiększenie jego toksyczności). Z lekami działającymi hamująco na o.u.n. (anksjolityki, leki nasenne) oraz z alkoholem mogą nasilać się objawy nadmiernego zmęczenia i uspokojenia. Jednoczesne lub wcześniejsze podanie karbamazepiny zmniejsza efekt przeciwbólowy i czas działania przeciwbólowego tramadolu. W pojedynczych przypadkach tramadol może wywoływać drgawki oraz nasilać działanie inhibitorów selektywnego wychwytu serotoniny, trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych, leków przeciwpsychotycznych oraz innych leków obniżających próg drgawkowy. Inne leki z grupy metabolizowanych przez układ enzymatyczny CYP3A4 (ketokonazol, erytromycyna) mogą spowolnić metabolizm tramadolu (N-demetylację) oraz metabolizm aktywny (po O-demetylacji) - brak badań dotyczących znacznenia klinicznego tych interakcji.
Dawkowanie
Dawkę należy ustalać indywidualnie w zależności od intensywności bólu i indywidualnej reakcji pacjenta.
Dorośli i dzieci powyżej 12 r.ż.: zazwyczaj dawka jednorazowa wynosi 50-100 mg domięśniowo, podskórnie lub powoli dożylnie. W razie potrzeby, po 30-60 min od zastosowania pierwszej dawki preparatu można zastosować następną dawkę leku (50 mg). W bólach ostrych, dawka początkowa powinna wynosić 100 mg, a w bólach przewlekłych 50 mg. Zalecana maksymalna dawka dobowa wynosi 400 mg, z wyjątkiem szczególnych wskazań klinicznych, a jednorazowa - 100 mg. Dzieci powyżej 1 r.ż.: zalecana dawka jednorazowa wynosi 1-2 mg/kg m.c. 2-4 razy na dobę. W bólach nowotworowych lub silnych bólach pooperacyjnych u dorosłych niekiedy podaje się preparat w znacznie większych dawkach dobowych; u dzieci wystarcza zwykle dawka 4-8 mg/kg m.c. na dobę w dawkach podzielonych.
U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub wątroby odstępy czasowe między podaniem kolejnych dawek leku należy zwiększyć zależnie od stopnia upośledzenia czynności tych narządów - przy klirensie kreatyniny poniżej 30 ml/min lub w ciężkiej niewydolności wątroby - odstęp pomiędzy podaniem kolejnych dawek leku należy zwiększyć do 12 h.
Ciąża i karmienie piersią
Brak danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania leku u kobiet w ciąży. Leku nie należy stosować w I trymestrze ciąży, stosowanie w II i III trymestrze tylko jeśli korzyści dla matki przewyższają potencjalne zagrożenie dla płodu. Tramadol stosowany w okresie przed- i okołoporodowym nie zaburza czynności skurczowej macicy. Tramadol nie jest zalecany w okresie karmienia piersią, ale w przypadku jednorazowego podania leku nie istnieje potrzeba przerywania karmienia (około 0,1% przyjętej przez matkę dawki leku przenika do mleka).
Uwagi
Lek stosować bardzo ostrożnie u pacjentów: uzależnionych od narkotyków opioidowych, po urazach głowy, znajdujących się we wstrząsie, z zaburzeniami świadomości niewiadomego pochodzenia, z zaburzeniami oddechowymi lub zaburzeniami czynności ośrodka oddechowego, z podwyższonym ciśnieniem śródczaszkowym. Należy zachować ostrożność podczas stosowania preparatu u pacjentów ze zwiększoną wrażliwością na opioidy. Lek należy stosować tylko w wyjątkowych okolicznościach u pacjentów z padaczką w wywiadzie lub u których występowały napady drgawek pochodzenia mózgowego.
KETONAL
Wskazania do stosowania
Jako lek przeciwbólowy podawany dożylnie w bólach pooperacyjnych. Domięśniowo stosowany w: reumatoidalnym zapaleniu stawów, osteoartrozach, bólach o umiarkowanym nasileniu, bolesnym miesiączkowaniu.
Działanie
Niesteroidowy lek przeciwzapalny (zaliczany do profenów - pochodnych kwasów arylopropionowych) o silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Hamuje syntezę prostaglandyn i uwalnianie enzymów lizosomalnych, wykazuje aktywność przeciwbradykininową i hamuje migrację makrofagów. Przez zmniejszenie przepuszczalności włośniczek i zmniejszenie migracji makrofagów (np. do błony maziowej, wysięku) wykazuje aktywność w fazie wczesnej - naczyniowej i późnej - komórkowej odczynu zapalnego. Hamuje agregację płytek krwi. Szybko wchłania się po podaniu domięśniowym, osiągając maksymalne stężenie we krwi po około 15-45 min. W 99% wiąże się z białkami osocza, przenika do płynów, tkanek (w tym mazi stawowej, gdzie osiąga stężenie większe niż w osoczu) oraz przez barierę łożyskową. Inaktywowany w organizmie przez sprzęganie z kwasem glukuronowym i w niewielkim stopniu przez hydroksylację. Wydalany w 65-75% jako glukuronian i w 1% w postaci niezmienionej przez nerki. U osób starszych obserwuje się wolniejszy metabolizm leku, wydłużony okres półtrwania i eliminacji.
Działania niepożądane
Najczęściej występują: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego (niestrawność, nudności, wzdęcia, bóle brzucha, biegunka lub zaparcia), ból głowy. Mogą wystąpić skórne reakcje alergiczne. Rzadziej mogą wystąpić: wymioty, brak łaknienia, zapalenie jamy ustnej, zawroty głowy, bezsenność, zaburzenia psychiczne. Bardzo rzadko: zaburzenia widzenia, szumy w uszach, zaburzenia czynności wątroby i nerek. Podobnie jak dla całej grupy NLPZ może wystąpić ryzyko: krwawień z przewodu pokarmowego, wrzodu żołądka lub trombocytopenii.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na ketoprofen, kwas acetylosalicylowy i jego pochodne. Czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy. Ciężka niewydolność wątroby lub nerek. Ciąża i okres karmienia piersią. Dzieci.
Interakcje
Nasila działanie leków przeciwzakrzepowych i heparyny. Zwiększa stężenie litu we krwi. Nasila toksyczność metotreksatu. Jednoczesne stosowanie z innymi NLPZ zwiększa ryzyko wystąpienia owrzodzeń i krwawień z przewodu pokarmowego. Wzmaga działanie alkoholu. Nasila nefrotoksyczność leków moczopędnych.
Dawkowanie
Lek podaje się domięśniowo lub dożylnie. Domięśniowo: dorośli 100 mg (1 amp.) 1-2 razy na dobę. Leczenie parenteralne może być uzupełnione leczeniem doustnym. Dawka dobowa leku może być zwiększona do 300 mg lub zmniejszona do 100 mg, w zależności od schorzenia i stanu pacjenta. Dożylnie: dorośli 100-200 mg (1-2 amp.) we wlewie krótkotrwałym podawanym przez 0,5-1 h, po rozpuszczeniu w 100 ml 0,9% roztworu NaCl lub we wlewie ciągłym, podawanym przez 8 h, po rozpuszczeniu w 500 ml płynu infuzyjnego (0,9% roztwór NaCl, 5% roztwór glukozy, mleczanowy roztwór Ringera).
Ciąża i karmienie piersią
Ze względu na brak odpowiednich badań, lek może być stosowany w ciąży jedynie w przypadku zdecydowanej konieczności. Nie zaleca się stosowania ketoprofenu podczas karmienia piersią.
Uwagi
Ostrożnie stosować u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy w wywiadzie, upośledzoną czynnością wątroby i nerek, z krwawieniami z przewodu pokarmowego, leczonych przeciwzakrzepowo pochodnymi kumaryny.
METOCLOPRAMIDUM
Wskazania do stosowania
Zaburzenia czynności ruchowej przewodu pokarmowego, refluks żołądkowo-przełykowy, przepuklina rozworu przełykowego, zgaga, zapalenie błony śluzowej żołądka, nudności, wymioty różnego pochodzenia, niewydolność wpustu żołądka, zaparcia wynikające z leniwej perystaltyki jelita grubego, atonia żołądka, zaburzenia perystaltyki jelit po operacjach jamy brzusznej, jako lek pomocniczy w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w diagnostyce przewodu pokarmowego.
Działanie
Działa pobudzająco na perystaltykę żołądka, dwunastnicy i jelit, szczególnie jelita cienkiego, nie pobudzając jednocześnie błony śluzowej żołądka do wydzielania soku żołądkowego, enzymów trzustkowych i nie wpływając na inne funkcje przewodu pokarmowego. Metoklopramid poprawia łaknienie i działa przeciwwymiotnie, swoje działanie osiąga poprzez wpływ na układ nerwowy - ośrodkowe hamowanie działania dopaminy oraz obwodowe uczulenie receptorów muskarynowych na acetylocholinę. Nie jest skuteczny w nudnościach i wymiotach towarzyszących zaburzeniom błędnika np. w chorobie Meniere'a. Pobudza wydzielanie prolaktyny.
Działania niepożądane
Mogą wystąpić objawy zaburzenia napięcia mięśni, objawy pozapiramidowe, dyskinezy, w większych dawkach niepokój ruchowy, objawy zmęczenia, senność, drżenie, istnieje możliwość wystąpienia biegunki, pojawienia się wydzielania mleka u kobiet, ginekomastii i impotencji u mężczyzn.
Przeciwwskazania
Ciąża, padaczka, chwiejne nadciśnienie tętnicze, niewydolność nerek, Stany, w których niewskazane jest pobudzenie ruchów robaczkowych przewodu pokarmowego np. ostre choroby jamy brzusznej, krwawienia z przewodu pokarmowego, niedrożność mechaniczna jelit, perforacje i przetoki żołądkowo-jelitowe. Guz chromochłonny nadnerczy, guzy zależne hormonalnie od prolaktyny. Pozapiramidowe zaburzenia czynności ruchowej. Nie stosować u dzieci do ukończenia 15 r.ż.
Interakcje
Nie należy podawać metoklopramidu z lekami przeciwpadaczkowymi, z neuroleptykami fenotiazynowymi - występuje możliwość wzajemnego spotęgowania niepożądanych objawów pozapiramidowych, z lekami nasennymi, uspokajającymi, alkoholem może wystąpić spotęgowanie efektu uspokajającego. Cholinolityki osłabiają działanie leku. Pod wpływem działania metoklopramidu osłabieniu może ulec wchłanianie leków z żołądka np. digoksyny a nasileniu wchłanianie z jelita cienkiego np. paracetamolu, tetracyklin, lewodopy, alkoholu.
Dawkowanie
W ostrych objawach lub w przygotowaniu do zabiegów diagnostycznych domięśniowo lub dożylnie u pacjentów o m.c. do 60 kg 10 mg (1 ampułkę), u pacjentów z większą m.c. 1,5-2 ampułki na dawkę. Dawkę można powtarzać.
FUROSEMIDUM
Wskazania do stosowania
Obrzęki, będące objawem chorób układu krążenia (zastoinowa niewydolność serca), wątroby i nerek (w tym marskość wątroby i zespół nerczycowy). Nadciśnienie tętnicze, w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami obniżającymi ciśnienie.
Działanie
Lek moczopędny z grupy diuretyków pętlowych. Hamuje resorpcję zwrotną jonu chlorkowego w ramieniu wstępującym pętli nefronu, nasilając wydalanie sodu, potasu, wapnia i magnezu wraz z wodą. Zmniejsza ciśnienie krwi, początkowo poprzez zmniejszenie objętości osocza, płynów pozakomórkowych i pojemności minutowej serca, a w późniejszym okresie w wyniku zmniejszenia oporu obwodowego. Po podaniu doustnym wchłania się szybko lecz niecałkowicie z przewodu pokarmowego. Biodostępność wynosi 60-70% i ulega zmniejszeniu w niewydolności nerek do 43-46%. Działanie moczopędne po podaniu doustnym występuje w pierwszej godzinie i utrzymuje się przez 6-8 h.
Działania niepożądane
Zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej (hipowolemia z obniżeniem ciśnienia tętniczego, hiponatremia, hipokaliemia), rzadko - nudności, zaburzenia żołądkowe, zwiększenie stężenia kwasu moczowego i nasilenie dny, przemijające zwiększenie stężenia kreatyniny, glukozy i cholesterolu we krwi, ból i zawroty głowy, niedociśnienie. Sporadycznie wysypka skórna, nadwrażliwość skóry na światło słoneczne, zapalenie trzustki. Furosemid może powodować przemijające lub nieodwracalne zaburzenia słuchu. Długotrwałe stosowanie furosemidu może powodować hipomagnezemię, bardzo rzadko tężyczkę.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na furosemid, sulfonamidy lub pozostałe składniki preparatu. Bezmocz, niedrożność dróg moczowych, stany przedśpiączkowe lub śpiączka wątrobowa, niedobory elektrolitów, ciąża i okres karmienia piersią.
Interakcje
Leki obniżające ciśnienie krwi, alkohol, inhibitory MAO, pochodne fenotiazyny, leki b-adrenolityczne zwiększają efekt hipotensyjny furosemidu. Furosemid osłabia działanie leków przeciwcukrzycowych (insuliny, pochodnych sulfonylomocznika), zmniejsza wydalanie litu, nasilając ryzyko toksycznego działania. Nasila działanie ototoksyczne i nefrotoksyczne antybiotyków aminoglikozydowych (szczególnie kanamycyny, neomycyny, wankomycyny) oraz nefrotoksyczne działanie cefalosporyn (zwłaszcza cefaleksyny). Zwiększa siłę działania salicylanów, sukcynylocholiny, w zależności od dawki osłabia lub nasila działanie leków zwiotczających mięśnie szkieletowe. Indometacyna osłabia działanie furosemidu. Leki z grupy NLPZ mogą osłabiać działanie furosemidu i zwiększać ryzyko uszkodzenia nerek, szczególnie w przypadku współistniejącej niewydolności nerek. Stosowanie furosemidu z acetazolamidem, amfoterycyną, kortykosteroidami i teofiliną zwiększa ryzyko wystąpienia hipokaliemii. Hipokaliemia w wyniku stosowania furosemidu może nasilać działanie i toksyczność digoksyny, disopyramidu, flekainidu, chinidyny oraz ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca podczas stosowania z pimozydem i terfenadyną.
