I. Część ogólna prawa cywilnego

1. Pojęcie i systematyka prawa cywilnego

Prawo cywilne:

jest gałęzią prawa, która reguluje stosunki cywilno-prawne miedzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Przedmiotem regulacji są stosunki o charakterze majątkowym, a także o charakterze niemajątkowym, czyli dobra osobiste, cywilistyczna metoda regulacji - wyraża się w równorzędności stron i ich autonomiczności, istotę autonomiczności najpełniej oddaje zasada swobody zawierania umów. Prawo cywilne ma charakter „samoobsługowy", ustawodawca pozostawia stronom swobodę w korzystaniu z praw podmiotowych, podmiotowych ze swej strony zabezpiecza przez właściwą sankcje -przysługujące stronom roszczenia.

Zakres prawa cywilnego:

Potencjalne stosunki cywilno-prawne w zasadniczej części uregulowane są w Kodeksie cywilnym, jednakże w obszarze prawa prywatnego funkcjonuje oprócz tego wiele dalszych aktów, niekiedy również rangi kodeksowej, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks spółek handlowych, Prawo spółdzielcze, czyli wszystkie te akty, które posługują się cywilistyczna metodą regulacji, tzn. nie sięgają do metod administracyjnych (dominująca pozycja organu, ani do metod karno-prawnych.

Systematyka prawa cywilnego:

Część ogólna - uregulowana w księdze I KC - obejmuje wyjęte przed nawias zasady ogólne wspólne dla wszystkich działów prawa cywilnego, także tych poza kodeksem,

Prawo rzeczowe - zawarte w księdze II KC i przepisach odrębnych, obejmuje regulacje prawa własności i innych praw rzeczowych (użytkowania wieczystego i ograniczonych praw rzeczowych w szczególności dotyczy treści, nabycia, utraty oraz ochrony praw rzeczowych (i posiadania),

Prawo zobowiązań — zawarte w księdze III KG i odrębnym ustawodawstwie, obejmuje regulacje dotyczącą wymiany dóbr i świadczenia usług.

Prawo spadkowe — zawarto w księdze IV KC — reguluje zasady dziedziczenia spadku w wyniku śmierci osoby fizycznej, w szczególności tryb powoływania do dziedziczenia i dalsze skutki;

Prawo rodzinne - zgodnie z zasadą jedności prawa cywilnego prawo rodzinne zaliczane jest do działów prawa cywilnego, uregulowane jest w odrębnym kodeksie, obejmuje materie małżeństwa, pokrewieństwa, opieki i kurateli.

Prawo własności intelektualnej — czyli prawa na dobrach niematerialnych, rozproszona regulacja pozakodeksowa obejmuje problematykę prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej.

Prawo handlowe — jest regulowane odrębnym KSH,, zawiera, regulacje spółek osobowych ( jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo- akcyjna) oraz spółek kapitałowych ( spółka z ograniczona odpowiedzialnością i spółka akcyjna).

2. Podstawowe źródła prawa cywilnego

Naczelnym źródłem prawa cywilnego, pomijając nadrzędną rolę Konstytucji - jest:

1. Kodeks cywilny uchwalony ustawą z 23.04.1984r, wraz z przepisami wprowadzającymi kodeks cywilny - weszły w życie - 01.01.1965roku.

Składa się z IV ksiąg -

- księga I - obejmuje część ogólną,

- księga II - własność i Inne prawa rzeczowe,

- księga III - zobowiązania,

- księga IV - spadki,

równolegle z KC opracowano Kodeks rodzinny i opiekuńczy, należy odnotować także niedawne kodyfikacje z obszaru prawa handlowego zawarte w ustawie Kodeks spółek handlowych, gdzie uregulowano problematykę osobowych i kapitałowych spółek handlowych, ich zakładania, funkcjonowania, przekształceń i likwidacji.

2. Ustawy odrębne

W KC nie zrealizowano postulatu zupełności kodeksowej, zabieg taki nie mógłby

się powieść ze względu na różnorodność prawa cywilnego, spotykamy więc wiele ustaw odrębnych, najbardziej znaczące przykłady:

a) Ustawa o prawie autorskim l prawach pokrewnych

b) Prawo własności przemysłowej

c) Ustawa o gospodarce nieruchomościami

d) Ustawa o własności lokali

e) Ustawa o księgach wieczystych i hipotece

f) Prawo wekslowe, Prawo czekowe

3. Rozporządzenia wykonawcze

Wydane na podstawie ustawy i w celu jej realizacji np.

- KC zobowiązuje- RM do określenia wysokości ustawowych odsetek

- KC zobowiązuje RM do określenia organów właściwych do przechowywania rzeczy znalezionych.

4. Umowy międzynarodowe

W obszarze prawa cywilnego warto zwrócić uwagę na ratyfikowane przez Polskę:

- Pakt Praw człowieka

- Europejską Konwencje Praw Człowieka.

5. Zwyczaje

Źródła prawa stanowionego odsyłają wielokrotnie do dalszego zespołu norm społecznych, a mianowicie do ustalonych, przyjętych, czy też miejscowych zwyczajów. Zwyczaje odgrywają pomocniczą role w systemie prawa, nie ma, bowiem we współczesnym systemie prawa miejsca na prawo zwyczajowe. Zwyczaj jest akceptowany przez ustawodawcę przy kształtowaniu treści stosunków cywilno-prawnych, które to stosunki kształtują wspólnie przepisy obowiązującego prawa, postanowienia dokonanych czynności prawnych oraz istniejące zwyczaje.

6. Zasady współżycia społecznego

Częściej niż do zwyczajów ustawodawca odsyła do zasad współżycia społecznego, sygnalizując nawiązywanie do ustalonych poglądów moralnych, do tego, co przyzwoite, zgodne z poczuciem sprawiedliwości, słuszne. Istnieje liczna grupa przepisów, które z faktu naruszenia zasad współżycia społecznego wiążą określone ujemne skutki prawne. Szczególną normą prawna jest art. 58§2 kc według którego — nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

7. Wzorce umowne

W obrocie prawnym znajdują zastosowanie określone wzorce umowne, należy mieć na uwadze ogólne warunki umów, wzory, a także regulaminy umów. Ustalony przez jedną stronę wzorzec umowny, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przy zawarciu umowy. W razie sprzeczności treści umowy z wzorcem umowy, strony są związane umową.

8. Orzecznictwo sądowe

Należy traktować jako pośrednie źródło prawa w tym sensie, że jego udział w „tworzeniu" prawa wyraża się z jednej strony w kształtowaniu prawidłowej wykładni, z drugiej zaś w inspirowaniu ustawodawcy.

3. Zasady prawa cywilnego

Główne zasady to zasada równorzędności i autonomiczności oraz:

1. Zasada jedności prawa cywilnego:

Wszelkie stosunki gospodarcze, o ile nie są uregulowane przez prawo administracyjne — należą do sfery prawa cywilnego (znaczy to, ze w Polsce nie ma odrębnego prawa gospodarczego i handlowego do tych stosunków odnosi się prawo cywilne).

2. Zasada zupełności prawa cywilnego

Zakłada, że w PC nie ma luk, gdy coś nie jest uregulowane w części szczegółowej szuka się regulacji w części ogólnej.

3. Zasada ochrony własności

Własność jest najważniejszym prawem podmiotowym. Ochrona własności znajduje swe odzwierciedlenie w Konstytucji, ustawach i umowach międzynarodowych. Prawo własności jest filarem, na którym zbudowane jest prawo cywilne. Prawo cywilne nie byłoby możliwe bez prawa własności.

4. Zasada swobody zawierania umów

Zasada to pozwala stronom stosunku cywilno-prawnego dowolnie kształtować jego treść. Strony mogą decydować, jaką umowę chcą zawrzeć, z kim i w jakiej formie,

art. 353 „ strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego".

5. Zasada wykonywania praw podmiotowych

Zgodnie z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i zasadami współżycia społecznego. art. 5 KC „ Kto wykorzystuje swoje prawo niezgodnie z w/w zasadami nie jest uważany za wykonującego prawo i nie korzysta z ochrony „ .

6. Ochrona dobrej wiary -Dobra wiara to stan psychiczny osoby wyrażający się w mylnym, ale usprawiedliwionym jej przekonaniu o istnieniu jakiegoś prawa lub stosunku prawnego, mimo, że rzeczywisty stan prawny jest inny. KC nakazuje ochronę dobrej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

7. Ochrona praw nabytych Zasada mówiącą, że państwo bez jakichś szczególnych ważnych przyczyn nie będzie naruszało istniejącej sytuacji prawnej.

Art. 3 KC ZASADA LEX RETRO NON AGIT.

8. Ochrona dóbr osobistych

W przeciwieństwie do prawa rzymskiego współczesne prawo cywilne rozciąga również ochronę na dobra osobiste — niematerialne, tj. dobre imię, honor, cześć.

„ Ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem - może żądać zaniechania tego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności żeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach określonych w kodeksie może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniędzy na określony cel społeczny. Jeśli została wyrządzona szkoda majątkowa, może żądać jej naprawienia na ogólnych zasadach.

4. Prawo przechodnie (międzyczasowe, intertemporalne)- pojęcie, zasady

Prawo przechodnie - to reguły odpowiadające na pytanie, w jakich przypadkach należy stosować dawne, a obecnie uchylone przepisy.

Prawo intertemporalne - reguluje, jakie normy prawne należy stosować ( stare, czy nowe) w sytuacji, gdy został uchylony przepis prawny regulujący określony stosunek prawny, a stosunek ten trwa nadal pod rządami nowej normy prawnej,

• ZASADA, LEX RETRO NON AGIT - art. 3 KC ujmuje tę generalną zasadę, normy nie mają mocy wstecznej, opiera się ona na założeniu, że prawo winno regulować zachowania ludzi w przyszłości i nie zmieniać sytuacji prawnej podmiotów ustalonej pod rządami innej ustawy,

• ZASADA BEZPOŚREDNIEGO DZIAŁANIA NOWEJ USTAWY - w przypadku

stosowania tej zasady rozdzielamy stosowanie:

a) przepisów dawnych wobec trwającego stosunku do czasu ich uchylenia

b) przepisów dawnych wobec przepisów nowych wobec tego samego stosunku - od momentu ich wejścia w życie.

• ZASADA DALSZEGO DZIAŁANIA USTAWY DAWNEJ - stosowanie dawnej

ustawy -do stosunku poprzedniego, ale kontynuowanego w czasie ustawy nowej

o wyborze miedzy zasadami decyduje ustawodawca.

• ZASADY OGÓLNE:

a) ustawa późniejsza - uchyla wcześniejszą

b) ustawa późniejsza ogólna - nie uchyla specjalnej wcześniejszej

c) ustawa późniejsza specjalna - uchyla wcześniejsza ogólną.

5. Prawo prywatne międzynarodowe -pojęcie, systematyka

Według PRZYBYŁOWSKIEGO - prawo prywatne międzynarodowe to ogół norm prawnych rozgraniczających w stosunkach prywatno-prawnych sfery działania różnych państw, a to przez określenie, normy, którego z nich należy zastosować.

Normy prawa cywilnego ustanowione przez organy państwa — obowiązują na całym terytorium RP, chyba, że ustawa stanowi inaczej:

• Ich adresatami są obywatele polscy oraz polskie osoby prawne

• Zasada ta została rozciągnięta na cudzoziemców, którzy mogą mieć w Polsce prawa i obowiązki na równi z obywatelami polskimi, chyba, że ustawa stanowi inaczej.

Kwestie, jakie prawo stosować do stosunków prawnych zawierających jakiś element obcy a więc powiązany z obywatelem lub terytorium innego państwa (siedziba, miejsce spełnienia świadczenia lub zajścia zdarzenia prawnego) — są istotne dla ustalenia prawa właściwego - dla nawiązania stosunku cywilnoprawnego.

Przedstawiony dylemat rozstrzygają zasady prawa prywatnego międzynarodowego (zawartego w ustawie z 13.11.1965r. -przepisów tych nie stosuje się, jeżeli urnowa międzynarodowa, której RP jest stroną stanowi inaczej), ostatecznym rezultatem jest zastosowanie prawa polskiego wykraczającego niejako poza granice RP, bądź zastosowania na terenie RP obcego prawa cywilnego.