Dawkowanie
Doustnie. Obrzęki: początkowo 40 mg rano, następnie 20 mg rano lub 40 mg co drugi dzień lub rzadziej; może być jednak konieczna dawka codzienna 80 mg lub większa, szczególnie w oligurii. Nadciśnienie tętnicze: początkowo 40 mg 2 razy na dobę, następnie dawkę należy dostosować zależnie od reakcji pacjenta na lek; u pacjentów, u których nie uzyskuje się dostatecznego obniżenia ciśnienia można zastosować dodatkowy lek obniżający ciśnienie (dawkę drugiego leku początkowo należy zmniejszyć co najmniej o 50%).
Ciąża i karmienie piersią
Lek jest przeciwwskazany.
Uwagi
Ostrożnie stosować u pacjentów z przerostem gruczołu krokowego i zaburzeniami oddawania moczu. Stosowanie leków z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny u pacjentów leczonych furosemidem, należy rozpoczynać szczególnie ostrożnie i zmniejszyć dawkę lub odstawić furosemid na 2-3 dni przed zastosowaniem inhibitora ACE. Furosemid nie jest wskazany u pacjentów z cukrzycą. Nie zaleca się stosowania furosemidu z preparatami litu, a w przypadku jednoczesnego stosowania należy rozważyć konieczność zmniejszenia dawki preparatów litu.
CONTROLOC
Wskazania do stosowania
Tabl. dojelitowe (40 mg): eradykacja Helicobacter pylori w skojarzeniu z dwoma odpowiednimi antybiotykami u pacjentów z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy w celu zapobiegania nawrotom wywołanym przez Helicobacter pylori. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy. Umiarkowane i ciężkie refluksowe zapalenie przełyku. Zespół Zollingera-Ellisona i inne stany chorobowe związane z nadmiernym wydzielaniem kwasu solnego. Tabl. dojelitowa (20 mg): łagodne postaci refluksowego zapalenia przełyku, w celu zmniejszenia występujących objawów dyspepsji. Długotrwałe leczenie i zapobieganie nawrotom refluksowego zapalenia przełyku. Zapobieganie owrzodzeniom żołądka i dwunastnicy wywołanym przez stosowanie nieselektywnych niesteroidowych leków przeciwzapalnych u pacjentów z grupy zwiększonego ryzyka, wymagających długotrwałego stosowania NLPZ.
Działanie
Pantoprazol zmniejsza wydzielanie soku żołądkowego przez blokowanie pompy protonowej w komórkach okładzinowych żołądka. Blokuje końcowy etap wytwarzania kwasu solnego w żołądku, hamując w ten sposób zarówno wydzielanie podstawowe jak i pobudzone bez względu na rodzaj bodźca stymulującego. Zmniejsza kwaśność treści żołądkowej oraz wtórnie zwiększa wydzielanie gasryny w stopniu proporcjonalnym do zmniejszenia kwaśności. Wchłania się szybko z przewodu pokarmowego. Maksymalne stężenie w osoczu osiąga po 2-2,5 h, w 98% wiąże się z białkami osocza. Metabolizm zachodzi w wątrobie, wydalanie głównie z moczem.
Działania niepożądane
Często: ból w nadbrzuszu, biegunka, zaparcie, wzdęcie, ból głowy. Niezbyt często: nudności, zawroty głowy, niewyraźne widzenie, reakcje alergiczne (świąd i wysypka skórna). Bardzo rzadko: obrzęki obwodowe ustępujące po zakończeniu leczenia, ciężkie uszkodzenie komórek wątroby prowadzące do żółtaczki z lub bez niewydolności wątroby, reakcja anafilaktyczna łącznie ze wstrząsem anafilaktycznym, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych (transaminaz, g-glutamylotranspeptydazy), zwiększenie stężenia triglicerydów, podwyższenie temperatury ciała ustępujące po zakończeniu leczenia, ból mięśni ustępujący po zakończeniu leczenia, śródmiąższowe zapalenie nerek, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy, ciężkie reakcje skórne (zespół Stevensa-Johnsona), rumień wielopostaciowy, zespół Leylla, nadwrażliwość na światło, depresja ustępująca po zakończeniu leczenia.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na składniki preparatu. Leczenie skojarzone w celu eradykacji Helicobacter pylori u pacjentów z umiarkowaną lub ciężką niewydolnością wątroby lub nerek (brak badań klinicznych). Dawki 40 mg nie należy stosować w łagodnych zaburzeniach żołądkowo-jelitowych (np. dyspepsja na tle nerwowym).
Interakcje
Preparat może zmniejszać wchłanianie leków, których biodostępność zależy od pH (np. ketokonazol). Zmniejsza wchłanianie wit. B12.
Dawkowanie
Doustnie. Tabl. dojelitowe (40 mg): eradykacja Helicobacter pylori: 1 tabl. 2 razy dziennie w połączeniu z antybiotykami przez 7 dni. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, umiarkowane i ciężkie refluksowe zapalenie przełyku: 1 tabl. dziennie; dawka może być zwiększona do 2 tabl. dziennie. Zespół Zollingera-Ellisona: początkowo 2 tabl. dziennie, następnie indywidualnie; dawki większe niż 80 mg należy podawać w 2 dawkach podzielonych; pacjenci z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby: 1 tabl. co drugi dzień. U pacjentów w podeszłym wieku nie należy stosować dawki większej niż 1 tabl. (wyjątkiem jest skojarzone leczenie w celu eradykacji Helicobacter pylori). Tabl. dojelitowe (20 mg): w łagodnych postaciach refluksowego zapalenia przełyku: 1 tabl. dziennie przez 4 tyg.; jeśli objawy nie ustąpią kurację można przedłużyć o kolejne 4 tyg. Długotrwałe leczenie i zapobieganie nawrotom refluksowego zapalenia przełyku: 1 tabl. dziennie. Zapobieganie owrzodzeniu żołądka i dwunastnicy wywołane stosowaniem nieselektywnych NLPZ u pacjentów z grup ryzyka wymagających długotrwałego leczenia: 1 tabl. dziennie. Tabl. przyjmować przed posiłkiem, połykać w całości, popić wodą.
Ciąża i karmienie piersią
Preparat może być stosowany w ciąży i okresie karmienia piersią, jeśli spodziewane korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu.
HYDROXYZINUM
Wskazania do stosowania
Objawy lęku, niepokoju i napięcia w przebiegu nerwic. Pomocniczo w organicznych chorobach z towarzyszącymi objawami niepokoju i lęku. Świąd na tle alergicznym (np. w przebiegu przewlekłej pokrzywki, atopowych i kontaktowych dermatoz). Jako lek uspokajający w premedykacji i w okresie pooperacyjnym.
Działanie
Lek o działaniu uspokajającym i przeciwlękowym. Mechanizm działania prawdopodobnie polega na zahamowaniu aktywności niektórych podkorowych obszarów o.u.n. Nie wpływa natomiast hamująco na czynność kory mózgowej. Zmniejsza stan napięcia wewnętrznego, niepokój, lęk, chwiejność emocjonalną oraz napięcie mięśniowe. Wykazuje także właściwości przeciwhistaminowe, przeciwbólowe oraz przeciwwymiotne. Po podaniu doustnym szybko wchłania się z przewodu pokarmowego, osiągając maksymalne stężenie we krwi po 2-3 h od podania. Działanie utrzymuje się 6-8 h. Ulega całkowitemu zmetabolizowaniu w organizmie. Jest wydalany z moczem w postaci metabolitów. T0,5 wynosi 7 h.
Działania niepożądane
Zwykle są łagodne i przemijające. Obejmują: suchość błon śluzowych jamy ustnej, zmęczenie, senność (ustępuje po kilku dniach leczenia lub po zmniejszeniu dawki), niezborność ruchów, drżenie rąk (zazwyczaj spowodowane zastosowaniem znacznie większej dawki niż zalecane), tachykardię, skórne reakcje alergiczne.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na chlorowodorek hydroksyzyny. Porfiria, jaskra, przerost gruczołu krokowego. Ciąża i okres karmienia piersią.
Interakcje
Nasila działanie leków wpływających hamująco na o.u.n. (leki narkotyczne, nienarkotyczne leki przeciwbólowe, barbiturany), leków przeciwzakrzepowych z grupy kumaryny oraz alkoholu. Może nasilać cholinolityczne działanie leków przeciwhistaminowych, neuroleptyków i leków przeciwdepresyjnych.
Dawkowanie
Doustnie, indywidualnie zależnie od stanu i reakcji pacjenta. Objawy niepokoju, lęku i napięcia w przebiegu nerwic, a także chorób organicznych: dorośli - 50-100 mg 4 razy dziennie; dzieci 2-6 r.ż. - 50 mg dziennie w dawkach podzielonych, powyżej 6 r.ż. - 50-100 mg dziennie w dawkach podzielonych. Świąd na tle alergicznym: dorośli - 25 mg 3-4 razy dziennie; dzieci 2-6 r.ż. - 50 mg dziennie w dawkach podzielonych, powyżej 6 r.ż. - 50-100 mg dziennie w dawkach podzielonych. Jako lek uspokajający w premedykacji i w okresie pooperacyjnym: dorośli - 50-100 mg; dzieci - 0,6 mg/kg m.c.
Preparat przyjmować po posiłkach, nie rozgryzając tabletek i popijając wodą.
Ciąża i karmienie piersią
Leku nie należy stosować w ciąży i okresie karmienia piersią.
Uwagi
Ostrożnie stosować u pacjentów z niewydolnością wątroby lub nerek.
MIDANIUM
Wskazania do stosowania
Premedykacja przedoperacyjna (jako lek wyłączny lub w połączeniu z lekiem przeciwcholinergicznym lub przeciwbólowym), sedacja z zachowaniem świadomości przed i w trakcie zabiegów diagnostycznych i zabiegów wykonywanych w znieczuleniu regionalnym; wprowadzenie i podtrzymanie znieczulenia ogólnego (w połączeniu z analgetykiem). Wg danych z literatury fachowej midazolam stosowany jest również w: ataralgezji w skojarzeniu z ketaminą u dorosłych i dzieci; całkowitym znieczuleniu dożylnym (TIVA), do długotrwałej sedacji pacjentów w oddziałach intensywnej terapii. Może być stosowany u chorych zagrożonych nadcieplnością złośliwą (HM) i porfirią.
Działanie
Rozpuszczalna w wodzie imidazolowa pochodna benzodiazepin o krótkim czasie działania. Agonista receptora BDZ (receptor benzodiazepinowy, związany z receptorem GABA). Wykazuje działanie nasenne, uspokajające, przeciwlękowe, obniżające napięcie mięśni, przeciwdrgawkowe, amnestyczne (niepamięć następcza); nie ma działania przeciwbólowego. Charakteryzuje się szybkim początkiem działania - około 1-2 min po podaniu dożylnym (maksimum działania około 2-5 min) i około 15-30 min po podaniu domięśniowym. W 96% wiąże się z białkami osocza. Po podaniu dożylnym wykazuje dwufazową farmakokinetykę. Dobrze wchłania się po podaniu domięśniowym (biodostępność 90%). Jest całkowicie metabolizowany w organizmie. Metabolitem pośrednim jest a-hydroksymidazolam szybko inaktywowany przez sprzęganie z kwasem glukuronowym i w takiej postaci w 60-80% wydalany z moczem. T0,5 wynosi 1,5-3,5 h. Półokres wydalania u dzieci w wieku 3-10 lat skraca się do 1-1,5 h, a wydłuża się do 3-12 h u noworodków. U osób w podeszłym wieku półokres wydalania może być wydłużony nawet trzykrotnie, a w niektórych przypadkach długotrwałego stosowania - nawet sześciokrotnie. Okres półtrwania może ulegać wydłużeniu również u osób otyłych, z zastoinową niewydolnością serca lub upośledzeniem czynności wątroby. Przenika do mleka matki.
Działania niepożądane
Mogą wystąpić reakcje ze strony układu krążenia i oddechowego (zwłaszcza po podaniu leku szybko i.v. lub w dużej dawce): obniżenie ciśnienia skurczowego (szczególnie przy jednoczesnym podaniu z dużą dawką fentanylu), kompensacyjne przyspieszenie akcji serca, zahamowanie ośrodka oddechowego, zaburzenia oddychania (łącznie z bezdechem), zwłaszcza u pacjentów oligowolemicznych i/lub z chorobą układu krążenia, niewydolnością naczyń wieńcowych, chorobą niedokrwienną mięśnia sercowego. Sporadycznie mogą wystąpić: ból głowy, nudności, wymioty, czkawka, kaszel, reakcja anafilaktyczna, reakcje paradoksalne (pobudzenie psychoruchowe, agresja, ruchy mimowolne, drżenia mięśniowe, drgawki toniczno-kloniczne), zaburzenia rytmu serca, zaburzenia widzenia, zapalenie żyły w miejscu podania leku (u około 4%). U wcześniaków i noworodków może wywołać drgawki. Po długotrwałym stosowaniu dożylnie przy nagłym przerwaniu podaży może powodować zespół odstawienia; zaleca się stopniową redukcję dawek.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na benzodiazepiny lub pozostałe składniki preparatu, ostra niewydolność oddechowa, wstrząs, śpiączka, miastenia, jaskra z wąskim kątem przesączania, ostre zatrucie alkoholem. Należy zachować ostrożność, stosując lek u osób w podeszłym wieku, wyniszczonych, z niestabilnym układem krążenia, chorobami obturacyjnymi płuc, ciężką niewydolnością nerek; u niedonoszonych noworodków i wcześniaków. Nie zaleca się stosowania w okresie porodu i karmienia piersią. W ciąży stosować tylko przy bezwzględnych wskazaniach.
Interakcje
Nasila działanie leków wpływających depresyjnie na o.u.n. (leki nasenne, uspokajające, przeciwdepresyjne, przeciwbólowe, alkohol, opioidy, neuroleptyki, anestetyki). Korzystna i wykorzystywana klinicznie interakcja z analgetykami opioidowymi wiąże się z większym ryzykiem depresji krążeniowo-oddechowej. Przez 8 h przed i po podaniu leku nie wolno choremu spożywać napojów alkoholowych. Cymetydyna, ketokonazol, diltiazem, werapamil, erytromycyna zmniejszają klirens midazolamu. Możliwe są interakcje z lekami hamującymi (in vitro) metabolizm midazolamu: amiodaronem i neuroleptykami. Antagonista receptora BDZ (flumazenil) znosi działanie midazolamu.
Dawkowanie
Premedykacja: domięśniowo dorośli 0,07-0,08 mg/kg m.c., osoby w wieku podeszłym (powyżej 60 lat) i wyniszczone 0,025-0,05 mg/kg m.c.; dzieci 0,08-0,2 mg/kg m.c. dożylnie. U dzieci w wieku 1-12 lat możliwe są inne drogi podania: doustnie (roztwór z ampułek lub wykonany z niego syrop) w dawce 0,4-0,5 mg/kg m.c.; doodbytniczo (roztwór 0,2% uzyskany przez rozcieńczenie w 0,9% roztworze NaCl): 0,3-0,5 mg/kg m.c.; u dzieci w wieku 1-5 lat można stosować donosowo 0,2 mg/kg m.c. Sedacja z zachowaniem świadomości: dorośli dożylnie, w dawkach frakcjonowanych w dawce około 0,035 mg/kg m.c. Praktycznie zaleca się podanie powoli (2-3 min) dożylnie dawki 1,0-2,5 mg i uzupełnianie dawkami 0,5-1,0 mg z ciągłą obserwacją pacjenta aż do uzyskania odpowiedniego efektu. U osób w wieku podeszłym i z obciążeniami dawka wstępna 1,0-1,5 mg i dawki uzupełniające po 0,5 mg (w tej grupie chorych dawka skuteczna może wynosić 1-2 mg). Sedacja z zachowaniem świadomości: dzieci - dożylnie w dawkach frakcjonowanych 0,1-0,2 mg/kg m.c. Jeśli lek łączy się z opioidami - dawki należy zmniejszyć. Przy wprowadzeniu do znieczulenia dawka powinna być dobrana w zależności od stanu i wieku pacjenta, zastosowanej premedykacji oraz rodzaju znieczulenia). Pacjenci bez premedykacji: - dorośli poniżej 55 r.ż.: dożylnie w ciągu 5-30 s 0,2-0,35 mg/kg m.c., wyjątkowo do 0,6 mg/kg m.c., osoby w wieku podeszłym - 0,15-0,3 mg/kg m.c.; wyniszczeni lub z niewydolnością nerek - 0,15-0,25 mg/kg m.c.; dzieci - dawki frakcjonowane 0,15-0,2 mg/kg m.c. Pacjenci po premedykacji z opioidami: dorośli poniżej 55 r.ż.: dożylnie początkowo 0,15-0,35 mg/kg m.c.; osoby w wieku podeszłym w dobrym stanie (ASA I i II) - 0,2 mg/kg m.c.; wyniszczeni lub z niewydolnością nerek - 0,15 mg/kg m.c. Zazwyczaj w ciągu 2-3 min uzyskuje się głęboki sen i zniesienie odruchu rzęsowego. W dalszym przebiegu znieczulenia można stosować dawki powtarzane lub wlew ciągły 0,03-0,1 mg/kg m.c./h. Wg danych z literatury fachowej można stosować midazolam do wprowadzenia do znieczulenia domięśniowo (u dzieci w połączeniu z ketaminą): 0,15-0,2 mg/kg m.c. i celem sedacji w oddziale intensywnej terapii: dawka nasycająca 0,03-0,3 mg/kg m.c. dożylnie, dawka podtrzymująca we wlewie i.v.: 0,03-0,2 mg/kg m.c./h.
RELANIUM
Wskazania do stosowania
Stan padaczkowy, napady gromadne. Ostre stany lękowe połączone z pobudzeniem ruchowym, agresywnością. Zespół majaczenia alkoholowego. Lek wspomagający w leczeniu tężca. Czasem w przygotowaniu do zabiegów oftalmologicznych i laryngologicznych lub diagnostycznej endoskopii. Przed kardiowersją.
Działanie
Pochodna benzodiazepiny. Wykazuje działanie hamujące na układ limbiczny, wzgórze i podwzgórze. Nasila hamujące działanie neuronów GABA-ergicznych w o.u.n. Charakteryzuje się silnym działaniem przeciwlękowym, uspokajającym i przeciwdrgawkowym. Wykazuje również silne działanie nasenne i rozluźniające napięcie mięśniowe. Zmniejsza napięcie, lęk, drażliwość, pobudliwość i agresywność. Po podaniu dożylnym działa natychmiastowo. T0,5 wynosi 30-56 h. Jest metabolizowana w wątrobie i wydalany jest głównie z moczem. Lek przenika przez łożysko i do mleka matki.
Działania niepożądane
Senność, zmęczenie, zaburzenia koordynacjii ruchowej, czasem objawy paradoksalne: pobudzenie psychoruchowe, bezsenność, nadmierne pocenie, halucynacje (szczególnie u pacjentów w podeszłym wieku). Lek może spowodować pogorszenie sprawności psychofizycznej i funkcji poznawczych. Inne objawy niepożądane: ból i zawroty głowy, drżenie, zaburzenia ze strony układu pokarmowego, diplopia, dysartria, omdlenia, niedociśnienie, alergiczne odczyny skórne, osłabienie libido, hiperbilirubinemia u niemowląt karmionych mlekiem matek przyjmujących lek, nietrzymanie moczu. Rzadko neutropenia, żółtaczka. Długotrwałe przyjmowanie może prowadzić do zależności lekowej typu benzodiazepinowego, niekiedy z groźnymi objawami zespołu odstawienia, łącznie ze stanem padaczkowym. Niekiedy objawy patologicznego upojenia, przy skojarzonym spożywaniu alkoholu. Podanie dożylne może spowodować depresję ośrodka oddechowego.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na diazepam, ciąża i okres karmienia piersią, jaskra prosta, miastenia, ostra niewydolność oddechowa, stany depresyjne ze skłonnością do samobójstwa. Ostrożnie w przewlekłych chorobach nerek i wątroby, u osób w podeszłym wieku, u pacjentów z niedociśnieniem tętniczym, w gruczolaku prostaty, u chorych ze skłonnością do zażywania nadmiernej ilości leków i picia alkoholu.
Interakcje
Nasila działanie środków wpływających depresyjnie na o.u.n. (barbiturany, neuroleptyki, inhibitory MAO i inne leki przeciwdepresyjne, narkotyki, alkohol) oraz środków zwiotczających mięśnie. Cymetydyna zwalnia metabolizm diazepamu.
Dawkowanie
Indywidualnie, zależnie od stanu chorego i jego reakcji na lek. Dorośli: w stanie padaczkowym: początkowo 5-10 mg dożylnie, dawki można powtarzać co 10-15 min. do całkowitej ilości 30 mg. W razie konieczności podobne postępowanie może być powtórzone w ciągu 2-4 h. W umiarkowanych stanach lęku, napięcia i niepokoju domięśniowo lub dożylnie 2-5 mg jednorazowo, w razie konieczności dawkę można powtórzyć po 3-4 h; w ciężkich stanach lękowych lub napięcia domięśniowo lub dożylnie 5-10 mg jednorazowo, w razie konieczności dawkę można powtórzyć; w majaczeniu drżennym i halucynozach alkoholowych domięśniowo lub dożylnie początkowo 10 mg, w razie konieczności kolejne 5-10 mg po 3-4 h; w tężcu i skurczach mięśni szkieletowych domięśniowo lub dożylnie początkowo 5-10 mg, w razie konieczności dawkę można powtórzyć w ciągu 3-4 h.; w premedykacji dożylnie lub domięśniowo, zwykle 10 mg przed zabiegiem, przed zabiegami diagnostycznymi (np: endoskopia) domięśniowo lub dożylnie 10-20 mg przed zabiegiem; w kardiowersji 5-15 mg dożylnie, w ciągu 5-10 min. przed zabiegiem. Dawki u chorych w podeszłym wieku i osób upośledzonych umysłowo powinny być mniejsze. W stanie drgawkowym: dzieci w wieku 1 m.ż.-5 r.ż. 0,2-0,5 mg dożylnie co 5 min. do maksimum 5 mg. W razie konieczności potępowanie to można powtórzyć po 2-4 h. Dzieci powyżej 5 r.ż. 1 mg dożylnie co 5 min. do maksimum 10 mg. W razie konieczności potępowanie to można powtórzyć po 2-4 h. W przypadku tężca u dzieci między 1 m.ż.-5 r.ż. 1-2 mg domięśniowo lub dożylnie, dawka możne być powtórzona po 3-4 h. U dzieci powyżej 5 r.ż. 5-10 mg, dawka może być powtórzona po 3-4 h.
Domięśniowo lek należy wstrzykiwać głęboko w duże grupy mięśni; dożylnie wyłącznie w sytuacji, gdy niezbędne jest szybkie działanie. Lek podaje się bez rozcieńczania powoli, z szybkością 0,5-1 ml (2,5-5 mg)/min. Dożylnie podawać do grubych żył, wystrzegając się podania poza naczynie. W dożylnym wlewie kroplowym lek podaje się w rozcieńczeniu 2 ml (10 mg) w co najmniej 50 ml 0,9% roztworu NaCl lub 5% glukozy. Najczęściej stosuje się 100 mg po rozcieńczeniu w 500 ml 0,9% roztworu NaCl lub 5% glukozy z szybkością 40 ml/h.
PROXACIN
Wskazania do stosowania
Zakażenia układu moczowego, dolnych dróg oddechowych, skóry, tkanek miękkich, kości i stawów.
Działanie
Chemioterapeutyk z grupy fluorochinolonów. Wywiera działanie bakteriobójcze poprzez zaburzanie replikacji DNA bakterii w wyniku hamowania aktywności gyrazy DNA. Szczególnie silnie działa na bakterie Gram-ujemne (także na niektóre szczepy oporne na aminoglikozydy i antybiotyki b-laktamowe), m.in. Haemophilus influenzae, Neisseria spp., Enterobacteriaceae (zwłaszcza rodzaje Salmonella, Shigella, Citrobacter, Proteus i Escherichia coli), Pseudomonas aeruginosa, Acinetobacter spp., Vibrio spp. Ponadto działa na Streptococcus pyogenes, prątki gruźlicy i prątki atypowe. Wykazuje zmienne działanie wobec Bacteroides spp., Clostridium spp., Chlamydia spp., Staphylococcus spp. (szybko dochodzi do selekcji szczepów wrażliwych), Streptococcus pneumoniae, Enterococcus faecalis. Nie działa na Bacteroides fragilis, Enterococcus faecium, Ureaplasma urealyticum, Clostridium difficile, Pseudomonas maltophila, Treponema pallidum. Wykazuje krzyżową oporność z innymi fluorochinolonami. T0,5 wynosi 3,5-4,5 h. Wiązanie z białkami osocza wynosi 20-40%. Doskonale przenika do płynów ustrojowych i tkanek, zwłaszcza do tkanki płucnej, gruczołu krokowego, migdałków podniebiennych, kości, płynu mózgowo-rdzeniowego. Jest częściowo metabolizowany w wątrobie i wydalany głównie w postaci nie zmienionej z moczem i częściowo z kałem.
Działania niepożądane
Zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka, brak łaknienia), zaburzenia ze strony oun (oszołomienie, zawroty i ból głowy, rzadziej bezsenność, omamy, drgawki, nadmierne pobudzenie), obwodowe zaburzenia czucia, świąd i wysypka skórna (zazwyczaj o charakterze pokrzywki), gorączka polekowa. Niekiedy ból stawów i mięśni, pojedyncze przypadki zapalenia ścięgna Achillesa, krystaluria, zaburzenia hematologiczne, ból i podrażnienie w miejscu wstrzyknięcia, zapalenie żył, zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych i stężenia kreatyniny w krwi, bardzo rzadko nadwrażliwość na światło, zespół Stevensa i Johnsona, zespół Lyella.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na chinolony, ciąża, okres karmienia piersią, dzieci i młodzież do 18 r.ż., pacjenci z niedoborem G-6-PD. Ostrożnie stosować u osób w podeszłym wieku, pacjentów z chorobami oun (np. padaczka, miażdżyca naczyń mózgowych), niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <20 ml/min), a także u pacjentów leczonych jednocześnie teofiliną, cyklosporyną, doustnymi lekami przeciwkrzepliwymi z grupy warfaryny.
Interakcje
Nasila działanie i toksyczność teofiliny (wymagane monitorowanie jej stężenia we krwi), cyklosporyny (konieczna kontrola stężenia kreatyniny we krwi), glibenklamidu (ryzyko hipoglikemii), doustnych leków przeciwkrzepliwych pochodnych warfaryny, leków z grupy NLPZ (z wyjątkiem kwasu acetylosalicylowego).
Dawkowanie
Przed rozpoczęciem leczenia należy wykonać antybiogram. Dorośli dożylnie w niepowikłanych zakażeniach dróg moczowych 200 mg co 12 h, w zakażeniach o cięższym przebiegu lub innym umiejscowieniu 200 mg co 8 h lub 400 mg co 12 h.
ACTILYSE
Wskazania do stosowania
Leczenie trombolityczne świeżego zawału mięśnia sercowego: 90-minutowy (przyspieszony) schemat dawkowania u pacjentów, u których leczenie może być rozpoczęte w okresie do 6 h od chwili wystąpienia objawów; 3-godzinny schemat dawkowania u pacjentów, u których leczenie może być rozpoczęte w okresie 6-12 h od chwili wystąpienia objawów, pod warunkiem, że wyżej wymienione wskazanie do zastosowania jest pewne. Leczenie trombolityczne masywnej zatorowości płucnej z niestabilnością hemodynamiczną. Leczenie trombolityczne w ostrym udarze niedokrwiennym - leczenie musi być rozpoczęte w okresie pierwszych 3 h od wystąpienia obajwów udaru po uprzednim wykluczeniu krwawienia śródczaszkowego.