Generalnie obowiązuje podstawowa zasada wyboru prawa właściwego przez strony stosunku cywilnoprawnego.

6. Elementy stosunku cywilno-prawnego

Stosunek cywilno-prawny to stosunek społeczny występujący między osobami określonymi przez prawo, który jest regulowany przez przepisy prawa.

Elementy stosunku cywilnoprawnego:

PODMIOTY- osoby fizyczne, osoby prawne, stanowią strony stosunku.

Podmiot - to strona stosunku cywilno-prawnego - bez stron stosunek cywilnoprawny w ogóle nie może powstać, stronami stosunku prawnego mogą być jedynie podmioty prawa, stosunki prawne są przynajmniej dwustronne, mogą być wielostronne

(np., współwłasność rzeczy)

Uznawanie podmiotowości osób fizycznych i prawnych oznacza przyznanie im:

- zdolności prawnej

- zdolności do czynności prawnych.

Osoba fizyczna: to człowiek już i jeszcze żyjący od chwili urodzenia do chwili śmierci

Osoba prawna;

• tylko jedna osoba wymieniona jest z nazwy, a mianowicie Skarb Państwa, (który reprezentuje Minister Finansów, gdy bliżej nie da się określić, kto w państwie winien być odpowiedzialny).

• jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną, a także jednostki organizacyjne, nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną.

PRZEDMIOT - jest określone - dozwolone, nakazane, czy zakazane zachowanie się podmiotów, czyli stron, np. działanie, zaniechanie. To wszystko to, z powodu, czego podmioty prawa wstępują w stosunek prawny i co stanowi obiekt ich wzajemnych praw i obowiązków, przedmiotami (obiektami) zachowania się stron stosunku są:

1. RZECZY - ruchomości i nieruchomości

II. PRZEDMIOTY MATERIALNE NIEBĘDĄCE RZECZAMI - ciecze,

gazy, kopaliny, złoża.

III. PRZEDMIOTY NIEMATERIALNE - różne rodzaje energii, dobra

osobiste, dobra o charakterze intelektualnym.

IV. PIENIĄDZE l PAPIERY WARTOŚCIOWE

V. POŻYTKI RZECZY są to dochody, jakie pobieramy od użytku rzeczy

lub prawa, (pożytki cywilne i naturalne)

6. PRZEDSIĘBIORSTWA

7. GOSPODARSTWA ROLNE

TREŚĆ - oznacza prawa i obowiązki stron w ramach tego stosunku, jeżeli jakieś zdarzenie prawne spowoduje powstanie wzajemnych praw i obowiązków podmiotów prawa - mówi się, że między tymi podmiotami zaistniał- stosunek prawny. Prawa to - możliwość określonego zachowania się zaś obowiązki to powinność nakazanego zachowania się każdemu uprawnieniu jednej strony, odpowiada obowiązek drugiej strony. Za powstanie, modyfikację, ustanie stosunków cywilno-prawnych odpowiedzialne są zdarzenia prawne.

Zbiorczą kategorią łączącą zespół uprawnień strony stosunku cywilno­prawnego - stanowi PRAWO PODMIOTOWE.

7. Prawo podmiotowe - pojęcie, typy i postaci

Rosyjski uczony BRATUS jest twórcą postulatów dla prawa podmiotowego w Polsce

Prawem podmiotowym jest przyznana i zabezpieczona przez normę prawna oraz wynikająca ze stosunku prawnego — sfera możności postępowania w określony sposób. Sfera możności jest w pewien sposób zabezpieczona przez suwerena, czyli z jednej strony państwo coś przyznaje, a z drugiej zabezpiecza możliwość egzekwowania tego prawa, jeden podmiot ma wiele praw podmiotowych.

Typy prawa podmiotowego -

Prawo podmiotowe stanowi zespół przyznanych uprawnień występujących w określonych stosunkach cywilnoprawnych, uprawnienia to dozwolone normą prawną zachowanie się uprawnionego, wyróżniamy wśród nich uprawnienia:

• uprawnienia bezpośrednie - oznaczają możliwość realizacji interesu prawnego bez pośrednictwa innych osób zagwarantowanie przyznanych uprawnień polega zaś na zobowiązaniu osób trzecich do zaniechania, a więc -do powstrzymywania się od naruszania cudzych praw, ( klasycznym przykładem są uprawnienia właściciela do korzystania z rzeczy i rozporządzania nią).

• roszczenia - są odmienną postacią uprawnień, spełnienie roszczenia wymaga pośrednictwa osób trzecich, polega ono, bowiem na możności żądania od określonej osoby, określonego zachowania, ( klasyczna postacią zobowiązanie, które polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, dłużnik powinien świadczenie spełnić, wyróżniamy roszczenia:

- windykacyjne

- negatoryjne - w przypadku naruszenia własności

- ochronne - w przypadku naruszenia dóbr osobistych

• uprawnienia kształtujące- są specyficzną postacią uprawnień, polegają na tym, że podmiotowi uprawnionemu przysługuje kompetencja do tego, by mocą własnej jednostronnej czynności prawnej, ze skutkiem dla drugiej strony, doprowadzić do powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego np. umowa najmu.

Typy i postaci prawa podmiotowego

1. Prawa majątkowe i niemajątkowe -

• Majątkowe - gdy prawo podmiotowe wyraża i chroni interes ekonomiczny, można tu wyróżnić prawa rzeczowe, wierzytelności, prawa na dobrach niematerialnych o charakterze majątkowym, prawa rodzinne o charakterze majątkowym.

• Niemajątkowe - prawa osobiste i niemajątkowe prawa rodzinne,

2. Prawa bezwzględne i względne;

• Bezwzględne - są skuteczne wobec wszystkich - prawo przysługuje określonemu podmiotowi, inne podmioty nie mają prawa ingerować w sferę cudzych uprawnień, ( Erga omnes) do praw bezwzględnych zalicza się prawa rzeczowe, prawa osobiste, niemajątkowe prawa rodzinne.

• Względne - oznaczają obowiązek konkretnego zachowania się oznaczonych osób, uprawniony zaspakaja swój interes poprzez powinne zachowanie się konkretnej osoby. Klasycznym wzorem praw względnych są wierzytelności ze stosunków zobowiązaniowych, zobowiązanie polega na tym, ze wierzycie! może zażądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić.

3. Prawa zbywalne i niezbywalne

O właściwej kwalifikacji przesądza normowana ustawa dopuszczalność lub zakąś

przeniesienia prawa w drodze czynności prawnej.

• Zbywalne - oznaczają możliwość przeniesienia prawa w drodze czynności prawnej zaliczamy do nich prawo własności, zasadniczo także wierzytelności, jeśli przepis nie stanowi inaczej równolegle ze zbywalnością prawa, występuje możliwość rozporządzenia w postaci obciążenia prawa. Prawa zbywalne podlegają z zasady dziedziczeniu, podlegają mu prawa majątkowe przysługujące osobom fizycznym, powołanie do dziedziczenia następuje nie tylko na mocy czynności prawnej, jaką jest testament, ale także z mocy ustawy.

• Niezbywalne ze swej natury - niezbywalnymi są prawa osobiste

4. Prawa związane i niezwiązane - (wolne)- nawiązują do związków o

charakterze podmiotowym:

• Prawa wolne niezwiązane to prawa mające byt niezależny,

• Prawa związane -mogą przysługiwać jedynie podmiotowi innego prawa, z którym pozostają w ścisłym związku, dzieląc jego los prawny, go oznacza, że mogą być one przedmiotem obrotu, tylko łącznie z prawem głównym. Jako przykład prawa - związanego z własnością nieruchomości, można wskazać służebność gruntową, a prawem związanym z użytkowaniem wieczysty m -jest własność budynku wzniesionego na gruncie oddanym w wieczyste użytkowanie.

5. Prawa samoistne (samodzielne) i niesamoistne (akcesoryjne) - opiera się na związku przedmiotowym.

• Prawa akcesoryjne - Ich los uzależniony jest od innych praw, co oznacza, że nie mogą one powstawać lub istnieć bez innego prawa; taki charakter praw akcesoryjnych mają wśród praw rzeczowych - hipoteka i zastaw -są one akcesoryjne w stosunku do wierzytelności, które zabezpieczają.

• Prawa samoistne - to pozostałe prawa rzeczowe.

6. Prawa podzielne i niepodzielne.

8. „Przedmioty" stosunków cywilnoprawnych

Przedmiotem stosunku cywilnoprawnego nazywamy to wszystko z powodu, czego podmioty prawa wstępują w stosunki prawne i co stanowi obiekt ich wzajemnych praw i obowiązków, a więc ZACHOWANIE jest przedmiotem stosunku, a rzeczy, których zachowanie to dotyczy są przedmiotami przedmiotu stosunków, które mogą występować, ale nie muszą, zachowanie to, bowiem będzie odmienne u poszczególnych podmiotów, uprawnienie, bowiem jest zawsze inne od obowiązku.

l. RZECZY ruchome i nieruchome (ruchomości i nieruchomości) w rozumieniu KC rzeczami są tylko przedmioty materialne, a wśród nich „rzeczami w rozumieniu prawa cywilnego" są materialne części przyrody w stanie pierwotnym lub przetworzonym, na tyle wyodrębnione w sposób naturalny lub sztuczny, że w stosunkach społeczno-gospodarczych mogą być traktowane jako dobra samoistne. Nie są, więc rzeczami: złoża w ziemi, woda, powietrze, dzikie zwierzę na wolności, dopiero wydobyty węgiel, woda w beczce, upolowane zwierzę, mogą być dobrami samoistnymi.

• Nieruchomości - (rzeczy nieruchome) są nimi części powierzchni ziemskiej stanowiącej odrębny przedmiot własności (grunty), jak też budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy prawa stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności: Wskazany przepis wymienia trzy rodzaje nieruchomości: 1) grunty, 2) budynki trwale z gruntem związane oraz 3) części takich budynków (lokale). Należy jednak zauważyć, że budynki i lokale wtedy tylko są nieruchomościami, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

• Nieruchomości lokalowe - części budynków, a mianowicie samodzielne lokale mieszkalne oraz lokale o innym przeznaczeniu, będą samoistnymi nieruchomościami, gdy zostanie ustanowiona odrębna własność lokalu.

• Nieruchomości gruntowe - to części powierzchni ziemi, stanowiące odrębny przedmiot własności, wraz ze wszystkim, co jest z gruntem trwale związane ( budynki, inne urządzenia, drzewa inne rośliny), własność gruntu rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią jednakże tylko w granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu, własność wód i kopalin regulują odrębne przepisy.

• Nieruchomości rolne - to nieruchomość, która jest lub może być wykorzystywana do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie, w zakresie produkcji rolniczej, ogrodniczej, sadowniczej i rybnej

• W katalogu praw rzeczowych istnieją takie, których przedmiotem mogą być tylko nieruchomości (użytkowanie wieczyste, służebności, wszystkie rodzaje spółdzielczego prawa własnościowego do lokalu, hipoteka oraz prawa dot. wyłącznie rzeczy ruchomych -zastaw/. Własność i użytkowanie mogą mieć za przedmiot oba rodzaje rzeczy.

II, RZECZY W OBROCIE ! WYŁĄCZONE Z OBROTU

• W obrocie - to przedmioty materialne dopuszczone do cywilnoprawnej wymiany i ustanawiania na nich praw.

• Wyłączone z obrotu - odrębnej regulacji zostały poddane zwłoki ludzkie i odłączone od ciała narządy, które nie mogą stanowić przedmiotu praw rzeczowych.

III. RZECZY OZNACZONE, CO DO TOŻSAMOŚCI l CO DO GATUNKU

• Oznaczone, co do tożsamości określenie rzeczy będącej przedmiotem stosunku cywilnoprawnego może polegać na wyeksponowaniu indywidualnych cech przedmiotu jemu tylko właściwych np. samochód osobowy Ford o numerze rejestracyjnym SB 00000, cechę tę mają ze swej natury nieruchomości.

• Oznaczone, co do gatunku - określając przedmiot stosunku cywilnoprawnego można posłużyć się również ogólniejszym kryterium i wskazać tylko cechy rodzajowe rzeczy np. tona węgla, kwintal ziemniaków, samochód osobowy, a więc rzecz zostaje oznaczona jedynie, co do gatunku.

IV, RZECZY PODZIELNE i NIEPODZIELNE

Jeżeli rzecz ma takie właściwości, że da się w obrocie podzielić bez istotnej zmiany samego przedmiotu lub jego wartości, można jej przypisać cechę podzielności, kryterium takiego nie spełnia, np. żywe zwierzę.

V. CZEŚĆ! SKŁADOWE RZECZY

• Jest wszystko to, co nie może być od rzeczy oddzielone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego, część składowa, będąc elementem większej całości, pozostaje z całością w związku fizycznym i funkcjonalnym. Związek fizyczny - oznacza, że część składowa będąc składnikiem większej całości jest trwale związana z rzeczą, co powoduje, iż odłączenie od rzeczy spowoduje przekształcenie całości lub przedmiotu odłączonego. Związek funkcjonalny - przejawia się w tym, że część składowa jest jednym z elementów kreujących złożoną, a bez tego elementu rzecz ta nie mogłaby spełniać przypisanej jej funkcji.

• Części składowe bywają zarówno elementami nieruchomości jak i rzeczy ruchomych, za części składowe nieruchomości uważa się również prawa związane z jej własnością, np. służebność gruntowa.

• Częściami składowymi rzeczy nie są: obiekty niezwiązane trwale z gruntem, przedmioty połączone z rzeczą dla przemijającego użytku np. wstawienie do samochodu silnika zastępczego, nieruchomości budynkowe, lokalowe, drzewa, rośliny, gdy ustawa przewiduje, ze są one odrębnymi rzeczami ruchomymi.

VI. PRZYNALEŻNOŚCI

Są nimi rzeczy ruchome potrzebne do korzystania z innej rzeczy to znaczy rzeczy głównej - zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającemu temu celowi, np. przynależnością maszyny do pisania jest jej walizka, przynależnością szafy klucz do jej otwierania, inwentarz żywy jest przynależnością nieruchomości rolnej.

• Przynależność jest samoistną rzeczą odrębną od rzeczy głównej, przynależnością może być wyłącznie rzecz ruchoma, rzeczą główną zarówno ruchomość jak i nieruchomość, własność rzeczy głównej i przynależnej przysługiwać musi tej samej osobie, przynależność i rzecz główna, choć są odrębnymi rzeczami pozostają z sobą w związku faktycznym, mającym na celu właściwe korzystanie z rzeczy.

VII. POŻYTKI

Pożytki to przychody z rzeczy lub praw. Pożytki rzeczy to przychody, jakie rzecz przynosi w toku jej normalnej, zgodnej z przeznaczeniem eksploatacji lub w skutek uczynienia z tej rzeczy przedmiotu stosunku cywilnoprawnego.

• Pożytki naturalne - są nimi płody np. zebrane zboża, warzywa, owoce, przychówek zwierząt i inne odłączone od niej części składowe np. żwir, torf, jeśli według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (np. drzewo uzyskana z wycięcia całego lasu nie może stanowić pożytków).

• Pożytki cywilne - to dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego np. czynsz najmu, czynsz dzierżawy.

• Pożytki prawa - to dochody, które prawo to przynosi, zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem - np. odsetki, dochody osiągane z praw autorskich, opłaty licencyjne.

VIII. PIENIĄDZE

Są szczególnym rodzajem rzeczy, pełnią w obrocie cywilno-prawnym funkcję miernika wartości i nośnika wartości oraz służą regulacji zobowiązań. Ze zobowiązaniami pieniężnymi związane są dwie zasady:

• Zasada walutowości - KC przewiduje, że za wyjątkiem przewidzianym w ustawie zobowiązania pieniężne na terenie RP mogą być wyrażane tylko w pieniądzu polskim.

• Zasada nominalizmu - nakłada obowiązek spełnienia świadczenia przez zapłatę sumy nominalnej, przeciwdziałaniu skutkom tej zasady na służyć rewaloryzacja umowna lub sądowa.

IX. PAPIERY WARTOŚCIOWE

To dokumenty spełniające rolę nosiciela praw majątkowych (np. weksel, czeki, akcje, listy zastawne). Prawo majątkowe inkorporowane w papierze wartościowym jest ścisłe związane z władaniem takim dokumentem, gdyż stwarza po stronie posiadacza uprawnienie do otrzymania świadczenia wynikającego z dokumentu.

• Imienne - legitymują osobę imiennie wskazaną w treści, przy czym przeniesienie praw następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu.

• Na zlecenie - indos - to pisemne oświadczenie na papierze wartościowym, zawierające, co najmniej podpis zbywcy, oznaczający przeniesienie praw na inną osobę.

• Na okaziciela - legitymujące osobę posiadającą taki papier przeniesienie praw z dokumentu na posiadacza, następuje po jego wydaniu.

X. DOBRA NIEMATERIALNE

• Dobra osobiste - zdrowie, wolność, cześć, swoboda, nazwisko, pseudonim, tajemnica korespondencji.

• Dobra stanowiące przedmiot praw autorskich ( dzieła literackie, artystyczne, naukowe).

• Dobra objęte prawem wynalazczym

• Znaki towarowe

• Energia - elektryczna, cieplna, jądrowa, która może być przedmiotem obrotu cywilnoprawnego

XI. PRZEDSIĘBIORSTWO

Jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej, obejmuje w szczególności:

- oznaczenie indywidualizujące ( firmę)

- własność nieruchomości lub ruchomości

- wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne

- patenty, prawa własności przemysłowej

- majątkowe prawa autorskie i prawa pokrewne,

- tajemnicę przedsiębiorstwa,

- księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności.

Przedsiębiorca działa pod firmą, firmą osoby fizycznej jest jej nazwisko i imię, firmą osoby prawnej jest jej nazwa.

XII. GOSPODARSTWO ROLNE

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

XIII. MIENIE I MAJĄTEK

• Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe, a więc odnosi się wyłącznie do aktywów, długi, czyli pasywa nie wchodzą w skład mienia,

• Majątek - pojęcie to bywa używane w dwóch znaczeniach, po pierwsze, gdy obejmuje wyłącznie aktywa majątkowe przysługujące konkretnemu podmiotowi, po drugie, gdy rozciąga się to określenie również na pasywa, czyli obowiązki ciążące na osobie. Sukcesja uniwersalna (pod tytułem ogólnym), jaką jest dziedziczenie, dotyczy majątku w szerszym znaczeniu, gdyż obejmuje spadek, w skład, którego wchodzą prawa i obowiązki majątkowe zmarłego.

9. Sposoby nabycia i utraty prawa podmiotowego

Różnorodne zdarzenia prawne powodują powstanie lub ustanie stosunku cywilnoprawnego, w związku z tym nabycie lub utratę prawa podmiotowego.

1. NABYCIE PIERWOTNE ! POCHODNE

• Nabycie pochodne - mamy z nim do czynienia, jeżeli jego konieczną przesłanką jest istnienie tego samego lub innego prawa u poprzednika, nabywca uzyskuje od poprzednika prawnego służące mu prawo np. nabywa prawo własności w trybie sprzedaży tub nowe prawo np. ustanowienie użytkowania obciążającego własność nieruchomości. Przy nabyciu pochodnym obowiązuje zasada, że nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw, niż sam posiada, np.dziedziczenie, połączenie lub podział osób prawnych. W polskim systemie prawnym zasadniczym sposobem jest nabycie pochodne.

• Nabycie pierwotne - ma miejsce, gdy jesteśmy pierwszymi podmiotami, którym prawo to przysługuje

• Nabycie pierwotne - tu brak jest wskazanej wyżej zależności, nabycie następuje niezależnie od faktu istnienia nabywanego prawa u poprzednika, często nie ma poprzednika. Jeśli prawo już istniało, to nabycie pierwotne nie oznacza nabywania prawa od poprzednika, a raczej po poprzedniku, np. zawłaszczenie rzeczy niczyjej, zasiedzenie, wywłaszczenie nieruchomości. Z nabyciem pierwotnym mamy do czynienia, gdy następuje ono na mocy decyzji administracyjnej lub

orzeczenia sadowego. (zawłaszczenie niczyjej rzeczy ruchomej, wywłaszczenie nieruchomości).

2) . NABYCIE KONSTYTUTYWNE l TRANSLATYWNE.

• Nabycie konstytutywne - mamy z nim do czynienia, gdy nabycie prawa następuje wraz z jego powstaniem, prawo służyło komuś, ale my nabyliśmy je w nowym kształcie, konstytuowanie, a więc tworzenie nowego prawa. Czasem oznacza ustanowienie prawa „wycinkowego", obciążającego istniejące prawo macierzyste np. ustanowienie użytkowania wieczystego.

• Nabycie translatywne - oznacza natomiast, przejście w całości na następcę istniejącego prawa podmiotowego, prawo przechodzi na nas w niezmienionej postaci.

3) . NABYCIE POD TYTUŁEM SZCZEGÓLNYM l OGÓLNYM

Jedynie w przypadku nabycia pochodnego występuje następstwo prawne w stosunku między nabywcą, a poprzednikiem, mówimy wówczas o sukcesji, (sukcesja następstwo prawne, przeniesienie uprawnień, scheda, dziedziczenie, spadek).

• Sukcesja singularna - w trybie tej sukcesji następuje przeniesienie własności rzeczy oraz innych praw rzeczowych, przeniesienie praw autorskich, dochodzi do nabycia indywidualnie oznaczonego prawa, umowa sprzedaży, tj. przejście prawa.

• Sukcesja uniwersalna - spotykamy się wyjątkowo, tylko w wypadkach przewidzianych przez ustawę przykład dziedziczenia, jesteśmy sukcesorami, nabywamy.

4) Utrata prawa podmiotowego - następuje poprzez jego wygaśnięcie, bądź na skutek przejścia na inna osobę. Wygaśnięcie następuje jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie np. wierzytelność wygasa na skutek wykonania zobowiązania, prawa osobiste wygasają na skutek śmierci uprawnionego, własność rzeczy ruchomej wygasa na skutek porzucenia rzeczy, użytkowanie wygasa na skutek długoletniego niewykonywania. Najczęściej utrata prawa, podmiotowego następuje z powodu - nabycia prawa przez inna osobę

10. Wykonywanie i nadużycie prawa podmiotowego

Wykonywanie prawa podmiotowego - oznacza czynienie ze swego prawa użytku i zmierza do zaspokojenia lub zabezpieczenia interesu podmiotu uprawnionego, następuje poprzez podejmowanie działań mieszczących się w sferze możności postępowania.

Wykonywanie prawa podmiotowego może polegać na:

• Wykonywaniu czynności czysto faktycznych (właściciel domu korzysta z niego przez zamieszkanie, uprawniony z tytułu służebności drogi koniecznej korzysta z nieruchomości sąsiedniej, przechodząc i dojeżdżając do drogi publicznej.

• Dokonywanie czynności prawnych np. w takim trybie wykonuje się uprawnienie właściciela do rozporządzenia rzeczą czy uprawnienie wierzyciela do przelewu wierzytelności.

• Ustawodawca nie wymaga osobistego wykonywania prawa podmiotowego, można posłużyć się innymi osobami, np. gospodarstwo rolne może prowadzić

zarządca, możliwe jest także zaniechanie wykonywania prawa podmiotowego,

oprócz wyjątków np. władza rodzicielska.

Nadużycie prawa podmiotowego.