Działanie
Alteplaza jest produkowana metodą biotechnologii, techniką rekombinacji DNA w komórkach jajowych chomików chińskich. Alteplaza jest ludzkim aktywatorem plazminogenu - glikoproteiną, która bezpośrednio aktywuje plazminogen do plazminy. Po podaniu dożylnym alteplaza pozostaje stosunkowo nieaktywna w układzie krążenia. Ulega ona aktywacji po połączeniu się z włóknikiem, zapoczątkowując przemianę plazminogenu w plazminę, powodującą rozpuszczenie skrzepliny. W badaniu (GUSTO) pacjentów ze świeżym zawałem mięśnia sercowego wykazano, że podanie 100 mg alteplazy w czasie 90 min z jednoczesnym zastosowaniem heparyny dożylnie, powodowało zmniejszenie śmiertelności 30-dniowej (6,3%) w porównaniu z działaniem połączenia streptokinazy (1,5 mln j.m. podawanej przez 60 min) i heparyny podawanej podskórnie lub dożylnie (7,3%). Stopień drożności naczynia odpowiedzialnego za zawał był w 60. i 90. min od rozpoczęcia leczenia większy u pacjentów otrzymujących alteplazę, niż u pacjentów leczonych streptokinazą. Nie zanotowano różnic w stopniu drożności naczyń w 180. min i później. U pacjentów otrzymujących alteplazę śmiertelność 30-dniowa jest mniejsza w porównaniu z pacjentami nie poddanymi leczeniu trombolitycznemu. W przypadkach masywnej zatorowości płucnej z niestabilnością hemodynamiczną, podawanie alteplazy prowadzi do szybszego zmniejszania się rozmiaru zatoru i zmniejszenia ciśnienia w tętnicy płucnej. W metaanalizie dotyczącej wszystkich pacjentów leczonych w ciągu 3 h po wystąpieniu objawów udaru, potwierdzono korzystny efekt działania alteplazy. Względne powinowactwo do fibryny powoduje, że alteplaza w dawce 100 mg umiarkowanie zmniejsza stężenie krążącego fibrynogenu do około 60% po 4 h, stężenie do zwiększa się do ponad 80% po 24 h. Stężenie plazminogenu i alfa-2-antyplazminy zmniejsza się do odpowiednio około 20% i 35% po 4 h, po czym zwieksza się do ponad 80% po 24 h. Alteplaza jest szybko wychwytywana z krążącej krwi i metabolizowana głównie w wątrobie. Okres półtrwania osoczowego wynosi 4-5 min. Dla ilości pozostającej głębiej zmierzony okres półtrwania b wynosił około 40 min.
Działania niepożądane
Najczęściej występują krwawienia prowadzące do zmniejszenia hematokrytu i stężenia hemoglobiny. Krwawienia te można podzielić na dwie kategorie: krwawienia powierzchowne, zazwyczaj z miejsc po wkłuciach lub z uszkodzonych naczyń krwionośnych; krwawienia wewnętrzne do światła przewodu pokarmowego i układu moczowego, do przestrzeni pozaotrzewnowej lub do o.u.n. oraz krwawienia z narządów miąższowych. Głównym działaniem niepożądanym w leczeniu ostrego udaru niedokrwiennego jest objawowe krwawienie do mózgu (do 10% pacjentów). W badaniach klinicznych po podaniu preparatu rzadko występowała znacząca utrata krwi na skutek krwawień z przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego lub krwawień do przestrzeni pozaotrzewnowej. Dość często występowały wybroczyny krwawe, krwawienia z nosa i dziąseł. W leczeniu świeżego zawału mięśnia sercowego i masywnej zatorowości płucnej krwawienia śródczaszkowe opisywano u mniej niż 1% przypadków. Stosowanie preparatu może, w rzadkich przypadkach, prowadzić do zatorowości skrzeplinami lub cząsteczkami cholesterolu. U pacjentów leczonych preparatem z powodu zawału mięśnia sercowego, reperfuzji towarzyszą często zaburzenia rytmu serca mogące wymagać konwencjonalnego leczenia przeciwarytmicznego. U pacjentów z zawałem serca lub zatorowością płucną mogą wystąpić objawy związane z chorobą podstawową. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić nudności, wymioty, obniżenie ciśnienia tętniczego krwi i zwiększenie temperatury ciała. W pojedynczych przypadkach zanotowano działania związane z układem nerwowym (np. drgawki), często w połączeniu z przypadkami niedokrwienia lub krwawień naczyniowo-mózgowych. Rzadko występowały reakcje rzekomoanafilaktyczne: wysypka skórna, pokrzywka, skurcz oskrzeli, obrzęk naczynioruchowy lub wstrząs.
Przeciwwskazania
Stwierdzona skaza krwotoczna. Leczenie doustnymi lekami przeciwzakrzepowymi. Istniejące lub przebyte niedawno ciężkie lub niebezpieczne krwawienie. Krwawienie śródczaszkowe w wywiadzie lub podejrzenie wystąpienia krwawienia śródczaszkowego. Podejrzenie krwawienia podpajęczynówkowego lub stan po krwawieniu podpajęczynówkowym z powodu tętniaka. Uszkodzenie o.u.n. w wywiadzie (np. nowotwór, tętniak, operacja wewnątrz czaszki lub w obrębie kręgosłupa). Retinopatia krwotoczna, np. w cukrzycy. Świeżo przebyty (w ostatnich 10 dniach) zewnętrzny urazowy masaż serca, poród, świeże wkłucia do trudno dostępnych i trudnych do uciśnięcia naczyń. Ciężkie niekontrolowane nadciśnienie tętnicze. Bakteryjne zapalenie wsierdzia, zapalenie osierdzia. Ostre zapalenie trzustki. Udokumentowana choroba wrzodowa żołądka lub jelit w ostatnich 3 miesiącach poprzedzających leczenie, żylaki przełyku, tętniak rozwarstwiający aorty, nieprawidłowości rozwoju tętnic i/lub żył. Nowotwory ze zwiększonym ryzykiem krwawienia. Ciężkie choroby wątroby, w tym niewydolność wątroby, marskość wątroby, nadciśnienie wrotne, czynne zapalenie wątroby. Ciężkie urazy lub duże zabiegi chirurgiczne przebyte w ostatnich 3 miesiącach.
Dodatkowe przeciwwskazania w świeżym zawale mięśnia sercowego: udar w wywiadzie. Dodatkowe przeciwwskazania w masywnej zatorowości płucnej: udar w wywiadzie. Dodatkowe przeciwwskazania w ostrym udarze niedokrwiennym: wystąpienie objawów udaru niedokrwiennego wcześniej niż 3 h przed rozpoczęciem podawania alteplazy lub kiedy czas wystąpienia objawów nie jest znany; zmniejszenie się lub gwałtowne zaostrzenie objawów neurologicznych tuż przed rozpoczęciem wlewu; ciężki udar oceniony klinicznie (np. >25 punktów w skali NIHSS) i/lub przy pomocy odpowiednich technik obrazowania; drgawki w początkowej fazie udaru; krwawienie śródczaszkowe stwierdzone pzry pomocy tomografii komputerowej; objawy sugerujące krwawienie podpajęczynówkowe, nawet jeśli obraz z tomografu komputerowego jest prawidłowy; podawanie heparyny w okresie 48 h poprzedzających początek udaru z przedłużonym czasem częściowo aktywowanej tromboplastyny (APTT); udar w wywiadzie ze współistniejącą cukrzycą; udar przebyty w okresie ostatnich 3 miesięcy; ilość płytek krwi poniżej 100 000/mm3; ciśnienie skurczowe powyżej 185 mmHg lub rozkurczowe powyżej 110 mmHg lub leczenie agresywne (wlewy dożylne) niezbędne do obniżenia ciśnienia krwi do tych wartości; stężenie glukozy we krwi poniżej 50 mg/dl lub powyżej 400 mg/dl. Nie należy podawać preparatu w leczeniu ostrego udaru niedokrwiennego u osób poniżej 18 lat lub powyżej 80 lat.
Interakcje
Ryzyko krwawienia może wzrosnąć, jeżeli stosowano (wcześniej, w czasie podawania lub w ciągu pierwszych 24 h po zakończeniu leczenia alteplazą) następujące leki: pochodne kumaryny, doustne leki przeciwzakrzepowe, leki hamujące agregację płytek, niefrakcjonowaną heparynę, heparynę drobnocząsteczkową (LMWH) lub inne środki hamujące krzepnięcie.
Dawkowanie
Podawanie preparatu należy rozpocząć jak najszybciej po wystąpieniu pierwszych objawów.
Świeży zawał mięśnia sercowego. 90-minutowy (przyspieszony) schemat dawkowania u pacjentów, u których można rozpocząć leczenie w okresie do 6 h od wystąpienia objawów: 15 mg w szybkim dożylnym wstrzyknięciu (bolus); 50 mg w postaci dożylnego wlewu w czasie 30 min; 35 mg w dożylnym wlewie w czasie następnej godziny do maksymalnej dawki 100 mg. U pacjentów o mc. mniejszej niż 65 kg, dawkę należy odpowiednio dostosować zgodnie z następującym schematem: 15 mg w szybkim dożylnym wstrzyknięciu (bolus); 0,75 mg/kg mc. we wlewie dożylnym w ciągu 30 min (maksymalnie 50 mg); 0,5 mg/kg mc. we wlewie dożylnym w czasie następnych 60 min (maksymalnie 35 mg).
3-godzinny schemat dawkowania u pacjentów, u których można wdrożyć leczenie w okresie 6-12 h od momentu wystąpienia objawów: 10 mg w szybkim dożylnym wstrzyknięciu (bolus); 50 mg w postaci dożylnego wlewu w czasie pierwszej godziny; po 10 mg w dożylnym wlewie co 30 min w czasie następnych 3 h do maksymalnej dawki 100 mg. U pacjentów o mc. mniejszej niż 65 kg maksymalna podana dawka nie może być większa niż 1,5 mg/kg mc. Maksymalna dopuszczalna dawka alteplazy wynosi 100 mg. Leczenie wspomagające: możliwie jak najszybciej po wystąpieniu objawów należy podać kwas acetylosalicylowy i stosować go przez kilka miesięcy po wystąpieniu zawału; zalecana dawka wynosi 160-300 mg na dobę. Heparynę należy podawać równocześnie we wlewie dożylnym co najmniej przez 24 h (co najmniej przez 48 h w schemacie przyspieszonego dawkowania). Zaleca się początkowo szybkie dożylne wstrzyknięcie (bolus) w dawce 5000 j.m. heparyny przed rozpoczęciem leczenia alteplazą, następnie heparynę podaje się we wlewie dożylnym w dawce 1000 j.m./h.
Masywna zatorowość płucna: całkowitą dawkę 100 mg należy podać w ciągu 2 h. Największe doświadczenie uzyskano w stosowaniu następującego schematu dawkowania: 10 mg w szybkim wstrzyknięciu dożylnym (bolus) w czasie 1-2 min; 90 mg we wlewie dożylnym w czasie następnych 2 h. U pacjentów o mc. poniżej 65 kg maksymalna podana dawka nie może być większa niż 1,5 mg/kg mc. Leczenie wspomagające: po leczeniu trombolitycznym należy rozpocząć (lub wznowić) leczenie heparyną, jeśli wartość APTT nie przekracza 2-krotnie górnego limitu normy.
Ostry udar niedokrwienny (leczenie musi być prowadzone przez specjalistę neurologa): zalecana dawka wynosi 0,9 mg/kg mc. (maksymalnie 90 mg) w dożylnym wlewie w ciągu 1 h, przy czym 10% całkowitej dawki należy podać na początku w formie bolusa. Leczenie wspomagające: nie przeprowadzono wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa i skuteczności stosowania powyższego schematu z równoczesnym podawaniem heparyny i kwasu acetylosalicylowego w ciągu pierwszej doby od wystąpienia objawów udaru niedokrwiennego - należy unikać stosowania tych leków w okresie pierwszych 24 h po zastosowaniu alteplazy. Jeżeli wymagane jest leczenie heparyną z powodu innych wskazań (np. zapobieganie zakrzepicy żył głębokich), dawka podanej podskórnie heparyny nie powinna być większa niż 10 000 j.m. na dobę.
Ciąża i karmienie piersią
Doświadczenie dotyczące stosowania leku w ciąży i okresie karmienia piersią jest bardzo ograniczone - należy stosować jedynie w przypadkach zagrażających życiu po rozważeniu korzyści i potencjalnego ryzyka wynikającego z zastosowania leku.
Uwagi
Należy zachowywać szczególną ostrożność w następujących przypadkach: mniejsze, świeżo przebyte urazy (biopsje, wkłucia do dużych naczyń, wstrzyknięcia domięśniowe, resuscytacyjny masaż serca; stany zwiększonego ryzyka krwawienia nie wymienione w polu Przeciwwskazania, a także u chorych w podeszłym wieku (ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia krwawienia śródczaszkowego). Przy podawaniu alteplazy nie należy stosować sztywnych cewników. Dotychczasowe doświadczenie dotyczące stosowania preparatu u dzieci jest ograniczone.
Dodatkowe środki ostrożności w świeżym zawale mięśnia sercowego i w masywnej zatorowości płucnej: nie należy przekraczać dawki 100 mg alteplazy ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia krwawienia śródczaszkowego; doświadczenie w powtórnym podawaniu preparatu jest ograniczone; należy wnikliwie ocenić stosunek korzyści do ryzyka, szczególnie u pacjentów z ciśnieniem skurczowym powyżej 160 mmHg.
Dodatkowe środki ostrożności w ostrym udarze niedokrwiennym: zwiększone ryzyko krwawienia śródczaszkowego odnosi się do przypadków wymienionych w polu Przeciwwskazania i ogólnie wszystkich przypadków z dużym ryzykiem krwawienia; niewielkiego bezobjawowego tętniaka naczyń mózgowych, pacjentów uprzednio leczonych kwasem acetylosalicylowym, szczególnie gdy rozpoczęcie leczenia alteplazą jest opóźnione; u pacjentów z rozległym obszarem martwicy niedokrwiennej , ze względu na większe ryzyko niekorzystnych rezultatów podawania leku, należy wnikliwie rozważyć stosunek spodziewanej korzyści do ryzyka.
MORPHINI SULFAS
Wskazania do stosowania
Umiarkowane, silne i bardzo silne bóle o różnorodnej etiologii. Morfina stosowana jest również w bólu zawałowym i niedokrwieniu mięśnia sercowego, bólach spowodowanych ciężkim urazem klatki piersiowej z uszkodzeniem oskrzeli i płuc oraz w zespołach bólowych przebiegających z męczącym suchym kaszlem (np. na skutek wciągnięcia opłucnej w proces chorobowy). Jest podstawowym opioidem (zalecanym przez WHO) w zwalczaniu bólów w przebiegu chorób nowotworowych. Stosowana również w anestezjologii: w premedykacji przed zabiegami operacyjnymi, jako składowa znieczulenia ogólnego, w okresie pooperacyjnym w ciągłej infuzji dożylnej lub podskórnej, w przerywanej infuzji w systemie "na żądanie" (PCA), w intensywnej terapii (np. u chorych wentylowanych respiratorem).
Działanie
Silny lek przeciwbólowy z grupy czystych agonistów receptorów opioidowych. Wykazuje działanie kurczące na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych powodując kurcz odźwiernika, opóźnienie opróżniania żołądka, wzrost ciśnienia w drogach żółciowych i moczowych, zwolnienie perystaltyki, zaparcia. Przenika przez łożysko, hamuje czynność skurczową macicy, przenika do mleka matki. Powoduje zwiększenie stężenia histaminy we krwi. Przez działanie na o.u.n. powoduje nudności, wymioty, hamuje odruch kaszlowy, zwęża źrenice, nasila uwalnianie hormonu antydiuretycznego, obniża temperaturę ciała i pobudliwość ośrodka oddechowego. Poprawia nastrój i działa euforyzująco. Wpływa na układ krążenia zależnie od stanu wyjściowego: możliwy jest wzrost lub spadek wskaźnika sercowego, bez istotnego wpływu na ciśnienie końcowo-rozkurczowe w lewej komorze i w tętnicy płucnej; wykazuje tendencję do zwalniania rytmu serca przez wpływ pobudzający na nerw błędny i zmniejszenie napięcia układu współczulnego. Po podaniu domięśniowym lub podskórnym dobrze wchłania się z miejsca podania, początek działania występuje po około 15-30 min, działanie maksymalne utrzymuje się 0,5-1,5 h, średni czas działania wynosi około 4-5 h. Po podaniu doustnym biodostępność wynosi około 20-75%, maksymalne stężenie we krwi osiąga po 10-30 min. W około 40% wiąże się z białkami osocza, dobrze przenika do tkanek, słabo do o.u.n. (współczynnik rozdziału około 0,4). Metabolizowana jest w wątrobie, głównie (70%) do 3-glukuronianu morfiny (M3G) i 6-glukuronianu morfiny (M6G) - M6G wykazuje silne powinowactwo do receptorów opioidowych o.u.n. (około 10-20 razy silniejsze od morfiny) i prawdopodobnie odgrywa główną rolę w działaniu przeciwbólowym leku, zwłaszcza stosowanego w dawkach powtarzanych. Metabolity są wydalane z moczem. Morfina podlega krążeniu wątrobowo-jelitowemu - częściowo przenika do żółci (około 10% dawki) i jest wydalana z kałem. T0,5 wynosi 2-3 h. Morfina nie wykazuje tendencji do kumulacji w organizmie. Metabolizm (a zatem i dawkowanie) morfiny u dzieci powyżej 3 m.ż. nie różnią się istotnie od dorosłych.
Działania niepożądane
Wpływa depresyjnie na oddychanie - zmniejsza wentylację minutową przez zwolnienie częstości oddechów i objętości oddechowej, obniża wrażliwość ośrodka oddechowego na wzrost p CO2 - proporcjonalnie do podanej dawki (zwłaszcza po podaniu choremu nie cierpiącemu na ból); wpływ na układ oddechowy występuje wcześniej niż maksymalny efekt przeciwbólowy: około 7 min po podaniu dożylnym, około 30 min po domięśniowym. U chorych z bólem przewlekłym (np. nowotworowym) rozpiętość terapeutyczna między dawką znoszącą ból, dawką wywołującą nadmierną senność i dawką wpływającą klinicznie istotnie na depresję oddechu jest zazwyczaj wystarczająca dla bezpiecznego ustalenia skutecznej dawki. Powoduje zaparcia, może powodować nadmierne uspokojenie, senność, niepokój, zmiany nastroju, nudności, wymioty, suchość w jamie ustnej, brak łaknienia, zaburzenia smaku, nadmierne poty, zaczerwienienie twarzy, zawroty głowy, hipotonię ortostatyczną, nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, trudności w oddawaniu moczu, kolkę nerkową lub żółciową, zaburzenia widzenia, bradykardię, skurcz oskrzeli, odczyny alergiczne, świąd, spadek libido, impotencję, zaburzenia termoregulacji. Po podaniu podskórnym lub domięśniowym mogą wystąpić ból i podrażnienie w miejscu wstrzyknięcia. Przy systematycznym stosowaniu powoduje zależność lekową (opioidową), przy nagłym odstawieniu - zespół abstynencji.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na morfinę, astma oskrzelowa, niewydolność oddechowa, niewydolność serca w przebiegu chorób płuc, zaburzenia rytmu serca, urazy czaszki i o.u.n., nadciśnienie śródczaszkowe, ostry alkoholizm, psychozy alkoholowe, stany drgawkowe, stany spastyczne jelit, dróg żółciowych i moczowych, porfiria, ostatnie 2 tygodnie ciąży, podczas porodu i karmienia piersią. Ostrożnie stosować u niemowląt (zwłaszcza poniżej 3 m.ż. ze względu na wolniejszą przemianę w wątrobie i wolniejsze wydalanie), osób starszych, w ciężkiej niewydolności wątroby i/lub nerek, znacznej otyłości, u pacjentów z porażeniem nerwu przeponowego, w połączeniu z inhibitorami MAO i innymi lekami wpływającymi depresyjnie na o.u.n. W niewydolności nerek w przypadku stosowania powtarzanych dawek morfiny przy klirensie kreatyniny < 50 ml/h zaznacza się kumulacja w organizmie aktywnego metabolitu (M6G) i narastanie działań niepożądanych i toksycznych. W ciąży - po ustaleniu wyraźnych wskazań: gdy ból nie może być opanowany lekami nieopioidowymi, z wyłączeniem okresu przedporodowego. Preparatu nie stosować zewnątrzoponowo i podpajęczynówkowo.
Interakcje
Nasila działanie leków wpływających depresyjnie na o.u.n. Pochodne fenotiazyny, inhibitory MAO, trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, leki blokujące receptory b-adrenergiczne, alkohol - nasilają depresyjny wpływ morfiny na o.u.n. i ośrodek oddechowy. Neuroleptyki zmniejszają lub znoszą nudności i wymioty po morfinie. Czyści antagoniści receptorów opioidowych (np. nalokson) odwracają działanie morfiny (w tym wpływ kurczący na zwieracze i depresję oddechu).
Dawkowanie
Dawkowanie należy ustalać indywidualnie. Dorośli: jednorazowa dawka w ostrym bólu wynosi 0,1-0,15 mg/kg m.c. podskórnie lub domięśniowo, lub 2-8 mg dożylnie (z prędkością 2 mg/min.); w razie potrzeby dawki można powtarzać co 4 h; w bólu przewlekłym 5-20 mg doustnie, podskórnie lub domięśniowo co 4 h. Chorym w podeszłym wieku zazwyczaj podaje się 1/2 dawki. Dzieci: zwykle 0,1-0,2 mg/kg m.c. na dawkę podskórnie lub domięśniowo co 4 h; nie przekraczać 15 mg na dawkę; nie zaleca się aby preparat podawać doustnie. Noworodki: 0,1 mg/kg m.c. podskórnie co 4-6 h.
FENTANYL
Wskazania do stosowania
Jako silny lek przeciwbólowy w bólach ostrych (urazowych, pooperacyjnych, w bólu zawałowym). Jako składowa przeciwbólowa (analgetyk) w znieczuleniu ogólnym złożonym, wspomagająco w innych rodzajach znieczulenia (np. z użyciem propofolu), w całkowitym znieczuleniu dożylnym (TIVA), w znieczuleniach regionalnych; w dużych dawkach jako lek podstawowy (tzw. anestezja analgetyczna) zwłaszcza w zabiegach kardiochirurgicznych, neurochirurgicznych. W zwalczaniu bólu pooperacyjnego i przewlekłego (w tym nowotworowego) podawany we wlewie ciągłym lub metodą PCA: dożylnie, podskórnie, zewnątrzoponowo, podpajęczynówkowo. W połączeniu z neuroleptykiem (zazwyczaj droperidolem) jako neuroleptoanalgezja: w bólu zawałowym, premedykacji przedoperacyjnej, sedacji do drobnych zabiegów. Fentanyl podawany jest (sam lub w połączeniu z innymi lekami, np. miejscowo-znieczulającymi) również zewnątrzoponowo, podpajęczynówkowo. Tłumienie/zniesienie napędu oddechowego u chorych wentylowanych mechanicznie.
Działanie
Lek przeciwbólowy z grupy czystych agonistów receptora opioidowego (silny agonista receptora mi, bardzo słaby delta i kappa). Dobrze rozpuszczalny w tłuszczach. Charakteryzuje się bardzo silnym, krótkotrwałym efektem przeciwbólowym. Po podaniu dożylnie efekt analgetyczny występuje prawie natychmiast (pełny po około 2 min.) i utrzymuje się około 20-30 min. Krótki czas działania leku wynika z redystrybucji do tkanek. Dobrze wchłania się również po podaniu innymi drogami. Po stosowaniu w dużych dawkach efekty działania utrzymują się kilka godzin. Ma niewielki wpływ na układ krążenia (może powodować niewielkie obniżenie ciśnienia tętniczego ze zwolnieniem akcji serca, zwłaszcza u pacjentów z upośledzoną kurczliwością lewej komory serca; nie wpływa lub minimalnie obniża kurczliwość mięśnia sercowego, wykazuje niewielkie działanie inotropowo ujemne). W piśmiennictwie anestezjologicznym podkreśla się, że zastosowany we wprowadzeniu do znieczulenia złożonego (w tym znieczulenia z wysokimi dawkami fentanylu) nie powoduje istotnych zmian ciśnienia tętniczego krwi, rzutu serca, systemowego i płucnego oporu naczyniowego, ciśnienia zaklinowania w tętnicy płucnej, częstości akcji serca. Nieznacznie obniża przepływ mózgowy, znacznie słabiej niż morfina wpływa na motorykę przewodu pokarmowego (mniejsza tendencja do zaparć i wpływ na na zwieracze), w dawkach ekwianalgetycznych w porównaniu z morfiną powoduje mniejszą sedację i słabsze działanie euforyzujące, znacząco mniejszą tendencję do uwalniania histaminy. Uważa się, że stosowany w anestezji w dużych dawkach (anestezja analgetyczna) ma działanie zbliżone do anestetyku: powoduje sen i niepamięć wsteczną. Wykazuje wszystkie typowe dla opioidów działania ośrodkowe, w tym zmniejszenie wrażliwośći ośrodka oddechowego, wywoływanie nudności i wymiotów. Po podaniu dożylnie połowiczy czas dystrybucji wynosi 1,7 min., czas redystrybucji około 13 min., czas połowiczej eliminacji około 219 min. (u pacjentów geriatrycznych może wydłużyć się do 15 h). W 84% wiąże się z białkami osocza. Metabolizowany jest głównie w wątrobie (około 90% - N-dealkilacja, utlenianie), metabolity wydalane z moczem, około 10% wydalane w postaci nie zmienionej; około 75% podanej dawki jest usuwane z organizmu w ciągu 24 h.
Działania niepożądane
Depresja ośrodka oddechowego, czasami nudności, wymioty, bradykardia, hipotonia; wyjątkowo skurcz oskrzeli. Po dużych dawkach obserwuje się niewielką sztywność mięśni klatki piersiowej co może utrudniać sztuczną wentylację. Depresja ośrodka oddechowego (aż do niewydolności oddechowej) może wystąpić po jednorazowej dawce dożylnej ze znacznym opóźnieniem (kilku godzin) w związku z uwalnianiem leku do soku żołądkowego i ponownym wchłanianiem w jelicie.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na lek, jednoczesne leczenie inhibitorami MAO. Jeśli chory nie jest wentylowany mechanicznie: depresja ośrodka oddechowego, choroby zaporowe płuc. Należy zachować ostrożność u pacjentów z przewlekłą niewydolnością oddechową, miastenią, niedoczynnością tarczycy, ciężkim upośledzeniem czynności wątroby. Nie stosować w czasie znieczulenia porodu (cięcia cesarskiego) do czasu wydobycia płodu. Ciąża: nie jest znany negatywny wpływ leku na płód, w razie konieczności zastosowania należy rozważyć korzyść dla matki i ryzyko dla płodu. Okres karmienia piersią: przechodzi do mleka matki.
Interakcje
Nasila działanie leków wpływających depresyjnie na o.u.n. i ketaminy. Alkohol nasila działania niepożądane. Czyści antagoniści receptora opioidowego (np. nalokson) znoszą działanie (w tym depresję oddechową, efekt przeciwbólowy, skurcz zwieracza Oddiego) fentanylu.
Dawkowanie
Dawka powinna być dobrana indywidualnie do nasilenia bólu; wieku, m.c., stanu klinicznego pacjenta oraz planowanego rodzaju znieczulenia. Dorośli dożylnie: przy oddechu spontanicznym: 0,05-0,2 mg jednorazowo lub 0,8-16 µg/kg m.c. jako dawka wstępna (wysycająca) + 0,3-1 µg/kg m.c./h wlew ciągły; jako lek przeciwbólowy w znieczuleniu złożonym: dawki niskie (drobne zabiegi) 2 µg/kg m.c.; dawki średnie (większe zabiegi operacyjne) 2-20 µg/kg m.c.; dawki wysokie (duże, bolesne zabiegi) 20-50 µg/kg m.c.; dawki uzupełniające 25-250 µg/bolus; dawki anestetyczne: 50-100 µg/kg m.c.; dawki w zabiegach kardiochirurgicznych i dużych operacjach wymagających protekcji mięśnia sercowego: powyżej 150 µg/kg m.c. Dawki średnie i duże stosuje się zazwyczaj w znieczuleniu z podtlenkiem azotu, zwiotczeniem mięśni i konieczną wentylacją mechaniczną; należy również liczyć się z koniecznością planowej wentylacji mechanicznej w okresie pooperacyjnym. Neuroleptoanalgezja: dożylnie zazwyczaj 0,05-0,1 mg fentanylu + 2,5-5 mg droperidolu.
Dorośli: zewnątrzoponowo: 0,025-0,1 mg/dawkę pojedynczą; 0,025-0,1 mg/h we wlewie ciągłym; podpajęczynówkowo: 0,005-0,025 mg/dawkę. U pacjentów w podeszłym wieku zaleca się zmniejszenie dawek. Dzieci powyżej 2 r.ż. dożylnie: 2-5 µg/kg m.c. + dawki uzupełniające w razie potrzeby. Dawkowanie specjalnymi technikami oraz u dzieci młodszych - patrz opracowania specjalistyczne.
NATRIUM BICARBONICUM
Wskazania do stosowania
Kwasica metaboliczna różnego pochodzenia, w celu alkalizacji moczu.