Prawo podmiotowe należy wykonywać zgodnie z jego treścią, naruszeniem jest podejmowanie działań sprzecznych z treścią prawa podmiotowego. Występuje także zakaz nadużycia prawa podmiotowego- zgodnie, z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego, takie, bowiem działanie lub zaniechanie nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

11. Indywidualizacja i ewidencja osób fizycznych

Występowanie człowieka w stosunkach społecznych, w tym także cywilnoprawnych, wymaga zindywidualizowania podmiotu, wskazania cech wyróżniających go wśród innych osób. Cechami indywidualizującymi człowieka są w szczególności: dokument stwierdzający tożsamość;

a) Imię i nazwisko - rodzice wybierają imię dziecka i zgłaszają ten fakt w USC, nazwisko zależne jest od pochodzenia człowieka od określonych rodziców, urodzenia w małżeństwie (itp. zależy od tego, jakie oświadczenie małżonkowie złożyli przed kierownikiem USC zawierając związek małżeński), nazwisko może składać się najwyżej z dwóch członów.

b) Stan cywilny - stwierdza się na podstawie akt sporządzonych w księgach stanu cywilnego. Rozumienie stanu cywilnego może być dwojakie, stan ten oznacza pozostawanie osoby w związku małżeńskim, w szerszym ujęciu określa pozycje osoby fizycznej w rodzinie, określając np. pokrewieństwo, a także indywidualizując, osobę tj. imię, nazwisko, płeć, oraz wiek. Dokumentem stwierdzającym tożsamość osoby jest dowód osobisty.

c) Płeć - opiera się na dychotomicznym rozróżnieniu płci męskiej i żeńskiej, zmiana płci jest możliwa poprzez sprostowanie aktu urodzenia.

d) Zamieszkanie - miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu, a więc faktyczne przebywanie i zamiar stałego pobytu. Zasadą w polskim prawie jest zasada jednego domicylu tzn. jednego miejsca zamieszkania, miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieka jest miejsce zamieszkania opiekuna. Dziecko pozostające pod władzą rodzicielska ma miejsce zamieszkania w miejscu zamieszkania rodziców, albo tego z rodziców, któremu władza rodzicielska przysługuje, jeśli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom to miejscem zamieszkania dziecka jest miejsce, gdzie dziecko stale przebywa. Małżonkowie - mogą mieć różne miejsca zamieszkania, albowiem zawarcie związku małżeńskiego nie stwarza obowiązku wspólnego miejsca zamieszkania.

12. Zdolność prawna osoby fizycznej (początek, zakres, koniec)

Osobą fizyczną w rozumieniu KC są ludzie, człowiekowi, bowiem. KC przypisuje zdolność prawną, która nie powoduje, że człowiek ma niejako prawa i obowiązki automatycznie, ale oznacza, możliwość stania się podmiotem praw i obowiązków w drodze różnych zdarzeń cywilnoprawnych np. dziedziczenia, czynności prawnej, umowy itp.

POCZĄTKIEM zdolności prawnej jest chwila urodzenia się człowieka, niezbędną przesłanką, nabycia zdolności prawnej jest fakt, aby dziecko urodziło się żywe, nie ma przy tym znaczenia, czy będzie ono zdolne do samodzielnych funkcji. Zdolność prawną nabędzie, więc także dziecko, które przyszło na świat żywe, lecz żyło krócej niż 24 godziny. Prawo wprowadza domniemanie, iż dziecko przyszło na świat żywe, jest to domniemanie usuwalne (wzruszane), kto chce je wzruszyć powinien udowodnić ten fakt dowodem przeciwnym.

Fakt urodzenia stwierdza się aktem urodzenia do aktu urodzenia wpisuje się, imię, nazwisko, miejsce i datę urodzenia, nazwisko, nazwisko rodowe i imiona rodziców, miejsce zamieszkania każdego rodziców w chwili urodzenia dziecka, nazwisko i imię zgłaszające, nazwa zakładu lub szpitala, który dokonuje zgłoszenia Osobnym zagadnieniem w prawie cywilnym jest zdolność prawna Nasciturusa ( płód od chwili poczęcia do urodzenia) ma on warunkową zdolność prawną ( pod warunkiem, że urodzi się żywe).

KONIEC ZDOLNOŚCI PRAWNEJ

Zdolność prawna osoby trwa przez całe życie człowieka, kończy się wraz z jego śmiercią, z chwilą śmierci ustawodawca wiąże wygaśnięcie praw i obowiązków niemajątkowych oraz przejście praw i obowiązków majątkowych na spadkobierców, śmierć polega na stałym i nieodwracalnym ustaniu funkcji pnia mózgu, dokumentem stanowiącym dowód śmierci jest - akt zgonu.

Według chwili śmierci ocenia się: ustanie małżeństwa, wygaśnięcie praw i

obowiązków osobistych zmarłego, ustala się zakres spadku, a więc ogół praw i obowiązków majątkowych przechodzących na następców prawnych, określa krąg spadkobierców.

• Domniemanie równoczesnej śmierci, w przypadku śmierci podczas wspólnie grożącego im niebezpieczeństwa np. katastrofa

• Stwierdzenie zgonu - w przypadkach, kiedy śmierć człowieka jest niewątpliwa, a nie sporządzono aktu zgonu w trybie zwykłym, postanowienie sądu jest aktem deklaratoryjnym, nie tworzy, bowiem nowego stanu prawnego, orzeczenie stanowi podstawę do sporządzenia aktu zgonu.

• Uznanie za zmarłego - przesłankami są: zaginięcie, upływ czasu. Daje się tu wyróżnić dwie grupy wypadków umożliwiających uznanie za zmarłego: wobec osoby, która zaginęła, a od końca roku kalendarzowego, w którym zaginęła upłynęło 10 lat, gdyby jednak w chwili uznania zaginiony ukończył 70 lat, wówczas termin ten skraca się do 5 lat.

• W wypadkach nadzwyczajnych - zaginionego w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą - można uznać za zmarłego już po upływie 6 miesięcy, od dnia, w którym nastąpiła katastrofa, gdy zaś nie da się ustalić katastrofy, bieg 6 miesięcznego terminu rozpoczyna się z upływem 1 roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeśli nie miał portu przeznaczenia - z upływem 2 lat od dnia ostatniej wiadomości o nim

Zaginięcie w wypadkach stwarzających bezpośrednie niebezpieczeństwa np. wyprawa polarna - umożliwia uznanie za zmarłego po upływie 1 roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo powinno ustać.

Domniemanie śmierci wynikające z orzeczenia o uznaniu za zmarłego, wywołuje takie same skutki prawne, jak śmierć, jest nieusuwalne, zniesienie skutków tego domniemania wymaga usunięcia jego podstawy tj. orzeczenia sądu o uznaniu za zmarłego, jeżeli okaże się, że sąd uznał za zmarłego osobę żyjącą, sąd uchyla postanowienie, małżeństwo uznaje się w dalszym ciągu za istniejące, gdyby jednak drugi małżonek zawarł nowy związek małżeński w dobrej wierze, związek ten nie może zostać unieważniony.

13. Sytuacja prawna nasciturusa

NASCITURUS- mający się urodzić, posiada warunkową zdolność prawną, tzn. pod warunkiem, że urodzi się żywy. Prawo cywilne wprowadza domniemanie, że dziecko przyszło na świat żywe, a więc zdolność prawną posiadać będzie także dziecko, które przyszło na świat żywe, a nie przeżyło 24 godzin Nasciturus może od poczęcia do urodzenia nabywać prawa podmiotowe, których wykonanie pozostaje w zawieszeniu do momentu narodzin, kiedy to osoba fizyczna będzie mogła te prawa definitywnie nabyć.

Kurator Ventris - osoba przyznana do dochodzenia praw Nasciturusa - kuratela ustaje z chwilą urodzenia się dziecka.

Kodeks cywilny przewiduje:

• Roszczenie przyznane dziecku narodzonemu o naprawienie szkody wyrządzonej mu przed urodzeniem

• Spadkobranie - przez dziecko, które w chwili otwarcia spadku było już poczęte, jeśli urodzi się żywe - analogicznie określa się zapisobranie.

• Zachowek — przy jego obliczaniu nie dolicza się darowizn uczynionych przez spadkobiercę w czasie, gdy nie miał zstępnych - nie dotyczy to jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż 300 dni przed urodzeniem się zstępnego.

• Uznanie dziecka poczętego, a nienarodzonego oraz zabezpieczenie świadczeń alimentacyjnych jeszcze przed urodzeniem się dziecka.

• Płód matki uważany jest za już urodzony, gdy chodzi o jego korzyść.

14. Zdolność do czynności prawnych (pojęcie, brak zdolności, ograniczona zdolność, pełna zdolność)

Prawa i obowiązki można nabywać: na mocy ustawy, wskutek wydania orzeczenia sądowego, w rezultacie wydania aktu administracyjnego.

Najważniejszym instrumentem prowadzącym do nabywania praw i obowiązków są jednak własne działania, wśród tych działań pierwszoplanową rolę odgrywają czynności prawne.

• Pełna zdolność do czynności prawnych

Nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletniości, a więc ukończenia lat 18, albo wcześniej, wskutek zawarcia małżeństwa przez małoletniego, przez zawarcie małżeństwa małoletni uzyskuje pełnoletniość i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa.

Przymiot ten osoba zachowuje aż do śmierci, chyba, że zostanie ubezwłasnowolniona całkowicie lub częściowo. Pełna zdolność umożliwia samodzielne dokonywanie wszelkich czynności z zakresu prawa cywilnego

Oprócz zdolności do czynności prawnych wyróżniamy:

- Zdolność deliktową (do ponoszenia odpowiedzialności za szkody)

- Zdolność do zawarcia małżeństwa.

• Brak zdolności do czynności prawnych

o Wiek - zdolności do czynności prawnych nie mają osoby, które nie ukończyły lat 13.

o Ubezwłasnowolnienie całkowite - osoba, która ukończyła lat 13 może nie być zdolna, by pokierować swoim postępowaniem, przyczyny takiego stanu rzeczy mogą tkwić w sferze psychiczne] i wynikać z choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego zaburzenia psychicznego, w szczególności pijaństwa lub narkomanii. Przy spełnieniu wymienionych przesłanek osoba taka może zostać ubezwłasnowolniona całkowicie, ustanawia się dla niej opiekuna. Czynności dokonane przez taka osobę dotknięte są sankcja nieważności, czynność jest ważna z chwilą wykonania, jeżeli dotyczy czynności prawnych należących do umów dnia codziennego np. przejazd tramwajem itp., chyba, że nastąpiła z rażącym pokrzywdzeniem osoby ubezwłasnowolnionej.

• Ograniczona zdolność do czynności prawnych.

o Wiek - mają ją osoby, które ukończyły lat 13, a nie są jeszcze pełnoletnie, czyli nie ukończyły lat 18 lub też nie zawarły związku małżeńskiego

o Ubezwłasnowolnienie częściowe obok małoletnich, którzy ukończyli 13 lat, ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mają osoby ubezwłasnowolnione częściowo oraz osoby, dla których ustanowiono doradcę tymczasowego, przesłankami ubezwłasnowolnienia częściowego są przesłanki takie same, jak w ubezwłasnowolnieniu całkowitym, jednak stan tej osoby, nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego.

Skutki - trzy zakresy czynności prawnych, w których ustawodawca odmiennie traktuje taka osobę (potrzebna pomoc do prowadzenia ich spraw - kurator)

a] Pierwszy zakres - obejmuje czynności, do których wymagana jest pełna zdolność do czynności prawnych (np. sporządzenie testamentu), a więc czynność dokonana przez taką osobę będzie nieważna,

b] Drugi zakres - czynności, do ważności, których potrzebna jest zgoda
przedstawiciela ustawowego -mieszczą się tu czynności, przez które
osoba zaciąga zobowiązania (zawiera umowę pożyczki) bądź rozporządza swoim prawem (przeniesienie własności roweru).Jeżeli osoba dokonała jednostronnej czynności prawnej, do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynności jest nieważna, dla czynności tych zgoda przedstawiciela musi zostać wyrażona najpóźniej w chwili ich dokonywania. Zawarcie umowy nie powoduje nieważności, albowiem od zawarcia do potwierdzenia urnowy przez przedstawiciela umowa dotknięta jest sankcją bezskuteczności zawieszonej, sama urnowa nazywana jest kulejąca. Odmowa potwierdzenia umowy przez przedstawiciela, jak też bezskuteczny upływ czasu - powoduje nieważność czynności prawnej od samego początku, co znaczy, że nie wywołuje ona skutków prawnych,

c] Trzeci zakres - tworzą czynności prawne, które osoba może podejmować samodzielnie, a więc bez zgody przedstawiciela, należą do nich:

- czynności, które nie mają charakteru zobowiązującego lub rozporządzającego, więc czynności, które zwiększają prawa lub zmniejszają obowiązki ( przyjęcie darowizny iub zwolnienie z długu takiej osoby)

• umowy powszechnie zawierane np. codzienne zakupy

• rozporządzanie swoim zarobkiem, jeśli sąd opiekuńczy z ważnych powodów nie postanowi inaczej.