Działanie
Wodorowęglan sodowy dysocjując oddaje jon dwuwęglanowy, który w nadmiarze buforuje jony wodorowe prowadząc do alkalizacji. Jest związkiem alkalizującym używanym w leczeniu kwasicy metabolicznej, wydzielany przez nerki wywiera również działanie alkalizujące na odczyn moczu.
Działania niepożądane
Alkaloza, hipernatremia, hiperchloremia, hiperosmolarność osocza, retencja płynów, nasilenie się istniejącej, szczególnie zdekompensowanej niewydolności krążenia. Alkaloza, najczęściej powstała na skutek przedawkowania może doprowadzić do spłycenia oddechu, wiotkości mięśni, zaburzeń ze strony o.u.n. takich jak otępienie, utrata przytomności, drgawki. Podawanie leku należy przerwać jeżeli dojdzie do alkalozy metabolicznej.
Przeciwwskazania
Alkaloza metaboliczna i oddechowa, alkaloza hipochloremiczna powstała np. w przebiegu wymiotów, hipokalcemia (nadmierna alkalizacja może wywołać tężyczkę). Przeciwwskazania względne: zastoinowa niewydolność krążenia, ciężkie choroby płuc, obrzęki, skłonność do retencji płynów - podawanie dożylne wodorowęglanu sodowego niesie ze sobą duży ładunek sodu. Ostrożności wymaga również stosowanie u pacjentów z hipokalemią (alkaloza nasila hipokalemię), u noworodków i niemowląt duże dawki oraz podawanie "z ręki" bez rozcieńczenia stanowi zagrożenie hipernatremią. Leczenie przedłużone jest przeciwwskazane - stanowi zagrożenie alkalozą oraz hipernatremią.
Interakcje
W przypadku alkalizacji moczu wydłuża się okres półtrwania chinidyny, amfetaminy, efedryny i pseudoefedryny oraz wzrasta wydalanie z moczem tetracyklin, salicylanów, chlorpropamidu, litu. Wodorowęglan sodowy stosowany razem z kortykosteroidami może nasilić retencję sodu.
Dawkowanie
Podaje się dożylnie. W stanach zagrożenia życia dorośli i dzieci powyżej 2 r.ż. początkowo 1 mEq/kg m.c., następnie 0,5 mEq/kg m.c. powtarzane co 10 minut, w zależności od sytuacji, pod kontrolą badań gazometrycznych i równowagi kwasowo-zasadowej krwi. Jeżeli wykonanie badań krwi jest niemożliwe, możliwe jest powtarzanie dawki 0,5 mEq/kg m.c. co 10 minut do czasu powrotu czynności serca. Dzieci do 2 r.ż. - 8,4% preparat należy rozcieńczyć dwukrotną objętością 5% glukozy lub wody do wstrzykiwań, dawki mogą być powtarzane co 10 minut. Nie przekraczać dawki 8 mEq/kg m.c. na dzień. W leczeniu kwasicy metabolicznej leczenie należy prowadzić pod kontrolą badań równowagi kwasowo-zasadowej krwi i stanu pacjenta. Zazwyczaj podaje się u dorosłych i u dzieci 2-5 mEq/kg m.c., w odpowiednim rozcieńczeniu, co 4-8 h. U dzieci można wyliczyć dawkę wg następującego wzoru: NaHCO3 (mmol) = niedobór zasad (mmol) x masa ciała x 0,3
Tak obliczoną ilość dodaje się do płynu nawadniającego, pamiętając, szczególnie u niemowląt, o jonach sodowych zawartych w roztworze lub podaje się podzielone na 2-4 porcje, w odstępach co najmniej 20-30 minutowych. Po podaniu połowy dawki należy ponownie oznaczyć parametry równowagi kwasowo-zasadowej krwi.
PROPOFOL
Wskazania do stosowania
Wprowadzenie i podtrzymanie znieczulenia ogólnego; sedacja u pacjentów wentylowanych poddawanych intensywnej terapii.
Działanie
Krótko działający anestetyk dożylny. Po podaniu dożylnym w ciągu 30-40 s powoduje sen (utratę przytomności); budzenie po pojedynczej dawce - po 4-6 min. Szybki początek i krótki czas działania ułatwiają sterowanie głębokością znieczulenia. Po podaniu w bolusie powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego (skurczowego i rozkurczowego o około 20%), zmniejszenie systemowego oporu obwodowego, bez istotnej zmiany częstości akcji serca, niewielkie zmniejszenie rzutu serca. Zmniejsza ciśnienie śródczaszkowe i metabolizm mózgu. W 98% wiąże się z białkami osocza. Charakteryzuje się trzyetapową farmakokinetyką (szybka dystrybucja t1/2 - 1,8-4,1 min, szybka eliminacja t1/2b - 34-64 min i faza wolnego uwalniania ze słabo ukrwionych tkanek t1/2g - 184-382 min). Jest metabolizowany w wątrobie (ponad 90%), przez wytwarzanie nieaktywnych koniugatów glukuronidów propofolu (40%) i koniugatu 4-siarczanowego; nieczynne związki propofolu i chinol są wydalane z moczem. Mniej niż 0,3% dawki wydalane jest z moczem w postaci nie zmienionej. Nie wykazuje tendencji do kumulacji w organizmie. Przenika przez barierę łożyska. Nie wykazuje znaczącego działania przeciwbólowego (w przypadku znieczulenia do zabiegu wskazane jest łączenie go z analgetykiem). Dobrze rozpuszcza się w tłuszczach, nie rozpuszcza się w wodzie.
Działania niepożądane
W fazie wprowadzenia do znieczulenia może powodować niewielkie objawy pobudzenia, hipotensję, bradykardię, asystolię (lek nie ma działania wagolitycznego), krótkotrwały bezdech (nasilenie objawów zależy od środków podanych w premedykacji i zastosowanej dawki propofolu). Należy rozważyć podanie leku przeciwcholinergicznego przed przystąpieniem do indukcji znieczulenia w przypadku wzmożonej wagotonii lub stosowania leków mogących wywołać bradykardię. Może też powodować: ruchy mimowolne, drgawki (u chorych na padaczkę podanie leku może wywołać napad drgawek), opistotonus; w fazie podtrzymania znieczulenia - kaszel; w fazie budzenia - niekiedy ból głowy, nudności, wymioty, dreszcze, uczucie zimna, euforię, odhamowanie seksualne; sporadycznie gorączkę po zabiegu. Rzadko może powodować obrzęk płuc, objawy anafilaktyczne (ze skurczem oskrzeli, rumieniem, hipotensją, obrzękiem Qunckiego) prawdopodobnie związane z zawartością oleju sojowego w preparacie. Bardzo rzadko - zapalenie trzustki. Wyjątkowo mogą wystąpić drgawki lub opistotonus opóźnione o kilka godzin lub o wiele dni. Niekiedy długotrwałe stosowanie powoduje zmiany zabarwienia moczu. Istnieje ryzyko wystąpienia kwasicy metabolicznej, hiperlipidemii, rozpadu mięśni prążkowanych, niewydolność serca, hiperkaliemii. Zanotowano pojedyncze przypadki wystąpienia pooperacyjnej utraty przytomności ze wzmożonym napięciem mięśniowym. Przy podawaniu dożylnym powoduje ból w miejscu wstrzyknięcia, rzadko zapalenia i zakrzepy naczyń żylnych. Podany poza żyłę może spowodować ciężki odczyn tkankowy. Zmniejszenie miejscowego bólu przy wstrzykiwaniu leku można uzyskać mieszając 20 części Propofolu z 1 częścią 1% chlorowodorku lidokainy (bez konserwantów).
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na propofol lub pozostałe składniki preparatu. Preparatu nie należy stosować w ciąży i okresie karmienia piersią oraz w położnictwie (z wyjątkiem znieczulenia w zabiegach przerywania ciąży). Preparat jest przeciwwskazany w znieczuleniu ogólnym u dzieci poniżej 3 r.ż. oraz w sedacji u dzieci poniżej 16 r.ż.
Interakcje
Może być stosowany w znieczuleniach z użyciem podtlenku azotu, wziewnych środków anestetycznych, środków zwiotczających, analgetyków; po powszechnie stosowanych lekach do premedykacji. Stężenie leku w krwi może się zwiększyć przy skojarzonym podawaniu fentanylu. Benzodiazepiny, leki parasympatykolityczne, anestetyki wziewne wydłużają czas trwania znieczulenia i nasilają zwolnienie oddechu samoistnego; opioidy podane w premedykacji zwiększają ryzyko wystąpienia przedłużonego bezdechu. Po podaniu neostygminy lub suksametonium może wystąpić znaczna bradykardia lub asystolia. Propofol nasila efekt sedatywny leków hamujących czynność o.u.n. (anestetyków, opioidów, analgetyków, alkoholu); może wystąpić znaczne upośledzenie czynności układu oddechowego i sercowo-naczyniowego (bradykardia, hipotensja). U leczonych cyklosporyną może wywołać leukoencefalopatię. Preparatu nie należy mieszać z żadnym innym środkiem poza 1% lidokainą. Propofol można rozcieńczać 5% roztworem glukozy lub 0,9% roztworem NaCl (w proporcji objętościowej 1:4). Preparat nie może być podawany przez filtry bakteryjne. Rozcieńczony roztwór musi być zużyty w ciągu 6 h. 1 ml Propofolu zawiera około 0,1 g lipidów co należy uwzględnić w bilansie, jeśli chory otrzymuje lipidy z innych źródeł; u pacjentów z ryzykiem przeładowania tłuszczami zaleca się monitorowanie stężenia lipidów we krwi.
Dawkowanie
Dorośli. Wprowadzenie do znieczulenia: 20-40 mg co 10 s aż do wystąpienia klinicznych objawów anestezji (sumarycznie zazwyczaj 1,5-2,5 mg/kg m.c.); u pacjentów z III lub IV grupy ryzyka wg ASA: 20 mg co 10 s. Kontynuacja znieczulenia - w postaci wstrzyknięć 25-50 mg powtarzanych okresowo przy obserwacji klinicznych objawów anestezji lub wlewu ciągłego ze ściśle określoną szybkością, zwykle 4-12 mg/kg m.c./h (w III/IV ASA - 4,0 mg/kg m.c./h). Sedacja: ciągły wlew z szybkością dostosowaną do żądanego stopnia uspokojenia, zwykle 0,3-4,0 mg/kg m.c./h; zaleca się nie przekraczać dawki 4,0 mg/kg m.c./h. Chorym powyżej 55 r.ż. podaje się mniejsze dawki. Dzieci: wprowadzenie do znieczulenia - dawka powinna być dobrana indywidualnie, wolno miareczkowana aż do uzyskania odpowiedniego stopnia anestezji. U większości dzieci powyżej 8 r.ż. wystarcza dawka około 2,5 mg/kg m.c. U dzieci młodszych dawka może być większa. Kontynuacja znieczulenia wymaga indywidualizacji dawek podawanych we wstrzyknięciach (1 mg/kg m.c.) lub w ciągłym wlewie zazwyczaj z szybkością 9-15 mg/kg m.c./h. U pacjentów z ASA III/IV zaleca się mniejsze dawki. Lek może być stosowany jedynie przez lekarza wyszkolonego w zakresie anestezjologii lub intensywnej terapii. W długotrwałej sedacji (dorośli) może być stosowany maksymalnie 7 dób. Podawać dożylnie roztwór 1% lub rozcieńczony (p. Interakcje). Jeden zestaw infuzyjny nie może być stosowany dłużej niż 12 h.
Ciąża i karmienie piersią
Lek jest przeciwwskazany w ciąży. Propofol przenika przez barierę łożyskową i może powodować zahamowanie podstawowych czynności życiowych u noworodka. Propofol jest przeciwwskazany w położnictwie, w tym także w przypadku porodów przez cesarskie cięcie. Propofol w małych ilościach jest wydzielany z mlekiem matki - kobiety powinny zaprzestać karmienia piersią przez 24 h po podania leku.
Uwagi
Preparatu nie powinno się podawać pacjentom z zaawansowaną niewydolnością serca lub inną ciężką chorobą mięśnia sercowego (w takich przypadkach propofol może być podawany wyłącznie z największą ostrożnością i przy zapewnieniu pełnego monitorowania). Nie zaleca się stosowania preparatu u pacjentów poddawanych terapii elektrowstrząsowej. Należy zachować szczególną ostrożność, stosując propofol u chorych wyniszczonych, z niewydolnością układu krążenia, oddechowego, wątroby, zaburzeniami pracy serca, hipowolemią, zaburzeniami metabolizmu lipidów, padaczką (ryzyko wystąpienia napadu drgawek), w starszym wieku, z niskim ciśnieniem perfuzyjnym mózgu (podwyższonym ciśnieniem śródczaszkowym i niskim ciśnieniem tętniczym). U pacjentów ze znaczą nadwagą należy uwzględnić większe ryzyko efektów hemodynamicznych wynikające z zastosowania większej dawki.
LIGNOCAIN
Wskazania do stosowania
Jako lek przeciwarytmiczny: leczenie ostrych tachykardii i arytmii komorowych (m.in. w objawowym leczeniu ponaparstnicowych zaburzeń rytmu serca). Stosowany również w schemacie CPR (resuscytacji) w leczeniu skojarzonym zaburzeń rytmu (migotania komór).
Działanie
Lek (z grupy miejscowo znieczulających pochodnych amidowych) o działaniu stabilizującym błony komórkowe i bezpośrednim wpływie na układ bodźcoprzewodzący serca, zaliczany do grupy 1b leków przeciwarytmicznych. Zmniejsza automatyzm, skraca czas trwania potencjału czynnościowego, zmniejsza okres refrakcji komórek Purkinjego (nie zmniejszając szybkości przewodzenia impulsów w tych komórkach). Charakteryzuje się stosunkowo małym wpływem depresyjnym na mięsień sercowy i możliwością względnie bezpiecznego stosowania w chorobie węzła zatokowo-przedsionkowego. Lidokaina w 60-75% wiąże się z białkami osocza, przenika przez barierę krew-mózg; jest metabolizowana w wątrobie - z szybkością zależną od przepływu wątrobowego (około 70% w czasie tzw. pierwszego przejścia), metabolity wydalane są przez nerki (jeden z metabolitów pośrednich również wykazuje działanie przeciwarytmiczne i wpływ drgawkotwórczy na o.u.n. podobie do lidokainy). Mniej niż 10% leku wydalane jest przez nerki w postaci nie zmienionej. T0,5 wynosi około 30 min. Przechodzi przez łożysko oraz do mleka matki. Nie jest eliminowana z organizmu przez hemodializę.
Działania niepożądane
Reakcje toksyczne dotyczą głównie o.u.n. i układu krążenia, zależą od stężenia leku w surowicy, masy ciała i stanu ogólnego chorego, wydolności wątroby i przepływu wątrobowego, wieku chorego i chorób towarzyszących (kwasica, hipoksja, podeszły wiek chorego zwiększają ryzyko i ciężkość reakcji toksycznych), szybkości wlewu dożylnego leku. Mogą wystąpić: zaburzenia smaku, drętwienia języka i zaburzenia połykania, zaburzenia mowy, dzwonienie w uszach, uczucie niepokoju, ciepła lub zimna (przy poziomie lidokainy w surowicy około 4-5 µg/ml), sensacje wzrokowe, pobudzenie, parestezje, zaburzenia nastroju, euforia, halucynacje (przy poziomie około 6-7 µg/ml), wzmożenie napięcia mięśniowego, drżenia mięśniowe (przy poziomie około 7-8 µg/ml), utrata przytomności i drgawki uogólnione (poziom około 10 µg/ml), śpiączka (poziom około 15 µg/ml), zatrzymanie oddechu i ciężka depresja o.u.n. (przy poziomie w surowicy >20 µg/ml). Reakcje ze strony układu krążenia przejawiają się depresją mięśnia sercowego, spadkiem objętości wyrzutowej, zaburzeniami przewodnictwa, hipotensją, bradykardią, ekstrasystoliami komorowymi z tachykardią komorową, migotaniem komór i zatrzymaniem krążenia włącznie. Wystąpieniu reakcji ze strony układu krążenia sprzyja hipoksja powstała w wyniku drgawek lub bezdechu. Lek nasila zaburzenia rytmu związane z dyselektrolitemią. W bardzo rzadkich przypadkach mogą wystąpić reakcje alergiczne (wysypka, pokrzywka, obrzęk), w najcięższych wstrząs anafilaktyczny. Leczeniu mogą również towarzyszyć dolegliwości żołądkowo-jelitowe, brak apetytu, nudności, odruchy wymiotne, wymioty. Sporadycznie - leczona arytmia może ulec nasileniu aż do migotania komór włącznie; w trzepotaniu przedsionków - może przyspieszyć się rytm komorowy.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na środki miejscowo znieczulające o budowie amidowej, ciężkie zaburzenia przewodnictwa wewnątrzsercowego (blok zatokowo-przedsionkowy, przedsionkowo-komorowy II i III stopnia, bloki śródkomorowe), znaczna bradykardia, MAS, tachyarytmie napadowe (w tym trzepotanie i migotanie przedsionków, zespół WPW), ciężka niewydolność krążenia, niewydolność mięśnia sercowego. Zagrożenie hipertermią złośliwą.
Należy zachować ostrożność w przypadkach: zaburzeń w obrębie układu bodźcoprzewodzącego (zespół chorego węzła zatokowego, blok P-K I°, blok odnogi pęczka Hissa), patologii mięśnia sercowego, hipoksji, kwasicy, hipowentylacji, obniżonego progu drgawkowego, hipowolemii, wstrząsu, chorobach wątroby i nerek (szczególnie przy powtarzaniu dawek), miastenii. Należy zachować szczególną ostrożność stosując lignokainę u ciężarnych i w okresie okołoporodowym.
Interakcje
Cymetydyna, b-blokery, noradrenalina - wzmagają działanie lidokainy; fenobarbital, fenytoina (i inne leki indukujące enzymy mikrosomalne wątroby) zmniejszają jaj działanie. Należy zachować ostrożność u pacjentów przyjmujących leki przeciwarytmiczne takie jak tokainid, poniważ ich działanie toksyczne ulega sumowaniu. Jednoczesne stosowanie z b-blokerami lub antagonistami wapnia nasila hamowanie przewodnictwa i kurczliwość mięśnia sercowego. W stosunku do płynów zawierających dwuwęglan sodowy i inne roztwory zasadowe, amfoterycynę B, sól sodową sulfadiazyny, metoheksital, fenytoinę - występuje niezgodność chemiczna (nie podawać łącznie).
Dawkowanie
Zazwyczaj: 1-1,5 mg/kg m.c. w powolnym wstrzyknięciu dożylnym, nie przekraczając szybkości wlewu 0,3 mg/kg m.c./minutę. W razie potrzeby po 5-10 min można podać ponownie 1/3-1/2 dawki początkowej. Nie przekraczać dawki godzinnej 2,6-4 mg/kg m.c. Poziom terapeutyczny lidokainy w surowicy zawiera się w przedziale 1,5-6 µg/ml (producent podaje do 5 µg/ml); dla podtrzymania poziomu leku w surowicy zalecany jest wlew dożylny w dawce 20-50 µg/kg m.c./min. Dawki dla dzieci są analogiczne (wstępna zazwyczaj 1 mg/kg m.c.), producent zaznacza niekompletność badań klinicznych co do stosowania lidokainy u dzieci. W resuscytacji (bez dostępu do żyły) lek może być podany dotchawiczo (w podwojonej dawce) lub do jamy kości szpikowej. U ciężarnych, noworodków i niemowląt oraz w wieku > 60 lat stosować zmniejszone dawki.
HEPARYNA
Wskazania do stosowania
Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych, stany zapalne żylaków, zapalenie skóry związane z zakrzepowym zapaleniem żył, stłuczenia i wylewy krwawe, zapalenie zakrzepowe guzków krwawniczych (hemoroidów).
Działanie
Preparat hamuje krzepnięcie krwi poprzez katalizowanie działania antytrombiny III (AT III). Tworzy kompleks z AT III, który unieczynnia trombinę (IIa) i aktywowany czynnik X (Xa), w mniejszym stopniu także inne proteazy osoczowe układu krzepnięcia. Heparyna stosowana w postaci kremu ma działanie miejscowo przeciwzakrzepowe (wysyca śródbłonek naczyń i makrofagi) i przeciwzapalne (unieczynnia hialuronidazę).
Działania niepożądane
W przypadku nadwrażliwości na heparynę wysypki skórne.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na heparynę.
Interakcje
Dawkowanie
Zazwyczaj smaruje się chorobowo zmienione miejsca co 6 h. Do stosowania zewnętrznego.
INTEGRILIN
Wskazania do stosowania
Zapobieganie wystąpieniu wczesnego zawału mięśnia sercowego u pacjentów z niestabilną dławicą piersiową lub zawałem mięśnia sercowego bez załamka Q, z ostatnim epizodem bólu w klatce piersiowej występującym w ciągu 24 h i zmianami w zapisie EKG i/lub zwiększeniem aktywności enzymów wskaźnikowych zawału mięśnia sercowego. Leczenie preparatem jest prawdopodobnie najbardziej korzystne u pacjentów, u których istnieje ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego w ciągu 3-4 dni po wystąpieniu ostrych objawów dławicy piersiowej, w tym np. u pacjentów, którzy będą ewentualnie poddani wczesnej PTCA. Preparat jest przeznaczony do stosowania w terapii skojarzonej z kwasem acetylosalicylowym i niefrakcjonowaną heparyną.
Działanie
Syntetyczny cykliczny heptapeptyd zawierający 6 aminokwasów, inhibitor agregacji płytek należący do klasy RGD (arginina-glicyna-asparaginian)-mimetyków. Odwracalnie hamuje agregację płytek, zapobiegając łączeniu się fibrynogenu, czynnika von Willebranda i innych cząsteczek adhezyjnych do receptorów glikoproteinowych (GP) IIb/IIIa. Efekt działania leku obserwuje się natychmiast po dożylnym podaniu bolusa w dawce 180 µg/kg m.c. Czynność płytek powraca do wartości wyjściowych (> 50% agregacji płytek) w ciągu 4 h po przerwaniu ciągłego wlewu 2 µg/kg m.c./min. Stosowanie preparatu w postaci bolusa dożylnego lub wlewu może nawet 5-krotnie wydłużyć czas krwawienia. Wzrost ten jest łatwo odwracalny po zaprzestaniu wlewu i czas krwawienia wraca do wartości wyjściowych po około 6 h. Preparat podawany w monoterapii nie wywiera uchwytnego wpływu na czas protrombinowy i częściowy aktywowany czas tromboplastynowy. Stopień wiązania eptifibatydu z białkami osocza wynosi około 25%. Jest wydalany z moczem w około 50% (około 50% w postaci nie zmienionej). T0,5 wynosi około 2,5 h.
Działania niepożądane
Większość działań niepożądanych związane jest z krwawieniem lub epizodami naczyniowymi. Łagodne krwawienie jest najczęstszym powikłaniem w czasie leczenia (zostało zdefiniowane jako spontaniczny makroskopowy krwiomocz, spontaniczne krwawe wymioty, stwierdzona utrata krwi ze zmniejszeniem stężenia hemoglobiny o ponad 3 g/dl lub ponad 4 g/dl przy braku miejsc krwawienia). Epizody krwawienia były częstsze u pacjentów otrzymujących równolegle heparynę podczas przeprowadzania PCI, gdy ACT przekraczało 350 s. Większe krwawienia definiowane były jako krwotok wewnątrzczaszkowy lub zmniejszenie stężenia hemoglobiny powyżej 5 g/dl. Inne działania niepożądane były zdarzeniami związanymi z chorobą zasadniczą, np. migotanie przedsionków, niedociśnienie, zastoinowa niewydolność serca, zatrzymanie akcji serca i wstrząs. Bardzo rzadko informowano o przypadkach anafilaksji, wysypki skórnej i zaburzeniach w miejscu podania, takich jak pokrzywka. Występowały także odchylenia parametrów laboratoryjnych, wynikające z jego działania farmakologicznego.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na którykolwiek ze składników preparatu. Objawy krwawienia z przewodu pokarmowego, silne krwawienia z układu moczowo-płciowego lub występowanie innych czynnych nieprawidłowych krwawień w ciągu 30 dni poprzedzających leczenie. Udar przebyty w ciągu poprzedzających 30 dni lub udar krwotoczny w wywiadzie. Potwierdzone wywiadem schorzenia wewnątrzczaszkowe (nowotwory, wrodzone zmiany tętniczo-żylne, tętniak). Przebyte w ciągu ostatnich 6 tyg. duże zabiegi chirurgiczne lub poważne obrażenia. Występowanie w przeszłości skazy krwotocznej. Trombocytopenia (< 100 000 komórek/mm3). Czas protrombinowy 1,2-krotnie wyższy od wartości prawidłowych lub INR większy lub równy 2. Ciężkie nadciśnienie tętnicze (ciśnienie skurczowe >200 mm Hg lub ciśnienie rozkurczowe >110 mm Hg podczas leczenia przeciwnadciśnieniowego). Klirens kreatyniny < 30 ml/min lub ciężka niewydolność nerek. Upośledzenie czynności wątroby o znaczeniu klinicznym. Jednoczesne stosowanie lub planowane podanie parenteralne innego inhibitora GP IIb/IIIa.
Interakcje
Preparat nie zwiększał ryzyka wystąpienia dużych i małych krwawień podczas stosowania warfaryny i dipiridamolu. U pacjentów z czasem protrombinowym (PT) > 14,5 s i przyjmujących jednocześnie warfarynę, preparat nie zwiększał ryzyka wystąpienia krwawienia. Dane dotyczące stosowania preparatu u pacjentów leczonych środkami trombolitycznymi są ograniczone. Brak jest przekonywujących dowodów wpływu preparatu na zwiększanie ryzyka wystąpienia dużych i małych krwawień związanych z tkankowym aktywatorem plazminogenu, zarówno podczas PCI jak i podczas badań zawału serca. Jednakże w badaniach dotyczących zawału mięśnia sercowego preparat zwiększał ryzyko krwawienia podczas jednoczesnego podawania ze streptokinazą. Preparat wykazuje niezgodność z furosemidem. Preparat może być podawany w tym samym zestawie dożylnym z siarczanem atropiny, dobutaminą, heparyną, lidokainą, meperydyną, metoprololem, midazolamem, morfiną, nitrogliceryną, tkankowym aktywatorem plazminogenu lub werapamilem. Preparat wykazuje zgodność z 0,9% roztworem NaCl do wlewu i roztworem 5% glukozy w Normosolu R, zarówno w obecności jak i nieobecności KCl.
Dawkowanie
Preparat jest przeznaczony wyłącznie do stosowania w warunkach szpitalnych, przez lekarzy specjalistów posiadających doświadczenie w postępowaniu z ostrymi stanami wieńcowymi. Roztwór do wlewu dożylnego należy stosować w połączeniu z roztworem do wstrzykiwań.
Dorośli (w wieku 18 lat i starsi) z objawami niestabilnej dławicy piersiowej lub zawałem serca bez załamka Q: zalecaną dawką jest dożylny bolus 180 µg/kg m.c., który powinien być podany jak najszybciej po ustaleniu rozpoznania, a następnie ciągły wlew 2 µg/kg m.c./min przez maksymalnie 72 h, do czasu rozpoczęcia zabiegu pomostowania aortalno-wieńcowego (CABG) lub do czasu wypisu ze szpitala. Jeśli podczas podawania preparatu dokonywana jest przezskórna interwencja wieńcowa, wlew należy kontynuować przez 20-24 h po zakończeniu PCI; całkowity czas leczenia wynosi maksymalnie 96 h. Wlew preparatu należy natychmiast przerwać, jeśli podczas leczenia preparatem pacjent wymaga leczenia doraźnego lub natychmiastowego przeprowadzenia zabiegu kardiochirurgicznego. Jeśli pacjent nie wymaga zabiegu chirurgicznego ze wskazań życiowych, należy przerwać podawanie wlewu w odpowiednim czasie pozwalającym na powrót do normalnej czynności płytek.
Podawanie heparyny: jest zalecane o ile nie jest ono przeciwwskazane (np. związana ze stosowaniem heparyny trombocytopenia w wywiadzie). U pacjentów z m.c. 70 kg i większą zalecane jest podanie w bolusie 5000 j.m., a następnie stosowanie wlewu dożylnego 1000 j.m./h; u pacjentów z m.c. poniżej 70 kg zalecane jest podanie w bolusie 60 j.m./kg m.c., a następnie stosowanie wlewu dożylnego 12 j.m./kg m.c./h.