• czynności dotyczące przedmiotów majątkowych oddanych osobie do swobodnego użytku.

• umowa o pracę, jeżeli jednak stosunek pracy sprzeciwia się -dobru tej osoby, przedstawiciel ustawowy może za zgodą sądu opiekuńczego stosunek pracy rozwiązać.

15. Cywilnoprawna ochrona dóbr osobistych (art. 23. 24 k.c.)

Przymiotem każdej osoby fizycznej są jej dobra osobiste podlegające ochronie prawnej, do katalogu dóbr osobistych wymienianych przez KC zaliczmy:

zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, racjonalizatorska, wynalazcza ponadto kult osoby zmarłej, prawo rodziny do pochówku i pamięci o nim.

Do ochrony dóbr osobistych służą tzw. prawa podmiotowe osobiste.

Przypisuje się im szczególne cechy przede wszystkim są to prawa:

• Niemajątkowe

• Niezbywalne

• Niedziedziczne

• Bezwzględne, (czyli skuteczne wobec wszystkich erga omnes)

Przesłanki ochrony dóbr osobistych:

• Podjęcie działania zagrażającego dobrom osobistym lub naruszającego takie dobra.

• Bezprawność zachowania sprawcy

Stan zagrożenia dóbr:

Może nastąpić np. w przypadku fabrykowania i gromadzenia materiałów mających skompromitować osobę - wchodzi tu w rachubę zarówno działanie, jak i zaniechanie, gdy np. osoba miała szczególnym obowiązek chronienia cudzego dobra osobistego, tak, więc mamy tu do czynienia z domniemaniem bezprawności, chyba, że strona przeciwna wykaże inaczej. Do okoliczności wyłączających bezprawność zagrożenia lub naruszenia zaliczamy: działanie w zakresie porządku prawnego, zgoda uprawnionego ( np. zgoda pacjenta na zabieg medyczny).

Środki ochrony dóbr osobistych

• Niemajątkowa ochrona dóbr osobistych:

W przypadku zagrożenia dóbr osobistych ustawodawca przyznaje osobie -roszczenie o zaniechanie takiej działania, zaś w przypadku naruszenia kreuje po stronie pokrzywdzonej - roszczenie o usuniecie skutków. Może ono polegać na

złożeniu stosownego oświadczenia, np, odwołanie krzywdzących zarzutów,

usunięcie fragmentu książki itp.

• Majątkowa ochrona dóbr osobistych.

a/ Zadośćuczynienie pieniężne;

b/ Zapłata odpowiedniej sumy na określony wskazany cel społeczny Wskazane roszczenia są uwarunkowane powstaniem uszczerbku majątkowego w dobrach pokrzywdzonego, gdyby jednak wystąpiła szkoda majątkowa -poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

• Powództwo o ustalenie

Dla pokrzywdzonego cudzym działaniem może być dostatecznym źródłem satysfakcji wyrok sądu wskazujący naruszenie dóbr osobistych i wskazujący osobę, która się tego dopuściła

16. OSOBY PRAWNE - pojecie i rodzaje osób prawnych, tryby powoływania osób prawnych, teoria organów osoby prawnej a teoria przedstawicielstwa

Osobami prawnymi są: Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną, do jednostek organizacyjnych

stosuje się przepisy o osobach prawnych, za zobowiązania jednostek

organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, czyli tych mających

zdolność prawną, odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie, gdy

jednostka staje się niewypłacalna.

Cechy osoby prawnej:

1) wyodrębnienie organizacyjne (strukturalne),

2)wyodrębnienie majątkowe,

3) określenie osoby lub osób będących organami,

4)cel powstania gospodarczy, społeczny lub zawodowy

5) istnienie przepisów nadających jednostce osobowość prawną lub zdolność prawną.

Powstanie osoby prawnej:

wyróżnia się trzy zasadnicze tryby powstawania osób prawnych:

• Akty organów państwa

• Koncesje

• Akty normatywne

1) Akty organów państwa - kreatorem osoby prawnej jest państwo poprzez wydanie aktu typu ustawa, rozporządzenie tzn. aktu elekcyjnego, w tym trybie powołuje się do istnienia np. szkoły wyższe, bank państwowy, przedsiębiorstwa państwowe.

2) Koncesje - jednostka tworzona jest z inicjatywy założycieli, którymi są osoby fizyczne lub prawne, do powstania wymagana jest zgoda - koncesja właściwego organu np, utworzenie banku wymaga zezwolenia komisji nadzoru bankowego.

3) System normatywny - spełnienie warunków normatywnych przez jednostek organizacyjna prowadzi do powstania osoby prawnej bez konieczności uzyskiwania dodatkowego zezwolenia organów państwa, kontrola zachowania określonych prawem przesłanek dokonywana jest w systemie rejestracji poszczególnych rodzajów osób prawnych. Jednostka uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisu do właściwego rejestru, odstępstwem od reguły jest np., nieobjęci wpisem ^min, szkół wyższych, banków państwowych. NBP. Krajowy Rejestr Sądowy prowadzi rejestracje osób prawnych, rejestr ten dostępny jest dla wszystkich podmiotów.

Elementem indywidualizującym osoby prawnej jest jej nazwa, ( przedsiębiorstwo działa pod firmą a firmą osoby fizycznej jest jej nazwisko i imię), Firma zawiera określenie formy prawne, które może być podane w skrócie, może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę, może zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej, (jeżeli służy ukazaniu związku osoby z przedsiębiorstwem, wymaga to pisemnej zgody tej osoby), firma oddziału osoby prawnej - zawiera pełną nazwę oddziału tej osoby oraz określenie „oddział" ze wskazaniem miejscowości, w której oddział ma siedzibę, a więc miejscowość.

Zdolność prawna osób prawnych

Uzyskuje ją z chwilą powstania i zachowuje ja aż do ustania osobowości prawnej, osobowość prawną jednostka uzyskuje z chwilą wpisu do właściwego rejestru, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej ( np, szkoła wyższa)

Stając się podmiotem praw i obowiązków osoba prawna nabywa i zaciąga je we

własnym imieniu, najczęściej w chwili powstania dysponuje własnym majątkiem, którym może rozporządzać, a także odpowiadać za swoje zobowiązania.

Zdolność do czynności prawnych.

Powstaje równocześnie z uzyskaniem przymiotu zdolności prawnej, brak tu

okoliczności, które by ograniczały lub wyłączały (tak jak u osób fizycznych)

zdolność do samodzielnego podejmowania czynności prawnych,

Teoria organów:

Zdolność do czynności prawnych osoby prawnej realizowana jest przez jej organy lub organ. Działania tych organów uważane są za działania samej osoby prawnej, poprzez przydanie kompetencji. Przepisy regulujące ustrój osoby prawnej mogą różnie regulować sposób tworzenia l uzewnętrzniania woli organów, niekiedy czynności dokonywane są przez jeden organ, niekiedy wymagają współdziałania, innym razem uzyskania zgody innego organu.

Reprezentacja łączna - polega na przyjmowaniu i składaniu oświadczeń woli,

dokonywaniu czynności prawnych przez współdziałanie kilku osób, charakterystyczne dla spółdzielni,

Przedstawiciel - pełnomocnik - jest odrębnym od osoby prawnej podmiotem,

osoba prawna posiada kompetencje określone przez przepisy ustrojowe, pełnomocnik, zaś umocowanie mocodawcy, osoba prawna bez organu nie

może uczestniczyć w stosunkach cywilnoprawnych, nie musi zaś mieć przedstawiciela, może natomiast umocować samodzielny podmiot do składania

w jego imieniu oświadczeń woli, a więc czynności prawnej dokonuje przedstawiciel, który działa w imieniu reprezentowanego, ma odpowiednie

umocowanie do działania, czynność prawna przedstawiciela wywołuje skutek

prawny w sferze reprezentowanego, warunkiem niezbędnym skutecznego

przedstawicielstwa jest zdolność przedstawiciela, wyrażająca się w zdolności

do czynności prawnych.

Przedstawicielstwo, a instytucie zbliżone:

Zastępca pośredni - działa w swoim własnym imieniu, choć na rachunek

innej osoby, najpierw sam nabywa określone prawa lub zaciąga zobowiązania,

a następnie wykonując wcześniejsze zobowiązania - przenosi te prawa lub

obowiązki na osobę, w której interesie działał. Przykładem zastępcy

pośredniego jest - komisant.

Nie jest przedstawicielem: - organ osoby prawnej, posłaniec (poczt), ani prowadzący cudze sprawy bez zlecenia, ani powiernik.

Rodzaje osób prawnych

Podstawowym kryterium służącym do wyróżnienia Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych jest majątek tych podmiotów, a konkretnie źródło jego pochodzenia ( mienie państwowe).

Podstawowymi osobami prawnymi są:

• Skarb państwa,

• jednoosobowe spółki skarbu państwa,

• przedsiębiorstwa państwowe,

• banki państwowe,

• fundacje, których jedynym fundatorem jest Skarb Państwa,

• PAN

• państwowe szkoły wyższe

• Agencja Własności Rolnej skarbu państwa,

Jednostki samorządu terytorialnego

Korporacje i fundacje

Ustanie osoby prawnej.

Byt prawny osoby prawnej może się skończyć z różnych powodów:

• Upływ czasu, na jaki została powołana

• Akt właściwego organu — rozwiązanie spółki zoo.. przez sad likwidacja

państwowej osoby prawnej przez Ministra Skarbu

• Wola organów osoby prawnej - rozwiązanie spółki wskutek uchwały wspólników

• Inkorporacja - połączenie osób prawnych, przejęcie danej osoby przez inną przejęta osoba traci byt

• Unia osób prawnych- połączenie w wyniku, którego powstaje nowa osoba prawna

• Podział osoby prawnej- na kilka nowych osób prawnych.

17. Podmiotowość spółek handlowych

Według nowelizacji KC z 14.02.2003 roku, wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od ogłoszenia, „ do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych

18. Pojęcie przedsiębiorcy (art.43' KC)

Przedsiębiorca jest osoba fizyczna i osoba prawna i jednostka organizacyjna prowadząca działalność gospodarczą lub zawodową we własnym imieniu.

Przedsiębiorca działa pod firmą , firmę ujawnia we właściwym rejestrze.

19. Firma osoby fizycznej (art. 43⁴ KC)

Firma osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza się pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy.

20. Firma osoby prawnej (art. 43' KC)

Firma osoby prawnej jest jej nazwa. Firma zawiera określenie formy osoby prawnej, które może być podane w skrócie a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności. Firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej. Umieszczenie nazwiska lub pseudonimu wymaga pisemnej zgody osoby fizycznej.

21. Konsument (art. 22¹ KC)

22. Krajowy rejestr sądowy

23. Pojęcie i systematyka zdarzeń prawnych

Fakty, z zaistnieniem, których dyspozycja norm prawa cywilnego wiąże jakikolwiek skutek, w szczególności powstanie, zmianę lub ustanie stosunku cywilnoprawnego będziemy określali mianem - zdarzeń cywilnoprawnych.

Chodzi tu o zjawiska realne, choć wywołujące odmienne w swym charakterze skutki prawne np. osiągnięcie wieku lat 13 spowoduje powstanie innej niż dotąd sytuacji prawnej osoby, a zawarcie urnowy sprzedaży doprowadzi do powstania między stronami więzi normatywnej, inny przykład to uszkodzenie ciała, które może wywoływać skutki prawne w różnych gałęziach prawa.

Klasyfikacja zdarzeń prawnych:

Podstawowe grupy tworzą:

a) Działania, (które są uzależnione od woli człowieka)

b) Zdarzenia nie są zależne od woli człowieka, np. upływ czasu

Działania: - w grupie tej możemy wyróżnić dwojakiego rodzaju zachowania się

podmiotów:

• Czyny - zachowania podmiotów, nie zmierza do wystąpienia skutków, ale skutki występują, np. uszkodzenie lub zniszczenie cudzego przedmiotu, uruchomi odpowiedzialność odszkodowawcza sprawcy, choć nie zamierzał on osiągnąć takiego skutku).