U pacjentów poddawanych planowym (elektywnym) zabiegom PCI z implantacją stentu dawkowanie jest określone wg formuły zastosowanej w badaniu klinicznym ESPRIT (zwiększone blokowanie receptora płytki IIb/IIIa przy zastosowaniu preparatu Integrilin). Pierwszy bolus i wlew podaje się jednocześnie, tuż przed zabiegiem PCI, a następny podawany jest po 10 min. od pierwszego. Prędkość wlewu: 2,0 µg/kg/min. (dla pacjentów ze stężeniem kreatyniny w surowicy mniejszym niż 175 µmol/l) lub 1,0 µg/kg/min. (dla pacjentów ze stężeniem kreatyniny w surowicy 175-350 µmol/l). Wlew należy kontynuować przez maksymalnie 18-24 h lub aż do czasu wypisu ze szpitala. Według formuły badania klinicznego ESPRIT prawie wszyscy pacjenci otrzymywali kwas acetylosalicylowy (99,7%) i tienopirydynę (klopidogrel 95,4%, tiklopidyna 2,7%). W dniu przeprowadzenia zabiegu PCI przed cewnikowaniem 53,2% pacjentów otrzymywało tienopirydynę w większości jako dawki nasycające (300 mg lub więcej). Podczas zabiegu PCI dawkowanie heparyny było uproszczone i ustalone jako bolus początkowy w dawce 60 j.m./kg m.c., z docelowym osiąganiem aktywowanego krzepnięcia (ACT) w granicach 200-300 s.
Ciąża i karmienie piersią
W ciąży stosować jedynie w przypadku, gdy korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Brak jest danych o przenikaniu preparatu do mleka kobiet - należy przerwać karmienie piersią w czasie stosowania leku.
Uwagi
Ostrożnie stosować u kobiet, osób w wieku podeszłym i pacjentów z małą m.c. - osoby te mogą mieć zwiększone ryzyko wystąpienia krwawienia. Należy zachować ostrożność stosując jednocześnie inne leki wpływające na hemostazę, w tym tiklopidyna, klopidogrel, leki trombolityczne, doustne leki przeciwzakrzepowe, roztwory dekstranu, adenozyna, sulfinpirazon, prostacyklina, leki z grupy NLPZ, dipirydamol. Brak jest doświadczenia ze stosowaniem preparatu i drobnocząsteczkowych heparyn. Doświadczenia dotyczące stosowania preparatu u pacjentów, u których wskazane jest leczenie trombolityczne są ograniczone (nie zaleca się stosowania preparatu w tych przypadkach). Brak danych dotyczących stosowania preparatu u pacjentów, u których wystąpiła trombocytopenia w związku ze stosowaniem innych parenteralnych inhibitorów GP IIb/IIIa - konieczne jest ścisłe monitorowanie tej grupy pacjentów. Brak wystarczających danych odnośnie ponownego stosowania preparatu. Nie ustalono skuteczności i bezpieczeństwa stosowania leku u dzieci i młodzieży poniżej 18 lat (nie zaleca się stosowania).
INSULINA - tu: Insulatard Penfil
Wskazania do stosowania
Cukrzyca wymagająca leczenia insuliną.
Działanie
Niskocząsteczkowy hormon białkowy o działaniu hipoglikemizującym i anabolicznym; aktywuje transport glukozy do tkanek insulinozależnych (mięśnie, tkanka tłuszczowa, wątroba, tkanka nerwowa), aktywuje przemiany wewnątrzkomórkowe glukozy, umożliwia spichrzanie glikogenu w wątrobie i mięśniach, hamuje glukoneogenezę i glikogenolizę. Insulina wywiera również wpływ na metabolizm lipidów i białek aktywując lipogenezę w tkance tłuszczowej, transport aminokwasów do komórek oraz syntezę białek na etapie translacji i transkrypcji. Hamuje natomiast lipolizę w tkance tłuszczowej i ketogenezę w hepatocytach oraz zużywanie aminokwasów do syntezy glukozy w procesie glukoneogenezy. Insulina rozkładana jest głównie w wątrobie i w niewielkich ilościach wydalana z moczem. Dynamika działania insuliny może różnić się istotnie u poszczególnych chorych a także u tych samych osób w różnych okresach leczenia. Poza tym istnieje szereg czynników mogących modyfikować działanie hormonu np. zmiana miejsca wstrzyknięcia. Wzrost zapotrzebowania na insulinę mogą spowodować błędy dietetyczne, ostre i przewlekłe infekcje, stresy, dołączająca się nadczynność nadnerczy, tarczycy, przysadki lub lecznicze stosowanie hormonów o działaniu antagonistycznym do insuliny. Zmniejszone zapotrzebowanie na insulinę jest spowodowane zmniejszoną podażą pokarmów lub gorszym ich przyswajaniem, zwłaszcza węglowodanów, zwiększoną aktywnością fizyczną, niedoczynnością gruczołów wewnętrznego wydzielania wytwarzających hormony antagonistyczne. Insulina Protaphane HM jest uzyskiwana drogą inżynierii genetycznej, dzięki technice rekombinacji DNA z komórek drożdży, nie różni się pod względem sekwencji aminokwasów i struktury białka od naturalnej insuliny ludzkiej. Insulina izofanowa jest ulepszoną formą insuliny protaminowo-cynkowej, w której składniki preparatu występują w ilościach stechiometrycznych. Preparat jest jałową zawiesiną białego, krystalicznego osadu ludzkiej, monokomponentnej insuliny izofanowej, zbuforowaną do obojętnego pH. Początek działania wykazuje po około 90 min. od wstrzyknięcia, maksymalny efekt hipoglikemizujący między 4 a 12 h po wstrzyknięciu, czas działania wynosi 24 h.
Działania niepożądane
Niewielkiego stopnia niedocukrzenie (hipoglikemia) dość często występuje u chorych na cukrzycę i ustępuje po spożyciu łatwo przyswajalnych węglowodanów. Ciężka hipoglikemia czyli neuroglikopenia jest powikłaniem niebezpiecznym i wymaga natychmiastowego postępowania. Najczęstszymi przyczynami niedocukrzenia są: względny nadmiar insuliny spowodowany opuszczeniem posiłku lub nadmiernym wysiłkiem fizycznym oraz przypadkowe lub celowe przedawkowanie insuliny. Najskuteczniejsze jest podanie 20% glukozy dożylnie, w warunkach pozaszpitalnych powinien być natychmiast wstrzyknięty glukagon (domięśniowo lub podskórnie). Jeżeli po 20 minutach chory nie odzyskuje przytomności i nie ma jeszcze możliwości dożylnego podania glukozy wstrzyknięcie glukagonu należy powtórzyć. Błędem jest wstrzykiwanie glukagonu jeżeli możliwe jest natychmiastowe dożylne podanie 20% glukozy. Lipodystrofia zanikowa u leczonych insulinami ludzkimi zdarza się wyjątkowo. Lipodystrofia przerostowa i zwłóknienie w tkance podskórnej są prawie tak częste jak przy stosowaniu insulin zwierzęcych ponieważ są następstwem błędów technicznych przy wstrzykiwaniu (zbyt częste, wielokrotne iniekcje w tych samych miejscach). Obserwuje się osobniczą skłonność do lipodystrofii przerostowej. Uogólnione reakcje alergiczne pod postacią wstrząsu lub angiooedema zdarzają się wyjątkowo rzadko i wymagają natychmiastowego intensywnego postępowania i hospitalizacji. Niekiedy występuje uogólniona pokrzywka spowodowana uczuleniem na samą insulinę lub składniki zawiesiny. Po ustaleniu czynnika alergizującego należy zmienić rodzaj insuliny lub podjąć próbę odczulania. Jeżeli pokrzywka utrzymuje się nadal konieczne jest przewlekłe leczenie przeciwuczuleniowe. Odczyn w miejscu iniekcji pod postacią rumienia i nacieku zwykle z towarzyszącym świądem lub niewielką bolesnością może być spowodowany błędami technicznymi (wstrzyknięcia zbyt powierzchowne, nieogrzana insulina). Odczyny te ustępują bez leczenia.
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na składniki preparatu. Hipoglikemia. Należy zachować szczególną ostrożność w dawkowaniu insuliny w pierwszych miesiącach choroby ze względu na możliwość wystąpienia spadku zapotrzebowania (remisje) oraz przy współistnieniu niedoczynności przysadki, nadnerczy, tarczycy ze względu na większe zagrożenie niedocukrzeniem.
Interakcje
Zapotrzebowanie na insulinę zwiększa się przy jednoczesnym stosowaniu hormonów tarczycy (np. tyroksyny), glikokortykosteroidów (preparaty działające ogólnie), sympatykomimetyków, leków tiazydowych oraz doustnych środków antykoncepcyjnych. Zmniejsza się przy stosowaniu inhibitorów MAO, salicylanów, leków b-adrenolitycznych. Alkohol może nasilać i przedłużyć działanie hipoglikemizujące insuliny.
Dawkowanie
Ustalenie wskazań do leczenia insuliną, wybór rodzaju insuliny i dawkowanie powinien ustalić lekarz diabetolog. Warunkiem właściwego i bezpiecznego leczenia insuliną jest edukacja chorego na cukrzycę. Chory powinien prowadzić samokontrolę w oparciu o wyniki oznaczania glikemii oraz glikozurii i ketonurii. Poza rutynową codzienną kontrolą jakości leczenia, badania krwi i moczu powinny być zawsze wykonywane w przypadku złego samopoczucia np. przy podejrzeniu hipoglikemii. Wykonuje je sam chory lub opiekun dziecka. Uśrednionym wskaźnikiem jakości leczenia w okresie kilku tygodni jest stężenie hemoglobiny glikozylowanej HbA1c lub HbA1, które powinno być kontrolowane 4-5 razy do roku u każdego chorego. Ta postać insuliny jest podawana podskórnie zwykle w dwóch lub w jednym wstrzyknięciu na 24 h w połączeniu z insulinami o krótkim czasie działania. W przypadku łączenia różnych preparatów insuliny, iniekcję należy wykonać natychmiast po przygotowaniu mieszaniny (uwaga ta nie dotyczy mieszania z insuliną izofanową). Insuliny krócej działające powinny być wprowadzone do strzykawki najpierw, aby uniknąć zanieczyszczenia fiolki postacią dłużej działającą. Można mieszać wyłącznie insuliny tej samej firmy. Insulina przechowywana w chłodziarce powinna być wyjęta na 1 h przed iniekcją, co umożliwia ogrzanie jej do temperatury pokojowej; zawartość fiolii należy wymieszać łagodnym ruchem wahadłowym przed nabraniem i iniekcją.
NYSTATYNA
Wskazania do stosowania
Kandydoza przewodu pokarmowego. Profilaktyka i leczenie wspomagające grzybic o innej lokalizacji; także podczas antybiotykoterapii.
Działanie
Przeciwgrzybiczy antybiotyk o budowie polienowej, zaburzający przepuszczalność błony komórkowej grzybów. Działa grzybostatycznie (w większych stężeniach grzybobójczo) przede wszystkim na drożdżaki Candida spp., ponadto na grzyby dimorficzne z rodzaju Blastomyces. Nie działa na dermatofity. Mechanizm działania polega na uszkodzeniu błony komórkowej grzybów. Po podaniu doustnym praktycznie nie wchłania się z przewodu pokarmowego i jest wydalany w dużych stężeniach z kałem. Doustne podanie nystatyny zapobiega inwazji Candida spp. z przewodu pokarmowego do organizmu, zmniejszając ich liczbę przede wszystkim w jelicie grubym, a tym samym w kale.
Działania niepożądane
Po dużych dawkach mogą wystąpić zaburzenia żołądkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka).
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na nystatynę.
Interakcje
Dawkowanie
Dorośli doustnie zapobiegawczo: 500 000 j.m. 2-3 razy dziennie; leczniczo: 4 razy dziennie po 1 000 000 j.m. Dzieci doustnie leczniczo 100 000-150 000 j.m./kg m.c. na dobę w 4 dawkach, zapobiegawczo 100 000 j.m./kg m.c./dobę.
ENEMA
Wskazania do stosowania
Zaparcia, przygotowanie do zabiegów diagnostycznych jelita grubego, w okresie przed- i pooperacyjnym, oczyszczanie jelita grubego ze środka kontrastowego po badaniu radiologicznym, w położnictwie przed porodem i po porodzie.
Działanie
Preparat o działaniu przeczyszczającym, będący roztworem soli sodowych fosforanów do wlewów doodbytniczych. Hipertoniczny roztwór podawany drogą doodbytniczą przez działanie osmotyczne w świetle jelita zapobiega wchłanianiu wody, powoduje zmiękczenie mas kałowych, zwiększenie ich objętości i pobudzenie odruchu defekacji. Działanie występuje szybko, zazwyczaj po 2-5 minutach.
Działania niepożądane
Sporadycznie bóle brzucha. W przypadku częstego stosowania zaburzenia czynności jelita grubego.
Przeciwwskazania
Zapalenie lub objawy zapalenia wyrostka robaczkowego, niedrożność jelit, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, krwawienie z jelita grubego, choroby serca, nadciśnienie, choroby nerek, bóle brzucha, nudności, wymioty, odwodnienie. Dzieci poniżej 2 r.ż. Nie powtarzać wlewu w krótkim czasie.
Interakcje
Dawkowanie
Doodbytniczo w postaci wlewu: dorośli - 120-150 ml, dzieci 14 kg - 30 ml, 27 kg - 60 ml, 40 kg - 90 ml preparatu.
LAKCID
Wskazania do stosowania
Leczenie wspomagające rzekomobłoniastego zapalenia okrężnicy. Zapobieganie biegunce podróżnych. Wspomagająco w czasie i po kuracji antybiotykowej.
Działanie
Preparat zawierający pałeczki Lactobacillus rhamnosus. Przywraca prawidłowy skład flory bakteryjnej jelit. Zawarte w preparacie szczepy bakterii są odporne na kwas solny i sole kwasów żółciowych; wytwarzają kwas mlekowy, który obniża pH w jelitach, zapobiegając rozwojowi drobnoustrojów chorobotwórczych.
Działania niepożądane
Przeciwwskazania
Nadwrażliwość na białko mleko krowiego.
Interakcje
Dawkowanie
Doustnie: zwykle 1 amp. Lakcidu kilka razy dziennie lub 1 fiolka Lakcidu forte 2 razy dziennie. Preparat przyjmować po rozpuszczeniu zawartości ampułki (fiolki) w przegotowanej, ostudzonej wodzie lub mleku.
Ciąża i karmienie piersią
Preparat może być stosowany w ciąży i okresie karmienia piersią.