- czyny bezprawne - to znaczy czyny niedozwolone, oparte na delikcie

- czyny zgodne z prawem — np., znalezienie rzeczy zgubionej lub porzuconej prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,

• Czynności - zmierzają do wywołania określonych skutków, składają się na nie zachowania co najmniej trojakiego rodzaju:

- oświadczenia woli np. złożenie oferty

- konstytutywne orzeczenie sądowe - to takie które statuują nowy stan prawny;

- decyzje administracyjne - wywołujące skutki cywilno prawne (np. decyzja o wywłaszczeniu).

24. Pojęcie i rodzaje czynności prawnych

Czynność prawna - jest to stan faktyczny w którego skład wchodzi co najmniej jedno oświadczenie woli oraz niejednokrotnie także inne elementy zmierzające do ustanowienia, zmiany lub zniesienia skutku cywilno prawnego z którym to stanem faktycznym ustawa wiąże skutki prawne, nie tylko w wyrażonym, oświadczeniu woli lecz także oświadczeniem tym nie objęte a wynikające z ustawy, zasad życia społecznego lub ustalonych zwyczajów (przykładem takiego dodatkowego następstwa jest wprowadzenie przez prawodawcę instytucji rękojmi za wady rzeczy

Oświadczenie woli - musi być na serio, musi być swobodne, to znaczy bez stosowania przymusu, ani elementów mogących zakłócić swobodę decyzji: np. narkotyki - musi być zrozumiałe dla adresata.

1. czynności jednostronne i umowy - do skutecznego powstania czynności jednostronnej wystarczy oświadczenie woli jednego tylko podmiotu np. w przypadku testamentu. Skuteczność zaś umowy uzależniona jest od złożenia zgodnych oświadczeń woli przez wszystkie zawierzające ją podmioty, zwykle określa się umowy jako dwustronne, jednak umowa spółki cywilnej jawi się jako wielostronna, może bowiem być zawarta przez większą liczbę wspólników.

2. czynności konsensualne i realne - jeżeli do skuteczności czynności prawnej wystarcza złożenie tylko oświadczeń woli, czynność jest konsensualna, osiąga się bowiem zgodę, jeśli zaś potrzebne jest dodatkowo wydanie rzeczy - czynność jest realna. Element wydania rzeczy nie zawsze przesądza o realnym charakterze czynności prawnej, czynność bowiem zaliczyć trzeba do grupy realnych także wtedy gdy skutkuje ona dopiero z chwilą ujawnienia wynikającego z niej prawa we właściwym rejestrze np. w księdze wieczystej lub rejestrze zastawów.

3. czynności między żyjącymi i na wypadek śmierci - kryterium rozróżnienia stanowi moment w którym czynność ma wywołać skutki prawne, większość czynności prawnych powoduje następstwa jeszcze za życia ale np. testament sporządzony jeszcze za życia wywoła skutki prawne dopiero po śmierci, określamy go więc mianem mortis causa.

4. Czynności zobowiązujące, rozporządzające oraz o podwójnym skutku. Bezpośrednim skutkiem czynności zobowiązujących jest wyłącznie powstanie zobowiązania do spełnienia w przyszłości pewnego świadczenia, obowiązek ten może obciążać tylko jedną stronę np. w przypadku darowizny, jest to czynność dwustronna, ale jednostronnie zobowiązująca, lub obie strony jak w przypadku kontraktacji, która jest czynnością dwustronną i dwustronnie zobowiązującą. Natychmiastowym skutkiem czynności rozporządzającej jest przeniesienie, obciążenie, ograniczenie lub zniesienie istniejącego już prawa majątkowego, przykładem umowa o ustanowienie zastawu, w której dochodzi do niezwłocznego, niezwłocznego, więc następującego już w momencie zawarcia, obciążenia prawa własności zastawcy. Oba rodzaje czynności prowadzą w efekcie do tego samego skutku, odróżnia je jednak chwila, w której dochodzi do przeniesienia, obciążenia lub zniesienia prawa. W przypadku czynności zobowiązującej w chwili spełnienia świadczenia, w przypadku czynności rozporządzającej w chwili jej dokonania.

Czynności o podwójnym skutku -mechanizm funkcjonowania czynności jedynie zobowiązujących ulega istotnemu uproszczeniu, czynności te, bowiem wywołują automatycznie, już z chwilą ich dokonania, także drugi skutek rozporządzający, stąd ich nazwa, skutek rozporządzający czynności zobowiązującej może być jednak wyłączony na podstawie przepisu lub z woli stron, np. zgodnie z KC umowa sprzedaży rzeczy oznaczonej, co do tożsamości, (nieruchomość) zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy przenosi własność na nabywcę chyba, że strony inaczej postanowiły, a więc jeśli strony nie wyłączą tego unormowania w swej umowie sprzedaży nieruchomości, jej własność przejdzie automatycznie na kupującego z chwilą sporządzenia aktu przez notariusza, nawet, jeśli przedmiot sprzedaży nie został jeszcze wydany, a kupujący nie uiścił ceny,

5. Czynności przysparzające- to czynności, których skutkiem jest oświadczenie woli przysparzające korzyści majątkowej innej osobie, korzyść polegać może na zwiększeniu pasywów, lub zmniejszeniu pasywów, przykład zwolnienie z długu.

6. Czynności odpłatne i nieodpłatne - odpłatne, gdy ktoś za przysporzenie ma otrzymać korzyść majątkową za to przysporzenie, będącą swego rodzaju ekwiwalentem, nieodpłatnym jest darmowe użyczenie.

7. Czynności kauzalne i abstrakcyjne - Podział ten związany jest wyłącznie z przysporzeniami, ważność większości przysporzeń uzależniono od istnienia ich prawidłowej przyczyny prawnej tzw. causa, czynności, w których legislator przewiduje taką zależność, określa się mianem czynności kauzalnych, tylko wyjątkowo spotykamy w naszym porządku prawnym czynności prawne abstrakcyjne (czyli oderwane od causa), a więc takie, w których przysporzenie jest skuteczne nawet wtedy, gdy brakuje jakiejkolwiek jego podstawy prawnej, jako przykład czynności abstrakcyjnych podaje się powszechnie zobowiązania wynikające z czeku lub weksla.

Causa stanowi podstawę prawną, wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje causa:

• podstawę prawną przysporzenia stanowi uzyskanie w zamian przysporzenia drugiej strony - wszystkie umowy wzajemne, dostawa.

• Przysporzenie ma tu być dokonane w celu zwolnienia się od już istniejącego zobowiązania np. umowa przenosząca własność

• Przysporzenie ma nastąpić pod tytułem darmowym, darowizna., zwolnienie z długu

8) Czynności upoważniające - polegają na umocowaniu jednego podmiotu do działania w imieniu lub na rzecz innego podmiotu np. pełnomocnictwo, prokura (zastępstwo bezpośrednie, pośrednie - komis)

25. Forma i treść czynności prawnych

26. Pisemna forma czynności prawnej

Zakres postanowień użytych do formułowania oświadczenia zależy od woli podmiotu, byleby nie naruszał oznaczonych przepisami granic.

Każde oświadczenie woli zawiera pewne elementy treściowe, ze względu na normatywne znaczenie wszystkich możliwych do wykorzystania przez strony potencjalnych treści czynności prawnych, można je podzielić na postanowienia:

• Postanowienia przedmiotowo istotne

To elementy konieczne dla danego typu czynności prawnej, ponieważ charakteryzują istotę tej czynności, muszą, więc być uwzględnione w oświadczeniu woli, bez nich, bowiem czynność nie może w ogóle dojść do skutku, np. składnikami przedmiotowo istotnymi będą w umowie komisu
zgodne ustalenia stron w dwóch kwestiach tj. określenia rzeczy ruchomej, którą komisant zobowiązuje się sprzedać, po uzgodnionej cenie, przez komitenta i prowizji na rzecz komisanta.

• Postanowienia podmiotowe istotne

Oprócz elementów koniecznych, które wymusza wybór rodzaju czynności prawnych, wszystkie inne składniki objęte treścią umowy określimy mianem podmiotowo istotnych, co oznacza, że dla podmiotu składającego oświadczenie są ważne ich użycie zależy wyłącznie od woli podmiotów, typowymi przykładami takich elementów są warunek i termin.

• Elementy nieistotne

Elementy, które strony mogą, ale nie muszą zawrzeć w oświadczeniu woli, przy czym ich pominięcie nie ma znaczenia, gdyż i tak znajdą zastosowanie do konkretnej czynności, gdy np. strony określą termin i miejsce, to postanowienia te określimy mianem podmiotowo istotnym, jeśli natomiast nie przesądzą tych kwestii, automatycznie zastosowanie znajdą zasady przyjęte w tym zakresie przez KC, tzn. jeśli termin nie został oznaczony świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Forma czynności prawnych:

Pod pojęciem formy rozumie się przede wszystkim sposób przejawienia na zewnątrz woli podmiotu, KC konstytuuje zasadę dowolności formy, a więc może być wyrażona w jakiejkolwiek postaci w sposób dorozumiały, ale są też przypadki, że wymagana jest forma sformalizowana (wymóg dokonania czynności).

Zwykła forma pisemna

• Jest najczęściej spotykanym wymogiem w przepisach prawnych, technika dowolna, wyjątek testament musi być sporządzony w całości pismem ręcznym

• Obowiązek własnoręcznego podpisu lub opatrzony bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu.

• Odciski palca dla analfabetów, obok odciska inna osoba wpisze imię i nazwisko i umieści swój podpis lub podpisanie przez notariusza lub przewodniczącego zarządu jednostki samorządowej i notatka, że podpis został złożony na życzenie osoby nie umiejącej pisać, ale umiejącej czytać.

• Jeśli osoba nie może czytać podpis może być złożony jedynie w formie aktu notarialnego.

Kwalifikowane formy pisemne:

- akt notarialny - wymagany np. przy sporządzaniu umowy przenoszącej własność,

- na piśmie z datą pewną np. umowa o ustanowienie zastawu na prawie, ma przeciwdziałać antydatowaniu, pismo ma datę pewną w następujących sytuacjach;

• urzędowe stwierdzenie przez notariusza

• stwierdzenie dokonania czynności w innym dokumencie urzędowym, od daty wydania tego dokumentu.

• dokonanie na dokumencie prywatnym wzmianki przez organ państwowy

• w wypadku śmierci którejkolwiek osoby podpisanej na dokumencie - od daty śmierci tej osoby.

- poświadczenie podpisów - zbycie, czy nawet wydzierżawienie przedsiębiorstwa wymaga urzędowego - notarialnego poświadczenia podpisów.

Oświadczenia składane przed właściwym organem

Ustawodawca nakazuje niekiedy dokonanie czynności prawnej przed właściwym organem, dotyczy to najczęściej oświadczeń jednostronnych np. oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku, lub dwustronnych np. ugoda sądowa, po zawarciu związku małżeńskiego, kiedy oświadczenie to znajduje wyraz w odpowiednim akcie urzędowym.

Skutki niezachowania szczególnej formy

W doktrynie wyróżnia się przeważnie trojakiego rodzaju skutki niezastosowania się do tego typu nakazów:

• określona forma może być zastrzeżona pod rygorem nieważności

• zwykłą forma pisemna przewidziana w ustawie bez określenia skutków jej niezachowania - zastrzeżona tylko dla celów dowodowych - oznacza to, że umowa nie będzie nieważna, jednak utrudni dowodzenie samego faktu jej dokonania.

• forma pisemna zastrzegana jest przez legislatora wyłącznie - dla wywołania skutków prawnych - W KC przewidziano np., że umowa najmu nieruchomości na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie, w razie niezachowania tej formy, umowę poczytuje się za zawarta na czas nieokreślony, a więc niezachowanie tej formy nie spowoduje nieważności umowy, stosunek jednak będzie wiązać strony wbrew ich zamiarom - przez nieoznaczony czas.

• zawarcie małżeństwa - złożenie oświadczenia przez nupturientów przed organem nieuprawnionym powoduje skutek w postaci nieistnienia małżeństwa.

27. Data pewna (art. 81 KC)

wymóg „daty pewnej ma na celu przeciwdziałanie antydatowaniu dokumentów.

pismo ma date pewną w następujących wypadkach:

• urzędowe stwierdzenie przez notariusza

• stwierdzenie dokonania czynności w innym dokumencie urzędowym, od daty wydania tego dokumentu.

• dokonanie na dokumencie prywatnym wzmianki przez organ państwowy

• w wypadku śmierci którejkolwiek osoby podpisanej na dokumencie - od daty śmierci tej osoby.

28. Interpretacja oświadczenia woli

Prawidłowe określenie skutków, do osiągnięcia, których dążył podmiot, przedsiębiorąc takie, a nie inne zachowanie, będzie wymagało dokonania pewnych zabiegów interpretacyjnych określanych mianem - wykładni oświadczenia woli.

Ustawodawca w KC nakazuje tłumaczenie oświadczenia woli tak, jak tego wymagają, ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W umowach tych należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, a więc ustawodawca sugeruje konieczność uwzględniania przede wszystkim całokształtu okoliczności, w których oświadczenie złożono, weryfikując je w kontekście zasad współżycia społecznego oraz ustalonych zwyczajów, zaś w pierwszej kolejności zgodny zamiar stron i cel umowy.

Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba to mogła zapoznać się z jego treścią.

oświadczenie to przejaw woli osoby dokonującej czynności prawnej, wyrażony przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez oświadczenie tej woli w postaci elektronicznej.

29. Wady oświadczenia woli

Jedynie te nieprawidłowości zaistniałe w toku całego procesu składania oświadczenia woli, które ustawodawca uznał za tak doniosłe, że powiązał z nimi daleko idące konsekwencje włącznie z unicestwieniem oświadczenia -określane są mianem wad oświadczenia woli, mogą dotyczyć aktu woli lub jego uzewnętrznienia.

• Brak świadomości lub swobody np. choroba psychiczna, stan odurzenia alkoholowego, czy też narkotycznego, aby powołać się na ten stan osoba, która chce wywodzić z tego faktu skutek nieważności będzie musiała udowodnić, że w momencie podejmowania aktu woli wystąpił .stan patologiczny,

• Pozorność - polega na złożeniu oświadczenia woli drugiej stronie za jej zgodą wyłącznie dla pozoru. Czynność prawna dotknięta pozornością rodzi skutek prawny doprowadzający do nieważności, oświadczenie woli składane dla pozoru - taka czynność jest nieważna, wada dotyczy nie aktu woli, ale uzewnętrznienia tej woli.

• Błąd - jeśli decyzja podjęta jest pod wpływem mylnego wyobrażenia o stanie rzeczy, aby można było się na błąd powołać, powinien on być istotny.

• Podstęp - to inaczej błąd kwalifikowany -polega na świadomym premedytacją wykorzystany np. znany krytyk w galerii zachwyca się obrazem, nabywca nabywa przeświadczenie, ze jest on autentyczny i kupuje, gdyby wiedział, że jest inaczej, nie dokonałby zakupu. Można się uchylić od jego skutków nawet, jeśli błąd nie był istotny -wystarczy wskazać, ze zostało się wprowadzonym w błąd, w takim przypadku można się uchylić w ciągu roku od wykrycia błędu

• Groźba - musi być bezprawna i poważna, jeśli ktoś podjął decyzje w wyniku groźby, to czynność będzie ważna do momentu, gdy nie nastania odwołanie oświadczenia woli.

• Wyzysk - oznacza wykorzystanie przez jedną ze stron przymusowego położenia, niedołęstwa lub niedoświadczenia drugiej strony w celu zastrzeżenia dla siebie lub innej osoby świadczenia, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, powstanie wyzysku powoduje uruchomienie dwóch uprawnień po stronie wykorzystywanego - żądanie wyrównania dysproporcji, może żądać unieważnienia umowy przez sąd.

30. Warunek i termin

Zgodnie z postanowieniami zawartymi w art. 89 KC powstanie lub ustanie skutków czynności prawnej można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego, przy czym sam ustawodawca określił ewentualną klauzulę tej treści mianem WARUNKU. Obie charakterystyczne cechy warunku muszą występować łącznie,

Podstawowy podział warunków:

• Zawieszający - (np. zaliczenie sesji skutkuje pokryciem czesnego na następny semestr).

• Rozwiązujący, - (jeśli oblejesz egzamin, odmawiam dalszego opłacania twoich studiów).

• Dodatnie i ujemne ( w zależności od tego, czy dane zdarzenie ma nastąpić).

• Zależne i niezależne - (od woli stron, a mieszane),

Fikcja ziszczenia się lub nieziszczenia się warunku:

Kodeks wprowadza fikcję, określając, że jeśli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, lub ta, której zależy na jego ziszczeniu się doprowadzą do jego skutku w sposób niezgodny z zasadami współżycia społecznego, nastąpią takie sarnę skutki, jakby warunek się ziścił (lub nie w drugim przypadku),

Ziszczenie się warunku w normalnym toku, bez ingerencji określonej powyżej powoduje w zasadzie skutki dopiero od tego momentu.

Warunek niemożliwy do spełnienia w chwili jego zastrzeżenia, przeciwny ustawie lub zasadom współżycia społecznego spowoduje nieważność czynności prawnej, w ramach, której został zastosowany.

Ustawodawca wyłącza niekiedy możliwość stosowania warunku, np. w formie ustawowego zakazu (własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem), bądź, gdy jego wprowadzenie pozostawałoby w sprzeczności z właściwością konkretnej czynności prawnej), np. obowiązek umowy ubezpieczenia obowiązkowego w komunikacji miałby dopuszczać j uzależniać jego skuteczność od warunku!

TERMIN -

Nie ma przeszkód, aby ograniczać w czasie skuteczność czynności prawnej. Terminy można podzielić na początkowe i końcowe.

• Termin początkowy - jeśli skutki czynności mają powstać dopiero w

oznaczonym czasie, (student zamieszka w mieszkaniu po przejęciu, ale

od 1 października), a więc zastosowanie znajdą przepisy o warunku zawieszającym.

• Termin końcowy - jeśli skutki danej czynności mają ustać w określonym terminie ( umowa dzierżawy zawarta do dnia 31 grudnia, stosujemy wówczas przepisy o warunku rozwiązującym).

• Według reguł kodeksowych - najkrótszą jednostką terminu jest doba, termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia konkretnie o północy, jeśli przy tym początkiem oznaczonego terminu jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie to nastąpiło ( doręczenie pisma procesowego)

• Za jednostkę określenia terminu strony mogą przyjąć tygodnie, miesiące, a nawet lata. Terminy w ten sposób oznaczone kończą się z upływem dnia, odpowiadającemu początkowi terminu (dodając oczywiście ustaloną liczbę tygodni, czy miesięcy, czy lat)

• W latach oblicza się także wiek człowieka - starszy staje się o północy dnia poprzedzającego jego dzień urodzenia ( urodzony 03 stanie się, więc starszy o rok już o północy z 03 na 04).

• Jeśli termin wykonania przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, termin ten upływa dnia następnego.

• Miesiąc odpowiada — 30 dniom, a rok 365 dni, jeśli strony umawiają inaczej np., na korzystanie przez wybrane dni w roku.

31. Rodzaje bezskuteczności czynności prawnej

Ustawodawca przewidział różnorodne negatywne skutki sankcje na wypadek dokonania czynności prawnych w sposób niezgodny z przepisami, zważywszy odmienny charakter ich występowania, wyróżnia się tradycyjnie następujące sankcje: bezwzględną nieważność, wzruszalność, bezskuteczność zawieszoną oraz bezskuteczność względną czynności prawnych.

• Nieważność - czynność dotknięta tą sankcją określana jest mianem bezwzględnej - niezgodna z prawem, nie wywołuje w ogóle założonych skutków prawnych, w ściśle określonych sytuacjach ustawodawca dopuszcza uzdrowienie konwalidację czynności prawnych, czyli czynność nieważna uzyskuje miano ważnej i to z mocą wsteczną, odmienna sytuacja to konwersja - polega na przyjęciu, że nieważna czynność danego typu, może zostać uznana za ważną czynność innego typu, po spełnieniu warunków przewidzianych dla tej drugiej czynności, np. SN uznał, że nieważne poręczenie wekslowe, może być uznane za poręczenie ważne w rozumieniu KC.

• Wzruszalność - zwana również względną nieważnością, od stron zależy los tych czynności tzn., stwierdzenie nieważności nastąpi, gdy osoba wystąpi z wnioskiem o takie stwierdzenie nieważności, uprawnienie to przyjmuje niekiedy postać prawa podmiotowego kształtującego, bowiem tylko od ich woli zależy jego realizacja.

• Bezskuteczność zawieszona zwana czynnościami prawnymi niezupełnymi - dotyczy w zasadzie wyłącznie umów, do skuteczności, których prawo wymaga dodatkowo zgody osoby trzeciej, choćby przedstawiciela ustawowego, a zgody tej brak, czynności takie są bezwzględnie nieważne, złożenie odpowiedniego oświadczenia, czyli potwierdzenie umowy uruchomi z mocą wsteczną wynikające z tej czynności skutki, odmowa zgody lub upływ terminu do jej złożenia spowoduje w zasadzie nieważność umowy.

• Bezskuteczność relatywna -względna - istota tej sankcji polega na możliwości żądania uznania czynności ważnej za bezskuteczna w stosunku do określonych podmiotów, względem, tylko nich, stąd określenie tej bezskuteczności.

• Sankcja względnej bezskuteczności - działa niekiedy z mocy samego prawa

• Wyzysk - także prowadzi do zaskarżenia.

• Czynność prawnie nieistniejąca - ma miejsce wówczas, gdy przepis prawa nakazuje wykonanie pewnych czynności, a one nie następują.

32. Sposoby zawierania umów

Umowa wymaga złożenia zgodnych w swej treści oświadczeń woli wszystkich jej stron. Przepisy kodeksu przewidują sposoby (tryby), ofertowy, negocjacje (rokowania), przetarg oraz aukcja.

• Negocjacje ( rokowania) -jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia, co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji.

• Oferta - oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy stanowi ofertę jeżeli określa istotne postanowienia tej umowy. Składający ofertę jest nią związany od momentu jej złożenia, gdy nie oznaczył terminu w ciągu, którego oczekiwać będzie odpowiedzi oferta złożona w obecności drugiej strony lub za pomocą środka porozumiewania się na odległość przestaje wiązać, gdy nie została przyjęta bezzwłocznie, złożona w inny sposób przestaje wiązać z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku otrzymać odpowiedź.

Druga strona zwana oblatem.

• Zawarcie umowy - jeśli składający ofertę żąda niezwłocznego wykonania umowy skoro strona przystąpi we właściwym czasie do jej wykonania -umowa dochodzi do skutku - w przeciwnym razie oferta przestaje wiązać. Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie oferty. W razie wątpliwości umowę poczytuje się za zawartą w chwili otrzymania przez składającego ofertę oświadczenia ojej przyjęciu, a jeżeli dojście do składającego ofertę oświadczenia o jej przyjęciu nie jest wymagane - w chwili przystąpienia przez drugą stronę do wykonania umowy.

• Aukcja - umowa może być zawarta w drodze aukcji lub przetargu. Zawarcie umowy w drodze aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia, oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą, chyba, że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej. W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków. Do ustalenia chwili zawarcia umowy w drodze przetargu stosuje się przepisy dotyczące przyjęcia oferty, chyba, ze w warunkach przetargu zastrzeżono Inaczej, Jeżeli organizator aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody.

Unieważnienie umowy zawartej w drodze aukcji lub przetargu - organizator albo uczestnik może żądać unieważnienia zawartej umowy, jeżeli strona tej umowy, inny uczestnik itp. wpłynął na wynik aukcji albo przetargu w sposób sprzeczny z prawem albo dobrymi obyczajami.

33. Przedstawicielstwo ustawowe

Cywilnoprawną instytucją służącą dokonywaniu czynności prawnych w imieniu innego podmiotu, gdy ten nie może działać sam, jest przedstawicielstwo, gdy źródłem umocowania jest ustawa lub wydane na jej podstawie orzeczenie, ( w zasadzie sąd właściwy do ustanowienia przedstawiciela ustawowego) powstaje stosunek przedstawicielstwa ustawowego.

Pierwszą sytuację ilustruje KRO stanowiący, że:

• Rodzice są na mocy ustawy przedstawicielami małoletniego dziecka,

ponadto

• Każdy wspólnik spółki cywilnej jest umocowany na podstawie KC -do reprezentowania spółki w granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw, KH mówi, że każdy wspólnik spółki jawnej ma prawo reprezentować spółkę,

• Stosunek przedstawicielstwa ustawowego - powstaje także poprzez orzeczenie sądu o ustanowieniu opieki lub kurateli, także orzeczenie sądu o wyznaczenie zarządcy rzeczy wspólnej tworzy przedstawicielstwo ustawowe.

34. Pełnomocnictwo i prokura

Pełnomocnictwo - ma miejsce wówczas, gdy umocowanie wynika z oświadczenia woli reprezentowanego ( mocodawcy), czynność prawna mocodawcy, określa także zakres umocowania pełnomocnika. W prawie polskim udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną o charakterze upoważniającym, gdyż kreuje ona po stronie jej adresata kompetencje do podejmowania czynności ze skutkiem prawnym bezpośrednio dla udzielającego upoważnienie.

w y r ó ż n i a m y:

a/ pełnomocnictwo ogólne - polega na prowadzeniu bieżących spraw, związanych z naprawami, konserwacją rzeczy, pobieraniu czynszu itp.

- dla swej ważności wymaga zachowania formy pisemnej.

b) pełnomocnictwo rodzajowe - określa dana kategoria spraw, np, zawieranie umów o pracę w imieniu spółki, sprzedaży produktów, ustanawiane jest wówczas, gdy czynności przekraczają zwykły zarząd, a więc gdy są to czynności powodujące przeniesienie, obciążenie lub zniesienie prawa.

c) pełnomocnictwo szczególne- do podejmowania tylko indywidualnie oznaczonej czynności prawnej np. zawarcie umowy sprzedaży konkretnej nieruchomości.

Substytucja - ustanawianie przez pełnomocnika dalszych pełnomocników, jest dopuszczalne wyjątkowo, tylko gdy kompetencja taka wynika:

• z treści pełnomocnictwa, czyli gdy mocodawca uprawnił pełnomocnika

• z ustawy tzw. pełnomocnictwa procesowe,

• ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa np.

umowy zlecenia.

PROKURA (zastępstwo) - jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,

• Powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie, jej udzielenie przedsiębiorca winien zgłosić do rejestru przedsiębiorców.

• Prokurentem może być osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych, może być udzielona kilku osobom łącznie prokura łączna, lub oddzielnie, można ograniczyć ja ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa prokura oddziałowa, prokura może być w każdym czasie odwołana.

• Wygaśnięcie prokury - wskutek wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru, ogłoszenia upadłości, likwidacji, przekształcenia, śmierci prokurenta.

• Śmierć przedsiębiorcy - ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury;

• Zgłoszenie - powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej sposób jej wykonywania, udzielenie prokury, jej wygaśnięcie przedsiębiorca winien zgłosić -do rejestru przedsiębiorców.

• Prokurent - składa podpis zgodny z wzorem podpisów wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę.

Wygaśnięcie, ustanie pełnomocnictwa

• Upływ czasu, na jaki ustanowiono

• Dokonanie czynności objętej treścią pełnomocnictwa

• Wygaśnięcie stosunku prawnego, będącego podstawą pełnomocnictwa np. umowy zlecenia, umowy o pracę.

• Odwołanie pełnomocnika

• Zrzeczenie się pełnomocnictwa

• Utrata zdolności do czynności prawnych, śmierć.

35. Rzekomy pełnomocnik (art. 103 i art. 104 KC)

36. Przedawnienie - pojęcie, terminy

Przedawnienie - prowadzi do ograniczenia możności dochodzenia roszczenia, jeżeli roszczenie to nie było realizowane przez czas określony w ustawie,

• Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu

• Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie może uchylić się od jego zaspokojenia, zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

• Przedawniają się roszczenia majątkowe z wyjątkiem roszczenia o zniesienie współwłasności oraz roszczenie właściciela o wydanie nieruchomości od osoby, która nią faktycznie włada, roszczenia te nie ulegają przedawnieniu, jeśli dotyczą nieruchomości.

• Drugą grupę roszczeń stanowią roszczenia majątkowe, których dochodzenie jest ograniczone terminem zawitym prekluzyjnym, jeśli roszczenie nie jest dochodzone w przewidzianym ustawa terminie- wygasa, np. o wstrzymanie budowy, przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, roszczenie z tytułu rękojmii,

Terminy:

1) Nie mogą być skracane, ani przedłużane, są przepisami bezwzględnie obowiązującymi

2) Jeśli przepis nie stanowi Inaczej, termin ten wynosi - 10 lat, a dla roszczeń okresowych oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - 3 lata

37. Początek biegu terminu przedawnienia (art. 120 § l i § 2 KC)

Rozpoczęcie biegu przedawnienia:

1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się w dniu, w którym roszczenie stało się wymagalne.

2. Jeśli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym czasie.

3. Bieg przedawnienia o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

38. Zawieszenie i przerwanie biegu terminu przedawnienia

Zawieszenie biegu przedawnienia:

1. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęły ulega zawieszeniu

2. Co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom, przez czas trwania władzy rodzicielskiej.

3. Co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę, przez czas sprawowania opieki.

4. Co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa.

5. Co do wszystkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może dochodzić przed sądem lub innym organem - przez czas trwania przeszkody.

Przerwanie biegu przedawnienia.

Zasadniczo ujemnym skutkom przedawnienia zapobiega - instytucja przerwania biegu przedawnienia, dotyczy, bowiem każdego przypadku biegnącego przedawnienia i kasuje upływający termin do tego stopnia, że po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie on na nowo.

• Czynności procesowe uprawnionego bądź czynności uznania roszczenia przez zobowiązanego -przerywają bieg przedawnienia.

• Po każdym przerwaniu przedawnienie biegnie od nowa,

• W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu sądowym, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie nie zostanie zakończone.

39. Terminy zawite

Inną odmiana dawności są terminy zawite inaczej prekluzja, występują licznie w sposób rozproszony, w obszarze całego prawa cywilnego, mogą dotyczyć wszelkich odmian prawa podmiotowego -więc praw podmiotowych bezpośrednich, uprawnień kształtujących, także wyjątkowo roszczeń,

Terminy zawite (podobnie, jak terminy przedawnienia) ustawodawca zastrzega wyłącznie przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Reżim terminów zawitych jest bardziej rygorystyczny od przedawnienia, zawsze, bowiem uprawnienie wygasa na skutek upływu terminu zawitego, według tego skutku odróżniamy terminy zawite od terminów przedawnienia. Ilekroć ustawodawca zastrzega, że z upływem określonego terminu prawo wygasa, marny do czynienia z terminem zawitym, zamiar zastosowania przedawnienia ustawodawca sygnalizuje natomiast, słowami roszczenie przedawnia się.

Upływ terminu zawitego uwzględnia się z urzędu, nie potrzeba tu żadnego zarzutu procesowego, sąd orzeka zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa materialnego, na skutek narzuconego reżimu terminów zawitych nie stosuje się wobec nich zawieszenia, ani przerwania biegu terminu.

• Użytkowanie wygasa wskutek niewykonywania przez 10 lat

• Uprawnienie do uchylenia się wygasa wskutek błędu - z upływem roku od jego wykrycia, w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał,

• Wyjątkowo do roszczeń - wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.

40. Przedsiębiorstwo, gospodarstwo rolne

PRZEDSIĘBIORSTWO

Jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej, obejmuje w szczególności:

• oznaczenie indywidualizujące firmę ( nazwę)

• własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów i wyrobów.

• wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne

• prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości

• patenty, prawa własności przemysłowej

• majątkowe prawa autorskie i prawa pokrewne,

• tajemnicę przedsiębiorstwa,

• księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności.

• koncesje, licencje i zezwolenia

Przedsiębiorca jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna.

Przedsiębiorstwo — działa pod firmą, firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, firma powinna odróżniać przedsiębiorcę od innych firm, nie może wprowadzać w błąd, co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności, miejsca działalności, ani źródeł zaopatrzenia.

Firmą - osoby fizycznej jest nazwisko i imię, firma osoby prawnej jest jej nazwa,

Firma — zawiera określenie osoby prawnej, siedzibę, może wskazywać na przedmiot działalności

Kto nabywa przedsiębiorstwo - może je nadal prowadzić pod dotychczasowa nazwą, powinien jednak umieścić dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba, że strony postanowiły inaczej.

GOSPODARSTWO ROLNE

Za gospodarstwo rolne uważa się grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą oraz prawami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego.

• Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba, że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności, Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub gospodarstwa według stanu w chwili nabycia, a według cen w chwili zaspokojenia wierzyciela, odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć ani ograniczyć.

41. Pożytki (pożytki rzeczy, pożytki prawa)

Przedmiotem stosunków cywilnoprawnych są również pożytki, stanowiące najogólniej ujmując - przychody z rzeczy lub prawa. Przepisy art. 53 i 54 k.c. pozwalają wyróżnić pożytki rzeczy i pożytki prawa.

Pożytki rzeczy - są nimi przychody, jakie rzecz przynosi w toku jej normalnej, zgodnej z przeznaczeniem eksploatacji lub wskutek uczynienia tej rzeczy przedmiotem stosunku cywilnoprawnego.

Pożytki rzeczy mogą być - naturalne lub cywilne.

Naturalne - pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody ( np. zebrane zboża, warzywa, przychówek zwierząt itp. oraz inne odłączone części składowe ( np. żwir, torf, jeśli według zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy.

Cywilne - są nimi dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego, należy tu wymienić czynsz najmu, czynsz uzyskiwany z dzierżawy.

Pożytki prawa - są nimi dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem, takimi pożytkami są w szczególności odsetki, dochody uzyskiwane przez użytkownika prawa lub dzierżawcę prawa, czynsze podnajmu, dochody uzyskiwane z praw autorskich.

• Podmioty uprawnione do pobierania pożytków: właściciel, współwłaściciel, właściciel gruntu, na który opadły owoce z drzewa, rosnącego na gruncie sąsiednim, samoistny posiadacz w dobrej wierze, użytkownik, dzierżawca.

• Zasady wg. których pożytki przypadają uprawnionym:

pożytki naturalne - przypadają uprawnionemu te z nich, które zostały odłączone od rzeczy w czasie trwania uprawnienia, nabywa sieje przez ich odłączenie od rzeczy. Pożytki cywilne zarówno rzeczy jak i praw należą się zaś uprawnionemu w stosunku do czasu trwania uprawnienia, nabywa się je z chwilą ich wydania (zapłata czynszu).

42. Podaj przykłady przedmiotów materialnych nie będących rzeczami oraz przedmiotów niematerialnych;

• Przedmioty materialne nie będące rzeczami - złoża minerałów znajdujące się w ziemi, woda, powietrze, dzikie zwierzęta na wolności, nie są rzeczami według kodeksowego określenia dobra niematerialne.

• Przedmioty niematerialne - różne postaci energii, dobra osobiste, dzieła

literackie, artystyczne, naukowe, wzory użytkowe, wynalazki.

Mimo materialnego charakteru pewne przedmioty mogą być wyłączone z obrotu przede wszystkim ze względów moralnych, dlatego też rzeczami w techniczno-prawnym znaczeniu nie są zwłoki człowieka i odłączone od ciała narządy, tkanki, komórki.

• Odrębnego traktowania wymagają również zwierzęta, chociaż należą one do kategorii rzeczy, to jednak normy prawne odnoszące się do tych przedmiotów

powinno być stosowane z uwzględnieniem tego, iż są istotami żywymi, istnieją postulaty, aby zwierzęta wyłączyć z kategorii rzeczy.

---